Wykład z dnia 13.02

Słowa emocja ma swoje źródło w j. łacińskim

E (x) movere – poruszać się

Ex – od, z czego, z motito – ruch, poruszać się

Występowanie dwóch składników wskazuje:

- z jednej strony na czynnik ekspresji emocji

- z drugiej strony na element motywacyjny

PORÓWNANIE TERMINÓW EMOCJA – NASTRÓJ

emocja	Nastrój
Krótka, epizodyczna	Długotrwały
Świadoma	Niewiadomo kiedy się kończy a kiedy zaczyna
Intensywna	Łagodny, falujący
Wyraźna przyczyna	Brak przyczyny
Wyraźna mimika	Mimiczny
Czytelna, klarowna	Mniej zróżnicowany, globalny
Są to inne zjawiska jednak trudno wyznaczyć kryteria

Emocja – afekt

Afekt – wszystkie stany emocjonalne wraz z emocjami

Emocja – stres

Stres jest odpowiedzią o charakterze obronnym. Stres a emocje negatywne: lęk czy stres przed egzaminem. Zespół procesów pojawiający się w odpowiedzi szkodliwe lub zagrażające

ŹRÓDŁA PROBLEMÓW DEFINICJYJNYCH

1. Różnice na poziomie paradygmatu i teorii. Dwa sposoby ujawniania emocji:

• Organistyczny – emocja to pochodne procesów przebiegających w naszym ciele

• Mentalistyczny – procesy psychiczne tworzą emocje

1. Emocje są bardzo złożonymi procesami zawierają się w nich procesy poznawcze, pobudzenie fizjologiczne wzorce ekspresji i tendencja do działania

Sposoby definiowania

1. Tradycyjne teorie emocji to m.in.:

• Teoria Jamesa Langego – źródłem emocji są działania, zmiany napięcia mięsni i zmiany w narządach wewnętrznych. Emocje są wynikiem dostrzeżenia pewnych własnych reakcji fizjologicznych, zmiany fizjologiczne są wcześniejsze i dopiero ich spostrzeżenie prowadzi do pojawienia się uczucia, które jest emocją np. odczuwamy złość bo zaciskamy pięści.

• Teoria Cannona - Barda (talamiczna teoria uczuć) – emocje są procesami zachodzącymi w jądrach wzgórza, siedliskiem emocji są ośrodki podkorowe, ich pobudzenie nadaje poznawczym czynnościom kory emocjonalny komponent, decyzja czy badany bodziec zostanie skierowany do wzgórza musi być podejmowana stosunkowo wcześniej; reakcje fizjologiczne są następstwem i towarzysza emocjom.

• Aktywacyjne teorie emocji opierają się na założenie, że emocje są stanem podwyższonego pobudzenia oznakowanego afektywnie. Znak afektywny może być dodatni lub ujemny (przyjemny lub przykry). Zwracają uwagę na intensywność, za która odpowiedzialny jest poziom pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego (poziom aktywacji). Proces emocjonalny składa się z 5 kolejnych faz:

1. Naturalna recepcja

2. Ocena

3. Pojawienie się tendencji do działania

4. Wystąpienie emocji

5. Pojawienie się działania sterowanego przez emocje

• Dwuczynnikowa teoria Schachtera - Singera – emocje pojawiają się jako wynik spostrzeżenia własnego pobudzenia; źródeł swoich emocji ludzie mogą dopatrywac się nie tylko w świecie zewnętrznym lecz także we własnym wnętrzu. Emocje są wynikiem interakcji pewnych procesów występujących wewnątrz organizmu z informacjami docierającymi ze środowiska oraz informacjami zarejestrowanymi w doświadczeniu jednostki.

1. Poznawcze teorie emocji

• Teoria Lazarusa – emocje są procesami, które stanowią wynik specyficznej reakcji między organizmem a środowiskiem; emocje pojawiają się tylko w takich układach które są dla jednostki źródłem potencjalnych dla jednostki korzyści lub szkód.

• Funkcjonalne ujęcie Frijdy – traktuje emocje w sposób funkcjonalny, czyli określa je ze względu na pełnione przez nie funkcje adaptacyjne.

GRUPY TEORII WEDŁUG W. ŁOSIAKA (5 SPOSOBÓW DEFINIOWANIA)

• Motywacyjne

• Ewolucyjne

• Biologiczne

• Komponentowe

• Społeczne

DEFINICJE AKCENTUJĄCE GOTOWOŚC DO DZIAŁANIA N. H. FRIJDY

1. Emocje to zmiany gotowości do działania (gotowość poznawcza, aktywacja, pragnienia, tendencja do działania)

2. Tendencje do działania definiują emocje

3. Podłożem emocji są wartości, czyli znaczenia przyjmowane innym ludziom, elementom otoczenia. Bodźce wyzwalające emocje to takie które nie są obojętne dla wartości.

4. Procesy poznawcze

• Kodowanie zdarzenia

• Ocena zdarzenia w kategoriach: ból, zdziwienie, obojętność

• Ocena możliwości działania wobec zdarzenia

• Ocena pilności, trudności, powagi zdarzenia (jakość)

• Pierwotne działanie

• Zmiany fizjologiczne

• Działanie

1. Zasady funkcjonowania emocji, czyli obserwowanie empiryczne prawidłowości u podłoża których leżą mechanizmy przyczynowo-skutkowe.

ELEMENTARNE PRAWA EMOCJI WG N.FRIJDY

1. Prawo znaczenia sytuacyjnego. Umożliwia podporządkowanie zmiennych poznawczych, które mają znaczenie dla powstania różnych emocji i dla ich intensywności.

2. Prawo zaangażowania. Emocja powstająca w odpowiedzi na zdarzenia, które są ważne dla celów, motywów czy zaangażowań danej osoby.

3. Prawo bezpośrednio spostrzeganej rzeczywistości. Emocje są wywołane przez zdarzenia uważane za rzeczywiste, a ich intensywność odpowiada temu, do jakiego stopnia są za takie uważane.

4. Prawo zmiany przyzwyczajenia i odczuwania porównawczego. Emocje powstają w skutek aktualnych lub oczekiwanych zmian w korzystnych bądź niekorzystnych warunkach.

5. Prawo hedonistycznej asymetrii. Emocje istnieją po to aby sygnalizować stany świata, na które trzeba zareagować albo które już nie wymagają dalszego reagowania.

6. Prawo zachowania emocjonalnego momentu. Prawo to odnosi się do trwałości śladów pamięciowych związanych z doświadczeniem emocji.

7. Prawo zamknięcia się w sobie. Emocje wskazują skłonność do zamknięcia się przed sądami o względność bodźca, który je spowodował.

8. Prawo zważania na konsekwencje. Każdy emocjonalny impuls powoduje impuls wtórny, który zmierza do zmodyfikowania tamtego zgodnie z przewidzianymi konsekwencjami.

9. Prawo minimalnego obciążenia. Ilekroć można ocenić sytuacje na więcej sposobów, pojawia się skłonność do takiego jej ujmowania, które minimalizuje jej negatywne obciążenie emocjonalne.

10. Prawo maksymalnego zysku. Ilekroć można ocenić na wiele sposobów, pojawia się tendencja do ujmowania jej w sposób maksymalizujący emocjonalny zysk.

DEFINICJE AKCENTUJĄCE ASPEKT EWOLUCYJNY

J. Toby, L. Cosmides – emocje mają charakter procesów adaptacyjnych; powstały w wyniku ewolucji; emocje koordynują i nadzorują funkcjonowanie procesów adaptacyjnych.

R. Plutchnik – emocje rozwinęły się na drodze ewolucji i pełnią funkcję adaptacyjna pomagając człowiekowi w przetrwaniu np.:

- zdarzenia wyzwalające zagrożenie

- poznanie, identyfikacja zagrożenia

- uczucie – strach

- zachowanie, działanie – ucieczka

- efekt

DEFINICJE AKCENTUJĄCE ASPEKT BIOLOGICZNY

J. E. Le Doux - Emocje to biologiczne funkcje układu nerwowego

J. Panskerp - Emocje to twory naturalne w mózgu ssaków, mające określone podłoże neuronalne. Emocje podstawowe to systemy mózgowe będące organizacjami obszarów i połączeń. Uczuciowo-ruchowe obwody uruchamiają procesy behawioralne, fizjologiczne, poznawcze i afektywne.

DEFINICJE AKCNTUJĄCE ASPEKT KOMPONENTOWY

K.R. Scherer

• Emocje to psychologiczne konstrukty składające się z wielu komponentów

• Komponenty emocji są wzorcem, układem procesów

• Główne komponenty to procesy poznawcze, fizjologiczne, motywacyjne, ekspresyjne i uczuciowe

• Każdy ma charakterystyczny da danej emocji przebieg który można opisać w postaci sekwencji stanów na siebie oddziałujących

• Każdą emocje można opisać przez pryzmat tych samych komponentów

Richard Lazarus

• Emocje to system wzajemnie od siebie zależnych procesów (najważniejsze: impuls do działania, wzorce reakcji somatycznych)

• System jest doświadczalny subiektywnie jako całość, jako zjawisko

• Każda emocja ma swoje składniki i wzorzec

• Istnieją dwie grupy zmiennych jako części na poziomie molekularnym, wchodzą w skład emocji na poziomie moralnym

1. Obserwowalne – atak, ucieczka, wypowiedź, reakcje fizjologiczne, kontekst otoczenia

2. Nieobserwowalne – impulsy do działania, subiektywne doświadczenia emocjonalne, procesy radzenia sobie.

DEFINICJE AKCENTUJĄCE ASPEKT SPOŁECZNY

J. R. Averil

• Emocja jest chwilowa rolą społeczną, zawiera ocenę sytuacji w jakiej jednostka się znajduje

• Emocje są tworami społecznymi i kulturowymi a nie biologicznymi

• Mają charakter komunikacyjny i w danej kulturze są intersubiektywne (jednakowe znaczenie dla różnych ludzi)

A.Oatley, P.N. Johnson-Laird

• Emocja podstawowa niezmienna dla kultur uwarunkowana biologicznie

• Emocje złożone odwołują się do doświadczeń społecznych

• Pełnią rolę komunikacyjna na dwóch poziomach

1. Np. procesów psychicznych i nerwowych, koordynacja ceowego działania

2. Społeczny – emocje jako komunikat informacyjny jaką emocje człowiek przeżywa.

Wykład z dnia 27.02

OPISYWANIE UCZUC

Doświadczenie emocji jest powszechne, zaś emocja jest wysoce zróżnicowana. W nazywaniu emocji jest dużo nieporozumień, synonimów, trudności opisowych, rozbieżności między językami potocznym i psychologicznym, różnice kulturowe itd.

Trzy wymiary opisu emocji:

• Modalność emocji (rozróżnienie jakościowe i treściowe)

• Walencja ( znak lub wartościowanie emocji)

• Intensywność emocji

Intensywność jest niezależna od innych wymiarów, zaś Walencja jest powiązana z modalnością. Stany o określonej jakości mają na stałe przypisany określony znak.

Intensywność emocji

• Jest wymiarem emocji, który budzi najmniej kontrowersji wśród badanych

• Charakter subiektywnej oceny

• Wskaźnikami intensywności są zmiany w aktywności autonomicznego układu nerwowego

- pocenie się

- drżenie

- przyśpieszone bicie serca

- temperatura ciała

- napięcie mięśni

• Wskaźniki te są obiektywne są wykorzystane w działaniu wykrywacza kłamstwa

Walencja emocji

Ortony, Clorei, Colinis

• emocje to wartościujące reakcje na zdarzenia, osoby-sprawców lub obiektów

• wartościowanie może przybierać formę oceny w kategoriach: zależne-niezależne (w przypadku zdarzeń); akceptacja-brak akceptacji (w przypadku osób); podoba się-nie podoba się (w przypadku obiektów)

• wyodrębnieni one przez nich odmiany wartościowania zawierających w sobie ogólny wymiar pozytywne-negatywne.

Lazarus:

• emocje pozytywne wynikają z oceny relacji z otoczeniem jako zgodnej z tym czego chce podmiot, z celami

• emocje negatywne są efektem oceny relacji z otoczeniem jako niezgodnej z tym czego chce podmiot czyi niezgodnej z celami podmiotu.

Arnold:

• Walencja ma wyraźne konsekwencje motywacyjne; emocja pozytywna wiąże się z tendencja „DO” (do działania) dążenie do obiektu będącego źródłem emocji. A negatywne z tendencją „OD” (unikanie, rezygnacja)

EMOCJE PODSTAWOWE

Dwa stanowiska na temat istnienia emocji podstawowych.

1. Poszczególne emocje to wyraźne wyodrębnione dyskretne stany, cechujące się stałością, uniwersalnością, posiadającą wyraźne określone funkcje i wartości adaptacyjne (Tomkins, Izard, Ekman, Tooby, Cosmides, Plutchnik)

2. Stałe i niezmienne są poszczególne składniki procesu emocjonalnego i ich różne zestawienia mogą tłumaczyć poszczególne emocje. Podstawą są zatem składniki emocji a nie emocje (Ortony, Torner, Scherer, Russel)

KLASYFIKACJA WEDŁUG PLUTCHIKA

• Zastosował ewolucyjne kryterium wyodrębnienia emocji podstawowych

• Początek to identyfikacja podstawowych wzorców adaptacyjnych, charakteryzujących człowieka i zwierzęta

• Podstawowe prototypowe wzorce zachowania związane z rozwiązaniem najważniejszych zadań adaptacyjnych to:

1. Włączenie bodźców korzystnych, czemu odpowiada akceptacja

2. Odrzucenie – wstręt

3. Ochrona – strach

4. Destrukcja – gniew

5. Reprodukcja (zbliżenia, utrzymanie kontaktu seksualnego, związany z radością)

6. Reintegracja, utrata (związana ze smutkiem)

7. Orientacja, nowe, nieznane (związane ze zdziwieniem)

8. Eksploracja (związana z oczekiwaniem)

Emocje te można uporządkować na planie koła, co uwzględnia stopien podobieństwa między emocjami i umożliwia pokazanie ich związków z emocjami złożonymi, które powstają z połączenia dwóch sąsiednich emocji podstawowych.

KLASYFIKOWANIE EMOCJI WEDŁUG LAZARUSA

• Dokonał wyodrębnienia emocji podstawowych w oparciu o procesy poznawcze

• Tym co stanowi o istocie danej emocji jest podstawowy temat relacyjny

• Emocje powstają jako efekty dokonywanej przez podmiot oceny poznawczej relacji podmiotu otoczenia

• Oceny dokonywane są z punktu widzenia interesów podmiotu

• Istotą relacji jest podstawowy temat relacyjny, który definiuje emocje doświadczoną przez podmiot w danej sytuacji.

PODSTAWOWE TEMATY REACYJNE
Emocja
Gniew
Lęk
Strach
Poczucie winy
Wstyd
Smutek
zawiść
Zazdrość
Wstręt
Radość
Duma
Ulga
Nadzieja
Miłość
współczucie

KOŁOWY MODEL RUSSELA

• Odczucia istnienia emocji podstawowych

• Postuluje istnienie dwóch podstawowych nieredukowalnych cech tworzących

1. Wymiar afektywny

2. Wymiar pobudzenia

• Poszczególne doświadczane przez nas emocje można umiejscowić w dwuwymiarowej przestrzeni w zależności od wartości afektywnej i pobudzeniowej

• Kołowy model afektu porządkuje poszczególne stany emocjonalne na planie okręgu a odległość między poszczególnymi emocjami jest proporcjonalna do ich powiązania

• Emocje znajdujące się na przeciwległych krańcach okręgu są przeciwstawne, natomiast im są bliżej siebie tym silniejszy związek

• Model zawiera dwie osie:

1. Przyjemność – przykrość

2. Wysokie pobudzenie niskie pobudzenie

• Można podzielić emocje na 4 grupy odpowiadające 4 ćwiartkom koła

• Odległość od środka koła jest miarą intensywności emocji, która jest czymś innym niż pobudzenie

EMOCJE PODSTAWOWE W RÓŻNYCH KONCEPCJACH

Tomkins 1980	Izard 77’	Plutchnik 84’	Ekman 99’	Lazarus 2001	Panskerp 98’
Zainteresowanie	zainteresowanie	oczekiwanie			Poszukiwanie
Radość	radość	radość	zabawa	radość	zabawa
	podniecenie		podniecenie
			duma	duma
					opieka
		akceptacja	Zadowolenie
			Satysfakcja
			przyjemność
zaskoczenie	zdziwienie	Zdziwienie	zakłopotanie
Boleść		Smutek	smutek	Smutek	Panika
Strach	strach	Strach	Strach	Strach	Strach
				Lęk
Wstyd	wstyd		Wstyd	Wstyd
Pogarda	pogarda		Pogarda
Wstręt	wstręt	Wstręt	Wstręt	Wstręt
Gniew	Gniew	gniew	Gniew	Gniew	wściekłość
	Poczucie winy		Poczucie winy	Poczucie winy
				Zawiść
			ulga	Ulga
				Nadzieja
				Miłość	pożądanie
				współczucie

PSYCHOLOGICZNA CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH EMOCJI PODSTAWOWYCH

1. Zadowolenie i radość

2. Strach i lęk

3. Smutek

4. Gniew

5. Wstręt

6. Wstyd i poczucie winy

ZADOWOLENIE I RADOSC

• Emocje o pozytywnej Walencji, różnią się intensywnością

• Najprostsze stany emocjonalne, dla ich zaistnienia wystarczającym powodem jest zdarzenie się czegoś korzystnego, przyjemnego dla jednostki

• Zgodne z celami jednostki, pojawiają się gdy jesteśmy przekonani swoich dążeń, celów (Lazarus)

• Są podstawą złożonej samoświadomości, emocji dumy, posiadania standardów i zasad

• Dumę powoduje korzystna ocena własnych dokonań, poczucie sukcesu oraz przypisanie dobrej odpowiedzi za sukces (Lewis)

STRACH I LĘK

• Biskie ale wyraźnie rozróżnione

• Łączy je obecność ogólnie rozumianego zagrożenia jako czynnika wywołującego

• Związane z oczekiwaniem tego co ma nastąpic, charakter antycypacyjny

STRACH

• Odpowiedź na bezpośrednie realne zagrożenie

• Czynnik wywołujący, jest określony i uważany za uzasadniony

• Normalna reakcja na sytuacje stanowiące zagrożenie dla naszego „ja” cielesnego

• Jest sygnałem niebezpieczeństwa ma symbolizować do ucieczki

• Wspólny dla człowieka i zwierząt

• Aby powstał wystarczy wzbudzić proste, szybkie, automatyczne procesy poznawcze

LĘK

• Doświadczenie zagrożenie którego nie można powiązać z konkretnym czynnikiem. To nieokreślone zagrożenie i niepewność

• Nieprzyjemne uczucie, człowiek się boi ale nie wie czego; opisywany przez pacjentów nerwicowych

• Wywołany zagrożeniem da mojego „ja” i naszej osobowości

• Charakter symboliczny i egzystencjalny (Lazarus)

• Charakteryzuje się nieproporcjonalnością do faktycznego zagrożenia

LĘK EGZAMINACYJNY

• Doświadczany przez studentów, pogarsza jakoś działania. Ma dwa wymiary:

1. Poznawczy – negatywne rozpamiętywanie, wyobrażanie sobie porażki

2. Somatyczny – drżenie rąk, bicie serce, pocenie, ból żołądka

• Destruktywny dla wyników egzaminu. Jest aspekt poznawczy lęku drenujący zasady pamięci operacyjnej, które muszą być dzielone między przetwarzaniem związane z zadaniem i negatywnym rozpamiętywaniem

SMUTEK

• Trudności z jednoznacznym zdefiniowaniem smutku, trudno jest wyodrębnić biologiczne mechanizmy; trudno oddzielić od niezadowolenia i płaczu

• Brakuje tendencji do działania, Lazarus przyjmuje traktować go jako nastrój a nie emocje

• Odpowiedź jednostki na utratę czegoś ważnego lub nieosiągnięciu celu – charakter reaktywny

• Wydarzenie ma zawsze charakter czegoś co wiąże się z zagrożeniem ego – charakter egzystencjalny

• Podmiot nie może nikomu przypisać odpowiedzialności za stratę, bezradność, pasywność, skupienie się na sobie

• Nie występuje we wszystkich kulturach w niektórych jest to mieszanina kilku stanów: współczucie, miłość, smutek

• Różnice kulturowe dotyczą również reakcji na smutek traktowany jako komunikat o poszukiwanie pomocy w kulturach kolektywistycznych oferuje się wsparcie; w indywidualistycznych reakcjach często są……

• W niektórych kulturach smutek ma status emocji nobilitującej – doznanie świadomości o człowieczeństwie i szlachetności ( Średniowieczna Europa)

GNIEW

• Zawiera bardzo silną tendencję do działania mającego kogoś lub coś uszkodzić

• Reakcja gniewu wywołana jest obwinianiem innej osoby za uraz lub utratę. Nasza ocena identyfikuje w otoczeniu zniewagę, odrazę; odpowiedzialnością obciąża się kogoś innego.

• Ocena złych intencji nie jest konieczna a frustracja jest wystarczającym warunkiem wystąpienia gniewu (Stein, Levin)

• Typowa, bezpośrednia reakcja na silny ból a bodźce zewnętrzne skojarzone są w stanie wywołać te emocje automatycznie

• Emocja której ekspresja spotyka się z negatywnym odbiorem społecznym

• W okresie dorosłości tendencja do hamowania gniewu może mieć wewnętrzne uzasadnienie. Człowiek ogranicza gniew w sytuacjach społecznych.

• Hamowanie gniewu przynosi korzyści społeczne, wiąże się z dotkliwymi kosztami zwiększa ryzyko pogorszenia stanu zdrowia somatycznego

• Stanowi składnik emocji pochodzący od zazdrości i zawiści

• Obejmuje interpersonalną wrogość i zagrożenie dla samoakceptacji. Różni je charakter: zazdrość- relacje interpersonalne w związku z obawą utraty partnera na rzecz osoby trzeciej. Zawiść – u osoby która odczuwa brak czegoś dla niej bardzo wartościowego co posiada inna osoba

WSTRĘT

• Emocja podstawowa obserwowalna już u niemowląt związana z przyjmowaniem pokarmu

• Subiektywne uczucie odrazy i tendencja do działania polegająca na odrzuceniu, pozbyciu się czynnika ja wywołującego

• Rozszerzenie się czynników wywołujących wstręt: nieprzyjemne smaki, wydzieliny, zwierzęta, kontakt z innymi, działania o niemoralnym charakterze

• W niektórych zawodach potrzebny jest trening odwrażliwiający (prosektorium)

• W rozszerzeniu się czynników wywołujących wstręt występuje zjawisko skażenia polega na przenoszeniu właściwości przez kontakt

• Porównanie międzykulturowe wskazuje, że uniwersalna lista czynników wywołujących wstręt obejmuje przede wszystkim: niemoralne postępki np..: niektóre praktyki seksualne oraz czyny agresywne prowadzące do zranienia lub śmierci ofiary

WSTYD

• Efekt złożonych procesów poznawczych dotyczących „ja” warunkiem jest posiadanie przez jednostkę zinternalizowanych norm, zasad i celów działania oraz choćby elementarnej świadomości samego siebie

• Emocje samo świadomościowe pojawiają się dopiero około 2-3 roku życia

• Rozróżnienie wstydu i poczucia winy jest trudne, istniej wiele koncepcji

• Do ich wzbudzenia konieczne jest przypisanie sobie odpowiednich działań i ich konsekwencji będących powodem tych emocji (Lewis)

• Wstyd jest reakcją na niespełnienie ideałów ego, wtedy gdy inna osoba znacząca jest świadkiem. Prototypem takiej osoby jest rodzic, od którego pochodzą wymagania idealnego ego, jej obecność może być symboliczna, wyobrażeniowa.

• Poczucie winy pojawia się gdy zrobiliśmy coś albo chcieliśmy zrobić co jest sprzeczne z zasadami moralnymi szczególnie gdy spowodowało krzywdę innej osoby (Lewis)

• Różne właściwości motywacyjne

• Dla poczucia winy jest tendencja do naprawiania szkody i krzywdy oraz oczekiwania kary, wzbudza w ludziach proaktywną, konstruktywną orientacje przyszłościową

• Dla wstydu charakterystyczna jest silna potrzeba ukrycia przed innymi. Wzbudza orientacje na dystansowanie się, izolację i obronę

• Osoby mają indywidualne predyspozycje do poczucia winy, są bardziej empatyczne niż osoby skłonne do wstydu.

Wykład z dnia 13.03

Całościową koncepcje zespołu mechanizmów generujących emocje zaproponował Izard. Jego zdaniem emocje mogą być aktywowane za pośrednictwem 4 różnych mechanizmów względem od siebie niezależnych, które określa mianem systemów aktywacji emocji.

SYSTEM NEURONALNY

Struktura połączeń nerwowych ośrodkowego układu nerwowego, stanowi on nie tyko biologiczne podstawy procesów emocji przebiegających na wyższych poziomach ale również może samodzielnie wywołać emocje. System ten jest zaangażowany w działanie wszystkich pozostałych systemów.

STSTEM SENSOMOTORYCZNY

• Działa w oparciu o mechanizm sprzężenia zwrotnego

• Emocje są aktywowane przez procesy sensoryczne będące również składowymi emocjami m.in. 1. Ekspresja mimiczna 2. Ekspresja pantomimiczna 3. Napięcie pewnych mięśni 4. Zachowanie instrumentalne

• Skłaniając osobę do napięcia mięśni lub przyjęcia określonej pozycji można wywołać stan emocjonalny (ołówek w zębach – stan pozytywny)

• Mamy do czynienia z procesem cyrkularnym

• Ekspresja mimiczna uruchamia stan emocjonalny którego skład jest również ekspresją mimiczną, prawdopodobnie działa wzmacniająco na emocje

SYSTEM AKTYWNY

• Uruchamia stany emocjonalne w odpowiedzi na ważne biologicznie bodźce (smaki, zapachy, ból)

• Jest to automatyczne, odruchowe reagowanie na takie zdarzenia w otoczeniu, ważne z punktu widzenia przetrwania jednostki

• Szczególnym rodzajem czynników aktywujących emocje w ramach tego systemu są inne strony emocjonalne (jeden stan emocjonalny wywołuje drugi np. depresja – lęk – gniew)

• Przeżywanie jednej emocji negatywnej obniża próg wzbudzenia innych emocji negatywnych ze względu na ich pokrewieństwo (podobnie z emocjami pozytywnymi)

SYSTEM POZNAWCZY

Stany emocjonalne są często wywołane przez takie procesy poznawcze jak:

1. Procesy oceniania

2. Procesy porównania

3. Procesy atrybucji (przypisywania cech)

4. Procesy pamięciowe

CZYNNIKI UNIWERSANE WYWOŁUJĄCE EMOCJE

• Istnieje obszerna domena zdarzeń i bodźców które wywołują takie same lub podobne emocje u każdego człowieka

• Tylko niektóre z nich mają charakter biologiczny; wszystkie ważne są dla jednostki z punktu widzenia przetrwania (korzystne i niekorzystne)

• Doświadczane były przez pokolenia w trakcie ewolucji i stały się uniwersalne i uruchamiają się w sposób automatyczny, odruchowy

Ekman podkreśla, że zdarzenia wywołujące określoną emocje nie są identyczne i różnią się w szczegółach ale pewne właściwości mają wspólne, które decydują o aktywacji określonych emocji:

1. Strach – uraz lub zagrożenie urazem

2. Smutek – utrata

3. Zaskoczenie – sprzeczność z oczekiwaniem

4. Gniew – frustracja, zniewaga

5. Wstręt – coś odrażającego

6. Pogarda – poczucie moralnej wyższości

7. Szczęście – przyjemność, podniecenie, pochwała

CZYNNIKI INDYWIDUALNE WYWOŁUJĄCE EMOCJE

• Emocje mogą pojawiać się w odpowiedzi na zdarzenia czy bodźce w wyniku procesu uczenia się i nabywania doświadczeń

• Proces odbywa się poza świadomością;

• Warunkowanie reakcji emocji to korzyść adaptacyjna, dzięki niemu organizm może nauczyć się, że pewne cechy otoczenia stanowią sygnał zapowiadający pojawienie się czegoś niekorzystnego

• Pojawienie się emocji zależy od przebiegu doświadczenia indywidualnego jednostki

• Mechanizm warunkowania emocji może prowadzić do niekorzystnych następstw dla podmiotu np.: strach (charakter przystosowawczy pomaga jednostce nauczyć się sygnałów zagrożenia i zawczasu unikać pewnych miejsc czy sytuacji)

• Szczególnie sine i traumatyczne przeżycia mogą prowadzić do zaburzeń w zachowaniu zwanego fobia.

PROCESY OCENY POZNAWCZEJ WYWOUJĄCE EMOCJE

Istnieje grupa koncepcji teoretycznych w których szczególnie istotną rolę w wywołaniu emocji przypisuje się procesom poznawczym

Propozycja Scherera – ocena poznawcza ma charakter wielopoziomowego sekwencyjnego procesu obejmującego klasy informacji jakich jednostka potrzebuje aby reagować adaptacyjne na znane wydarzenie

KATEGORIE OCENY POZNWACZEJ

Istotność – wykrywanie zdarzeń istotnych na które składają się testy nowości i przyjemności – nieprzyjemności oraz znaczenie dla celów i potrzeb jednostki

Konsekwencja – ocena konsekwencji w której testowana jest atrybucja przyczynowa, prawdopodobieństwo określonych konsekwencji rozbieżność z oczekiwanie podmiotu, sprzyjanie celom oraz pilność reagowania

Możliwość radzenia sobie - testowanie kontroli, panowanie oraz potencjał w zakresie przystosowania się podmiotu do efektów zdarzenia

Znaczenie normatywne- zdarzenie testowane jest z punktu widzenia wewnętrznych i zewnętrznych standardów.

KONTEKST AFEKTYWNY WYWOŁUJĄCY EMOCJE

Doświadczany nastrój obniża prawdopodobnie próg reagowania emocji, które są z nim zgodne, gdy nastrój jest obniżony tym łatwiej wpadamy w emocje negatywne (gniew, smutek) a gdy podwyższony to w pozytywne (radosc, zadowolenie).

Teoria procesów przeciwstawnych Solomona – doznawanie określonych emocji stopniowo wygasa a nasila się doznawanie emocji przeciwstawnej do aktualnie przeżywanej; odpowiada za to autonomiczny układ nerwowy , który dąży do wyrównania ładunków emocji.

EKSPRESJA EMOCJI

Ekspresja emocji to ten aspekt, który jest przeznaczony dla naszego otoczenia dzięki niej inne osoby otrzymają informacje o tym jakie emocje przeżywamy. Formy:

1. Mimiczna

2. Pantomimiczna

3. Zmiany tonacji i melodyki głosu

4. Komunikaty werbalne

Podstawowe pytania dotyczące ekspresji mimicznej emocji:

1. Czy i w jaki stopniu poszczególne stany emocji mają specyficzne wymiary mimiczne?

2. Czy te obszary to obrazy całości towarzyszące stanom emocji, czy efekty pewnych czynników składowych?

3. Czy ze względu na kulturę przejawiania emocji jest różne czy podobne?

Cechy charakteryzujące ekspresje emocji

• Badania Ekmana na podstawie 6 fotografii twarzy z różnymi emocjami i pytań co dana twarz przeżywa. Największe zgodności dla smutku, radości i wstrętu. Gorzej ze złością, strachem i zaskoczeniem

• Liczne badania wykazują, że różnym wyrazom twarzy towarzyszą różne wzorce aktywności autonomicznej oraz aktywności różnych obszarów mózgu.

• Inne badania: zamierzone przyjmowanie przez badanych wyrazów mimicznych odpowiadającym różnym emocjom wiąże się z różnicami w odtwarzaniu autonomicznego systemu nerwowego.

• Badania z użyciem rezonansu przez Ekmana. Wniosek: emocje i ich wyrazy mimiczne należą traktować jako odrębne kategorie, stąd wyrazy mimiczne podstawowych emocji są jednoznacznymi ich sygnałami

• Russel; spostrzeganie wyrazów mimicznych ma charakter względny i jest uwarunkowane kontekstem

• Sposób analizowania opisu i pomiaru twarzy – czy ekspresja mimiczna może być przedmiotem kontroli wolicjonalnej człowieka?

1. Czy można powstrzymać się od wyrażania mimicznego emocji którą przeżywamy?

2. Czy potrafimy udawać emocje których nie przeżywamy?

Generalnie jest to możliwe aczkolwiek istnieją różne ograniczenia w tym zakresie (mózg wysyła sygnały a człowiek w różnym stopniu może ich nie realizować)

Uniwersalność i kulturowe zróżnicowanie ekspresji emocji

• Istnieje możliwość ukrycia pewnych emocji ale istnieją ograniczenia w tym zakresie ( mózg wysyła sygnały wykonawcze ekspresji a człowiek w różnym stopniu może ich nie realizować)

• W ekspresji emocji możemy znaleźć stałe i uniwersalne kulturowo elementy emocji, wzorce odpowiadające podstawowym emocjom, są takie same albo podobne u wszystkich ludzi

Kulturowe zróżnicowanie emocji

• Czynnik warunkujący czy kultura indywidualna czy kolektywistyczna

• W indywidualnej dozwala się nasilonej ekspresji emocji zwłaszcza negatywnej emocji, okazywanej członkom swej grupy społecznej

• W kolektywistycznej dozwala się silną ekspresje emocji pozytywnej w swojej grupie a negatywnej wobec osób z poza grupy

• Okazywanie emocji negatywnych w kulturach kolektywistycznych jest niekorzystne gdyż zagraża harmonii grupy i utrwalonym relacjom społecznym

B. Matsumato - badania nad okazywaniem emocji w różnych kulturach: niezależnie od czynników kulturowych ludzie uznali, że w największym stopniu można ujawnic emocje osobowe z rodziną a w czynnikach obcych ujawnianie emocji pozytywnych jest bardziej dozwolone

Tendencje związane z kulturą

1. Amerykanie bardziej niż Rosjanie i Japończycy dozwalali na ekspresje emocji wobec rodziny i przyjaciół

2. Rosjanie uzyskali wyższe nawyki niż Japończycy

3. Wobec obcych Amerykanie i Rosjanie Bardziej przyzwalali na ekspresje emocji niż Japończycy

REGULACJA I KONTROLOWANIE EKSPRESJI EMOCJI

Hamowanie emocji dokonuje się za pomocą zjawiska regulacji emocji wg Grossa. Są to procesy za pomocą których jednostka wpływa na to:

• Jakie emocje się pojawiają

• Kiedy się pojawiają

• W jaki sposób się ich doświadcza

• W jaki sposób się je wykrywa

Regulacja emocji może być automatyczna lub kontrolowana; świadoma lub nieświadoma.

MODEL REGULACJI EMOCJI ZAPROPONOWANY PRZEZ GROSSA:

1. Selekcja sytuacji – np. wybór innej drogi do domu aby kogoś nie spotkać

2. Modyfikacja sytuacji – np. wybranie alternatywy w danej sytuacji

3. Manipulowanie uwagi – np. dystrakcje-skierowanie uwagi na nieemocjonalny aspekt sytuacji

4. Modyfikacja poznania – reinterpretacji-zmiany oceny sytuacji z negatywnej na pozytywną

5. Modulacja reakcji emocjonalnej – wpływanie na fizjologiczne przeżywanie lub behawioralne formy tych reakcji np. zmiana reakcji na emocje poprzez leki, używki

Szczególna formą modulowania reakcji jest kontrolowanie mimicznej ekspresji emocji.

FORMY KONTROLI EKSPRESJI MIMICZNE WG EKMANA

1. Ujawnienie-brak ograniczeń

2. Osłabienie-ujawnienie, ale z mniejsza aktywnością

3. Wzmocnianie-wyrażanie w sposób intensywniejszy niż jest faktycznie odczuwane

4. Neutralizowanie-powstrzymanie się od jakiejkolwiek ekspresji mimicznej

5. Łagodzenie-zawiera ekspresje danej emocji uzupełnionej o uśmiech ją łagodzący

6. Maskowanie-ujawnienie uśmiechu dla ukrycia prawdziwie odczuwanej negatywnej emocji

Wykład z dnia 27.03

KONSEKWENCJE EMOCJI

Doznawanie emocji to nie koniec sekwencji procesów psychicznych, mają one określone konsekwencje dla kolejnych procesów, a zwłaszcza dla:

• Uwagi

• Podejmowania decyzji

• Działań społecznych

Według komunikacyjnej teorii emocji Oatley i Johnson-Lairda istnieją 2 rodzaje sygnałów przesyłanych w systemie nerwowym:

1. Sygnały pełniące funkcje informacyjne ( przenoszące informacje o zdarzeniach im polecenie działania)

2. Sygnały wprowadzające układ nerwowy w określony tryb pracy ( sprawujące kontrolę nad mózgiem i powodujące, że pewne sygnały są przesyłane a inne hamowane, że niektóre połączenia są aktywne a inne mniej)

Każda emocja wprowadza mózg w charakterystyczny dla siebie tryb pracy, określone sygnały są łatwiej przetwarzane, a gotowość do działań jest zdecydowanie większa, np.

• Strach- tryb czujność, związany z selektywnością uwagi i gotowością do ucieczki

• Smutek- tryb, człowiek traci chęć do działania, a wszelkie zdarzenia określa w sposób negatywny

• Radość- widzimy świat w różowych barwach i mamy chęć do życia i działania.

KONSEKWENCJE EMOCJONALNE DLA PROCESÓW POZNAWCZYCH

• Matthews i Wells analizując związki między emocjami a procesami uwagi stwierdzili, że jeśli chodzi o emocje negatywne to można mówić o 2 rodzajach konsekwencji

  • Pogorszeniu- obniżenie jakości lub wydajności procesów uwagi

  • Tendencyjności- przydzielenie priorytetu przetwarzania informacji dotyczących bodźców o negatywnej walencji

• Dokonali również ważnego rozróżnienia w zakresie poziomów wyjaśniania: biologiczny, strukturalny i związany z wiedzą. Sprawiają, że ludzie mogą różnić się w zakresie funkcjonowania uwagi

  • Albo ze względu na różne sposoby przetwarzania informacji

  • Albo ze względu na różne cele, jakim służą procesy uwagi

• Badania nad wpływem lęku i strachu na uwagę wykazały ,że

  • Lęk powoduje ogólnie większą selektywność uwagi wobec bodźców zagrażających

  • Lek powoduje skierowanie uwagi na bodźce zagrażające

  • Tendencyjność przetwarzania sygnałów zagrożenia u osób lękowych ma charakter automatyczny i nieświadomy

• Badania wpływu smutku na uwagę:

  • Osoby depresyjne wykazują tendencję do odwracania się od obiektów radosnych

  • Osoby depresyjne wykazują silną tendencję do negatywnego rozpamiętywania

• Biorąc pod uwagę bliskość procesów spostrzegania i uwagi, można się spodziewać, że prawidłowości wykryte w odniesieniu do procesów uwagi będą także dotyczyły procesów spostrzegania (mało danych eksperymentalnych)

• Związki między emocjami a procesami pamięciowymi są złożone i wielorakie

  • Emocje mogą być elementem zapamiętanych treści

  • Emocje mogą towarzyszyć zapamiętywaniu określonych treści, czyli oddziaływać na proces kodowania

  • Emocje, które doświadczamy podczas przypominania mogą wpływać na to, co przypominamy

• Badania nad oddziaływaniem emocji na procesy myślenia

  • Umiarkowane zadowolenie ma pozytywny, korzystny wpływ na procesy myślenia

  • Pozytywny afekt poszerza zakres skojarzeń słownych, poprawia fluencję słowną, usprawnia twórcze myślenie i rozwiązywanie problemów

  • W przypadku negatywnego afektu oddziaływanie nie jest symetryczne ( różne wyniki w różnych badaniach)

  • Afekt może modyfikować procesy oceny i atrybucji- jego oddziaływanie zaznacza się zarówno w przypadku pozytywnego, jaki i negatywnego, a kierunek zmian jest zgodny z afektem (jeśli jesteśmy smutni oceniamy ludzi w bardziej negatywnych kategoriach a kiedy jesteśmy weseli w bardziej pozytywnych)

KONSEKWENCJE EMOCJI DLA PROCESÓW MOTYWACYJNYCH

• Doświadczenie każdego stanu emocjonalnego powoduje pojawienie się tendencji do działania. Zdaniem Arnold istnieją 2 zależne od walencji emocji ogólne tendencje do działania

  1. Emocja pozytywna wynikająca z oceny czegoś jako dobrego, korzystnego; zawiera tendencję do obiektu, czyli zbliżania się

  2. Emocja negatywna wynikająca z oceny czegoś jako złego, szkodliwego; zawiera tendencję do oddalania się, unikania

• Oatley i Johnson-Loird dokonali konceptualnej analizy podstawowych emocji i związanych z nimi tendencji do działania stwierdzając, że np.

  • Dla smutku- jest to wstrzymywanie się od działania, poszukiwanie nowego planu i szukanie pomocy

  • Dla gniewu- działanie agresywne

  • Dla strachu- zatrzymanie aktualnego działania, czujan obserwacja otoczenia, znieruchomienie lub ucieczka

KONSEKWENCJE EMOCJI DLA ZACHOWAŃ SPOŁECZNYCH

• Doświadczanie określonego stanu emocjonalnego nie tylko zwiększa gotowość, motywację do działania, ale również powoduje wystąpienie charakterystycznych form aktywności, szczególnie w kontekście społecznym, takich jak pomaganie innym czy współpraca

• Oatley i Jenkins rozróżnili 2 grupy emocji i określili ich funkcje.

1. Emocja współdziałania ( np. miłość i zadowolenie) gdzie miłość stymuluje opiekę i współpracę.

2. Emocja współzawodnictwa ( np. gniew, strach , pogarda) gdzie gniew ustala hierarchię społeczną i stymuluje agresję

• Pozytywny efekt zmienia tendencję do podejmowania ryzyka, a oddziaływanie jest uzależnione od rodzaju sytuacji ( tendencja do podtrzymywania zadowolenia)

• W sytuacjach negocjacji osoby wykazujące pozytywny afekt są bardziej skłonne do przyjmowania perspektywy innych w celu znalezienia kompromisu i mają lepsze wyniki w negocjacjach.

• Obniżony nastrój i negatywne emocje mogą w pewnych okolicznościach zwiększyć gotowość do pomagania- jest tak, kiedy pomaganie może pomóc w przezwyciężaniu złego nastroju albo uwolnić od poczucia winy

• Doświadczanie emocji gniewu wywołuje impulsy do zachowań agresywnych, sprawiających ból lub krzywdę innym osobom

• Berkowitz w oparciu o eksperymenty sformułował hipotezę frustracja-gniew-agresja a zależność ta jest odpowiedzialna za wiele patologii społecznych, przemoc czy rozruchy społeczne

• Niektóre formy agresji mają charakter instrumentalny- ich celem jest osiągnięcie czegoś, np. wygranej w zawodach

KONTEKST ROZWOJOWY EMOCJI

• Emocje podlegają procesom rozwoju, podobnie jak procesy poznawcze czy motoryczne

• W pierwszych 3 latach życia dokonuje się ogromny rozwój procesów emocjonalnych a pod koniec tego okresu u dziecka występują prawie wszystkie emocje obserwowane u dorosłych

• Niemożliwe jest rozpatrywanie emocji małego dziecka w oderwaniu od towarzyszących im zachowań i reakcji emocjonalnych matki. Emocje to pierwszy język porozumiewania się niemowlęcia z matką, jest podstawą budowy więzi między nimi, a wtórnie wpływa na cały dalszy rozwój dziecka i nawet dorosłe życie.

• Rozwój emocjonalny przebiega w interakcji z rozwojem w innych obszarach, zwłaszcza procesów poznawczych

• Emocje niemowląt i małych dzieci mają inny charakter niż emocje dorosłych, ze względu na brak albo niepełny charakter samoświadomości, co uniemożliwia pełne doświadczanie emocji (np. nieadekwatna ekspresja)

• Obserwacje stopniowego dość szybkiego pojawienia się u dziecka w toku rozwoju poszczególnych emocji są wyjaśniane na 2 sposoby:

1. Poszczególne emocje tworzące odrębne, uwarunkowane biologicznie systemy pojawiają się stopniowo w toku rozwoju, niezależnie od siebie ( teoria zróżnicowanych emocji Izarda)

2. W trakcie rozwoju emocjonalnego mamy do czynienia ze stopniowym różnicowaniem się 2-3 pierwotnych stanów emocjonalnych (Lewis)

• Już w 1 roku życia dziecka pojawiają się takie emocje jak: gniew, strach, zdziwienie, wstręt, smutek, radość

• W wieku 3 lat można zaobserwować u dziecka wszystkie podstawowe emocje a także emocje samo świadomościowe, jak duma czy wstyd.

• Równoległy jest rozwój zdolności rozpoznawania emocji u innych- już w wieku 8 miesięcy dziecko reaguje odpowiednio do stanów emocjonalnych wyrażanych przez matkę, a 3 letnie potrafi prawidłowo nazywać emocje, które widzi u innych ludzi.

• Do 6 roku życia pojawia się zdolność kontrolowania emocji- dziecko dostosowuje się do reguł okazywania emocji (np. udawać zadowolenie z prezentu)

• Emocje dzieci należy traktować jako odpowiedź na ujmowanie i rozumowanie świata oraz siebie; zaczyna się od identyfikacji prostych zdarzeń czy komunikatów potem stopniowo się rozszerza zakres zjawisk i zdarzeń; rozwój w tym zakresie zależy również od procesów poznawczych, kształtowanie się abstrakcyjnego myślenie, tworzenia nowych pojęć

RÓŻNICE INDYWIDUALNE W REAGOWNIU EMOCJONALNYM

1. Nie ma jednoznacznej definicji temperamentu, jednak można go ująć jako zespół właściwości jednostki; które maja podstawy biologiczne wiążące się z budową i funkcjonowaniem organizmu a przede wszystkim układu nerwowego

• Temperament ma ścisły związek z reagowaniem emocjonalnym

• Temperament jest opisywany w różnych koncepcjach za pomocą różnych pojęć. Wskazuje się m.in. na pozytywną i negatywną emocjonalność, jako predyspozycje, które w sposób niezależny od siebie wyznaczają charakterystyczny dla jednostki styl afektywny

  • Pozytywna emocjonalność to łatwość reagowania pozytywnymi emocjami, integracja psychiczna i dobre przystosowanie

  • Negatywna emocjonalność to łatwość i częstość doświadczania negatywnych emocji oraz gorsze przystosowanie

• W innych koncepcjach analogiczne znaczenie mają ekstrawersja i neurotyzm

1. Drugim czynnikiem indywidualnym związanym ze sposobem reagowania emocjonalnego jest płeć

• Badania wskazują, że różnice dotyczą głównie ekspresji i reguł okazywania emocji ( większa emocjonalność u kobiet). Uzasadnia się to czynnikami kulturowymi, wychowaniem oraz systemem społecznym.

• U kobiet obserwuje się nieco większą siłę reagowanie emocjonalnego oraz częstsze doświadczanie niektórych emocji- strach, smutek, wstyd

• Mężczyznom w większym stopniu przypisuje się doznawanie gniewu i dumy

• Kobiety lepiej niż mężczyźni rozpoznają wyrazy mimiczne emocji, a dziewczynki mają lepsze zdolności maskowania emocji

• Badania nad emocjonalnością związane z płcią generalnie utrudniają stereotypy społeczne

1. Trzecim czynnikiem indywidualnym jest inteligencja emocjonalna

• Definiuje się ją jako zdolność w zakresie trafnego spostrzegania emocji u siebie i innych, adekwatnej ekspresji własnych emocji oraz uwzględnianie emocji w rozumowaniu i działaniu

• Wysoki poziom inteligencji emocjonalnej sprzyja przystosowaniu i osiąganiu sukcesów życiowych

• Krytycy twierdzą, że inteligencja emocjonalna nie istnieje, bo jest efektem współwystępowania inteligencji ogólnej i określonych cech osobowości.

ZABURZENIA SFERY EMOCJONANEJ

Zaburzenia charakteryzujące się nadmiernym nasileniem emocji

1. zaburzenia nerwicowe

• Fobie - doświadczanie silnego strachu lub nawet przerażenia związane z pewną klasą czynników je wywołujących. Reakcja strachu jest nieproporcjonalna do zagrożenia.

• Lęk paniczny - doświadczanie nagłych napadów paniki, przez którą rozumie się bardzo silny lęk. Towarzyszą temu objawy somatyczne: brak tchu, zawroty głowy, kołatanie serca. Pojawia się nagle i trwa kilka minut.

• Uogólnione zaburzenia lękowe - doświadczanie lęku i niepokoju w sposób przewlekły, przez długi czas (wiele miesięcy), czemu towarzyszy złe samopoczucie, rozdrażnienie i problemy w funkcjonowaniu społecznym

• Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne - natrętne myśli związane z przesadną troską o sprawy życia codziennego oraz przymusowe czynności (mycie rąk, sprawdzanie zamków). Podłożem tych zjawisk jest lęk, chwilowo zredukowany przez wykonywanie natrętnych czynności a nasilający się, gdy człowiek próbuje się don nich powstrzymywać. Towarzyszy temu smutek i nastrój przygnębienia.

• Zespół ostrego stresu i zespół stresu pourazowego - w obrazie emocji odminują: lęk, strach, gniew oraz smutek, czemu towarzyszą uporczywe wspomnienia, prowadzące do pogorszenia funkcjonowania zawodowego, rodzinnego i społecznego.

2. Zaburzenia nastroju

• Depresja jednobiegunowa- zaburzenie, w którym obserwujemy przewlekłe obniżenie nastroju, trwające co najmniej 2 tygodnie i często powracające, któremu towarzyszy utrata zainteresowań i niemożność doznawania przyjemności, utrata apetytu, zakłócenia snu, zmęczenie itp. W obrazie emocji dominuje silny i przewlekły smutek, łączący się z obniżeniem nastroju a także nasilony lęk i poczucie winy.

• Zaburzenia dwubiegunowe- epizody depresji pojawiają się na przemian z epizodami manii. Faza depresji jak w depresji jednobiegunowej, faza manii to aktywność, gadatliwość, gonitwa itp. W obrazie emocji euforyczny, podwyższony nastrój, rozdrażnienie, łatwość reagowania gniewem lub płaczem.

3. Zaburzenia charakteryzujące się osłabieniem emocji

• Schizofrenia- jednym z objawów jest stępienie, spłycenie stanów emocjonalnych. Nie polega ona na niemożności reagowania emocjonalnego lecz na zakłóceniu procesów prowadzących do powstawania emocji (zaburzony kontakt z rzeczywistością)

• Antyspołeczne zaburzenie osobowości- pod względem emocjonalności charakteryzuje się niemożnością odczuwania wyraźniejszych czy głębszych stanów emocjonalnych, jak gniew, smutek, strach, radość czy miłość.

• Reaktywne zaburzenia przywiązania ( do 5 rż dzieci w instytucjach)- deficyt w doświadczaniu pozytywnych emocji miłości i przywiązania, apatia i brak wrażliwości.

4. Zaburzenia charakteryzujące się dezorganizacją emocji

• Zaburzenia emocjonalne typu borderline- niestabilność w zakresie wielu obszarów takich jak: nastrój, samoocena, poczucie tożsamości, relacje z innymi a także skłonność do zachowań ryzykownych. Sferę emocjonalną cechuje ciągłe oscylowanie między smutkiem, niepokojem i gniewem a charakter tych zmian ma często gwałtowny przebieg. Przyczynami są: niemożność lub poważne trudności z wykształceniem własnego JA, znaczenie też maja pewne zaburzenia w pracy neurotransmiterów oraz przebyty uraz mózgu.

• Osobowość histroniczna- dążenie do zwracania na siebie uwagi, teatralność i przesadność reagowania emocjonalnego. Reakcje emocjonalne są nadmiernie ekspresyjne, chwiejne oraz łatwe do wzbudzenia, co sprawia, że często obserwujemy u nich rozmaite stany emocjonalne, które są dość powierzchowne i robią wrażenie jakby były na pokaz.