Pytania do przedmiotu „Podstawy dydaktyki ogólnej”.


1. Jaka jest etymologia i geneza terminu „dydaktyka” ?
2. Związek dydaktyki ogólnej z dydaktykami szczegółowymi.
3. Omów proces nauczania – uczenia się i pokaż jego charakterystyczne cechy.
4. Omów pojęcie uczenia się w aspekcie dydaktyki, psychologii i fizjologii.
5. Co oznacza termin system dydaktyczny i jakie są jego elementy składowe ?
6. Omów znane Ci systemy dydaktyczne.
7. Scharakteryzuj znane Ci teorie doboru treści kształcenia.
8. Wymień cele kształcenia ogólnego i omów je.
9. Scharakteryzuj problematykę wartości i jak je należy realizować w edukacji.
10. Wymień i scharakteryzuj podstawowe dokumenty określające treści kształcenia.
11. Scharakteryzuj plan i program kształcenia (nauczania).
12. Na czym polega istota korelacji treści kształcenia ?
13. Na czym polega różnica między pojedynczym aktem uczenia się a procesem kształcenia ?
14. Co rozumiemy pod pojęciem ogniw (momentów) procesu kształcenia ?
15. Omów składniki (elementy składowe) procesu kształcenia.
16. Jakie prawidłowości występują podczas poznawania nowych treści kształcenia ?
17. Wyjaśnij proces kształtowania uogólnień i pojęć.
18. Omów rodzaje kontroli i oceny i jakie funkcje ona powinna spełniać.
19. Jakie zasady kształcenia uwzględnia nasza dydaktyka i na jakich podstawach je wyodrębniono ?
20. Na czym polega bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości ?
21. Czym są metody kształcenia i podaj ich różne kryteria podziałów.
22. Przedstaw metody kształcenia oparte na słowie.
23. Omów poszukujące metody kształcenia.
24. Przedstaw metody gier dydaktycznych.
25. Podaj i omów założenia koncepcji kształcenia wielostronnego.
26. Przedstaw założenia nauczania i uczenia się problemowego.
27. Dokonaj podziału i omów formy organizacyjne kształcenia.
28. Omów zalety i wady kształcenia jednostkowego oraz zbiorowego.
29. Scharakteryzuj system klasowo-lekcyjny i ukaż kierunki jego modernizacji.
30. Omów funkcje i zadania pracy domowej.
31. Dokonaj podziału środków dydaktycznych za pomocą różnych kryteriów.
32. Jakie jest psychologiczne i pedagogiczne uzasadnienie stosowania środków kształcenia ?
33. Podaj podziały i omów przyczyny niepowodzeń szkolnych.
34. Na czym polega profilaktyka, diagnoza i terapia w zakresie niepowodzeń szkolnych ?

1. Jaka jest etymologia i geneza terminu „dydaktyka” ?

Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego (gr. Didaktikos- pouczający, didasko- uczę). Po raz pierwszy tego sformułowania użyto w XVII w. w Niemczech. Pierwotnie w XVII i XVIII w. dydaktykę traktowano (definiowano) jako sztukę nauczania, czyli przekazywania informacji, skupiających się na osobie nauczyciela i na tym, co robi. Nurt dydaktyki, który dominował w XVIII i XIX w. nazwano dydaktyką tradycyjną, która w dużej mierze wiąże się z nazwiskiem Jana Fryderyka Herbarta. Na przełomie XIX i XX w. wraz z pojawieniem się nurtu tzw. nowego wychowania skupiającego się na samym dziecku, jego rozwoju, na jego potencjalnych możliwościach od momentu urodzenia, zmienia się dydaktyka – zaczęto definiować dydaktykę jako sztukę uczenia się, skupiano się nie na osobie nauczyciela, a na dziecku – jak się uczy, jak się rozwija, jak rozwiązać problemy. Dydaktyka ta to teoria uczenia się, określamy ją mianem dydaktyki progresywnej (progrewistycznej) postępowej, związana jest z nazwiskiem amerykańskiego psychologa Johna Dewey`a. Herbart – sztuka nauczania* Dewey – sztuka uczenia się Współcześnie dydaktyka to teoria nauczania i uczenia się, teoria kształcenia. Rozwijała się jako subdyscyplina pedagogiki, powstały odłamy dydaktyki. Polscy dydaktycy to: Okoń, Kupisiewicz, Komarzewski, Kruszewski. Dydaktyka to sztuka nauczania i wychowania. Nauka o nauczaniu i uczeniu się, to jest system poprawnie uzasadnionych twierdzeń, hipotez i prawidłowości rządzących procesem nauczania i uczenia się ( lub kształcenia) oraz metod, form organizacyjnych i środków pomocnych w wywoływaniu u uczniów zamierzonych i względnie trwałych zmian.

2. Związek dydaktyki ogólnej z dydaktykami szczegółowymi.

Dydaktyka, jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną lub ogólną teorią nauczania i uczenia się. Mimo że nauczania- uczenia się, jest zróżnicowane na przedmioty to jednak bez względu na to, o jaki przedmiot chodzi, zawsze jest podporządkowane określonym celom, treściom, a także jest realizowane za pomocą takich lub innych metod, form organizacyjnych i środków kształcenia. Dydaktyka ogólna analizuje te składniki w sposób ponadprzedmiotowy, formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania- uczenia się. Oprócz dydaktyki ogólnej istnieją również dydaktyki szczegółowe postępują podobnie, ale zakres formułowania przez nie zasad i reguł nauczania- uczenia się jest znacznie węższy, bo się ogranicza z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu- do jednego tylko przedmiotu. Dydaktyki szczegółowe są teoriami nauczania i uczenia się takich lub innych przedmiotów na określonych szczeblach nauczania. Dydaktyka ogólna zajmuje się analizą wszelkiego uczenia się i nauczania.

3. Omów proces nauczania – uczenia się i pokaż jego charakterystyczne cechy.
Proces nauczania – uczenia się obejmuje wiele podporządkowanych wspólnemu celowi par ( czynności ucznia- czynność nauczyciela), a nawet zbiorów ( czynności nauczyciela – czynności uczniów) aktów nauczania- uczenia się. Tak rozumiany proces nauczania-uczenia się charakteryzuje to, że: składa się z mniej lub bardziej obszernych zbiorów czynności (aktów) nauczania –uczenia się; uczenie się jest ściśle sprzężone z nauczaniem, co powoduje, że czynności uczenia się, będąc inspirowane, kierowane i oceniane przez nauczyciela, równocześnie same modyfikują jego postępowanie; w przeciwieństwie do jednorazowych aktów nauczania-uczenia się, jest systematyczny, zamierzony i długotrwały; zmierza do osiągnięcia wcześniej zaplanowanych rezultatów, postulowanych przez programy nauczania. W wyniku procesu nauczania-uczenia się uczniowie, pracując pod kierunkiem nauczyciela, osiągają w mniejszym lub większym stopniu wyznaczone w programie cele kształcenia. Cechy procesu nauczania-uczenia się: systematyczność, planowość, ukierunkowanie na wynik, długotrwałość, instytucjonalność. Cechy okazjonalnego aktu (pojedynczej czynności) nauczania- uczenia się: przypadkowość, krótkotrwałość,

4. Omów pojęcie uczenia się w aspekcie dydaktyki, psychologii i fizjologii.
Uczenie się (dydaktyka) – nabywanie wiadomości, jak i nabywanie sprawności, proces, którego produktem jest wiedza i umiejętność, układ zbiór czynności powiązanych ze sobą oraz podporządkowanych wspólnemu celowi. Cechy uczenia się: planowość, aktywność(osoby uczącej się). Przedmiotem uczenia się jest, otaczająca nas rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, techniczna oraz kulturowa. Dzielimy na bezpośrednią (własne siły), pośrednią (wiedza przyswajana dzięki lekturze).

Uczenie się (psychologia) – jest procesem, który prowadzi do względnie trwałej zmiany zachowania lub możliwości zachowania, który opiera się na doświadczeniu.

5. Co oznacza termin system dydaktyczny i jakie są jego elementy składowe ?
Przez system dydaktyczny rozumiemy całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania- uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia. System dydaktyczno-wychowawczy to złożona, kompleksowa, dynamiczna całość obejmująca elementy strukturalne i funkcjonalne wzajemnie powiązane ze sobą, te elementy to: osoby, procesy (nauczanie, uczenie się, wychowanie, itp.), współczynniki (metody, środki, zasady dydaktyczno-wychowawcze, treści, formy organizacyjne, baza nauczania).

6. Omów znane Ci systemy dydaktyczne.

Do systemów dydaktycznych opartych na nauczaniu klasowo-lekcyjnym zalicza się: system tradycyjny (Herbart), system progresywistyczny (J. Dewey), system współczesny (C. Freinet).

Szkoła tradycyjna tzw. szkoła herbartowska charakteryzowała się tym, że jej najwyższym celem było kształtowanie moralnie silnych charakterów. Występował tam podział treści nauczania na przedmioty. Uczniowie byli pasywni, bierni i nie mogli decydować o doborze treści nauczania. Dominowało nauczanie pamięciowe, uczniowie byli zachęcani do nauki tylko przez motywy zewnętrzne, głównie były to oceny i częsta kontrola wyników nauczania. Współzawodnictwo. Szkoła była jedynym miejscem uczenia się, jedynie prace domowe były wykonywane w domu. Stały nacisk na samorzutną twórczość uczniów. Herbart dokonał analizy procesu przyswajania wiedzy przez ucznia i wyróżnił stopnie, które miały wyznaczać tok nauczania wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach nauki szkolnej. Nazwano je stopniami formalnymi Herberta: jasność, kojarzenie, system, metoda. Według Reina: przygotowanie, podanie, powiązanie, zebrani, zastosowanie. Szkołę tradycyjną cechuje autorytaryzm.

Szkoła progresywistyczna:

Podział treści nauczania na interdyscyplinarne bloki, Uczniowie samodzielnie zdobywali wiedzę, byli aktywni a nauczyciele pełnili role obserwatorów, Uczniowie mieli pewien wpływ na dobór treści nauczania, Dominowało nauczanie oparte na rozwiązywaniu problemów, Motywy wewnętrzne, a więc zainteresowania i potrzeby miały pobudzać uczniów do nauki, Niezbyt częsta kontrola wyników nauczania. Duży nacisk na samokontrolę! Szkoła była głównym, ale nie jednym miejscem, w którym uczeń zdobywał wiedzę i uczył się. Silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów. Według Deweya w porównaniu ze szkołą tradycyjną- musi być inna organizacja nauczania i inny tok lekcji. Nauczyciel powinien, zatem tak przygotować i prowadzić lekcje, aby uczniowie mogli odczuć określoną trudność, zdefiniować ją, formułować pomysły jej przezwyciężania, sprawdzać te pomysły w drodze rozumowania lub za pomocą obserwacji i eksperymentów. Stopnie formalne wg. Deweya: odczucie trudności, sformułowanie problemu, wysunięcie hipotezy dotyczącej rozwiązanie problemu, weryfikacja logiczna lub empiryczna hipotezy, działanie zgodne z obraną

System współczesny

Dydaktyka współczesna różni się wprawdzie od tradycyjnej i progresywistycznej, ale bynajmniej nie odrzuca wszystkich założeń i postulatów ogłoszonych przez ich twórców, jak np. herbartowskiego postulatu zaznajamiania uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy czy progrestywicznego zalecenia, aby aktywizować uczniów w procesie nauczania. Różnice między dydaktyką współczesną a jej poprzedniczkami polegają głównie na tym, że obecnie stawia się na: przezwyciężenie jednostronności w nauczaniu czysto teoretycznym bądź praktycznym, działaniu praktycznym i właściwą organizacją nauczania- uczenia się, koncepcją ogniw ( momentów) nauczania- uczenia się tzn. czynności wykonywanych podczas nauki zarówno przez nauczyciela jak i przez uczniów, dobór treści kształcenia wg potrzeb społecznych jak i indywidualnych, nauczanie indywidualne, grupowe i masowe, kierowniczą rolę nauczyciela w nauczaniu. Dydaktyka współczesna zakłada, że o wynikach kształcenia nie przesądzają ani czynniki dziedziczne, ani środowiskowe. Obecnie nie akceptuje się już poglądu progresywistów, którzy chcieli widzieć w nauczycielu jedynie obserwatora i doradcę uczniów, tak jak nie uznaje za słuszne – tym razem wbrew herbartystom – aby nauczyciel spełniał w procesie kształcenia rolę heteronomiczną.

7. Scharakteryzuj znane Ci teorie doboru treści kształcenia.
Materializm dydaktyczny- (encyklopedyzm) – F. W. Doerpfeld. Zwolennicy tej teorii uważali, że trzeba uczniom przekazać jak największą ilość materiału z możliwie różnych dziedzin nauki. Encyklopedyści sądzą, że proporcjonalnie do opanowanego materiału kształtować się będzie stopień zrozumienia określonego fragmentu rzeczywistości odzwierciedlonej za pomocą tego materiału. Wady: Brak korelacji między programami nauczania, programy obejmują obszerny materiał, wykazują przeładowanie wiadomościami, realizacja takiego programu zmusza do pośpiechu, praca uczniów jest mało efektywna.

Materializm funkcjonalny – W. Okoń. Prócz wiedzy kładzie się tu nacisk na umiejętność posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości. U podnóża tej teorii leży założenie o integralnym związku poznania z działaniem. Zgodnie z tym założeniem podstawowym kryterium doboru i układu treści programu powinny być względy światopoglądowe a w materiale nauczania należy eksponować ich idee przewodnią, należy także umożliwić wykorzystanie zdobytej wiedzy do przekształcania poszczególnych wycinków rzeczywistości.

Formalizm dydaktyczny- E. Schmid oraz A. A. H. Niemeyer. Treści kształcenia są środkiem służącym do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest zaś pogłębianie, rozszerzanie i uszlachetnianie tych zdolności i zainteresowań. Głównym kryterium doboru treści powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatność do kształcenia i rozwijania sił poznawczych uczniów. Teoretyczną podstawę tego kierunku stanowiło przeświadczenie o tzw. transferze dodatnim, czyli przenoszeniu skutków jednego procesu uczenia się na inny. Zalety: zwrócenie uwagi na potrzebę rozwijania uwagi i zainteresowań. Wady: w programach nauczania zbytnio faworyzuje się przedmioty instrumentalne.

Utylitaryzm dydaktyczny- tw. J. Dewey, G. Kerschensteiner. Kształcenie jest tu pojmowane, jako ciągła rekonstrukcja doświadczenia, a proces kształcenia tożsamy jest z jego celem. Istotnym czynnikiem w zakresie korelacji określonych przedmiotów szkolnych jest indywidualna i społeczna aktywność ucznia. W skutek tego jedynym sposobem uświadomienia dzieciom i młodzieży społecznego dziedzictwa jest danie im możliwości wykonania tych samych, fundamentalnych typów zajęć, które uczyniły cywilizację tym, czym ona jest, (np. droga od pierwszych maszyn włókienniczych do współczesnych technologii włókiennictwa). Przy doborze treści należy się, więc koncentrować na zajęciach ekspresyjnych i konstrukcyjnych. Czynności te powinny umożliwić uczniowi uczenie się zgodne z idealnym programem, w którym nie ma żadnej kolejności i następstw przedmiotów. Jak z tego wynika rekonstrukcja społecznych doświadczeń ludzkości jest podstawowym kryterium doboru treści kształcenia. Zasady budowy programów wg tej teorii: zasada problemowego podejścia do treści kształcenia eksponująca potrzebę grupowania tych treści w układy interdyscyplinarne a zarazem takie, których realizacja wymaga wysiłku zespołowego, zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania określonych problemów, zasada łączenia pracy z zabawą wtedy, gdy są one funkcjonalnie związane z założonymi do osiągnięcia celami, zasada aktywizowania uczniów podkreślająca nieodzowność zdobywania wiadomości i umiejętności, zasada włączenia w nurt życia środowiska lokalnego (np. wycieczki do muzeów, zakładów pracy, obserwacja itp.) Zgodnie z założeniami utylitaryzmu zapewniono uczniom maksymalną swobodę w doborze przedmiotów nauczania i dostosowano pracę dydaktyczną i wychowawczą do indywidualnych potrzeb ucznia i Nadano jak najbardziej naturalny charakter nauczania.

Teoria problemowo kompleksowa – tw. Suchodolski. Wykształcenie ogólne stanowi konieczny składnik wykształcenia zawodowego, ale jego treść nie może być wyznaczana wyłącznie przez potrzeby przyszłej pracy zawodowej lub studiów, ponieważ stanowi ona podstawę pozazawodowego życia ludzi. Szkoła ogólnokształcąca nie powinna, zatem przygotowywać specjalistów, lecz ułatwiać poznawanie rzeczywistości. Treści powinny dotyczyć problemów współczesnego świata (technika, socjologia, sztuka, itp.) układ treści w programach szkół podstawowych powinien być jednolity, natomiast zróżnicowanie należy wprowadzać na poziomach ponadpodstawowych. Można, zatem nauczać kompleksowo.

Strukturalizm – K. Sośnicki. Ponieważ programy przeładowane są wiadomościami i nie można ich redukować pomijając niektóre wiadomości gdyż jest to sprzeczne z rozwojem naukowym, należy włączyć do programu trwały dorobek każdej z nauk nawiązujący do jej historycznych źródeł i do osiągnięć najnowszych. Należy zarazem budować programy odzwierciedlające system wiedzy tak poszczególnych nauk jak i ich całokształtu. Programy prócz poznania teoretycznego powinny zapewniać również poznanie realnej rzeczywistości. Zasady: strukturalności, nowoczesności, życiowości, kultury logicznej, łączenie teorii z praktyką (najważniejsza). Treść każdego przedmiotu dzielić na elementy podstawowe o trwałej wartości naukowej i kształcącej oraz na elementy wtórne

egzemplaryzm – tw. M. Wagenschein, H. Scheuerl. Zwolennicy tej teorii uważają, że konieczna jest redukcja programu nauczania. Aby jednak uniknąć zubożenia obrazu świata odzwierciedlanego w świadomości uczniów opracowano następujące sposoby nauczania:   pragmatyczne (gr. Pradeigma – wzór) – uczeń powinien poznać tyle ile jest bezwzględnie konieczne, aby mógł wytworzyć sobie poprawny obraz zagadnienia przewidzianego tematem, jego istotę. Nie przestrzega się to rygorystycznie chronologicznego porządku, a nauczyciel ma swobodę wyboru określonych tematów z pośród innych zawartych w programie. egzemplaryczny układ treści – zamiast przekazywać wiedzę w sposób ciągły należy operować jej egzemplarzami tematycznymi, przy czym każdy egzemplarz powinien być reprezentatywny dla tematu. Opracowanie wiadomości na temat jednego egzemplarza umożliwi scharakteryzowanie całego pojęcia, tematu itp.. Wada: egzemplaryzm koliduje z zasadą systematyczności, co w przedmiotach o liniowym charakterze nauczania jest nie do przyjęcia.

8. Wymień cele kształcenia ogólnego i omów je.
Głównym celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie uczniom- stosownie do ich możliwości i aspiracji- optymalnego rozwoju umysłowego. Cel ten jest realizowany łącznie z celami wychowania społeczno- moralnego i estetycznego, nastawionymi na kształtowanie pełnej osobowości uczniów. Celami szczegółowymi kształcenia ogólnego jest: zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, technologii i kulturze, zapoznanie uczniów z określonymi dziedzinami wiedzy oraz wyposażenie ich w odpowiednie umiejętności, rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych u uczniów, a mianowicie ich samodzielnego i krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji i różnorakich umiejętności praktycznych. Zaznajomienie uczniów z najważniejszymi we współczesnym świecie systemami wartości tzn. spójnymi merytorycznie i logicznie poglądami i przekonaniami, wyznaczającymi stosunek do świata oraz ukierunkowującymi postępowanie ludzi. Wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrzeby stałego, a równocześnie systematycznego uzupełniania i wzbogacania posiadanej wiedzy w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego. Zapoznanie uczniów z podstawami nowoczesnej produkcji o organizacji pracy w zakresie wytwórczości przemysłowej, gospodarki rolno- hodowlanej i usług.

9. Scharakteryzuj problematykę wartości i jak je należy realizować w edukacji.
Reformowaną szkołę i edukację powinno cechować pogłębione podejście aksjologiczne oraz ukazywanie różnych światów wartości. W sytuacji kryzysu wartości i ostrej krytyki systemów edukacji i zagrożeń procesów wychowawczych niezbędne jest poszukiwanie i formułowanie nowej "filozofii i aksjologii edukacji" oraz przyjęcie takich orientacji, które pozwolą na ukierunkowanie działań na problemy "współczesności" i cywilizacyjne "wyzwania przyszłości", a także na rozwijanie postaw demokratycznych i uspołecznionych. Zasadniczego znaczenia nabiera przyjęcie takiej strategii edukacji i kultury, która wychodziłaby od osobowości i postaw, następnie formułowała umiejętności i kompetencje, a na końcu dobierała treści, metody i środki pracy pedagogicznej. Zmiany kanonów kształcenia ogólnego i zawodowego, zmiany "podstaw programowych" oraz wielość programów nauczania i podręczników do wyboru, tworzenie programów autorskich, dają szansę ukazywania różnych opcji oraz możliwości poznawania i realizacji różnych wartości, a także postrzegania świata danego i zadanego. Zadaniem edukacji jest przygotowanie młodzieży i dorosłych do dialogu kultur i wartości, do obrony wartości cywilizacji humanistycznej oraz do przeciwstawiania się relatywizmowi wartości i upowszechnianiu opcji minimalistycznych. Dlatego edukacja humanistyczna, filozoficzna, etyczna i kulturalna powinny dostarczać nie tylko nowoczesnej i atrakcyjnej wiedzy, ale także uczyć doświadczeń życiowych przez działanie. Kształcenie ogólne musi mieć podstawę aksjologiczną. Polityka i edukacja powinny zmierzać do kształtowania humanistycznego systemu wartości etycznych oraz ideału wielostronnego rozwoju i aktywności jednostki. Zmieniający się kształt świata i Polski stawia przed edukacją takie problemy i obszary działania, jak: ekologia, kultura, tożsamość i humanizacja stosunków społecznych, odnowa postaw moralnych, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, suwerenność i integracja europejska, równość szans rozwoju ludzi w aspekcie realizacji praw człowieka. W takim duchu powinny być kształtowane "podstawy programowe" i "programy nauczania" oraz "standardy egzaminacyjne", a także podręczniki i inne materiały dydaktyczno-wychowawcze, które mają określać zadania edukacyjne szkół, określać pożądane postawy oraz zapewnić przygotowanie ludzi do funkcjonowania w demokratycznym, rynkowym i informacyjnym społeczeństwie. Edukacja powinna ułatwiać ludziom postrzeganie rzeczywistości, jako zespołu wartości, które trzeba umiejętnie poznawać oraz dokonywać ich mądrego przewartościowywania i przyjmowania, aby mogły być przydatne do kształtowania rzeczywistości i ich samych.

10. Wymień i scharakteryzuj podstawowe dokumenty określające treści kształcenia.

a) plan nauczania

postaci: - plan roczny; - plan okresowy; - plan codzienny;

definicja – obejmuje pełny rejestr realizowanych w danej szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu, zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły, jak i w określonych klasach;

1-3 – przedmioty ujęte w postaci zintegrowanej, bez podziału; o zajęciach decyduje nauczyciel; 4-6 – zajęcia przedmiotowe, zbliżone treściowo; wychowawca dysponuje czasem dodatkowym; gimnazjum – kształcenie przedmiotowe; ścieżki międzyedukacyjne uwzględniające korelacje między przedmiotami;

2. program nauczania

definicja: Kupisiewicz – ustala, jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić;

- reforma – opis działań nauczycieli umożliwiających realizację zadań określonych w podstawach programowych przewidzianych dla danego etapu lub etapów kształcenia;

Okoń – odpowiednio przez specjalistów uporządkowany zbiór tematów z wybranych dziedzin wiedzy i życia, przydatny dla nauczania; funkcje: pedagogiczna, społeczna, reprodukcja kultury, zmiana kultury, koncepcje programów nauczania:

Program, jako wykaz treści nauczania: - postać inwentarza obejmującego zestaw podstawowych treści nauczania; stanowi wykaz czy spis tematów (przedmiotów, kursów, modułów składających się na całość kształcenia na danym poziomie szkolnictwa

Program, jako zestaw planowych czynności pedagogicznych- program, jako kompletny zestaw zaplanowanych aktywności edukacyjnych, a więc wszystko to, co daje się w procesie edukacyjnym przewidzieć

Program, jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych: - program to wykaz rezultatów, jakie chcemy osiągnąć w danym procesie edukacyjnym; ogranicza się do efektów, rezygnując z zajmowania się drogami i środkami do ich osiągnięcia

Program, jako zestaw pojęć i zadań do wykonania najbardziej stosowane podejście; wykorzystywane w projektowaniu treningu określonych umiejętności (przysposobienie do zawodu); - odpowiada na pytanie:, jakie zadania stawiać uczniom?

program, jako rejestr doświadczeń: wiąże się z osobą ucznia (z całością odbieranych doświadczeń edukacyjnych); program jest tym, czego uczeń faktycznie się nauczył, a nie tym czego miał zostać nauczony; bierze się tu pod uwagę „ukryty program”; odpowiada na pytanie: czego uczeń naprawdę się uczy?

Struktura programu – Kupisiewicz: uwagi wstępne – określają cele nauczania danego przedmiotu, materiał nauczania – podstawowe funkcje pojęcia, prawa, teorie i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, reguły postępowania, itd. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi; uwagi o realizacji programu – oraz wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału nauczania objętego programem;

2. Podstawa programowa źródło: reforma systemu edukacyjnego – projekt

Struktura podstaw programowych Konstrukcja podstawy programowej każdego z zajęć edukacyjnych opiera się o ten sam schemat: podane są cele edukacyjne, zadania szkoły, treści oraz osiągnięcia uczniów. Przyjęto, tak jak na poprzednich poziomach kształcenia, że cele edukacyjne winny wyrażać kierunek rozwoju ucznia w dziedzinie określonej podstawą programową danego przedmiotu w perspektywie zadań ogólnych opisanych w preambule. W przypadku liceum profilowanego podstawa programowa kształcenia ogólnego stanowi kanon kształcenia ogólnego, który będzie obowiązkowo realizowany przez wszystkich uczniów (w ramach 80% czasu kształcenia). Przy zachowaniu ciągłości zadań reformy właściwych dla wszystkich poziomów kształcenia - cechami wyróżniającymi liceum profilowane winny być wiedza ogólna i wysoki poziom umiejętności intelektualnych uczniów.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego szkół zawodowych Szkoły zawodowe powinny być postrzegane, jako szkoły "z wyboru". Głównym celem edukacji w szkole zawodowej jest przygotowanie uczniów do uzyskania kwalifikacji zawodowych, a także - jak w każdym rodzaju szkoły - do pracy i życia w warunkach współczesnego świata.

Podstawa programowa kształcenia ogólnego w liceum uzupełniającym Celem liceum uzupełniającego jest przygotowanie absolwentów szkół zawodowych do egzaminu maturalnego.
d) podręcznik

definicja – konkretny, obszerny zbiór informacji pozostający w ścisłym związku z materiałem i określonymi wcześniej celami przedmiotowymi danego szczebla kształcenia; oczekuje się, aby zawierał przynajmniej zbiór treści danego programu kształcenia w jego rocznym wymiarze; w strukturze powinna być odzwierciedlona wybrana, określona teoria kształcenia, a jego treści porządkowane zgodnie z zasadami nauczania-uczenia się;

funkcje: Okoń: informacyjna – przekazywanie informacji odpowiednio usystematyzowanych pod względem logicznym i rzeczowym, badawcza – problemowe ujęcie treści i inspiracja do organizowania samodzielnej działalności ucznia, transformacyjna (praktyczna) – przygotowanie ucznia na podstawie wiedzy do przekształcania rzeczywistości, samokształceniowa – wyrabianie nawyku do ustawicznego pogłębiania i aktualizowania wiedzy;

Kupisiewicz – uzupełnienie Okonia o funkcje: kontrolno-oceniającą i autokreatywną Olszański, Orzechowski – samoregulacyjna, preparacyjna;

Forma: brak uprzyjemniania, gadulstwa, odwoływania się do motywów drugoplanowych;

poprawność języka, spokój akademicki w przedstawianiu zagadnień; język formalnie doskonały, żywy, przemawiający do wyobraźni i zmuszający do wysiłku umysłowego, a jednocześnie przykuwający uwagę i dający czytelnikowi pełną satysfakcję intelektualną; harmonia treści i formy; ilustracja musi pozostawać w pełnej zgodności treściowej z tekstem; bezbłędna merytorycznie (wartość dokumentu); czytelność (techniczna doskonałość); wysokie walory estetyczne;

typologie - konwencjonalny – oparty na założeniach tradycyjnej dydaktyki tzn. zbiór wiadomości, które uczeń ma za zadanie przyswoić (teksty drukowane, papierowe); audiowizualny – pakiety multimedialne, kasety, filmy (obraz + dźwięk); „obudowany” – inne środki dydaktyczne wspomagające podręcznik konwencjonalny, - podręcznik właściwy: uniwersalny, systematyczny, do ćwiczeń, programowy; uzupełniająca książka do czytania, książki podręczne: słowniki, encyklopedie;

struktura wg kryteriów: poprawna strona merytoryczna treści; wiązanie nauki z życiem, zgodność podręcznika z programem, naukowość, przystępność tekstów, pytań, zadań, podmiotowe traktowanie ucznia;

11. Scharakteryzuj plan i program kształcenia (nauczania).

Plan nauczania obejmuje pełny rejestr realizowanych w szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu w pełnym cyklu pracy szkoły jak i w poszczególnych klasach. Stanowi on podstawę opracowania programu nauczania. Program nauczania ustala, jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają sobie przyswoić. Na program nauczania składają się: uwagi wstępne (określa się tu cele nauczania danego przedmiotu), materiał nauczania, (czyli podstawowe informacje, pojęcia, prawa i ważniejsze hipotezy, metody, techniki pracy, algorytmy, reguły postępowania itp. z zakresu dyscypliny naukowej odpowiadającej danemu przedmiotowi), uwagi o realizacji programu i wskazówki na temat metod, form organizacyjnych i środków umożliwiających skuteczną realizację materiału. Programy są, więc determinowane nie tylko przez treść, lecz także przez cele, metody i organizację pracy dyd.-wych., Które to czynniki wiążą się z kształtowaniem osobowości uczniów i z warunkami nauczania uczenia się. Programy nie mogą być, zatem miniaturami dyscyplin naukowych. Przedmioty objęte programem nauczania dzieli się na:, obowiązkowe – wspólny dla uczniów kanon wykształcenia, fakultatywne – dotyczą zagadnień bardziej szczegółowych i wiążą się z dążeniem do zaspokojenia indywidualnych potrzeb i zainteresowań uczniów.

12. Na czym polega istota korelacji treści kształcenia ?

Korelacja treści kształcenia pozwala uczniom postrzegać obserwowany świat, jako całość (holizm) poprzez związki przyczynowo-skutkowe, przestrzenne, funkcjonalne i czasowe pomiędzy jego elementami. W pedagogice zasada integracji pozwala na dostrzeganie integralnego charakteru zjawisk pedagogicznych. U podstaw tej zasady leżą dwa założenia:

         rzeczywistość pedagogiczna ma charakter holistyczny, całościowy,

         istnieje zjawisko transferu, przenoszenia…

Zasada integracji realizowana jest głównie poprzez korelację treści kształcenia. Ta korelacja treści kształcenia jest działaniem wielowymiarowym, przy czym owe wymiary są wyróżniane ze względu, na co najmniej cztery kryteria:

1)     ze względu na typ wiedzy:

  korelacja wewnątrzprzedmiotowa (buduje struktury wiedzy wewnątrz danej dyscypliny) i korelacja międzyprzedmiotowa (kładzie akcent na związki pomiędzy różnymi dyscyplinami);

  korelacja pomiędzy wiedzą naukową (dominują relacje logiczne) a potoczną (życiową, zdroworozsądkową);

2)     ze względu na czas:

  korelacja synchroniczna – pozwala na tworzenie struktur wiedzy w tym samym czasie,

  korelacja diachroniczna – pozwala na tworzenie struktur wiedzy uwzględniających przepływ czasu;

3)     ze względu na rodzaj relacji wewnątrz struktury treści kształcenia:

  korelacja przyczynowo – skutkowa, (kiedy mówimy np. o przyczynach niepowodzeń szkolnych),

  korelacja strukturalna – pokazuje relacje współistniejących elementów zachowania,

  korelacja funkcjonalna;

4)      ze względu na postawę podmiotów edukacji:

  korelacja bierna – mamy z nią do czynienia w podręcznikach, w programach,

  korelacja czynna – przeprowadzamy ją sami.

13. Na czym polega różnica między pojedynczym aktem uczenia się a procesem kształcenia? ·

Uczenie się to proces zdobywania i gromadzenia doświadczeń, w wyniku, czego powstają nowe formy zachowania się i działania lub następuje modyfikacja zachowań i działań wcześniej nabytych. Wskutek uczenia się opanowany zostaje cały system wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, przekonań.

Uczenie można rozpatrywać, jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako proces (długotrwały zbiór czynności posobnych i/lub równoległych):

• czynność (wtedy, gdy chcemy sobie coś przyswoić, np. wiersz);

• proces (układy czynności).

Cechy procesu nauczania-uczenia się: systematyczność, planowość, ukierunkowanie na wynik, długotrwałość, instytucjonalność. Cechy okazjonalnego aktu (pojedynczej czynności) nauczania- uczenia się: przypadkowość, krótkotrwałość,

14. Co rozumiemy pod pojęciem ogniw (momentów) procesu kształcenia?

Ogniwa procesu kształcenia są to wyodrębnione przez Okonia momenty wspólne dla wszelkiego kształcenia, zostały one wyodrębnione na podstawie informacji wielu działań szkolnych, dotyczą motywów kształcenia ( uświadamianie uczniom celów i zadań nauczania), przebiegu tego procesu (zaznajamianie ich z nowym materiałem i utrwalanie go, kształtowanie uogólnień oraz umiejętności i nawyków, bieżąca kontrola i ocena wyników nauczania), a także jego pożądanych wyników(wiązanie teorii z praktyka). Ogniwa procesu kształcenia maja charakter dyrektyw postępowania dydaktycznego przeznaczonych dla nauczycieli, tzn. wskazują one, jak należy, uczyc, aby uzyskać optymalne wyniki nauczania.

15. Omów składniki (elementy składowe) procesu kształcenia.
Na proces kształcenia składają się powiązane ze sobą czynności uczniów i nauczyciela, warunkujące się wzajemnie i podporządkowane celowi, jakim jest doskonalenie w uczniach zamierzonych i względnie trwałych zmian.

Elementy procesu kształcenia:

- Cele kształcenia – to planowane i oczekiwane zmiany w zakresie opanowanych wiadomości, umiejętności i postaw uczniów, które mają być osiągnięte w procesie dydaktycznym.

- Treści kształcenia – to uporządkowany zbiór informacji i czynności, których opanowanie ma umożliwić uczniom ukształtowanie ich postaw i relacji z otaczającym światem.

- Metody kształcenia – określony sposób postępowania w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów. To systematycznie stosowany i wypróbowany ukł. Czynności nauczyciela i uczniów, realizowany świadomie w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości uczniów.

- Zasady kształcenia – to ogólne normy postępowania dydaktycznego nauczyciela kierującego uczeniem się uczniów, których przestrzeganie umożliwia osiągnięcie celów kształcenia

- Środki kształcenia – to przedmioty materialne umożliwiające usprawnianie procesu dydaktycznego i uzyskanie optymalnych osiągnięć uczniów.

- Formy kształcenia – to rozwiązania organizacyjne stosowane w procesie dydaktycznym.

 

16. Jakie prawidłowości występują podczas poznawania nowych treści kształcenia ?
Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem – nowe rzeczy, zjawiska, procesy uczeń poznaje prawidłowo wówczas, gdy: proces uczenia się oparty jest na poznaniu zmysłowym; proces uczenia się przygotowuje uczniów do procesu uogólniania (stwarza odpowiedni grunt do przyswajania pojęć i sądów ogólnych; wymaga aktywności i samodzielności uczniów). Podanie materiału może opierać się na: bezpośrednim zetknięciu się z danymi zjawiskami, rzeczami itp., poznanie może przebiegać za pomocą mniej lub więcej zbliżonych do rzeczywistości środków zastępczych (np. modele), poznanie przebiega za pomocą słowa mówionego lub pisanego. Dobór odpowiedniego sposobu podania materiału zależy od tego czy sposób ten jest konieczny z punktu widzenia rozwoju ucznia, od właściwości materiału, od wymagań teorii poznania. Duże znaczenie ma tu także poprawne przeprowadzona obserwacja

17. Wyjaśnij proces kształtowania uogólnień i pojęć.
Kierowanie procesem uogólniania nowego materiału – stanowi drugą część procesu nauczania. Jest to niezmiernie ważny moment procesu nauczania, gdyż dopiero on warunkuje zdobycie wiedzy. Nasza wiedza opiera się na pojęciach, które odbijają sobie ogólne i najistotniejsze cechy rzeczy i zjawisk. Proces przyswajania pojęć polega na wytężonej pracy ucznia kierowanej przez nauczyciela. W naszej wiedzy odzwierciedlenie znajdują również sądy odbijające podobnie jak pojęcia rzeczywistość, przy czym charakterystyczne dla nich jest to, że zbudowane są z pojęć. Do sądów uczniowie dochodzą także na podstawie uogólnienia

Kształtowanie pojęć (metodyczne): zestawienie przedmiotu z innymi w celu wyłonienia go z nich, wyszukiwanie cech podobnych, wyszukiwanie cech różniących, określenie przez uczniów danego pojęcia na podstawie istotnych cech danego przedmiotu czy zjawiska, zastosowanie pojęcia w nowych sytuacjach.

Utrwalanie przyswojonego materiału – trwałość naszych wiadomości zależy od siły procesów pobudzania i hamowania w korze mózgowej, a siła ta jest różna u różnych uczniów w zależności od ich dotychczasowego doświadczenia oraz od aktywności na lekcji i czynników wrodzonych. Jest faktem, że każdy związek czasowy (a wiadomości uczniów oparte są na takich związkach), jeśli nie jest powtarzany i wzmacniany po pewnym czasie wygasa. Wygasanie to szczególnie łatwo i szybko następuje, gdy nowe związki nie są dostatecznie silne już w chwili wytwarzania oraz gdy wytwarza się ich zbyt wiele naraz.

18. Omów rodzaje kontroli i oceny i jakie funkcje ona powinna spełniać.
Kontrola i ocena wyników nauczania – proces nauczania tak jak wszelka działalność ludzka wymaga sprawdzenia osiągniętych wyników oraz usunięcia braków stwierdzonych w toku kontroli. Kontrola i ocena powinna występować na wszystkich etapach procesu nauczania, jako stały składnik tego procesu, gdyż tylko tak nauczyciel może zapobiec w porę wszelkim niedociągnięciom w pracy uczniów. Oceny dokonujemy przez porównanie uzyskanych informacji z przydymi kryteriami programowymi. Egzaminy, kolokwia, testy i inne sprawdziany dydaktyczne sa elementami procesu poznawczo- oceniającego, nazywanego „ewaluacja”. Aby proces kształcenia przebiegał sprawnie i pozwalał na zrealizowanie zaplanowanych zadań dydaktycznych, niezbędne jest ciągle uzyskanie informacji, w jakim zakresie zadania te osiągane sa przez słuchaczy w trakcie kształcenia. Informacji tych dostarcza ewaluacja kształcenia, która rozumiemy, jako proces pozwalający zmierzyć i ocenić stopień realizacji celów dydaktycznych.

Formy kontroli: wstępna, bieżąca, końcowa, dystansowa(odległa)

Funkcje kontroli i oceny: - funkcja dydaktyczno- wychowawcza stwarza możliwość zwłaszcza podczas egzaminu- bezpośredniego kontaktu z wykładowcą, co może stać się czynnikiem inspirującym, ukierunkowującym dalsze działanie poznawcze słuchacza. Funkcja diagnostyczna kontrola i ocena pozwala stwierdzić stopień opanowania wiadomości i umiejętności na rożnych etapach procesu nauczania i pracy. Funkcja selekcyjna(terapeutyczna) umożliwia klasyfikowanie danej grupy szkolnej na określone podgrupy np. jednorodne pod względem zamiłowania. Funkcja aktywizująca(motywacyjna) kontrola i ocena wyników nauczania i uczenia się jest bodźcem aktywizującym działalność słuchaczy. Funkcja metodyczna kontrola i ocena wyników kształcenia umożliwiają usprawnianie procesu kształcenia, np. układu i doboru treści kształcenia, dostosowanie metod i form organizacyjnych.

19. Jakie zasady kształcenia uwzględnia nasza dydaktyka i na jakich podstawach je wyodrębniono?

Szkoła współczesna

Zasada poglądowości. Opiera się ona na tym, aby cała nauka szkolna opierała się na poznawaniu rzeczywistości (konkretnych rzeczy i zjawisk), by stosować w nauczaniu pomoce naukowe. Zasada ta pełni w nauczaniu następujące funkcje: reprezentatywną (pozwalającą na uzupełnienie znajomości konkretnej rzeczywistości reprezentując jej fragmenty poprzez środki poglądowe tj. okazy, modele, obrazy itp.; symbolizującą (ułatwia zrozumienie i zapamiętanie uogólnień, praw poprzez graficzne lub symboliczne przedstawienie abstrakcji.) Poglądowość może być ilustratywna (wspomagająca kojarzenie rzeczy i słów oraz polegająca na pokazywaniu uczniom rzeczy.); operatywna (wspomaga kojarzenie poznania z działaniem, opiera się na działaniu samych uczniów. W myśl tej zasady poznawana rzecz powinna być udostępniana uczniom w środowisku naturalnym, ewentualnie w środowisku sztucznym (np., jako preparat), lub też za pomocą zastępnika (np. model). Bezpośrednie poznanie powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej w tym większym stopniu im uczniowie mają niższy zasób spostrzeżeń i wyobrażeń.

Zasada przystępności w nauczaniu. Wymaga metodycznego uszeregowania problemów: - od spraw bliskich do dalszych; -od łatwych do trudnych; - od znanych do nieznanych. Ponadto przewiduje się tu dostosowanie metod i środków do możliwości poznawczych ucznia oraz uwzględnienie różnic w tempie pracy i zaawansowaniu w nauce poszczególnych uczniów. W nauczaniu trzeba zwracać uwagę na zróżnicowanie w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów.

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania – uczenia się. Przejawia się to w świadomym stosunku uczniów do celów uczenia się, świadomym i aktywnym udziale uczniów w nabywaniu wiadomości i umiejętności, w świadomej i aktywnej samokontroli i samoocenie wyników czy wreszcie dążności do samodzielnego rozwiązywania problemów. W procesie nauczania uczniowie powinni być aktywni we wszelkich możliwych sferach: poznawczej, emocjonalnej, ruchowej, praktycznej, społecznej. W procesie nauczania – uczenia się należy uwzględnić indywidualne zainteresowania uczniów, stawiać ich w sytuacjach, w których mogliby dostrzegać niezgodności między wiedzą posiadaną, a nowymi faktami, wdrażać uczniów do pracy zespołowej i planowania pracy.

Zasada systematyczności. Odnosi się do zachowania określonej kolejności w poznawaniu i wymaga: - przechodzenia od faktów do uogólnień; - logicznego toku rozumowania; - stosowania korelacji; - systematycznego nawiązywania do już posiadanej wiedzy; - systematycznej kontroli i oceny wyników nauczania. Nauczanie powinno, więc odbywać się w sposób rytmiczny (równomierne rozłożenie wysiłku w czasie), ciągły (każda wcześniejsza porcja materiału powinna być powiązana z następną i być jednocześnie podstawą do opanowania następnej) i z przestrzeganiem ustalonej kolejności następowania po sobie treści. Między przedmiotami powinna występować korelacja.

Zasada trwałości i operatywności wiedzy uczniów. Wymaga się tu stosowania takich metod pracy, aby wiadomości i umiejętności uczniów były trwałe i użyteczne. Wymaga się egzekwowania wiadomości, oceniania ich, podsumowania oraz utrwalania poprzez powtarzanie i ćwiczenia. Konieczne jest także samodzielne rozwiązywanie problemów przez uczniów i stosowanie wiedzy w praktyce. Materiał nauczania powinien być utrwalany po uprzednim sprawdzeniu czy jest zrozumiały. Uczenie się powinno opierać się na pozytywnej motywacji uczniów oraz na ich aktywnym uczestnictwie w zdobywaniu wiadomości zgodnie z krzywą zapomnienia.

Zasada wiązania teorii z praktyką. Wymaga się tu, aby działania uczniów były poprzedzone przekazywaniem im określonych wiadomości, wiązania działania z efektywnym przekształcaniem rzeczywistości oraz przechodzenia od teorii do praktyki i od praktyki do teorii. Teoretyczne podstawy ułatwiają planowanie czynności praktycznych, praktyka zaś stanowi źródło nowej wiedzy oraz środek jej weryfikowania. W procesie nauczania współistnieć powinno poznanie zmysłowe, rozumowe i poznanie poprzez działanie.

Szkoła aktywna- Zasada całościowości, Zasada aktualności, Zasada wolności, Zasada aktywności i samodzielności.

Znaczenie zasad nauczania dla prawidłowej organizacji procesu nauczania. Zasady nauczania wynikają z analizy procesu nauczania – uczenia się gdyż w wyniku tej analizy wykrywa się prawidłowości dotyczące określonych zjawisk dydaktycznych oraz ukazuje wzajemne, a zarazem obiektywne zależności między składnikami w\w procesu (te składniki to uczeń, nauczyciel, materiał nauczania). Wg. Okonia po dokonaniu analizy procesu nauczania – uczenia się można by zaniechać formułowania zasad nauczania. Rozumując w ten sposób można powiedzieć, że ci pedagogowie, którzy zdają sobie sprawę, iż wyniki uzyskiwane przez ucznia są zależne od stopnia jego aktywności umysłowej, zdają sobie sprawę z tego że przestrzeganie zasad nauczania jest konieczne dla poprawienia efektywności procesu nauczania – uczenia się. Na w\w aktywność umysłową ucznia ma wpływ zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania – uczenia się. Ci zaś, którzy obserwowali efekty systematycznej i planowej pracy z pewnością docenią wagę zasady systematyczności. Z kolei uświadomienie sobie faktu, iż utrwalanie reakcji wywołanej przez dany bodziec zależy m.in. od częstotliwości skojarzeń łączących ją z tym bodźcem, stanowi ważki argument na rzecz zasady trwałości zdobywanej wiedzy. Oczywista jest konieczność wdrożenia uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania różnorakich problemów teoretycznych i praktycznych, które niekiedy nawet znacznie wykraczają poza zakres realizowanego w szkole materiału, wiąże się z przestrzeganiem w pracy dydaktycznej zasady operatywności posiadanej wiedzy oraz zasady wiązania teorii z praktyką.

20. Na czym polega bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości?

Bezpośrednie poznawanie rzeczywistości, a więc poznawanie oparte na obserwacji, pomiarze i różnorodnych czynnościach praktycznych, powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych przypadkach, gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami spostrzeżeń i wyobrażeń niezbędnych do zrozumienia przerabianego na lekcji tematu. Aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą i operatywną wiedzę w drodze bezpośredniego poznawania określonych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów, należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawczą, tzn. dostarczać odpowiednich wskazówek i zwracać jego uwagę na istotne cechy poznawczego przedmiotu. Poznanie bezpośrednie poprzez takie metody jak obserwacja, eksperyment czy spostrzeganie

Poznanie pośrednie przy wykorzystaniu map, schematów, modeli i strategii

21. Czym są metody kształcenia i podaj ich różne kryteria podziałów.

22. Przedstaw metody kształcenia oparte na słowie

Methodos gr. droga, sposób postępowania. Metoda nauczania to sposób pracy nauczyciela z uczniami umożliwiający osiąganie celów kształcenia, inaczej mówiąc, wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.

We współczesnym systemie dydaktycznym dobór metod nauczania zależy od celów, treści i zadań dydaktycznych oraz od wieku uczniów. Nie znaczy to jednak, że poszczególne grupy metod lub pojedyncze metody, należące do tych grup, trzeba wiązać rygorystycznie np. z określonymi fazami rozwoju psychofizycznego uczniów. Wynika stąd, że kryteria doboru metod nauczania mają nie tyle charakter wykluczający, co raczej ukierunkowujący, że wskazują tendencje główne, aczkolwiek nie jedyne. Dlatego też jednostronność w posługiwaniu się metodami oglądowymi, słownymi czy praktycznymi nie zapewnia dobrych wyników pracy dydaktycznej.

Różne klasyfikacje metod nauczania ze względu na źródło wiedzy:

Słowne:

Opowiadanie polega na zaznajamianiu uczniów z określonymi rzeczami i wydarzeniami w formie słownego opisu. Skuteczność tej metody zależy od tego, czy nauczyciel operuje słowami zrozumiałymi dla uczniów, a także od racjonalnego wiązania pokazu z objaśnieniami słownymi oraz – w klasach wyższych – z dyskusją. Opowiadanie zastępuje obserwację naturalnych rzeczy i zjawisk oraz wdraża uczniów do słuchania ze zrozumieniem i zapamiętywania najważniejszych faktów. Opowiadanie odnosi się do przedstawienia za pomocą słów przebiegu zdarzeń, a więc tego, co dzieje się w czasie, służy ono głównie uwydatnieniu dynamiki akcji.

Opis dotyczy na ogół charakterystyki cech, budowy, struktury itp. Określonych rzeczy, tzn. tego, co jest względnie stałe. Opis służy do przedstawienia układów statycznych.

Wykład służy przekazywaniu uczniom określonych informacji z zakresu nauk, ma on pobudzać myślenie i aktywizować je. Struktura wykładu jest systematyczna, a jego tok w większym stopniu podporządkowany rygorom logiki. Przedmiotem wykładu jest przeważnie opis złożonych układów rzeczy i procesów zachodzących między tymi procesami i rzeczami o charakterze przeważnie przyczynowo – skutkowym

Pogadanka różni się tym głównie od poprzednich metod, że wymaga od uczniów nie tylko myślenia “za nauczycielem”, lecz zmusza także do samodzielnej pracy myślowej. Jej istota polega na rozmowie nauczyciela z uczniami, przy czym nauczyciel jest w tej rozmowie osobą kierującą: zmierzając do osiągnięcia znanego sobie celu, stawia uczniom pytania, na które oni z kolei udzielają odpowiedzi. W ten sposób krok po kroku, uczniowie zdobywają wiedzę.

Dyskusja polega na wymianie poglądów na określony temat. Aby skutecznie posługiwać się tą metodą należy uczniów przygotować do wymiany myśli zarówno w sensie merytorycznym, jak i formalnym.

Praca z tekstem jest jednym z ważniejszych sposobów poznawania, jak i utrwalania nowych wiadomości. Jest to także skuteczny sposób kontroli i oceny wyników samokształcenia.

Oglądowe:

Pokaz jest to zespół czynności dydaktycznych nauczyciela polegający na demonstrowaniu uczniom naturalnych przedmiotów lub ich modeli, a także określonych zjawisk, wydarzeń lub procesów i stosownym objaśnieniu ich istotnych cech.

Pomiar pozwala określić ilościową stronę badanej rzeczywistości. Są to czynności wykonywane przez nauczyciela w postaci pokazu, bądź bezpośrednio przez uczniów pracujących pod jego kierunkiem.

Obserwacja jest ukierunkowanym spostrzeganiem.

Praktyczne:

Metoda zajęć praktycznych obejmuje dość szeroki zakres działalności uczniów. Celem jest tu zastosowanie wiedzy do rozwiązywania zadań natury praktycznej. Na plan pierwszy wysuwa się tu rozwijanie umiejętności stosowania teorii w praktyce. Metoda ta jest także źródłem pogłębiania i zdobywania wiedzy.

Metoda laboratoryjna polega na samodzielnym przeprowadzaniu eksperymentów przez uczniów, tzn. tworzeniu sztucznych warunków dla wywołania jakiegoś zjawiska po to, aby można było zbadać przyczyny, przebieg i skutki jego występowania. Istnieją dwie odmiany tej metody: - tradycyjna polegająca na tym, że nauczyciel gromadząc niezbędne pomoce naukowe oraz odpowiednio przygotowując lekcję, umożliwia uczniom wykonanie określonych eksperymentów; - problemowa polegająca na wdrażaniu uczniów do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i praktycznych podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych. Dzięki temu uczniowie wykorzystując zdobyte wcześniej wiadomości i dzięki samodzielnej aktywności, przyswajają sobie nowe wiadomości i umiejętności.

23. Omów poszukujące metody kształcenia

Metoda nauczania- według W. Okonia to wypróbowany oraz systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w ich osobowości. Nawroczyński dokonał klasyfikacji metod nauczania dzieląc je na:

• metody podające

• metody poszukujące (problemowe) uczeń samodzielnie dochodzi do wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów

• metody laboratoryjne

Metody problemowe, poszukujące- sprzyjają rozwojowi myślenia, przygotowaniu do samodzielnego, sprawnego działania, wymagającego inicjatywy i twórczych poszukiwań. Istotą ich jest zaktywizowanie czynności poznawczych uczącego się.

METODY POSZUKUJĄCE, problemowe- wykład problemowy, wykład konwersatoryjny, metody aktywizujące----dyskusja dydaktyczna, metoda sytuacyjna, metod przypadków, metoda inscenizacji, metoda programowa, metoda gier decyzyjnych, seminarium, warsztaty dydaktyczne

POSZUKUJĄCY TOK KSZTAŁCENIA Czynności nauczyciela:
1. Organizowanie sytuacji problemowej.
2. Formowanie problemu, (gdy uczniowie sami nie są w stanie sami tego uczynić).
3. Udzielanie uczniom pomocy w procesie wytwarzania hipotez i ich weryfikowania.
4. Kierowanie myśleniem i działaniem w fazie sprawdzania rozwiązań.
5. Kierowanie procesem systematyzowania i kierowania wiedzy.
6. Organizowanie prac służących zastosowaniu zdobytej przez uczniów wiedzy.

Czynności ucznia:
1. Uświadomienie sobie trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym.
2. Formułowanie problemu oraz gromadzenie niezbędnych wiadomości.
3. Formułowanie i uzasadnianie hipotez.
4. Sprawdzanie słuszności przewidywań (eksperymenty, działania praktyczne, analizy porównawcze)
5. Formułowanie rozwiązań i wniosków oraz uporządkowanie i utrwalenie wiadomości.
6. Stosowanie wiedzy w rozwiązywaniu nowych zadań.

Walory poszukującego toku kształcenia:
- proces kształcenia przybiera postać działalności badawczej
- rozwija i kształci zdolności poznawcze (myślenie, spostrzeganie)
- rozwija aktywność intelektualną, postawę badawczą
- zapewnia uczniom wiedzę trwałą o operatywną (bo uczeń sam dochodzi do wiedzy).

24. Przedstaw metody gier dydaktycznych

Istnieje wiele odmian metody gier dydaktycznych, przy czym ich cechą wspólną jest szeroko rozumiana zabawa, przybierająca formę gry. Zalicza się do nich na ogół metody:, symulacyją, sytuacyjną i inscenizacyjną oraz „burzę mózgów”, a ponadto metodę biograficzną. Za wyodrębnieniem metod gier dydaktycznych w osobną grupę przemawia to, że wykraczają one poza podział na metody słowne, oglądowe i praktyczne oraz mają sobie tylko właściwe cechy, różniące je od najbliżej ich usytuowanych ćwiczeń.

Metoda symulacyjna- za jej pomocą wdraża się uczniów do wszechstronnej analizy problemów, które kiedyś były dla kogoś problemem rzeczywistym, przy czym wyniki proponowanych przez uczniów rozwiązań porównuje się następnie z rozwiązaniami faktycznymi, zastosowanymi w przeszłości. Cechy: związek z rzeczywistością, wymaga aktywności ze strony uczestniczących w niej osób

Metoda sytuacyjna: służy wyrabianiu u uczniów umiejętności wszechstronnego analizowania problemów składających się na tzw. Sytuację trudną, a także podejmowaniu na tej podstawie odpowiednich decyzji oraz wskazywaniu ewentualnych następstw poczynań zgodnych z tymi decyzjami. Ma charakter prospektywny i fikcyjny.

Metoda inscenizacji- może występować pod różnymi postaciami np. przygotowanego dialogu lub dyskusji na określony temat, odtworzenia wydarzeń. Można stosować ją w pracy z licznymi grupami uczniów, a także wykorzystywać dla celów nie tylko wychowania umysłowego, lecz również emocjonalnego.

Burza mózgów- korzysta się z niej w celu zachęcania uczniów do spontanicznego wysuwania pomysłów umożliwiających rozwiązanie jakiegoś niestereotypowego zadania na zasadzie pierwsza myśl najlepsza, słowem do rozwiązania problemów z pomocą intuicji i wyobraźni.

25. Podaj i omów założenia koncepcji kształcenia wielostronnego.
Teoria kształcenia wielostronnego - to forma kształcenia polegająca na ujmowaniu w procesie nauczania trzech komponentów:

- działalności poznawczej, czyli nabywania wiedzy,

- działalności praktycznej, czyli nabywania umiejętności,

- strony afektywnej, czyli emocjonalnego nastawienia ucznia do nauki

Składnikami strukturalnymi wiedzy w wielostronnym kształceniu są: opis, wyjaśnienie, ocena i norma. Wielostronne kształcenie daje nauczycielowi, a przede wszystkim uczniom, możliwość lepszego poznania, zrozumienia, działania. Kształtowanie osobowości dziecka, w toku jego własnej aktywności, przejawianej w kontaktach z otoczeniem, poznawaniu siebie i świata, przeżywaniu świata i nagromadzonych w nim wartości oraz zmienianiu świata, to główne założenia teorii kształcenia wielostronnego. Koncepcja ta zakłada podmiotowy charakter uczestnictwa ucznia w procesie kształcenia. W osobowości rozwijającego się człowieka dostrzega się i mocno podkreśla zaangażowanie emocjonalne towarzyszące procesom intelektualnym. Dziecko nie tylko zdobywa wiedzę przez poznawanie świata i siebie, ale wykorzystuje ją w przekształcaniu otaczającej go rzeczywistości oraz w zmienianiu siebie samego. Towarzyszą temu przeżycia, które w edukacji powinny być bardziej uwzględnione.

Znaczenie teorii kształcenia wielostronnego dla praktyki szkolnej:
- teoria kształcenia wielostronnego jest traktowana jako paradygmat współczesnej dydaktyki
- jeśli szkoła realizuje kształcenie wielostronne to realizuje naczelny cel edukacji
- mieści w sobie poznanie, wartościowanie i działanie – wielostronną aktywność uczniów
- proces kształcenia jest urozmaicony – są stosowane różnorodne metody, formy organizacyjne i środki dydaktyczne.

26. Przedstaw założenia nauczania i uczenia się problemowego.
Nauczanie problemowe opiera się nie na przekazywaniu, lecz na uzyskiwaniu przez uczniów nowych wiadomości i sprawności za pośrednictwem rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Cechą istotną tego nauczania jest aktywność badacza-ucznia, pojawiająca się w określonej sytuacji i zmuszająca go do stawiania sobie pytań-problemów, do formułowania hipotez i weryfikowania ich w toku operacji umysłowych i praktycznych. Proces dydaktyczny opiera się na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy. Pojęciu problemu nadaje się różnorodne znaczenia: potoczne, naukowe i dydaktyczne. W znaczeniu potocznym problem to poważne zadanie wymagające rozwiązania, rozstrzygnięcia. Problem naukowy pojawia się, gdy stan niewiedzy posiada charakter obiektywny. Jeżeli natomiast wiedza już istnieje, a tylko uczeń jej nie zna i spostrzega brak to mamy do czynienia z problemem dydaktycznym. Rozwiązywanie problemów jest czynnością, która zmierza do określonego wyniku. Czynność ta może mieć charakter umysłowy lub praktyczny.

Nauczanie problemowe:

- wymaga przedstawia uczniom sytuacji problemowej

- podjęcia przez nich samodzielnych badań prowadzących do samodzielnych rozwiązań.

Motywy pobudzające do czynności myślowych i rozwiązywania problemów mogą być różne, czy to o charakterze potrzeb biologicznych, czy nabyte społecznie. Myślenie jest czynnością, a zatem posiada dwie cechy: jest ukierunkowane i zorganizowane. Ukierunkowany charakter myślenia przejawia się tym, że podejmujemy starania, aby osiągnąć cel lub rozwiązać problem za pomocą operacji myślowych dokonywanych ze względu na wynik końcowy, jaki chcemy uzyskać. Czynności myślowe mają swoją organizację (rozwiązywanie problemów jest w ścisłym związku z myśleniem – opiera się na nim)

27. Dokonaj podziału i omów formy organizacyjne kształcenia.
Podział form organizacyjnych kształcenia, kryteria podziału
- liczba uczniów
- miejsce pracy uczniów
- czas trwania zajęć dydaktycznych.

Ze względu na liczbę uczniów biorących udział w procesie dydaktycznym wyróżnia się:
- nauczanie jednostkowe
- nauczanie zbiorowe

Ze względu na miejsce pracy formy dzieli się na
- zajęcia szkolne (nauka w klasie podczas lekcji, praca w laboratorium, warsztacie szkolnym, świetlicy itp.)
- zajęcia pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych itp.)

Stosownie do czasu pracy uczniów można mówić o zajęciach:
- lekcyjnych
- pozalekcyjnych (koła zainteresowań, zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze, zajęcia kompensacyjno – korekcyjne).

Charakterystyka form organizacyjnych kształcenia

NAUCZANIE JEDNOSTKOWE
Polega na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela. Przykładem bezpośrednich i zarazem jednostkowych kontaktów tego rodzaju są obecnie korepetycje. Z kolei studiowanie podręcznika stanowi jedną z egzemplifikacji pomocy udzielanej uczniowi przez nauczyciela, jako autora –w sposób pośredni.

NAUCZANIE ZBIOROWE
System klasowo-lekcyjny, bo taką właśnie nazwę nadano z czasem omawianej formie nauczania zbiorowego, wykazuje następujące cechy: z uczniów o tym samym lub zbliżonym wieku życia tworzy się odrębne klasy, których skład osobowy podlega stosunkowo nieznacznym zmianom w ciągu pełnego cyklu nauki szkolnej, wynikającym przede wszystkim z przyczyn losowych. Każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania. Podstawową jednostkę organizacyjną stanowi lekcja. Z wyjątkiem klas najniższych, każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania. Pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel, on też ocenia ich postępy w nauce w zakresie danego przedmiotu i na tej podstawie decyduje pod koniec roku szkolnego o promowaniu lub niepromowaniu uczniów do następnej klasy.

28. Omów zalety i wady kształcenia jednostkowego oraz zbiorowego.
Zalety pracy jednostkowej:
- możliwość indywidualizacji treści (stopień trudności dostosowany jest do poziomu ucznia) i tempa uczenia się
- stała i zarazem dokładna kontrola przebiegu i efektów pracy ucznia
- omówiona forma jest wysoko efektywna

Wady nauczania jednostkowego:
- jest nieopłacalna z ekonomicznego punktu widzenia
- wydatnie ogranicza społeczny zasięg pracy nauczyciela
- uczeń nie ma możliwości współdziałania z rówieśnikami

Zalety nauczania zbiorowego
- tworzy przejrzystą strukturę organizacyjną
- umożliwia nauczycielowi pracę z liczną grupą uczniów
- pozwala organizować zespołowy wysiłek uczniów i współzawodnictwo w nauce
- zapewnia realizację zasady systematyczności nauczania
- zapewnia opanowanie przez uczniów podstawowego zasobu wiedzy z danego przedmiotu nauczania

Wady nauczania zbiorowego
- „abstrakcyjna jednorodność” treści kształcenia narzucanych wszystkim uczniom (treści są niezrozumiałe, jednakowe)
- brak warunków skutecznej indywidualizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej z uczniami
- nadmierna sztywność organizacyjna
- brak warunków utrzymywania więzi ucznia ze szkołą
- przedmiotowe traktowanie uczniów.

29. Scharakteryzuj system klasowo-lekcyjny i ukaż kierunki jego modernizacji.

System klasowo - lekcyjny - występuje podział na według wieku na poszczególne klasy, realizacja programu nauczania ma miejsce podczas lekcji, programy składają się z poszczególnych działów, a te z tematów, do zalet tego systemu zalicza się jego prostą strukturę organizacyjną, łatwość oraz ekonomiczność administrowania, sprzyjanie upowszechnianiu oświaty; do jego wad zaliczyć należy zbyt małą uwagę na różnicach indywidualnych uczniów, sztywność organizacyjną oraz zbyt duży nacisk na dyplomy zamiast na wszechstronny rozwój uczniów.

Modernizacja systemu klasowo- lekcyjnego

Liczne były próby zmierzające do usprawnienia systemu klasowo- lekcyjnego. Nasilenie tych prób przypadło na lata dwudzieste XX wieku. Celem prób modernizacji było przede wszystkim zróżnicowanie pracy dydaktyczno- wychowawczej ze względu na :

• Zdolności ucznia,

• Treść kształcenia

• Tempo uczenia się

• Ad 1. Koncepcję zróżnicowania kształcenia odpowiednio do zdolności poszczególnych uczniów – głosił Platon

Na szerszą skalę zastosował ją dopiero w praktyce szkolnej Anton Stickinger uczynił jej podstawą tezę, że najważniejszym niedostatkiem nauczania zbiorowego jest nieliczenie się z różnicami w rozwoju umysłowym uczniów oraz wadliwe w związku z tym kryterium doboru dzieci i młodzieży do klas, tzn. wiek życia. Zgodnie z przyjętymi założeniami, w szkołach mannheimskich utworzono: klasy główne - dla większości przeciętnych dzieci, klasy rozwojowe - dla uczniów mniej zdolnych, klasy pomocnicze - dla uczniów opóźnionych w rozwoju, klasy języków obcych i klasy przejściowe - dla uczniów najzdolniejszych.

Ad. b ) indywidualizowanie programów nauki szkolnej.

Współczesną próbą indywidualizacji nauczania poprzez umożliwienie uczniom swobodnego wyboru odpowiadających im przedmiotów stanowią rozszerzone szkoły średnie (utworzone pod koniec lat 40 XX wieku w USA i Wielkiej Brytanii w celu upowszechnienia edukacji na poziomie szkoły średniej. Cel: wprowadzenie różnych kierunków kształcenia, ogólnych i zawodowych. Pod względem organizacyjnym dzielą się one na 3 szczeble: szkołę niższą ( przyjmuje się dzieci w wieku 11 do 12 lat na podstawie egzaminu wstępnego i kieruje stosownie od wyników do klas dla uczniów bardziej lub mniej zaawansowanych w nauce. Szkołę główną (3- letnia, pierwszy rok nauczania w tej szkole ma charakter orientujący tzn. służy wytyczeniu kierunku dalszej edukacji. Szkołę wyższa ( 2—letnia, uzyskuje się tu „maturę podwyższoną” uprawniającą do studiów wyższych.

Ad. c) plan daltoński System organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton, polegający na pozostawieniu uczniom swobody w wyborze zajęć szkolnych i czasu pracy, byle by tylko wykonali w określonym terminie zlecone im zadania. Nauczyciel pełni tu funkcję konsultanta, udziela indywidualnych porad, ocenia postępy, oraz wyjaśnia problemy zbiorowe.

Zaletą planu było:

• dostosowanie tempa pracy uczniów do ich rzeczywistych możliwości

• wyrabianie pracy uczniów do ich rzeczywistych możliwości

• wyrabianie poczucia odpowiedzialności za samodzielnie wykonywane zadania

Wadą planu było:

• wyizolowanie uczniów z grupy

• pozbawienie możliwości współdziałania przy rozwiązywaniu zadań wymagających zbiorowego wysiłku

30. Omów funkcje i zadania pracy domowej.

Jej zadaniem jest utrwalenie opracowanego w szkole materiału nauczania (opracowanie treści czytanki, nauczenie się na pamięć wiersza, rozwiązanie zadań problemowych, przepisanie tekstu). Uzupełnia, poszerza i pogłębia wiadomości (literatura pomocnicza). Jest traktowana, jako sprawdzian, czy uczeń zrozumiał podane na lekcji wiadomości i czy umie je praktycznie zastosować (wykonanie prac technicznych, wypracowań, prowadzenie doświadczeń, obserwacji).Stwarza sytuacje dla samodzielnego nabywania nowych wiadomości będących podstawą dla nowych lekcji. Wdraża do stosowania racjonalnych i ekonomicznych metod zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków przez samokształcenie (przygotowanie do samokształcenia). Daje możliwość rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań. Stwarza warunki rozwoju cech woli i charakteru ucznia takich jak: wytrwałość w dążeniu do celu, wiara we własne siły, odwaga, pilność, obowiązkowość, systematyczność, dokładność. Stwarza możliwość rozwoju inicjatywy, pomysłowości i uzdolnień twórczych ucznia (zostawia swobodę działania). Wzbogaca życie emocjonalne (radość z wykonanego dzieła). Jest środkiem kształcenia świadomej dyscypliny. Wdraża do samokontroli i samooceny.

Funkcje (zadania):

• Dydaktyczna, a w jej zakresie:

− opanowanie nowego materiału;

−utrwalenie przyswojonego materiału;

− kształtowanie umiejętności i nawyków;

− rozwijanie samodzielności w myśleniu i działaniu.

•Wychowawczą, a w jej zakresie:

−Kształtowanie woli i charakteru;

−Rozwijanie systematyczności i dokładności;

−Rozwijanie inicjatywy i pomysłowości;

− Wzmacnianie wiary we własne siły;

−Kształtowanie właściwego stosunku do racy i ludzi.

31. Dokonaj podziału środków dydaktycznych za pomocą różnych kryteriów.
Środki kształcenia- są to przedmioty materialne, które dostarczając uczniom określonych bodźców oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości.

Podział środków dydaktycznych- Istnieje wiele różnych klasyfikacji środków kształcenia. Do najczęściej stosowanych należą te, których główne kryterium stanowią rodzaje eksponowanych bodźców, a Mianowice: wzrokowe, słuchowe i wzrokowo- słuchowe.

1. Środki wzrokowe ( przedmioty naturalne, narzędzia, preparaty, modele ruchome i nieruchome, barwne i czarno- białe, schematy, symbole, m.in. słowa- a zatem również teksty drukowane i pisane- litery i cyfry, a ponadto diagramy itp.)

2. Środki słuchowe ( płyty Cd i taśmy, magnetofonowe wraz z urządzeniami umożliwiającymi posługiwanie się nimi, aparaty radiowe, instrumenty muzyczne itd.)

3. Środki wzrokowo –słuchowe ( telewizja dydaktyczna, projektory filmowe, kasety video itp.)

4. Środki częściowo automatyzujące proces nauczania- uczenia się ( podręczniki programowe, maszyny dydaktyczne, laboratoria itd.)

32. Jakie jest psychologiczne i pedagogiczne uzasadnienie stosowania środków kształcenia ?

33. Podaj podziały i omów przyczyny niepowodzeń szkolnych.

Niepowodzenia szkolne stanowią znaczne rozbieżności pomiędzy dydaktycznym i wychowawczymi wymaganiami szkoły a wynikami w nauce i zachowaniem ucznia.

NIEPOWODZENIA SZKOLNE

-WYCHOWAWCZE -JAWNE - PRZEJŚCIOWE -DRUGOROCZNOŚĆ

-DYDAKTYCZNE -UKRYTE -TRWAŁE –ODSIEW

Przyczyny niepowodzeń szkolnych

ZALEŻNE OD UCZNIA- - LENISTWO, - NIECHĘĆ DO NAUKI, - NIEODPOWIEDNIE ZACHOWANIE W SZKOLE

NIEZALEŻNE OD UCZNIA- DŁUGOTRWAŁA CHOROBA, - ZŁA ATMOSFERA W RODZINIE, - NIEDOSTATKI DYDAKTYCZNE

Wśród przyczyn niepowodzeń szkolnych wymienia się czynniki:

• społeczne

• ekonomiczne

• biopsychiczne (nadpobudliwość)

• dydaktyczne (błędy metodyczne, niewystarczająca znajomość ucznia, brak opieki nad uczniami ze strony szkoły)

34. Na czym polega profilaktyka, diagnoza i terapia w zakresie niepowodzeń szkolnych ?

1. Profilaktyka pedagogiczna – zapobieganie powstawaniu luk i zaległości w opanowanym przez uczniów materiale:

- wprowadzenie nauczania problemowo – grupowego,

- systematyczna kontrola prac domowych,

- systematyczne powtarzanie materiału,

- jawne ocenianie wyników nauczania,

- koordynacja pracy dydaktyczno – wychowawczej nauczycieli uczących w danej klasie,

- organizowanie samopomocy uczniowskiej,

- ścisła współpraca z rodzicami,

2. Diagnoza pedagogiczna – wczesne wykrywanie luk i zaległości tworzących się dopiero w wiadomościach uczniów:

- diagnoza indywidualna – nauczyciel określonego przedmiotu sam wykrywa luki w wiadomościach uczniów, jeżeli nie zwraca uwagi na przyczyny to diagnoza ta ma charakter fragmentaryczny,

- diagnoza zbiorowa – ścisła współpraca wszystkich nauczycieli uczących w danej klasie,

 3.Terapia pedagogiczna – likwidowanie zaległości w nauce:

- terapia indywidualna,

1.   kontakt ucznia słabszego z uczniem zdolnym,

2.  powierzanie uczniowi mającemu kłopoty pewnych obowiązków związanych z przedmiotem,

3.     włączanie uczniów słabych do zespołów wyrównawczych,

4.     systematyczna kontrola wykonywanych przez dziecko zadań,

5.     indywidualizacja nauczania

6.  angażowanie zagrożonych wychowawczo uczniów zdolnych do kół zainteresowań i konkursów szkolnych.

- terapia zbiorowa

1.     zajęcia w zespołach mających charakter samopomocy koleżeńskiej,

2.     zajęcia w grupach wyrównawczych.