1. Cele i treści nauczania języka polskiego w klasach I-III

Nadrzędnym celem edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest wielostronny, harmonijny rozwój osobowości oraz przygotowanie do dalszej nauki, a także udziału w życiu społecznym i kulturalnym. Efektywne nauczanie języka polskiego powinno odpowiadać potrzebom, zainteresowaniom i możliwościom dzieci. Bardzo dużo zależy od przygotowania, postawy, stosowanych metod i prezentowanych wartości nauczyciela.

Cele dotyczą trzech pól: początkowej nauki czytania i pisania, kształcenia językowego wraz z redagowaniem wypowiedzi pisemnych a także kształcenia literackiego i kulturalnego

Cele
- zdobywanie wiedzy rzeczowej
- kształtowanie określonych umiejętności pozwalających na sprawne posługiwanie się językiem ojczystym w mowie i piśmie, wrażliwości estetycznej i pożądanych społecznie postaw.
- osiągnięcie biegłości w czytaniu i pisaniu
- doskonalenie umiejętności pracy z tekstem
- umiejętności interpretacji tekstu

Jadwiga Hanisz wyznacza następujące cele:
- kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie
- przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki
- rozbudzanie wrażliwości estetycznej, zachęcenie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej, rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka.

TREŚCI
Treści określają zakres wiedzy, umiejętności i postaw, które uczniowie powinni opanować.
Treści obejmują następujące działy programowe
1.Czytanie i praca z tekstem
2. Mówienie, słuchanie i pisanie
3. Gramatyka i ortografia
4. Słownictwo, frazeologia i wiadomości ze składni
5. Tematyka i lektura

Podstawowe treści nauczania
1.Nabywanie umiejętności
-czyta głośno, płynnie, wyraziście słowa, wyrazy,
-fragmenty tekstu, czyta cicho ze zrozumieniem
- relacjonuje przeczytają treść
- chętnie sięga po książki i czasopisma
- ujawnia zainteresowanie czytelnicze

2.Niezbędna wiedza
-ćwiczenia w analizie i syntezie słuchowej i wzrokowej wyrazów
- różne techniki czytania
- wzory pięknego mówienia i czytania
- bogacenie słownictwa
- znajomość części mowy, rodzajów zdań i wypowiedzi
- znajomość podstawowych zasad gramatycznych i ortograficznych

3.Kreowane cechy osobowości
- radość z samodzielnego czytania różnych tekstów
- ciekawość poznawcza
- świadomość że tekst jest ich jednym ze źródeł informacji
- koncentracja uwagi
- rozwijanie procesów myślenia, analizy, porównywania, wnioskowania, uogólniania
- odpowiedzialność za słowo pisane, krytyczny stosunek do wytworu

2. Nabywanie i doskonalenie umiejętności czytania w klasach I-III

3. Nabywanie i doskonalenie umiejętności pisania w klasach I-III

4. Metody nauki czytania.

1. Syntetyczna – jej istotą jest przechodzenia od elementu do całości. Elementem może być dźwięk lub znak graficzny a całością wyraz lub zdanie. Kładzie nacisk na rozpoznawanie elementów kosztem ujmowania całości – wyrazów lub zdań. Zwraca uwagę tylko na techniczny aspekt czytania, przy lekceważeniu logicznej strony tekstu.

2. Analityczna – eksponuje znaczeniową funkcję czytania opierając się na rozumieniu czytanego tekstu. Jednostką podstawową w nauce czytania są wyrazy lub zdania. Istotą metody analitycznej jest połączenie analizy słuchowej we wzrokową. Metoda analityczna wymaga zapamiętywania obrazów graficznych 1000 słów i nie pozwala na odczytywanie nowych wyrazów lub zdań na podstawie uprzednio poznanych liter. Nie jest to metoda odpowiednia do nauki czytania w języku, w którym nie ma poważniejszych różnic między pisownią a wymową (język polski).

3. Globalna – w metodzie globalnej wyraz, część zdania lub zdanie są poznawane jako całościowy obraz graficzny. Wynika to z odniesienia przede wszystkim od strony znaczeniowej tekstu. Szeroko stosowany w nauce czytania w językach pozycyjnych, w których jest duża rozbieżność między wymową a pisownią ( język angielski). Podstawową funkcją metody globalnej w początkowej nauce jest rozszerzenia pola czytania.

4. Analityczno – syntetyczna – uważana jest za najskuteczniejszą w nauce czytania w językach fleksyjnych (język polski). Charakteryzuje się względną równowagą pomiędzy technicznym aspektem czytania a jego funkcją znaczeniową. Metoda analityczno – syntetyczna w nauce czytania wykorzystuje proces analizy czyli wyodrębnienia elementów składowych oraz proces syntezy rozumiany jako tworzenie nowych wyrazów z poznanych liter.

5. Aspekty gotowości do nauki czytania i pisania.

Funkcje poznawcze i ruchowe leżące i podstaw czytania i pisania:

1. Percepcja – wzrokowa, słuchowa, kinestetyczna;

2. Pamięć, uwaga, mowa, myślenie;

3. Czynności ruchowe narządów mowy;

4. Motoryka rąk;

5. Procesy emocjonalno – motywacyjne.

Gotowość do nauki czytania i pisania to taki stan w rozwoju dziecka, który jest rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego w domu i w przedszkolu, który czyni go wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności pisania i czytania.

Warunki podjęcia przez dziecko nauki czytania i pisania:

• prawidłowa wymowa;

• określona lateralizacja;

• sprawność ręki dominującej zarówno względem szybkości jak i precyzji ruchu;

• prawidłowy poziom percepcji wzrokowej i słuchowej;

• właściwa koordynacja wzrokowo – słuchowo – ruchowej;

• zdolność koncentracji uwagi przez dłuższy czas ;

• odpowiednia pojemność tzw pamięci świeżej;

• odpowiedni zasób słownictwa.

DOJRZAŁOŚĆ DO UCZENIA PISANIA I CZYTANIA:

1. umie dokonać analizy oraz syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie zróżnicowania kształtów i dźwięków ich rozpoznawania, nazywania i odtwarzania.

2. posiada orientację przestrzenną, która umożliwia mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków położenia, proporcji, wymiarów odwzorowanych form graficznych.

3. ma pamięć ruchową, czyli umiejętność przetworzenia obrazu graficznego na obraz ruchu.

4. posiada umiejętność kontrolowania wzrokiem własnych ruchów pozwalając mu świadomie nimi kierować.

6.Etapy nauki czytania.

• wyrabianie gotowości do nauki czytania;

• elementarna nauka czytania;

• właściwa nauka czytania;

• rozwijanie umiejętności czytania.

Etapy elementarnej nauki czytania:

1. głoskowanie (litera i odpowiednia głoska);

2. czytanie sylabowe (związek pomiędzy obrazkiem a sylabą) dzielenie wyrazów na sylaby a potem składanie tych wyrazów z sylab lub komponowanie z tych sylab nowe wyrazy, np.: lo – ko- mo- ty- wa -> ko- ty, mo- wa, wa- ty itp. domysły te są uwarunkowane treścią poprzednich słów- rozumie treść czytanych wyrazów.

3. bezpośrednie czytanie wyrazów – podstawową jednostką jest wyraz – czytanie jednostkami wyrazowymi. Niezwracanie uwagi na sylaby, głoski; czytanie jedno aktowe: Mama – idzie – do – sklepu.

7. Etapy nauki pisania:
1. Piso elementarne – jest ono typowe dla ucznia klasy I , uwaga dziecka skoncentrowana jest na elementach pisma, łączeniu liter z kolejnymi w obrębie wyrazu.
2. Pismo swobodne – II klasa
3. Pismo płynne – III klasa (indywidualne) uczeń słuchając może płynnie zapisywać usłyszane wyrazy, zdania.

8. Cechy dobrego czytania:
1. Poprawne –opiera się na percepcji i starannym wymawianiu wszystkich głosek. Uczeń nie powinien przekręcać, ani opuszczać liter, sylab czy wyrazów, nie powinien zmieniać końcówek ani dodawać. Ćwiczenia: ortograficzne, polegające na zapisywaniu trudniejszych słów przez wybranych uczniów np. na tablicy.
2. Płynne- dziecko czyta wolno ale tempo jest takie samo, bez dłuższego zatrzymywania się, nie zacina się, nie ma sylabizowania, właściwie gospodaruje oddechem, czyta tekst całymi wyrazami. Systematyczne utrwalanie poznawanych wyrazów, ścisłe wiązanie nauki czytania z techniką pisania. Pomocne mogą się okazać wcześniejsze ćwiczenia w odczytywaniu trudniejszych wyrazów z tekstu i marginesu podręcznika, ich objaśnienie oraz zapisywanie
3. Biegłe- szybkie, poprawne rozpoznawanie wyrazów oraz zdań z jednoczesnym ich rozumieniem. Biegłość w czytaniu jest potrzebna w celu szybkiego zrozumienia tekstu. Czytać biegle można tylko wtedy kiedy się rozumie dany tekst, czyli kiedy jest on dostosowany do poziomu umysłowego dziecka. Ćwiczenia: ocena i charakterystyka sposobu czytania podczas konkursów czytania.
4. Wyraziste- polega na uwzględnieniu w tekście odpowiednich pauz gramatycznych, logicznych i psychologicznych, na właściwej intonacji, tempie i modulowaniu głosu. Powinno budzić emocje

9. Cechy dobrego pisania
- czytelność – starannie napisane, zachowanie proporcji miedzy literami, odległość pomiędzy wyrazami, odpowiednia wysokość liter, pochylenie pisma
- kryterium pisemności (pisanie płynne/ łączne)– w jaki sposób łączymy litery, polega na pisaniu jednym ruchem pisarskim kilku elementów litery
- estetyka – wiąże się z naruszeniem kształtu liter i proporcji

10. Błędy w czytaniu

11. Błędy w pisaniu:
1. Błędy konstrukcyjne – naruszenie kształtu danej litery w konfrontacji ze wzorcem
              - niedopasowanie kształtu litery
              - nieproporcjonalny układ elementów litery
              - zniekształcenie linii
2. Błędy w łączeniach liter
3. Błędy w proporcjonalności kreślonych liter, w 4 odmianach:
              - niewłaściwe zagęszczenie liter
              - zachwiania proporcji liter w wyrazach
              - nierównomierne ułożenie pod względem wysokości
              - niewłasciwe odstępy między wyrazami
4. Błędy niejednolitego pochylenia – dotyczą zmiany kierunku pochylenia liter w wyrazie oraz wyrazów w zdaniu

12. Ćwiczenia kształtujące umiejętność czytania ze zrozumieniem

13. Podstawowe formy czytania

Dwie formy występujące od początku nauki szkolnej:

• czytanie głośne i ciche oraz forma pośrednia – czytanie szeptem.

Wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela – stosowane głównie w celu zainteresowania uczniów treścią tekstu, czynnością czytania oraz ułatwienia jej. Czytany tekst przez nauczyciela powinien stanowić wzór poprawnego, wyrazistego czytania, który uwzględnia takie elementy jak: zmiana siły i tonu głosu, tempo, intonacja, respektowanie znaków przestankowych.. Z taką formą mamy do czynienia w początkowej fazie nauki, późniejszej fazie nauki stosowana jest coraz rzadziej ( nauczyciela może zastąpić dobrze czytający uczeń).

Czytanie głośne indywidualne i zbiorowe – służy głównie, zwłaszcza w pierwszych dwóch latach nauki, do ukształtowania techniki czytania oraz kontrolowania tej umiejętności. Uczniowie podczas czytania doskonalą słuch fonematyczny, ćwiczą narządy mowy i uczą się poprawnej wymowy. Ćwiczenia pozwalają na bieżąco korygować błędy językowe, wyrównywać braki w zakresie mówienia i czytania. Od początku nauki należy dbać o przestrzegania znaków przestankowych ( przerwy na przecinki, podniesienie głosu tak gdzie wykrzyknik itp. ).

Czytanie zbiorowe lub chóralne – powinno być zawsze poprzedzone czytaniem głośnym indywidualnym. Stosuje się je głównie w celu poprawienia akcentów wyrazowych, intonacji, pauz, tempa głosu lub przygotowania do czytania z podziałem na rolę.

Czytanie z podziałem na rolę – stosuje się teksty z dialogami, żywą akcją, wyraźnie zarysowanymi postaciami oraz komentarzem odautorskim. Powinno ono być wykorzystane po opracowaniu tekstu utworu, odczytaniu głośnym indywidualnym i wyodrębnieniu przydzielonych ról.

Czytanie szeptem – forma pośrednia między czytaniem cichym a głośnym. Wskazane, szczególnie na pierwszym etapie kształcenia, ponieważ umożliwia osiągnięcie techniki czytania i rozumienie tekstu. Czytanie ciche jest wielokrotnie szybsze, nie tylko dlatego że hamuje go zaangażowanie narządów mowy w ten proces, lecz także ze względu na sprawność wzroku, obejmującego swym zasięgiem większe zespoły liter.

14. Metody kształcenia sprawności językowej ( wg Anny Dyduchowej ):

Metoda analizy i twórczego wykorzystania wzorów – polega na stosowaniu przez n-la i uczniów w kształceniu językowych utworów literackich lub specjalnie przygotowanych tekstów.

Metoda norm i instrukcji – wykorzystuje świadomie zdobytą wiedzę z zakresie konstruowania wypowiedzi. Podstawę stanowi instruktaż, za pomocą którego przekazuje się uczniom wiedzę wykorzystaną później w praktycznej kompozycji wypracowania. Nauczyciel przekazując zasady, informuje o cechach gatunkowych danej formy i regułach jej konstrukcji.

Metoda intersemiotycznego przekładu dotyczy zamiany jednego systemu znaków na inny np. tekstu literackiego na rysunek, obraz, melodię, gest i rytm. Może być odwrotnie – można obraz artystyczny lub inne dzieło sztuki opracowywać werbalnie. Często inny system kodu ułatwia werbalizację myśli i syntezę wniosków powstałych w trakcie działań przekładowych. Dla wielu uczniów myślenie symboliczne w tym także rozumienie metafor jest na tym etapie edukacji zbyt trudne. Jedną z form intersemiotycznego przekładu jest metoda dramy która aktywizuje emocjonalnie uczniów oraz umożliwia udoskonalanie języka mówionego. Drama rozwija wyobraźnię. Poprzez techniki dramowe typu: wchodzenie w rolę, pantomimę, stop-klatkę, uczniowie ćwiczą umiejętność wyrażania swych emocji i wyobrażeń za pomocą gestów oraz środków dydaktycznych

Metoda praktyki pisarskiej polega na swobodnym pisaniu tekstów przez uczniów na wybrane, ulubione tematy. Podczas zajęć ze swobodnym tekstem nie należy narzucać tematyki ani formy wypowiedzi. Najważniejszym etapem zajęć są ćwiczenia językowe : słownikowo- frazeologiczne, syntaktyczne i kompozycyjne. Oprócz wybranego tekstu nauczyciel powinien przeczytać oraz wnikliwie zrecenzować wszystkie prace.

15. Ćwiczenia językowe w klasach I-III

16. Dłuższe formy wypowiedzi ustnych i pisemnych

Umiejętność konstruowania kilkuzdaniowej, logicznej wypowiedzi wymaga wielu ćwiczeń i zabiegów

Etapy pracy

1. Budowa poprawnych zdań pojedynczych i złożonych
2.Krótkie wypowiedzi w formie dwóch, trzech logicznie powiązanych zdań
3. Wspólne konstruowanie dłuższej wypowiedzi poprzez łączenie w sensowną całość

Dłuższe wypowiedzi kształcą sprawność myślową i językową, umożliwiają werbalizację przeżyć i spostrzeżeń, oraz kształtują indywidualny styl pracy dzieci. Umiejętność ta wprowadzana jest już w pierwszej klasie. Rozwija się ja poprzez
- omawianie etapów własnego działania
- opowiadanie treści wysłuchanych lub przeczytanych utworów
- samorzutne i swobodne wypowiedzi na tematy bliskie dzieciom
- zbiorowe układanie i zapisywanie kilkuzdaniowej wypowiedzi (3-4 zdania)

Formy wypowiedzi
1. Swobodne wypowiedzi
2. Samorzutne

Bardzo ważny jest odpowiedni zasób leksykalny który jest tak ważny do konstruowania zdań i całej wypowiedzi!!

17. Ćwiczenia kompozycyjne (po naszemu Tworzenie planów wydarzeń)

Celem ćwiczeń kompozycyjnych jest przygotowanie uczniów do lepszego uświadomienia sobie oraz zrozumienia treści i formy tekstów literackich lub własnych wypracowań.

Rodzaje ćwiczeń
- ilustrowanie czytanek rysunkami i podpisywanie ich
- nadawanie tytułów obrazkom i ich cyklom
- ustalanie liczby kolejności obrazów w celu zrealizowania treści czytanki
- podział tekstu na wyodrębniające się części logiczne i nadawanie im tytułów
- wspólne i samodzielne układanie i zapisywanie planu czytanek

W klasach młodszych stosuje się tylko PLANY OGÓŁNE. Do takich planów nie nadają się teksty ubogie w akcje, bez wyodrębniających się części!

Układane plany powinny być krótkie i zwięzłe.

Formułowane zdania mogą być zdania oznajmujące lub równoważnikami zdań.

Praca umysłowa uczniów podczas tworzenia kompozycji prowadzi do syntetycznego ujmowania dłuższych całości treściowych, oraz uczy myślenia uogólniającego i abstrakcyjnego.

Początkowo plany układają wszyscy razem, następnie nauczyciel może zdać ułożenie planu dzieciom na lekcji bądź w domu, a potem uczniowie mogą wspólnie opracować jeden wspólny poprzez wybranie i uzasadnienie najlepszych kompozycji.

Można również rozdać dzieciom rozsypani zdaniowe, a następnie dzieci starają się ułożyć je w poprawnej kolejności (ciekawe ćwiczenie do pracy w grupach, oraz w klasach których uczniowie mają problem z u umiejętnością tworzenia planów).

Znaczną trudność sprawiają dzieciom wypowiedzi form pisemnych, ponieważ bardzo często uczeń zapomina o ważnych faktach przez co wypowiedź bywa uproszczona i mało szczegółowa, w przeciwieństwie do wypowiedzi ustnej.

18. Nauczanie ortografii w klasach I-III (treści, zasady, metody)

TREŚCI

Treści kształcenia w programach nauczania są zgodne z takimi uwarunkowaniami jak: możliwości poznawcze dzieci zgodne z ich wiekiem i poziomem umysłowym, stopień trudności określonych zadań. (niestety jest tego dużo, nie da się krócej)

Klasa I
- wielka litera na początku zdania, w pisowni imion, nazwisk oraz znanych dzieciom ulic, miast, miejscowości, gór, rzek
- kropka, pytajnik, wykrzyknik, przecinek przy wyliczaniu
- wielka litera w korespondencji
- pisownia wyrazów ze spółgłoskami miękkimi w różnych pozycjach
- pisownia częściej spotykanych wyrazów z RZ, Ó wymiennymi, niewymiennymi, H
- pisownia używanych skrótów: ulica – ul, numer-nr. Dnia-dn itp.
- pisownia częściej używanych wyrazów z zanikiem dźwięczności typu, staw, chleb itp.
- przenoszenie części wyrazów (z podziałem na sylaby)
- ćwiczenia utrwalające pisanie (pisanie wyrazów i zdań z pamięci i ze słuchu)

Klasa II
- utrwalanie pisowni wyrazów ze spółgłoskami miękkimi przed samogłoskami i spółgłoskami
- pisownia wyrazów z Ó, RZ wymiennymi (uzasadnienie pisowni)
- pisownia częściej spotykanych wyrazów z RZ, Ó wymiennymi, niewymiennymi, H
- pisownia wyrazów z RZ po spółgłoskach
- pisownia częściej używanych wyrazów z zanikiem dźwięczności typu, staw, chleb itp. (z
uzasadnieniem)
- utrwalenie i poszerzenie wyrazów z H
- utrwalanie pisowni Ą i Ę w różnych pozycjach
- pisownia nie łącznie z przymiotnikami,
- pisanie przymiotnika w stopniu wyższym i najwyższym
- opanowanie alfabetu i jego praktyczne zastosowanie (słownik ortograficzny, encyklopedia)
- ćwiczenia utrwalające pisownię (pisanie ze słuchu jako sprawdzian, przepisywanie krótkich zdan z tablicy, pisanie z pamięci wszystko z zastosowaniem trudności ortograficznych)
-przenoszenie części wyrazów

Klasa III
- pisownia częściej spotykanych wyrazów z RZ, Ó wymiennymi (wykorzystywanie zmienności i
wyrazów pokrewnych)
- H, Ó, RZ, Ż niewymienne w często spotykanych wyrazach
- pisownia zakończeń (-ów, -ówka, -ówna, -unek)
- utrwalanie pisowni Ą i Ę w różnych pozycjach z uwzględnieniem na czas przeszły np. zajął, zajęła
- pisownia liczebników typu 19, 60, 6
- utrwalanie wielkiej litery w tytułach utworów, książek, czasopism
- stosowanie znaków interpunkcyjnych
- alfabet, porządkowanie wg pierwszej i drugiej litery
- Korzystanie ze słownika ortograficznego, encykopedi

ZASADY

1. Zasada Fonetyczna
Opiera się na całkowitej zgodności mowy z pismem. Każdej głosce wchodzącej w sklad wyrazu odpowiada jedna litera. Jest to najstarsza zasada. Na tej zasadzie oparta jest pisownia wyrazów: las, dom, samolot, mapa, kotek, trawa. JEST TO PISOWNIA ZGODNA Z WYMOWA I BRZMIENIEM WYRAZU dlatego bardzo ważne jest kształtować poprawną artykulację i prawidłowy słuch fonetyczny. Tutaj maja problemy dzieci które zamiast lekki mówią potocznie letki, przez co potem niepoprawnie zapisują wyraz.

2. Zasada morfologiczna
dotyczy wyrazów i ich form w których zachodzą upodobnienia. Do jej wykorzystywania niezbedna jest znajomość reguł gramatycznych i związku z ortografią. Zgodnie z ta zasadą najlepszym rozwiązaniem na napisane trudnego wyrazu jest znalezienie wyrazów pokrewnych np. kóz-ka piszemy przez Ó i Z bo do tej rodziny należą: koza, koziołek, kozioł. Ta zasada może sprawić dzieciom wiele trudności bo muszą znać wiele wyrazów pokrewnych, oraz znać reguły wymiennych głosek.

3. Zasada historyczna inaczej tradycyjna
Pisanie wyrazów zgodnie z tradycją. Dotyczy to wyrazów niewymiennych bądź obcego pochodzenia, które należy po prostu ZAPAMIETAĆ, nie da się wytłumaczyć ich pisowni. Często nauczyciel aby dziecko łatwiej zapamiętało wyrazy wywiesza je w sali i podkreśla trudność.

4. Zasada konwencjonalna inaczej umowna
Opiera się na zasadzie PISZ JAK WIDZSZ, jednak aby ja stawać wymaga się od uczniów pamięciowego przyswojenia poprawnych wzorców i reguł

METODY
- metoda myślenia indukcyjnego (uczniowie najpierw dostrzegają dane zjawisko, podając konkretne przykłady, a następnie wyszukują podobne treści w czytankach itp. Na koniec dochodzą do sformułowania że RZ piszemy po p,b,t,d,k,g,ch,j,w)
- metoda myślenia dedukcyjnego (uczniowie znają już konkretną zasadę i zastanawiają się nad
zapisem konkretnego wyrazu
- metoda pięciu minut (przez 3,4 lub 5 dni w tygodniu opracowuje się daną trudność opartej na jednej zasadzie, później można utrwalać pisownie innych wyrazów opartych na tej zasadzie)
- metoda nauczania programowego liniowego (poprzez stosowanie nie wielkich dawek trudności, które wykluczają popełnianie błędów)
- metoda komputera (dzieci uczą się ortografii za pomocą specjalnych programów jednak często programy są nieprawidłowo stworzone, przez co nie są dobre dla dzieci)

19. Rodzaje ćwiczeń w nauczaniu ortografii

1.Przepisywanie.

2.Pisanie z pamięci.

3.Pisanie ze słuchu (wprowadzające, utrwalające, sprawdzające).

4.Pisanie z komentowaniem.

5.Dyktando twórcze.

Przepisywanie ma na celu wyćwiczenie połączenia czynności ruchowej z pamięcią wzrokową. Uczeń zapamiętuje obraz graficzny wyrazu jako całość a następnie reprodukuje go w poprawnej postaci. Tego typu ćwiczenia stosuje się u dzieci młodszych ze względu na ich predyspozycje. Pisanie z pamięci to pośrednia forma między przepisywanie a pisaniem ze słuchu. Polega ona na zapamiętywaniu obrazu graficznego pojedynczego wyrazu lub zdania, które następnie zapisuje z pamięci. Wyobrażenia, które powstają w trakcie pisania z pamięci (wzrokowe, słuchowe i ruchowe) rozwijają

spostrzegawczość, uwagę oraz świadomość ortograficzną.

Pisanie z pamięci obejmuje dwa etapy czynności:

– pierwszy polega na przygotowaniu problemu ortograficznego (a więc

odczytaniu i omówieniu występujących trudności ortograficznych) przez

nauczyciela i uczniów;

– drugi etap to zapisanie zapamiętanego tekstu przez uczniów, następnie

sprawdzenie go i ewentualna korekta.

Przed przystąpieniem do pisania należy uprzedzić uczniów, aby zwracali uwagę

na występujące trudności.

Pisanie ze słuchu czyli dyktando to ćwiczenie, które ma na celu usłyszenie

słowa mówionego przez nauczyciela, następnie rozłożenie go na dźwięki i

przyporządkowaniu odpowiednich znaków graficznych, a następnie zapisanie

go.

W procesie nauczania ortografii występują następujące rodzaje dyktand:

– dyktando wprowadzające

– dyktando utrwalające

– dyktando sprawdzające.

20. Nauczanie gramatyki w klasach I-III

Nauka gramatyki w klasach wczesnoszkolnych, jako nauka o języku
i nauka języka, spełnia cele dwojakiego rodzaju. Z jednej strony dostarcza uczniom podstawowego zasobu wiedzy o języku, jego budowie i właściwościach oraz czyni ten język obiektem poznania, podnoszenia poziomu poprawności języka uczniów w mowie i piśmie. Nauczanie gramatyki jest szczególnie pomocne w opanowaniu przez uczniów języka pisanego, w którym obok zasad gramatycznych obowiązują także określone zasady ortografii i interpunkcji. Celem nauczania gramatyki jest także rozwijanie uwagi i zainteresowania żywym słowem i jego formą (budową), kształtowanie umiejętności porównywania zarówno przedmiotów, ich właściwości, związków i stosunków, jak i wyrazów oznaczających te przedmioty, czynności i podobnych powiązań wyrazów w wyrażenia, zwroty, zdania.

Cele ogólne do rzeczownika:
- rozpoznawanie rzeczowników
- określanie liczby rzeczownika

Cele ogólne do przymiotnika
- odmienia przymiotnik przez przypadki
- stopniowanie przymiotników

Cele ogólne do czasownika:
- odmiana przez czasy, przez osoby, liczby,
- wprowadzenie spójników, przysłówków, zaimków
- rozwijanie zdań
- przekształcanie zdań prostych w zdania złożone i na odwrót
- wydzielanie zdania z tekstu

Metoda wprowadzania
dedukcji (przypomnienie danej reguły i ustalenie pisowni trudnych wyrazów. Podanie danej zasady i wyszukanie przykładów opartych na niej)

indukcji (gromadzenie materiału, obserwacja określonych zjawisk językowych, jej efektem jest zwykle uogólnianie spostrzeżeń i wyprowadzanie z nich wniosków) np. wprowadzenie czasownika na podstawie zebranych doświadczeń i ilustracji przedstawiających pracę kobiet w różnych zawodach. Podczas swobodnych wypowiedzi uczniowie stwierdzają, że wśród zaprezentowanych kobiet znajdują się: lekarka, nauczycielka, fryzjerka i sprzątaczka. Poznajemy je po ubiorze, sprzęcie i wykonywanych czynnościach. Nazywanie czynności przez uczniów. Na podstawie wykonywanych przez te osoby charakterystycznych czynności zanotowano następujące zdania: lekarka bada chorego itp.

analogii (porównywanie). Przypomnienie nazwy wyrazów oznaczających czynności i pytań na które one odpowiadają (co robi?). zamiana w zdaniach liczby pojedynczej na mnogą, kiedy czynność wykonuje więcej niż jedna osoba. Zabawa w odgadywanie wykonywanych przez dziecko czynności, zwrócenie uwagi na poprawną wymowę i zapis trudniejszych słów i zdań. Obserwacja zmian w wyrazach. Wnioski na temat poznanych części mowy i utrwalenie poznanego materiału.

Kolejność wprowadzania części mowy:
1. Rzeczownik dziecko musi rozpoznać rzeczownik, podać przykłady rzeczowników odpowiadających na pytanie kto? Co?
2. Czasownik wprowadzając czasownik powiązać je z czasem, porównać że dana czynność ma określony czas
3. Przymiotnik wprowadza się przy opisie
4. Przysłówek
5. Liczebnik

21. Rodzaje ćwiczeń w nauczaniu gramatyki.

1. Ćwiczenia słownikowe

1. wprowadzenie nazw przedmiotów, zjawisk, cech, czynności oraz stosunków przestrzennych i czasowych;

2. wyjaśnianie niezrozumiałych wyrazów;

3. gromadzenie wyrazów, zwrotów i wyrażeń zastępczych;

4. grupowanie wyrazów wokół określonych tematów;

5. zestawianie wyrazów podstawowych i pochodnych, dobieranie wyrazów pokrewnych;

6. dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym ( antonimy);

7. dobieranie wyrazów o znaczeniu podobnym ( synonimy);

8. zastępowanie wyrazów o znaczeniu szczegółowym wyrazami o znaczeniu ogólniejszym, nadrzędnym;

9. grupowanie wyrazów wokół określonych tematów ( słowniczki tematyczne tworzone od klasy II ) .

2. Ćwiczenia frazeologiczne

1. Układanie zdań z użyciem nowo wprowadzonego wyrazu.

2. Układanie zdań połączone z doborem odpowiednich wyrazów spośród uprzednio zgromadzonych podczas tworzenia dłuższych wypowiedzi pisemnych.

3. Tworzenie zastępczych zwrotów i wyrażeń w związku ze wspólnym redagowaniem dłuższych wypowiedzi pisemnych, lub ich wspólnym poprawianiem.

4. Układanie zdań z podanymi zwrotami i wyrażeniami.

5. Rozwijanie podanych zdań przez dodawanie do nich części zdania w formie stałych związków frazeologicznych.

6. Układanie odpowiedzi na pytania stawiane przez nauczyciela w celu zastosowania w nich określonych zwrotów i wyrażeń.

7. Wypisywanie przez uczniów odpowiednich zwrotów lub wyrażeń z omawianych tekstów w celu wykorzystania ich w samodzielnej wypowiedzi np. w opisie bohatera.

8. Uczenie się przez uczniów na pamięć wierszy, zagadek, przysłów wartościowych pod względem językowym.

9. Sporządzanie słowniczków frazeologicznych. Mogą one mieć rożną formę np. zapisków w zeszycie przedmiotowym, ilustracji na dużym arkuszu papieru zawieszonym na ścianie, fiszek.

22. Opracowywanie czytanek w klasach I-III (cele, etapy pracy )

Cele opracowywania czytanek:
- wyjaśnienie i pogłębianie treści
- zwracanie uwagi na piękno języka
- pobudzanie uczniów do refleksji nad określonym zagadnieniem przez zaangażowanie emocjonalne i wartościowe
- opanowywanie poprawnego, literackiego języka, samodzielne myślenie, pamięć oraz wyobraźnia twórcza
- głównym celem utworów literackich jest świadomy ich odbiór
- zdobywanie nowych wiadomości na temat zawarty w tekście i zainteresowanie nim dziecka
- ważne jest pełne przeżycie treści, zrozumienie ich oraz prawidłowa interpretacja

Najważniejsze:
- doskonalenie techniki czytania i rozumienie tekstu, zdobywanie wiedzy o życiu i rzeczywistości przez opracowywanie i wyjaśnianie treści czytanych tekstów
- kształcenie umiejętności uczenia się w celu uzyskania możliwości zdobywania wiedzy z takich źródeł, jak: podręcznik, lektura, czasopismo, komputer itp.
- przygotowanie do samodzielnego czytania dłuższych utworów literackich oraz kształtowanie wrażliwości na ich piękno
- kształcenie umiejętności ustnego i pisemnego wypowiadania się
- wzbogacenie czynnego i biernego słownika uczniów
- kształtowanie właściwych postaw etycznych i społecznych, rozwijanie uczuć patriotycznych

Etapy pracy z tekstem czytanki lub lektury:

I. Przygotowanie do odbioru tekstu

a) przygotowanie rzeczowe - filmy, wycieczki pobudzające wyobraźnię uczniów w określonym kierunku i obserwacje które pozwalają lepiej zrozumieć daną problematykę, wyjaśnienia nauczyciela, omawianie obrazów, fotografii, rozmowy i pogadanki, swobodne wypowiedzi, rzadziej stosowane: wygłaszanie wierszy łączących się tematycznie z czytanką lub lekturą. Wyjaśnienie nieznanych wyrazów i zwrotów.

b) przygotowanie słownikowe - odwołujemy się do doświadczeń uczniów, nauczyciel ingeruje tylko wtedy, gdy przypuszcza, że uczniowie nie potrafią tego uczynić, albo gdy ich wyjaśnienia są nie pełne lub błędne, należy pamiętać o konieczności przyzwyczajania uczniów do korzystania z odsyłaczy, a w miarę możliwości, także ze słowników i encyklopedii.

c) Przygotowanie emocjonalne

II. Opracowywanie utworów literackich, m.in. poprzez analityczne i syntetyczne formy ćwiczeń oparte na pracy z tekstem

Opracowanie treści tekstu - w klasie pierwszej omawianie tekstu rozpoczynamy od swobodnego wypowiadania się dzieci na temat treści, później przechodzimy do sposobów zbliżonych do analizy i interpretacji tekstu, dążymy do wniknięcia przez dziecko w szczegółową treść tekstu, poddajemy ocenie występujące tam postaci, doprowadzamy do pewnych uogólnień.

Ćwiczenia w charakterze analitycznym:

1. Nawiązanie treści czytanki do przeżyć i spostrzeżeń dzieci - jest to praca o charakterze analizującym i może występować w dwóch odmianach. Pierwsza wychodzi od przeżyć dzieci, poczym nauczyciel przechodzi do zapoznawania uczniów z treścią czytanki i porównywania jej z tymi przeżyciami i doświadczeniami, druga na czynnościach odwrotnych.

2. Zestawienie treści czytanki z ilustracją - "dobra" ilustracja przedstawia treść w sposób plastyczny - kształtem i barwą, przez co pobudza wyobraźnię i niejednokrotnie lepiej wyjaśnia dziecku niektóre pojęcia niż słowo.

3. Wyodrębnianie zdarzeń w tekście i ustalenie ich kolejności - jest to trudna forma pracy, mam miejsce w utworach o charakterze fabularnym np. opowiadaniach, baśniach, legendach, bajkach… stosuje się ją jako formę pomocniczą do układania planu. Ustalanie kolejności zdarzeń - może mieć zastosowanie w utworach w których występuje wyraźna akcja tzn. kiedy zdarzenia są ze sobą związane przyczynowo (opowiadania, baśnie, legendy).

4. Wyodrębnienie postaci głównych i drugoplanowych, próba ich charakterystyki - ma na celu przygotowanie uczniów do charakterystyki osób. Należy dobierać czytanki o wyraźnie zarysowanych sylwetkach bohaterów.

5. Wyodrębnianie obrazów i ustalenie myśli przewodniej utworu- podczas czytania danego utworu należy zastanowić się, w jaki sposób autor przedstawia Daną treść obrazu, czyli jakie środki artystyczne wykorzystał do tego celu.

6. Określanie czasu i miejsca akcji utworu.

7. Wyodrębnianie charakterystycznych fragmentów wskazanych przez nauczyciela- ma ono również na celu poprawne wyraziste odczytanie go

8. Czytanie z podziałem na role, dramatyzacje i inscenizacje- zmuszają dziecko do wczucia się w daną rolę i współudziału w zaplanowanych przez autora wydarzeniach.

Syntetyzujące sposoby omawiania tekstu nie wymagają analizującej postawy czytelniczej, ale się na niej opierają. Zmierzają one do uchwycenia myśli przewodniej tekstu, wyciągania wniosków, uogólnień dokonywanych na podstawie tekstu.

Do ćwiczeń o charakterze syntetycznym należą:

Zdawanie sprawy z treści tekstu po jego przeczytaniu.
Ilustrowanie przeczytanego tekstu w dowolnych technikach plastycznych.
Formułowanie wniosków, własnych sądów na podstawie tekstu oraz ich uzasadnianie.
Nadawanie tytułów fragmentom tekstu lub ilustracjom, zmiana tytułu tekstu.
Ocena postępowania bohatera.
Opowiadanie treści tekstu swoimi słowami.

1. Streszczanie tekstu- zwięzłe przedstawienie najważniejszych zagadnień występujących w tekście

2. Układanie i zapisywanie planu utworu- polega na dobrym zrozumieniu treści, podzieleniu jej na logiczne części i ujęciu każdej z nich w formie zdania lub jego równoważnika. Interesującym sposobem układania planu jest połączenie prac plastycznych uczniów na temat utworu z wyodrębnieniem najważniejszych zdarzeń.

3. Ilustrowanie utworu- ułatwia wypowiedź słowną jeszcze mało sprawnego ucznia

III. Sposoby wykorzystania treści utworów.

- Ćwiczenia w czytaniu i mówieniu, rzadziej w pisaniu
- tworzenie własnych opowiadań w tym tzw. opowiadań twórczych, dotyczących dalszych lub zmienionych przez dziecko losów bohaterów, opisów postaci itp.
- nadawanie tekstom innych, własnych utworów
- ćwiczenia słownikowe i frazeologiczne np. wyjaśnienie niezrozumiałych wyrazów i związków wyrazowych
- ćwiczenia gramatyczne i ortograficzne np. wyszukiwanie i utrwalanie odpowiednich części mowy
- wykorzystanie czytanek do uczenia się ich na pamięć

23. Inscenizacje w klasach I-III(cele, tok metodyczny)

Inscenizacja - to forma pracy dydaktycznej, przez którą nauczyciel może realizować zarówno zadania nauczania wynikające z programu, jak i zadania wychowawcze w stosunku do dziecka.

Rola inscenizacji w procesie dydaktycznych.

• Inscenizacja należy do zabawowych i twórczych form pracy.

• Dla dzieci inscenizacja stanowi wielką radość, daje im głębokie przeżycia i bogactwo różnorodnych form ekspresji związanych z aktywnym udziałem w inscenizacji.

• Jest ona środkiem ułatwiającym realizację celów wychowawczo- dydaktycznych, ponieważ uatrakcyjnia zajęcia dzieci, podsyca zainteresowania, wywołuje pożądane przeżycia emocjonalne.

• Sprzyja wydobywaniu i rozwijaniu najbardziej pożądanych cech osobowości człowieka.

• Inscenizacja umożliwia wykorzystanie naturalnej skłonności dziecka do naśladowania i zabawy.

• Jej stosowanie sprzyja rozwijaniu się nie tylko aktywności intelektualnej dzieci, ale także emocjonalnej i ruchowej.

• Zabawy inscenizowane mają stać się naturalną drogą kształtowania postaw społeczno- moralnych dzieci, gdyż odtwarzane role ułatwiają zrozumienie stosunków międzyludzkich, a często znajdują odbicie w realnym życiu dziecka.

• Organizując pracę nad inscenizacją nauczyciel stwarza sytuację, w której w sposób bezpośredni dzieci przeżywają najróżniejsze nastroje, uczucia i podejmują określone decyzje.

Rola inscenizacji w skrócie:

• kształcenie uczuć, kształcenie postaw,

• kształtowanie wrażliwości estetycznej,

• kształtowanie świadomej dyscypliny,

• rozwijanie mowy i twórczego myślenia,

• ćwiczenie pamięci,

• rozwijanie zainteresowań czytaniem i teatrem,

• kształtowanie spostrzegawczości i umiejętności koncentracji.

Rodzaje inscenizacji:

• teatr wycinanek (sylwety),

• teatr lalek (kukiełki, pacynki, marionetki),

• teatr chiński – cieni,

• spontaniczne zabawy taneczne.

Tok metodyczny – inscenizacja

1. Wybór utworu.

2. Kilkakrotne czytanie w celu zrozumienia treści.

3. Ćwiczenia w mówieniu z wyodrębnieniem wydarzeń.

4. Ćwiczenia z podziałem na role.

5. Podział ról z uwzględnieniem cech charakterystycznych przedstawionych postaci.

6. Zapamiętanie ról poprzez ćwiczeń (ćwiczenia emisji głosu – magnetofon, płyta z nagraniami).

7. Samodzielny wybór rodzaju inscenizacji.

8. Zaprojektowanie dekoracji i wykonanie jej.

9. Dobór odpowiednich rekwizytów.

10. Przygotowanie piosenek i tańców.

11. Ostateczne opracowanie scenariusza i wykonanie inscenizacji przez dzieci.

24. Drama w edukacji polonistycznej (cele,organizacja, ćwiczenia dramowe )

Ćwiczenia dramowe:
- opowiadania uczniów inicjowane przez nauczyciela
- zmiana ich zakończeń
- wywiady z innymi osobami
- praca w parach
- improwizacje dotyczące prób rozwiązywania konfliktów rodzinnych
- układanie opowiadań z akcentowaniem występujących w nim dźwiękow
- zmiana smutnych lub tragicznych zakończeń utworów literackich na bardziej optymistyczne
- scenki i gry improwizowane dotyczące bliskich dzieciom sytuacji z życia klasy lub rodziny

Organizacja dramy:
Nauczyciel powinien ustalić takie najistotniejsze zagadnienia, jak:
1. Cel podejmowanych zajęć

2. temat realizowanych zadań i miejsce akcji
3. Struktura pojedynczych zajęć lub całego bloku
4. Podstawowe techniki dramowe wykorzystane w pracy
5. Przydział ról dla uczniów i nauczyciela
6. Zaplanowanie materiałów pomocniczych
7. Zasady kierowania pracą grupy

Cele dramy:
- odkrycie prawdy o człowieku i społeczeństwie zgodnie z treściami programowymi
- kształcenie sprawności i kompetencji językowej
- gromadzenie doświadczeń osobistych istotnych dla rozwoju osobowości
- zdobycie nowych wiadomości i informowanie się nawzajem o własnych przeżyciach i uzyskanych doświadczeniach- nauczyciel może się wtedy łatwiej zorientować, o czym myślą i jakie wrażenia posiadają jego uczniowie, które zagadnienia opanowali dobrze, a które sprawiają im trudności.

- poszerzenie wiedzy z różnych dziedzin życia, ułatwiając jej integrację
wzmocnienie potrzeby samooceny
- podejmowanie decyzji oraz zaangażowanie emocjonalne jej uczestników
- aktywizują sferę emocjonalną, intuicję i całe ciało ucznia
- przygotowanie dzieci do realizacji najbliższych zamierzeń i dążeń oraz dalszej samorealizacji

25. Nauka tekstów na pamięć

Cele:

• wyrabianie pamięci : językowej (zdolność do zapamiętywania zwrotów językowych, zadań); logicznej ( zapamiętywanie sensu utworu); mechanicznej (zapamiętywanie zdań w określonej kolejności);

• służy do ćwiczenia wyraźnej wymowy;

• podnoszą sprawność narządów artykulacyjnych i aparatu oddechowego, wzmacniają głos;

• rozwijają wrażliwość na piękno żywego słowa, wyobrażenia;

• realizują cele wychowawcze;

• analiza ukazuje ciekawe możliwości kreowania myśli,

• rozwijają kreatywność i zdolność do artystycznego wypowiadania się w słowie;

• pozwala na utrwalenie wiadomości z innych działów;

• rozwija umiejętności komunikacyjne.

Metody:

• bezpośrednia (tekst krótki i zwarty)

Etapy:
- zapoznanie z tekstem (recytacja nauczyciela)
- omówienie treści i formy utworu
- nauczyciel mówi tekst, a uczniowie włączają się szeptem lub półgłosem
- indywidualne deklamowanie wiersza (dla chętnych)
- recytacja

• pośrednia : dwa dni: I dzień – opracowanie treści i formy utworu; II dzień – omówienie sposobów recytacji, oznaczenia recytacyjne.

• równoległa: ćwiczenia w mówieniu na temat treści i sytuacji dydaktycznej, w trakcie spaceru posługiwanie się zwrotami z wiersza/ tekstu, wywoływanie nastroju, recytacja nauczyciela – dzieci włączają się.

26. Rozwijanie twórczej aktywności językowej w klasach I – III

Terminem „twórczy” można określić:

• wytwór aktywności ludzkiej,

• proces prowadzący do powstania wytworu,

• osobę lub grupę osób realizujących twórcze zadania,

• środowisko i otoczenie sprzyjające lub niesprzyjające kreatywności.

Wartościowość dzieł twórczych określa się najczęściej według czterech sfer aktywności człowieka:

• działalności poznawczej, dotyczącej poszukiwania prawdy w teoriach naukowych i eksperymentach badawczych,

• aktywności estetycznej, która wiąże się z poszukiwaniem i tworzeniem piękna w dziełach artystycznych: obrazach itd.

• wartości estetycznych, obejmujących poszukiwanie i tworzenie dobra, np. fundacje, instytucje charytatywne,

• wartości pragmatycznych, stanowiących zakres działań wynalazców i sfery warunków życia codziennego.

Najważniejszym być może ogniwem prawidłowego przebiegu wielostronnego kształcenia jest NAUCZYCIEL. Zasadniczym warunkiem organizacji twórczej aktywności jest dostarczanie wielu sytuacji, w których uczniowie mogą samodzielnie myśleć, obserwować, manipulować, zadawać pytania i szukać na nie odpowiedzi. Według Roberta Glotona i Claude Clero warunki te mogą zostać spełnione tylko wtedy, kiedy ekspresja twórcza wywołana jest WEWNĘTRZNĄ POTRZEBĄ, A TEMAT JEST BLISKI PRZEŻYCIOM I DOŚWIADCZENIOM.

Cenne są metody PROBLEMOWE, obejmujące rozwiązywanie praktycznych lub teoretycznych zadań przez samodzielną aktywność poznawczą i badawczą dziecka. Duże walory mają problemy dywergencyjne, występują one najczęscie w naukach artystycznych, literaturze i technice. Najczęściej wyróżnia się następujące metody i techniki:

• wskazówki słowne, stosowane za pomocą pytań oraz naprowadzań o charakterze heurystycznym,

• stosowanie zadania pomocniczego, czyli rozwiązanie zadania prostszego, które umożliwia przeniesienie umiejętności na inny problem,

• technikę odroczonego wartościowania, znaną jako metodę burzy mózgów polegającą na oddzielaniu procesu wytwarzania pomysłów od ich oceny,

• stosowaniu heurystyk, czyli specyficznych reguł, taktyk i strategii często nieuświadomionych i zawodnych, które jednak nie gwarantują rozwiązania problemu,

• rozwijanie myślenia intuicyjnego na podstawie przeczuć i domysłów, bez świadomego wnioskowania, może ono być pomocne w wytwarzaniu hipotez,

• ćwiczenia wzorowane na zadaniach myślenia twórczego, oparte na teorii oraz testach Guuilforda, Urbana lub Jellena,

• łączenie ze sobą odległych elementów, pozornie niemających ze sobą nic wspólnego, warunkiem uzyskania efektów jest swobodna atmosfera, gra skojarzeń.

STYMULOWANIE WYTWARZANIA DYWERGENCYJNEGO I KONWEGENCYJNEGO

Rozwijanie myślenia dywergencyjnego uczniów występuje na ogół w związku z PROBLEMAMI OTWARTYMI i dotyczy związków między dość odległymi faktami. Wymaga wydobycia i odtworzenia elementów informacji przechowywanych w pamięci długotrwałej. Według Gilforda wymaga ono czterech płynności:

• słowną: ćwiczenia z zakresu płynności słownej dotyczą generowania słów, układów liter, przyrostków, wymyślania zagadek, rebusy. Można zaliczyć taki ćwiczenia: podawanie jak najwięcej liczby wyrazów skojarzonych ze słowem, np. las; wymyślanie i rozwiązywania zagadek i rebusów; podawanie w określonym czasie jak największej liczby słów z daną literą, sylabą występującą na początku lyb na końcu wyrazów;

• skojarzeniową: w płynności skojarzeniowej ważnym elementem oceny jest wartościowanie oryginalności, a nie tylko jej liczbowego ujęcia. Spełniają w myśleniu funkcję łączenia, wiązania poszczególnych spostrzeżeń i elementów kojarzenia w pewne my ulowe całości. Najczęściej stosuje się takie ćwiczenia: układanie całych rodzin wyrazów; gry w synonimy, homonimy, wyrazy bliskoznaczne i wieloznaczne, porządkowanie wyrazów według grup tematycznych; tworzenie rymów do podanych wyrazów;

• ideacyjną: to zdolność wytwarzania idei, pomysłów w sytuacji umożliwiającej liczne odpowiedzi i wielokierunkowe poszukiwania. Miara tej zdolności jest liczba trafnych pomysłów zastosowania np. parasola. Ćwiczeniami są pytania dedukcyjne, np.: Co by było gdyby….?

• ekspresyjną: jest zdolnością konstruowania pewnej całości z kilku znanych elementów. Chodzi o czynności organizowania całości z dobranych części składowych. Przykłady ćwiczeń: układanie wyrazów z liter pojawiających się w innym dłuższym słowie, organizowanie konkursów na najlepiej opowiedzianą bajkę; tworzenie opowiadań fantastycznych; tworzenie melodii do tekstu na temat plakatu, tworzenie samodzielnych wypowiedzi na temat tekstów literackich, wyrażanie rysunkiem dalszej części fabuły opowiadania, baśni, bajki; inscenizację utworów i gry dramatyczne.

Kluczowe są także giętkość i oryginalność myślenia oraz wrażliwość na problemy.

Zdolność myślenia konwergencyjnego: może odgrywać ważna rolę w dziedzinie nauk ścisłych, gramatyce i ortografii. Ćwiczenia rozwijające wytwarzanie problemów z jednym poprawnym rozwiązaniem wdrażają uczniów do myślenia logicznego, wnioskowania, oceny i samokontroli. Przykłady ćwiczeń:

- określanie pojęć przez nazywanie grup wyrazów jednym słowem. Uczniowie starają się podać ich jak najwięcej, np. w ciągu 2 minut.

- tworzenie klas, czyli zdolność grupowania wyrazów według określonych kryteriów, np. należy podać jak najwięcej przykładów przymiotników lub czasowników;

- porządkowanie zdań lub wyrazów w logiczną całość, np. układanie zdań z rozsypanek wyrazowych; ustalanie kolejności zdarzeń w tekście literackim.

- ukrywani wyrazowe, polegające na wyszukiwaniu ukrytego wyrazu w zdaniu lub innym wyrazie.

- układanie zdań, w których ukryte są nazwy roślin, np. Zosia ulepiła sama lwa (malwa)

- zabawa w polecenia. Dzieci otrzymują wypisane na paskach papieru zadania. Potem odczytują i wykonują. Nauczyciel sprawdza poprawność, np. Narysuj na tablicy kota, psa i dom z kominem.

- konkurs kilku zespołów, które wybierają swojego przewodniczącego. Muszą napisać w ciągu 4 minut jak najwięcej wyrazów zawierających litery, np. ch, ó, h, u. Wyrazy zapisuje wybrany przedstawiciel, a wszyscy uczniowie służą mu pomocą. Wygrywa zespół, który wymyśli więcej poprawnie napisanych wyrazów.

TWÓRCZA EKSPRESJA UCZNIÓW WEDŁUG KONCEPCJI NOWOCZESNEJ SZKOŁY FRANCUSKIEJ CELESTYNA FREITENA

Naczelnym zadaniem ruchu nowego wychowania, a także Nowoczesnej Szkoły Francuskiej, stała się taka organizacja aktywności dzieci, jaka zapewnia im zupełną swobodę indywidualnego rozwoju własnej ekspresji i twórczego działania.

Główne założenia koncepcji pedagogicznej Freineta:

Freinet proponuje taką organizację życia klasy i szkoły, aby naturalne metody wchywania uwzględniały zdrowe relacje i prawa rozwoju, których źródłem jest samodzielne poszukiwanie i zdobywana wiedza. Celem wychowania w systemie Freineta jest koncentracja na dziecku i jego elementarnych potrzebach, połączonych z określonymi zadaniami społecznymi. W celu stymulacji prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego szkoła kładzie nacisk na:

• zdrowie i siłę witalną jednostki, rozwój jej twórczych uzdolnień i pomoc w aktywności w celu maksymalnego samo urzeczywistnienia,

• bogactwo środowiska wychowawczego,

• narzędzia i techniki umożliwiające naturalne i wszechstronne wychowanie w tym środowisku.

C. Freinet zerwał z tradycyjnym systemem metod kontroli i oceny, klasówkami i odpytywaniem. W jego systemie duże znaczenie odgrywały samokontrola i samoocena uczniów oraz odpowiedzialność za pracę zespołu. Oryginalnym elementem pedagogicznej koncepcji była metoda wychowania przez pracę, umozliwiająca dziecku zdobywanie własnych doświadczeń w toku różnorodnej działalności. Zadanie to było realizowane przez wprowadzenie do szkoły spółdzielczych form samorządności. Wypełniały je klasowe spó

łdzielnie, stanowiące grupy uczniów współpracujących z nauczycielem.

O indywidualnym rozwoju i tempie pracy dzieci decydowały podstawowe zasady nauczania, a działalność intelektualną z trudniejszych dziedzin opierano na fiszkach autokorektywnych (samo kontrolnych).

Freinet przywiązywał ogromną wagę do kształcenia twórczego języka i myślenia dziecka. W organizacji właśnie takich zajęć wyróżnić można trzy etapy:

• Tworzenie swobodnych tekstów

• Wybór najciekawszych prac

• Zbiorowe opracowywanie i korekta wybranych teksów

Drukarnia w szkole Freinta stanowi podstawową technikę stosowaną w celu aktywizacji uczniów przez drukowanie i powielanie autentycznych tekstów służących potem do nauki czytania, pisania i innych ćwiczeń językowych. Również podstawą gazetki szkolnej są swobodne teksty dzieci na temat nurtujących ich spraw.

27. Rola literatury pięknej w edkacji polonistycznejw klasach I-III

28. Praca z lekturą w klasach I-III