1. 2 Ruchy kobiece w Polsce
„Ruch kobiecy w Polsce rozwijał się w warunkach specyficznych, które wytworzyła utrata niepodległości. Z jednej więc strony wówczas, kiedy na Zachodzie jednostki wybitne walczyły o prawa kobiet, u nas wszystkie siły były zwrócone w kierunku odzyskania wolności, a następnie utrzymania tożsamości narodowej. Z drugiej strony walka z różnymi kodeksami zaborców utrudniały jednolitą akcję. Stanowisko kobiety było u nas inne aniżeli na Zachodzie. Częste wojny, które zabierały niemal całą ludność męską pod broń, zmuszały kobietę do zarządu dobrami, samodzielnego wychowywania dzieci, a nawet do obrony orężnej.

Odbiło się to i na ustawodawstwie, które mniej upośledziło kobietę, aniżeli np. niemieckie i na stosunku społeczeństwa do niej (kult „matrony”). Wybitny udział kobiet w walkach wyzwoleńczych i tajnych organizacjach oświatowych i niepodległościowych, jej rola w życiu duchowym narodu (szczególnie po 1831 r.), przyczyniła się do wzmocnienia stanowiska kobiet w społeczeństwie.
Żądanie zniesienia pewnych ograniczeń pojawia się u nas już w XVII w. za króla Władysława IV. Autorką pierwszej feministycznej powieści pt. „Krystyna” była Klementyna Tańska; pierwszym zbiorowym wydawnictwem kobiecym było pismo „Pierwiosnek” pod redakcją Pauliny Kraków (1838).
W historii ruchu kobiecego w XIX i na początku XX wieku dadzą się odróżnić trzy okresy:
1. Po powstaniu 1830 r. związany z imieniem Narcyzy Zmichowskiej (Gobryella). Gromadzi się wokoło niej grono kobiet wykształconych, rozmiłowanych w filozofii, głoszących hasła humanitaryzmu, oświaty dla kobiet, zniesienia poddaństwa. Przyjęły one nazwę „Entuzjastek”. Centrum ruchu była Warszawa, a pismem, w którym najwięcej głos zabierały, „Przegląd naukowy”. W Poznaniu działała Julia Malińska, przełożona pensji żeńskiej, życie umysłowe i społeczne skupia się wokół Emilii Szczawieckiej i Bibliany Moraczewskiej. We Lwowie ruch oświatowy budzi się później i skupia się wokół Felicji Wasilewskiej Boberskiej (Stowarzyszenie „Klaudynek”i inne).
2. Okres ten stoi pod znakiem ewolucji ekonomicznej jakie przebyło królestwo ok. 1870 r. Kobiety, zmuszone do zarobkowania, rzuciły się masowo do nauczycielstwa, handlu i rękodzieła. Zaczęto głośno mówić o konieczności przygotowania kobiet do tych zawodów, o rozszerzeniu zakresu ich pracy, o zniesieniu krzywdzących kobietę ograniczeń prawnych. Na czoło ruchu wysuwa się Eliza Orzeszkowa, która nawołuje w swych pismach kobiety do nauki i przygotowania praktycznego do życia. Jej „Marta” należy do tych utworów, które, obok „Nory” Ibsena i „Hierty” F. Bremer, wywarły największy wpływ na ruch kobiecy w Europie. Ruchem kobiecym zajmowali się też pozytywiści, którzy grupują się wokół „Przeglądu tygodniowego”. W „Bluszczu” pisuje Maria Ilnicka, gorąco upomina się o prawa kobiet Deotyma.
3. Okres od ostatniego dziesięciolecia XIX wieku do I wojny światowej wpłynęła walka o równouprawnienie. Ośrodek jej przeniósł się do Galicji, gdzie starania szły w kierunku uzyskania dostępu na uniwersytety (prawo to otrzymały kobiety w 1894) i praw wyborczych do sejmu galicyjskiego (uzyskane w 1896).
Na uniwersytety przyjmowano początkowo studentki w charakterze hospitantek, dopiero po wojnie otworzono im wstęp na wszystkie wydziały. Prawo wyborcze otrzymały kobiety na skutek orzeczenia Trybunału Państwowego w sprawie skargi wniesionej przez 10 mieszkanek Białej, pominiętych jako kobiety przy układaniu list wyborczych. W tym okresie wybijają się następujące bojowniczki: Paylina Kuczalska-Reinschmidt, Turzyma, Bujwidowa, Maria Dulębianka, Zofia Daszyńska-Golińska i inne. W październiku w 1917 r. zebrał się w Warszawie zjazd kobiet przy udziale delegatek i delegatów, na którym postawiono żądanie zupełnego równouprawnienia, jakie wypełnić miało tworzące się Państwo Polskie. Prawa takie kobiety polskie uzyskały dopiero w marcu 1921, kiedy to uchwalono Konstytucję. Gwarantowała ona wiele swobód obywatelskich wśród nich też równouprawnienie płci.
W Polsce działał w czasie II wojny światowej Ludowy Związek Kobiet, w 1945 utworzono Ligę Kobiet, masową organizację pod kontrolą władz komunistycznych, finansowaną przez państwo (od 1981 pod nazwą Liga Kobiet Polskich). Od początku lat dziewięćdziesiątych działa kilkanaście organizacji, zbliżonych profilem do feministycznych organizacji na Zachodzie, m. in. Polskie Stowarzyszenie Feministyczne, Demokratyczna Unia Kobiet i Rada Polek.”3