9. Bizancjum

Nazwa Bizancjum pochodzi od nazwy starożytnego miasta nad Bosforem, Byzantion, na którego gruzach w 330 roku Konstantyn zbudował Konstantynopol;

Bizantyńczycy uważali się za Rzymian, ale języka greckiego;

Myśl polityczna opierała się na przekonaniu, iż ich państwo jest Cesarstwem Rzymskim; jednak spoglądali na nie z perspektywy chrześcijańskiej; utwierdzał ich w tym swoją działalnością pisarską Euzebiusz z Cezarei; wskutek polityki zainicjowanej przez Konstantyna Wielkiego, rozpowszechniło się przekonanie, że państwo jest narzędziem w ręku Boga, który za jego pomocą chce szerzyć wiarę; Cesarstwo Rzymskie powstało w tym samym momencie, kiedy żył Chrystus; jako pośrednicy w szerzeniu chrześcijaństwa uważali, że wszystkie kraje i ludy należą do cesarza; dogmatem myśli politycznej Bizantyjczyków był uniwersalizm;

Na czele państwa stał cesarz; wierzono, że monarcha jest odbiciem Chrystusa i rządzi całym światem; boskie pochodzenie władcy miał wyrażać teatralny ceremoniał; Jego władza prawodawcza nie była ograniczona; uważano, iż cesarz to prawo ożywione – lex animata;

bardzo silne miał kompetencje w sprawach religijnych; tę dominację nad Kościołem określa się cezaropapizmem; często wypowiadał się w sprawach dogmatycznych, ale budziło to protesty; później powstał kompromis, że cesarz rządzi Kościołem w porozumieniu z patriarchą Konstantynopola;

teoretycznie tron nie był dziedziczny, cesarza miał wybierać senat, lud i wojsko; wybór taki interpretowano jako wolę bożą; faktycznie jednak istniało zjawisko dynastii; w średniowieczu chętnie na władcę wskazywano jakiegoś krewnego króla; cesarz bizantyński miał prawo kreować za swojego życia cesarza, potrzebna jednak była aklamacja ludu; ważną rolę w sukcesji odgrywały także cesarskie córki i wdowy, które wychodząc za mąż ofiarowywały mężowi cesarski diadem; od IX wieku większą uwagę kładziono na ty by następcą tronu był syn cesarza; nazywany on był porfirogenetą;

od V wieku do stanowienia władcy potrzebny był udział patriarchy Konstantynopola;

władza cesarza opierała się na silnej administracji centralnej i lokalnej;

w okresach kryzysu do głosu dochodziło także wojsko; mogło ono powołać nowego króla, odwołać poprzedniego; również zebrany na hipodromie lud mógł wpływać na kto zasiądzie na tronie;

Cesarstwo na Wschodzie z trudem opierało się wędrówce ludów; nie uniknęło strat terytorialnych, zwłaszcza na Bałkanach; w V i VI wieku obroniło swoje granice przed zagrożeniem perskim;

W VI wieku cesarstwo przeszło do ofensywy na zachodzie; Justynian Wielki (527-565) chcąc odbudować Imperium Romanum podbił Afrykę, niszcząc państwo Wandalów, oraz Italię, w której zniszczył państwo ostrogockie; zyskał także kawałek terytorium na Półwyspie Iberyjskim;

Ekspansja w stronę Dunaju była połączona z ekspansją religii chrześcijańskiej; wspólnota religijna miała wzmocnić więzy polityczne;

Cesarz postawił sobie zadanie wszystkich ludów doprowadzenia do prawdziwej wiary chrześcijańskiej, czyli wyparcie i zniszczenie arian; temu celowi służyła właśnie rewindykacja na zachodzie;

Problem unifikacji religijnej odgrywał ważną rolę także w polityce wewnętrznej cesarstwa; chodziło zwłaszcza o całkowite zlikwidowanie pogaństwa; dlatego też Justynian Wielki w 529 roku zlikwidował Akademię Platońską w Atenach; cesarz chciał także połączyć wszystkich chrześcijan wspólnym wyznaniem wiary; ludność cesarstwa wyznawała credo chalcedońskie, w niektórych rejonach przewagę miał zaś monofizytyzm; credo dworu często zależało od poglądów cesarza; były to jednak sprawy bardzo emocjonalne i nigdy nie udało się zunifikować ludności jednym wyznaniem wiary;

Władcy obawiali się, że różnorodność religijna doprowadzi do dezintegracji cesarstwa; nie raz wybuchały różne bunty; w 532 roku Justynian Wielki o mało nie stracił tronu na skutek rewolucji Nika;

Justynian Wielki przystąpił także do porządkowania prawa; na jego polecenie spisano i nadano moc prawną kompilacjom: Digesta, Institutiones, Codex, których zadaniem było zebranie całości prawa rzymskiego;

Cesarz ten był także wielkim budowniczym; zbudował kościół Mądrości Bożej w Konstantynopolu; po raz pierwszy w dziejach architektury połączono formę bazyliki z układem centralnym; wybudowana została także kopuła; władca ten rozbudował także cesarską stolicę w Italii, Rawennę;