SOCJOLOGIA OGÓLNA- ĆWICZENIA- OPRACOWANIE ZAGADNIEŃ
Socjologia- nauka o społeczeństwie, obserwacja otoczenia i społeczeństwa.
Koncentruje uwagę na zdarzeniach, które rozgrywają się w naszym społeczeństwie. Zajmuje się obecnymi poczynaniami albo takimi ich własnościami, które nie zmieniają się wraz z upływem czasu.
Doświadczenie, które dostarcza surowca dla socjologicznych ustaleń, to doświadczenie zwykłych ludzi nabywane w codziennym życiu.
Przedmiot zainteresowań socjologii: społeczeństwo, ale przede wszystkim interakcje, które zachodzą między członkami, czyli elementami składowymi społeczeństwa.
Socjologia przeprowadza badania:
Indywidualne, czyli na jednostce
Socjometryczne, czyli na grupach
Lustracji społecznej
( dwa pierwsze mogą być realizowane przez jedną osobę, natomiast aby zdiagnozować społeczność lokalną, potrzeba zespołu specjalistów)
Podstawowe pytania socjologii wg Baumana:
- jakie ma znaczenie to, że cokolwiek ludzie robią czy mogą zrobić, zawsze są zależni od innych; jakie ma znaczenie to, że żyją zawsze w towarzystwie, porozumieniu, współzawodnictwie, współdziałaniu, wymianie z innymi ludźmi?
Geneza socjologii:
socjologia to względnie młoda dyscyplina naukowa. Choć ma głębokie korzenie, ponieważ refleksja o społeczeństwie jest odwieczna, to jako dyscyplina naukowa powstała w I połowie XIX wieku w wyniku rewolucji francuskiej i rewolucji przemysłowej, które doprowadziły do przemian społecznych.
Rewolucje te doprowadziły do migracji na skalę masową do ośrodków miejskich w poszukiwaniu pracy, urbanizacji głównie przy ośrodkach przemysłowych, industrializacji, różnicowania się społeczeństwa, powstawania zjawisk patologicznych, początku kapitalizmu, zróżnicowania pod względem wykształcenia i zawodu.
Świat w krótkim czasie się zmienił, zaczęto postrzegać problemy społeczne, np. bezrobocie, kalectwo, bezdomność i wtedy pojawia się zapotrzebowanie na socjologię.
Pierwsze badania były prowadzone wśród ubogich dzieci nad brakiem osiągnięć szkolnych.
Socjologia powstała w wyniku próby zrozumienia zmian. Autorem pojęcia „socjologia” jest August Comte- francuski socjolog, który chciał, aby socjologia dawała rozwiązania.
Początki socjologii: Francja, Wielka Brytania, USA, Niemcy.
Pierwsza katedra socjologii na świcie powstała pod koniec XIX wieku w Chicago, następna we Francji w Bordeaux również pod koniec XIX wieku.
Francja: Comte, Durkheim (fakt społeczny, anomia społeczna)
Niemcy: Weber, Marks (Monachium- początek XX wieku)
Wielka Brytania: Spencer
Polska: Florian Znaniecki ( 1920- Uniwersytet Poznański- socjologia jako odrębny kierunek studiów)
Socjolog i jego cechy idealne:
Przedmiotem badań socjologa jest nasza codzienność. Socjolog tak naprawdę całe czas jest w pracy ponieważ bada i analizuje wymiar codzienności.
Cechy idealnego socjologa:
Bezstronny, dynamiczny, obiektywny (kontrola swoich przekonań, niewartościowanie świata), otwarty na odmienność, przenikliwy, dociekliwy (szuka, przenika prywatność), dogłębne postrzeganie rzeczywistości, cierpliwość, rzetelność naukowa, niewartościowanie, wielotematyczność badań.
Max Weber: „Socjologia jest wolna od wartości”
- Nie oznacza to, że socjologia jest nauką bezwartościową, ale to, że ona sama nie wartościuje, nie ocenia.
Socjologia a pedagogika
Socjologia to nauka teoretyczna z zastosowaniem praktycznym w działaniu. Skupia się tylko na analizie zjawiska, czyli bada i zastanawia się dlaczego tak jest ale nie ocenia zjawiska. W socjologii nie ma określonych norm, dlatego też nie jesteśmy w stanie się od nich odnieść.
Pedagogika to nauka praktyczna, która ma również swój wymiar teoretyczny. Pedagogika wartościuje- ocenia sytuację, zmienia rzeczywistość- to, że zmienia, ma charakter praktyczny.
Wyobraźnia społeczna:
(Sztompka)- umiejętność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz podmiotowymi działaniami ludzi.
Socjolog nie pozostaje tylko w jednej płaszczyźnie zjawisk, ale postrzega, docieka wieloaspektowo, szuka drugiego dna.
Socjolog chciałby „zburzyć fasady naszych domów”- poznać rzeczywiste motywy ludzkich działań (jedynie we własnym domu kierujemy się rzeczywistymi motywami zachowania, jesteśmy nieskrępowani, bez masek), chce widzieć nasze naturalne zachowanie.
Problem społeczny a problem socjologiczny
| PROBLEM SPOŁECZNY (węższy) | PROBLEM SOCJOLOGICZNY (badawczy) |
|---|---|
- dotyczy większej grupy ludzi - ma konsekwencje dla całego społeczeństwa -problem na szeroką skalę- mamy świadomość jego istnienia i stosunek emocjonalny, nie jesteśmy obojętni -możemy go zmienić, ale potrzebna jest ogólna akceptacja społeczeństwa(sposób rozwiązania musi zdobyć aprobatę większości społeczeństwa) -dotyczy zagadnień odbieranych negatywnie, np. wzrost liczby przestępstw |
- pojęcie szersze -problem społeczny wraz z czynnościami, okolicznościami itp. (problem społeczny może być przykładem problemu socjologicznego, ale problem socjologiczny nie zawęzi się do społecznego. -ważne jest poszukiwanie zależności, opis funkcjonowania, badanie, próba interpretacji, „dlaczego tak jest”? -nie musi być negatywny, z założenia nie jest przedstawiany jako negatywny |
Zbiór, zbiorowość
- pewna statystycznie wyodrębniona liczba ludzi lub ludzie, których wyróżnia pewna ważna społecznie cecha, np. zawód, płeć wiek.
Grupa społeczna- czy grupa społeczna to diada czy triada?
Podstawowym warunkiem zaistnienia grupy społecznej są interakcje, czyli obiektywne relacje zachodzące między jednostkami. Jeśli nie spełniają kryterium interakcji wtedy nie można mówić o grupie społecznej i należy to oddzielić mówiąc wtedy o zbiorowości ludzi, mających dzięki wspólnie wyznawanym wartościom poczucie solidarności.
Grupa społeczna:
Zbiór ludzi, między którymi zachodzi interakcja
Uznają wspólne wartości i świadomość bycia grupą
Posiada wewnętrzne ustrukturowanie grupy
Wytwarza własne normy, wartości, wzory zachowań i reguły postępowania, których uznawanie i przestrzeganie obowiązuje ich członków
(Turowski)- Grupami społecznymi określamy więc zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację.
Diada czy triada?
Pytanie, od ilu osób zaczyna się grupa. Jedni twierdzą, że grupą mogą być już dwie osoby- diada, dla innych są to 3 osoby- triada. Zdecydowanie więcej argumentów przemawia na rzecz drugiego poglądu.
Zbiór trzech osób tworzy bardziej skomplikowana i dynamiczną całość niż dwie osoby (dwie osoby, np. małżeństwo- mniej dynamiczne relacje społeczne; trzy osoby- bardziej dynamiczne stosunki) jak również wśród trzech osób mogą powstawać sojusze dwu osób przeciwko trzeciej.
Struktury wewnątrzgrupowe
Socjometryczna
Socjometria zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi zachodzącymi we wszelkich grupach. Badania socjometryczne prowadzone są za pomocą prostego kwestionariusza. Polegają na pytaniu każdego członka badanej zbiorowości, kogo chciałby mieć do towarzystwa w toku jakiejś czynności, a kogo nie.
Analiza takich badań dostarcza informacji o pozycji każdej jednostki w grupie i podziałach na podgrupy, pozwalają również badać stosunki interpersonalne i układ pozycji w grupie. Można zaobserwować kto w grupie jest liderem, kto jest lubiany, ceniony, a kto jest autsajderem- hierarchia grupowa.
Przywództwa
- Określenie, czy w grupie jest przywódca, w jaki sposób i w wyniku czego jedni członkowi grupy uzyskują władzę nad innymi, w jaki sposób władza jest sprawowana i jakie są skutki rozmaitych stylów jej sprawowania.
Przywództwo może być:
Ekspresywne- zapobieganie konfliktom, dbałość o dobre stosunki i miłą atmosferę
Instrumentalne- organizowanie działań zmierzających do wykonywania działania
Style przywództwa i ich konsekwencje dla działań grupy
Autorytarny- przywódca wydaje polecenia. Konsekwencją jest pojawienie się w grupie agresji. Grupa działa sprawnie tak długo, jak obecny jest przywódca, natomiast w przypadku jego nieobecności działanie grupy zamiera.
Demokratyczny- przywódca wspólnie z podwładnymi uzgadnia sposób postępowania. Sprzyja pojawieniu się skłonności do współpracy, wzajemnej pomocy i pogodnej atmosfery. Nieobecność przywódcy nie prowadzi do przerwania działalności grupy.
Anarchiczny- przywódca zachowuje „pełny luz” i nie podejmuje żadnych wysiłków, aby kierować grupą i organizować jej działania. Konsekwencją jest dezorientacja, nikt nie wie co ma robić.
Komunikacji
-Umożliwia analizowanie komunikacji i łączności w grupie, w jaki sposób są połączone ze sobą pozycje i role społeczne w grupie, jak zapewnia się łączność między nimi. Szczeble przekazywania informacji, np. w pracy.
- krąg- każdy komunikuje się z sąsiadami
- łańcuch- niektórzy komunikują się z dwoma sąsiadami, inni tylko z jednym
- gwiazda- tylko jedna osoba komunikuje się z pozostałymi
Więź społeczna- spójność grupy
Grupa spójna to taka, w której nie ma głębokich podziałów i wyraźnych podgrup czy klik. Wskaźnikami spójności grupy, poza samym brakiem wewnętrznych podziałów, są: przejawianie takich samych postaw, uznawanie jednakowych norm i wzorów zachowań oraz wspólne działania. Grupa spójna to taka, która spaja silna więź społeczna.
Więź społeczna- element spajający grupę, co sprawia, że jest ona w stanie funkcjonować i istnieć.
-elementy obiektywne- ukierunkowane na dany cel, np. studia
- elementy subiektywne- np. to, że się lubimy
„Syndrom myślenia grupowego”
- jednostka czuje się tak zrośnięta z grupą, że powstrzymuje się nie tylko od kwestionowania głoszonych w grupie poglądów i wyrażania wątpliwości co do trafności podejmowanych decyzji, ale także ignoruje informacje podważające te poglądy i wskazuje na możliwość innych, lepszych niż przyjęte, rozwiązań.
Grupa społeczna a zbiorowość
-grupa społeczna jest zbiorowością, ale zbiorowość nie jest grupą (brak kontaktów)
Konflikt partycypacji
- niemożność pełnienia naraz kilu ról społecznych zgodnie z oczekiwaniami społeczeństwa, wynikająca z uczestnictwa w wielu grupach; zaniedbywanie roli w jednej grupie z powodu przynależności do innej grupy.
Obiektywne i subiektywne kryteria klasyfikacji grup społecznych
obiektywne kryteria klasyfikacji:
- liczebność grupy, trwałość, sposób rekrutacji, intensywność uczestnictwa, charakter korzyści z uczestnictwa, stopień zorganizowania
subiektywne kryteria klasyfikacji:
- psychologiczna relacja jednostki do grupy
grupa pierwotna, grupa wtórna (Ch. Cooley)
- są to pojęcia enumeratywne, czyli polegające na wyliczaniu cech, nie posiadają pełnych, sprecyzowanych definicji.
| GRUPA PIERWOTNA | GRUPA WTÓRNA |
|---|---|
-mała liczebność -bezpośrednie kontakty -brak anonimowości - członków łączy więź emocjonalna- trwanie dla samego trwania - wielofunkcyjna- wypełnia różne zadania - względnie długotrwałe -mała tolerancja wobec inności -należymy do niej dobrowolnie, w sposób naturalny -raczej niezhierarchizowana (jednostki równe sobie) - brak narzuconych sankcji - nieformalna -wewnętrzny system kontroli: w czasie trwania grup wyznaczone są zachowania zgodne z normą |
- większa liczebność - przeważają kontakty pośrednie - większa anonimowość - więź zadaniowa,(granica trwania- w momencie, kiedy wykonano zadanie) -jednofunkcyjna- jedna rola - względnie krótkotrwałe -należymy do niej z wyboru - ma hierarchię wewnętrzną (osoby nadrzędne i podrzędne) - narzucony z góry system kontroli i zasad, postać przywódcy - formalna |
Wspólnota i stowarzyszenie (Ferdynand Toennis)
| WSPÓLNOTA | STOWARZYSZENIE |
|---|---|
- więzi pokrewieństwa, przyjaźni, sąsiedztwa - osoba jako jednostka - środki kontroli- prawa, obyczaje - kieruje się wiarą - mniejsza liczebność - bezpośredni kontakt Odpowiednik grup pierwotnej |
- więzi nastawione na osiągnięcie celu i wtórnej. |
Grupa mała i duża
- mała- cechy grupy pierwotnej; duża- cechy grupy wtórnej
grupa formalna i nieformalna
- formalna- cechy grupy pierwotnej; nieformalna- cechy grupy wtórnej
grupa własna i obca(płynna granica między nimi)
| GRUPA WŁASNA (MY) | GRUPA OBCA |
|---|---|
- przynależymy do niej - uważana za bardziej zróżnicowaną - pamiętamy pozytywne zachowania, cechy - pozytywne cechy uważane za naturalne, natomiast negatywne przypisywane są czynnikom zewnętrznym |
- mamy do niej negatywny stosunek - uważana za mniej zróżnicowaną - pamiętamy negatywne cechy, zachowania - negatywne cechy uważane za naturalne, natomiast pozytywne przypisywane są czynnikom zewnętrznym |
Grupa inkluzyjna i ekskluzywna
Ekskluzywna- inaczej zamknięta, czyli taka, do której przyjęcie obwarowane jest bardzo trudnymi rygorystycznymi warunkami (np. elitarne kluby, studia)
Inkluzyjna- inaczej otwarta, czyli taka która akceptuje wszystkich chętnych do przystąpienia
( z łatwym dostępem)
Grupa odniesienia (Hyman)
- zbiorowość, z którą wiążą nas subiektywne relacje, mimo, że do tej grupy nie należymy, ale aspirujemy do tego.
Grupa odniesienia normatywnego: taka, z której czerpiemy i przyjmujemy normy i wartości kształtujące nasze działania.
Grupa odniesienia porównawczego: taka, z którą konfrontujemy nasze osiągnięcia, standard życia, zasób władzy, poziom prestiżu itp. (porównujemy się z nią).
Upośledzenie społeczne, uprzywilejowanie społeczne
Porównywanie się jednostki z różnymi grupami swego otoczenia prowadzi do dwóch przeciwstawnych stanów:
poczucia upośledzenia społecznego (deprywacji)- niskiej samooceny
poczucia uprzywilejowania społecznego- wysokiej samooceny
- czyli poczucie niższości lub wyższości związane z subiektywnym postrzeganiem siebie w stosunku do innych osób o podobnych cechach.
3 poziomy porównywania się:
grupa społeczna
jednostka
cechy jednostki
Struktura społeczna
-trwały układ relacji między elementami społeczeństwa
Składniki struktury społecznej:
- status, rola, grupy, organizacje, instytucje społeczne, wspólnoty terytorialne
Status społeczny- pozycja jednostki w danej strukturze społecznej (status posiadamy)
Status może być:
-przypisany- nadawane jednostce przez społeczeństwo lub grupę bez jej woli, rodzimy się z nim
np. rasa, wyznanie, płeć, klasa społeczna.
- osiągany- zależą od jakości, na które jednostka ma pewien pływ, jest funkcją indywidualnego wyboru
np. status małżeński, zawodowy
Zestaw statusów- bagaż wszystkich statusów jakie posiada człowiek, są one zhierarchizowane
Status dominujący- wybierany z zestawu statusów, jest on najważniejszy i najbardziej znaczący
rola społeczna- określa aktywne działania podejmowane ze względu na status
dwa aspekty roli społecznej:
oczekiwanie społeczne- jak powinien zachowywać się człowiek pełniący swoją rolę społeczną, definiuje normy społeczne właściwe danemu statusowi.
Rzeczywiste wykonanie roli- rzeczywiste zachowanie osoby, która odgrywa daną rolę społeczną
Te dwa pojęcia nie są nigdy 1:1- różnice wynikają z postaw wyniesionych z domu rodzinnego, predyspozycji.
Rola społeczna a oczekiwania:
Posiadanie kilku statusów, pełnienie różnych ról prowadzi do niemożności spełnienia wszystkich oczekiwań społecznych. Nasza interpretacja roli społecznej nie musi być zgodna z oczekiwaniami społecznymi.
Napięcie w roli
- wysiłek wkładany w wypełnianie przepisów wynikających ze statusu społecznego powoduje niepokój, stres i napięcie, trudność w realizowaniu jednocześnie kilku ról, które podejmujemy.
Konflikt w roli
- przepisy związane z dwoma rolami są sprzeczne, wykluczają się nawzajem, co uniemożliwia pogodzenie oraz wykonywanie dwóch ról jednocześnie.
Rola a status
- status się posiada, ale rolę się odgrywa lub wykonuje. Posiadany status wyznacza zakres realizacji roli społecznej. Rola społeczna wobec statusu jest aktywna, ponieważ jest wykonywana.
Status i rola odnoszą się nie tylko do jednostek, ale i do grup, organizacji, instytucji.
Stratyfikacja
(hierarchizacja, uwarstwowienie, zróżnicowanie, drabina społeczna, gradacja)
-hierarchiczny układ poszczególnych pozycji jednostek w społeczeństwie o większych lub mniejszych szansach dostępu do jakiegoś społecznie cenionego dobra: bogactwa, władzy , edukacji, prestiżu.
Systemy stratyfikacji
układ stanowy- arystokracja i szlachta, duchowieństwo
układ kastowy- urodzenie wyznacza kastę
niewolnictwo- niektóre jednostki są własnością innych
układ klasowy- charakterystyczne dla społeczeństw przemysłowych i poprzemysłowych;
klasa to kategoria ludzi o podobnym statusie ekonomicznym, który wpływa na ich styl życia
(decyduje zawód i poziom zamożności)
system kastowy i stanowy:
- miejsce w strukturze wyznaczone przez urodzenie
- nie ma możliwości zmiany stanu albo kasty
- były legalnie i prawnie uznane
podziały społeczne:
1.Karol Marks
2.Max Weber
3.koncepcja stratyfikacji
Ad.1.
Marks uważał, że podstawowe podziały w społeczeństwie są związane z różnicą stosunku do środków produkcji- jedni je mają, inni są ich pozbawieni. Podział ze względu na czynnik ekonomiczny). Dlatego też ustanawia historyczne pojęcie klasy wyodrębniając:
burżuazję- klasa właścicieli środków produkcji (kapitaliści)
proletariat- klasa pozbawiona środków produkcji
Klasa w ujęciu Marksa to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji.
Stosunki negatywne: wyzysk klasy robotniczej przez burżuazyjną w celi własnego zysku.
Nie ma możliwości zmiany przynależności do danej klasy.
Ad.2.
Podzielił społeczeństwo na trzy klasy( współczesny podział). Klasy te różnicują się wg następujących czynników:
- czynnik ekonomiczny- dochody majątek
- status, prestiż społeczny- wykształcenie, wykonywany zawód, styl życia
- partia- czynnik związany z możliwością wpływania na władzę, posiadania władzy, grupy nacisku- grupy ściśle związane z władzą
Społeczeństwo jest podzielone na klasy według tych aspektów. Na szczycie drabiny społecznej znajdują się ludzie łączący te trzy aspekty.
Możliwość zmiany pozycji- największy wpływ mamy na prestiż społeczny. W rzeczywistości istnieją pewne bariery, np. miejsce zamieszkania, czynnik finansowy, ale urodzenie nie jest barierą.
Społeczeństwo merytokratyczne
- społeczeństwo, , w którym pozycja człowieka zależy od jego zasług, wykształcenia, kompetencji, pracy, a nie zależy od urodzenia.
Warstwa i klasa
- klasa i warstwa są terminami powszechnie używanymi do opisu podziałów, zróżnicowań i nierówności społecznych.
Klasa społeczna- wielki segment społeczeństwa obejmujący osoby o podobnej sytuacji własnościowej
(zwłaszcza w zakresie posiadania środków produkcyjnych, czyli kapitały ekonomicznego).
Warstwa społeczna- jeden z poziomów stratyfikacji rozumianej jako układ grup tworzących hierarchię ze względu na zakres władzy, prestiżu i bogactwa ich członków.
Ruchliwość społeczna (mobilność)
- możliwość przemieszczania się jednostki a także grup pomiędzy klasami, warstwami w społeczeństwie
Ruchliwość społeczna dzieli się:
wertykalną (pionowa- w górę i w dół)- przemieszczanie się jednostek lub zbiorowości pomiędzy szczeblami hierarchii społecznej: awans lub degradacja
horyzontalną (pozioma)- przemieszczanie się między kategoriami, które pozostają na tym samym poziomie hierarchii (w obrębie tej samej klasy, np. zmiana pracy ale na taką, która zapewnia taki sam prestiż jak poprzednia)
ruchliwość międzypokoleniowa- awans lub degradacja jednostki lub grupy w długim okresie obejmującym życie dwóch lub więcej pokoleń (porównujemy poszczególne pokolenia, czy na przestrzeni wieków doznają awansu lub degradacji)
ruchliwość wewnątrzpokoleniowa- awans lub degradacja jednostki lub grupy w toku życia jednego pokolenia (wyróżniamy ramy czasowe). Badanie tego samego pokolenia na przełomie kilku lat.
w porównywaniu tych dwóch ruchliwości bierzemy pod uwagę płeć; w międzypokoleniowej nie można sztywno wyznaczyć ram czasowych ale zamiast tego rozpatrujemy etapy edukacji.
Awans i degradacja
awans zawodowy- uzyskanie wyższej pozycji zawodowej (stanowiska) lub wejście do wyżej cenionej grupy zawodowej niż ta, z którą jest się aktualnie związanym. Wędrowanie w górę drabiny społecznej, np. podwyżka, zmiana firmy na bardziej prestiżową.
Degradacja zawodowa- przejście na niższą pozycję zawodową (utrata stanowiska) lub podjęcie zawodu niżej cenionego niż aktualnie wykonywany. Wędrowanie w dół drabiny społecznej,
np. utrata pracy, majątku, stanowiska kierowniczego.
Struktura klasowa współczesnych społeczeństw zachodnich
- klasa wyższa- mniejszość posiadająca majątek i władzę, najczęściej dziedziczą swój majątek
- klasa średnia- większość ludzi, niejednolita, najczęściej pracują fizycznie i umysłowo; od pracowników sektora usługowego do nauczycieli, lekarzy, osób zatrudnionych w przedsiębiorstwach
- klasa robotnicza- kurczy się, ich dochody są wyższe niż dawniej; fizyczni pracownicy przemysłu
- podklasa- najubożsi- bezdomni, bezrobotni, imigranci, uzależnieni od pomocy społecznej
Klasa wyższa- niepełne 20 %
Klasa średnia- ok.60 %
Klasa niższa- ponad 20%
Dwie tendencje:
- góra wydłuża się i zwęża- im bardziej bogate osoby, tym mniej takich jednostek
-dół prosty, niedomknięty- im ktoś biedniejszy i popada w klasę niższą, to już z niej nie wychodzi i klasa ta się rozszerza
Typy społeczeństw
Rolnicze. 2. Poprzemysłowe. 3. Poprzemysłowe.
Ad.1.
- Społeczeństwo trwające najdłużej.
Większość ludzi zamieszkuje tereny wiejskie
Rodziny są wielopokoleniowe, wszyscy mieszkają na jednym gospodarstwie
Ludzie są samowystarczalni- produkują tylko tyle, ile potrzebują dla siebie, nie było nadwyżki
Edukacja odbywała się w obrębie rodziny- syn musiał wykonywać taki zawód, jak jego ojciec; rola kobiet sprowadzała się do dbania o dom i wychowywania dzieci
Niewielkie zróżnicowanie społeczne
Ad.2.
Zmiana charakteru pracy
Industrializacja- uprzemysłowienie
Zmechanizowanie produkcji wytworzyło nadwyżki podstawowych dóbr
Urbanizacja- rozwój miast- przekształcanie terenów wiejskich na miejskie
Duże migracje ze wsi do miast- rodzina jednopokoleniowa, czasami dwupokoleniowa
Ludzie nie są samowystarczalni- korzystają z usług i towarów udostępnianych przez inne osoby
Zróżnicowanie zawodowe, edukacyjne oraz związane z miejscem zamieszkania (miasto-wieś)
Ad.3.
Rozwój usług, informacji i handlu
Bardzo widoczne zróżnicowanie społeczne
Inna struktura rodziny
Zmiana społeczna
- różnica między stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie i stanem tego samego systemu w innym momencie. Oznacza pojedynczy epizod, przejście od jednego stanu systemu do drugiego.
Typy zmian społecznych:
Zmiana składu systemu
-np. migracje, rekrutacja do grupy, mobilizacja
Zmiana struktury systemu
- modyfikacja sieci powiązań między: interakcjami, interesami, normami i ideami. W konsekwencji wyłaniają się nowe struktury interakcyjne (nowe kontakty między ludźmi, struktury interesów (ludzie bogacą się lub biednieją), struktury normatywne (nowe wartości, normy, role), struktury idealne (nowe ideologie, wiedza o świecie, nowe wyznania)
Zmiana funkcji pełnionych przez elementy społeczeństwa
Zmiana granicy systemu
- np. dwie partie polityczne łączą się w jedną, firmy dokonują fuzji, połączenie rodzin przez małżeństwo
Zmiany w otoczeniu systemu
-np. urbanizacja, powódź niszcząca drogi
Czynniki:
- środowisko fizyczne- zwyczaje, praktyki na różnych obszarach świata
- organizacja polityczna- decyduje o przebiegu rozwoju społecznego
- czynniki kulturowe- np. religia, wybite jednostki (pozytywne Gandhi, negatywne Hitler)
Proces społeczny
- ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami.
Rodzaje procesów:
Kierunkowy- żadna faza procesu nie jest identyczna, a więc jest to proces nieodwracalny; każdy etap przybliża stan końcowy; kierunek procesu jest pozytywny, gdyż zwiększa się rozwój cechy
Cykliczny- stan systemu po jakimś czasie wraca do stanu początkowego
Czynniki wywołujące procesy:
- endogenne- w ramach systemu społecznego-> rozwój społeczny
- egzogenne- poza systemem społecznym, np. epidemie, katastrofy
Rozwój społeczny
- kierunkowy proces społeczny, którego kierunek jest pozytywny, a sekwencja zmian społecznych uruchamiana jest przez czynniki endogenne czyli wewnątrzspołeczne.
Rodzaje rozwoju:
Jednoliniowy (unilinearny)- sekwencja zmian biegnie zawsze tym samym, jednym torem, po regularnej, wyznaczonej trajektorii
Wieloliniowy (multilinearny) – różne sekwencje zmian mają zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają w różny sposób, różnymi torami, w zależności od warunków historycznych, kulturowych danego społeczeństwa
Skokowy- po okresie kumulowania się zmian ilościowych, cząstkowych, dochodzi do progu nasycenia, po którym następują zmiany jakościowe. Z kolei nawarstwiają się znowu zmiany cząstkowe, ilościowe, by po pewnym czasie dotrzeć do następnego progu.
Postęp społeczny
-proces rozwojowy, którego kierunek jest wartościowany, oceniany pozytywnie- proces przybliżający nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, w którym realizują się jakieś ważne społecznie wartości; stanu uważanego za dobry, słuszny, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny itp.
Regres społeczny
- proces, który oddala społeczeństwo od stanu uważanego za pożądany z punktu widzenia rozpowszechnionych w społeczeństwie wartości.
Postępowość jest zawsze zrelatywizowana:
Do zbiorowości- to, co za postępowe uważa jedna grupa, klasa, narów, może nie być uważana także przez inną zbiorowość, a nawet stanowić w jej odczuciu regres.
Historycznie- to, co za postępowe jest uważane dzisiaj, mogło wcale nie być traktowane jako postępowe wczoraj, a nawet mogło uchodzić za regresywne.
Uznawanych wartości- to, co postępowe w myśl jednego kryterium, może nie być postępowe w myśl kryterium konkurencyjnego, a nawet może z tej perspektywy stanowić regres.
Cechy postępu: procesowość, kierunkowość, optymizm, relatywizm
Cechy sprzyjające pozytywnym przemianom:
- cechy jednostek np. wybitnych, stosunek tradycji do przeszłości, wizja oczekiwanej przeszłości
Ewolucjonizm
-zbiór teorii opisujących ewolucję społeczną, które traktują społeczeństwo jak organizm ulegający ciągłemu wzrostowi. Wzrost organizmu społecznego polega na stopniowym, powolnym ujawnianiu zawartych w nim od początku zalążkowych tendencji i przebiega: od prostoty do złożoności, od chaosu do artykulacji, od jednolitości do specjalizacji, od płynności do organizacji.
Przedstawiciele: Spencer, Comte, Morgan, Durkheim.
Ewolucja społeczna jest to proces ciągły, przebiegający w jednym kierunku, nieuchronny. Świat ulega ciągłym zmianom, każdy typ społeczeństwa przechodzi te same etapy ewolucji w tym samym kierunku, tylko w różnym czasie.
Fazy ewolucji społeczeństwa:
Faza teologiczna- faza, w której, gdy ludzie czegoś nie rozumieli, tłumaczyli to sobie siłami nadprzyrodzonymi- duchy, bogowie.
Faza metafizyczna- ludzie tłumaczą zjawiska za pomocą niezrozumiałych pojęć filozoficznych albo uogólnionych pojęć
Faza pozytywna- wyjaśnianie zjawisk odwołując się do faktów empirycznych i zależności między nimi
Spencer wyróżnia inne fazy:
-ujmuje jako przeciwstawienie wcześniejszego społeczeństwa militarnemu nowoczesnemu społeczeństwu industrialnemu.
Społeczeństwo militarne- nastawione na podbój i obronę, silnie scentralizowane, samowystarczalne ekonomicznie, podporządkowuje dobro jednostki ogółowi, stosuje przymus i represje, ceni lojalność, posłuszeństwo i dyscyplinę.
Społeczeństwo industrialne- nastawione na produkcję i handel, zdecentralizowane, powiązane ekonomicznie z innymi społeczeństwami, traktuje dobro jednostki jako wartość najwyższą, ceni inicjatywę i niezależność.
Przejście od społeczeństwa militarnego do industrialnego (np. od prymitywnego plemienia do współczesnego państwa przemysłowego) jest efektem „ogólnego prawa ewolucji”, tendencji do zróżnicowanie się struktur i funkcji w organizmie społecznym.
Wizja ewolucji wg Morgana:
- podzielił społeczeństwo na trzy epoki. Granice między nimi znaczone są doniosłymi odkryciami lub wynalazkami.
Dzikość- przełomowe zdobycze cywilizacyjne i technologiczne to łuk, ogień, garncarstwo
Barbarzyństwo- oswojenie zwierząt, uprawa roli, wytop rudy żelaza
Cywilizacja- alfabet i pismo
Emil Durkheim
-społeczeństwo ludzkie ewoluuje od form organizacyjnych opartych na „solidarności mechanicznej” do takich, w których dominuje „solidarność organiczna”.
Solidarność mechaniczna (zrzeszenie)- więź heterogeniczna, mały stopień integracji ludzi, każdy jest w dużym stopniu samowystarczalny, wszyscy wykonują podobne czynności produkcyjne na własny użytek. Utrzymanie spoistości społeczeństwa wymaga silnego aparatu przymusu i represji.
Solidarność organiczna (wspólnota)- więź homogeniczna, wysoki stopień integracji ludzi, każdy w dużej mierze jest zdany na produkty wytwarzane przez innych, wszyscy wykonują zróżnicowane, ale wzajemnie niezbędne czynności, wymieniając wytwory. Spoistość społeczeństwa utrzymuje się automatycznie, przez ograniczoną więź współzależności.
Neoewolucjonizm
- nurt nawiązujący do ewolucjonizmu, ale różni się od niego odrzuceniem niektórych kanonów dawnego ewolucjonizmu. Rozwija się po II WŚ.
Przedstawiciele: Toennis, White, Stewart, Parsons.
Neoewolucjonizm:
Stara się ugruntować wizję ewolucji społeczeństwa w sprawdzonym materiale empirycznym
Stara się nadać teorii ewolucji walor ściśle naukowy, eliminując przy tym wartościowanie
Odrzuca tezę o jednoliniowości ewolucji, a przyjmuje założenie wieloliniowe
Przenosi nacisk z całego społeczeństwa na jednostki
W większym stopniu uwzględnia rolę ludzi i ich świadomych działań
Neodarwinizm- nawiązuje do Darwina
Jako przedmiot teorii uznaje się geny zamiast żywych osobników
W populacji istnieje pula genetyczna, która wyznacza cechy anatomiczne, behawioralne i fizjologiczne
Zdolność genów do rozmnażania się i rozprzestrzeniania
Procesy między genami- dobór naturalny, migracja, rekombinacja
Socjobiologia
- wywodzi się z neodarwinizmu. Jej twórcą jest Edward Wilson.
Jest to dyscyplina, która zajmuje się badaniem biologicznych podstaw zachowań społecznych wszystkich organizmów żywych, w tym i człowieka.
Człowiek nie jest niczym wyjątkowym, a jedynie jednym z wielu gatunków zwierzęcych
Wzory zachowań charakterystyczne dla danego gatunku nie są wyuczone, nabyte z kultury, lecz dziedziczne, zakodowane w materiale genetycznym
Ewolucja dokonuje się w świecie genów
Agresja tłumaczona instynktami
Teoria modernizacji
- proces kulturowy, ekonomiczny i społeczny zmian zbliżających społeczeństwo do powstania nowego społeczeństwa przemysłowego.
Kraje postkolonialne znajdują się na wczesnym etapie tej samej trajektorii rozwojowej, u kresu której znajdują się najwyżej rozwinięte państwa Europy Zachodniej i USA
Rozwój przechodzi typowe stadia: od społeczeństwa tradycyjnego, poprzez formy pośrednie, do społeczeństwa nowoczesnego
Kraje Trzeciego Świata reprezentują społeczeństwo tradycyjne, są więc zapóźnione i muszą być podciągnięte do poziomu rozwiniętych państw zachodnich, których instytucje prezentują postęp dziejowy
Podstawowy mechanizm modernizacji to różnicowanie struktur i funkcji, z równoczesnym zapewnieniem integracji „ograniczonego” powiązania różnicujących się elementów
Rozwój krajów postkolonialnych ma charakter egzogenny:
Jest naśladowaniem, doganianiem krajów przodujących
Dokonuje się przy udziale krajów najbardziej rozwiniętych lub pośrednio, bądź bezpośrednio
Teoria społeczeństwa postindustrialnego
- stara się wskazać, co nadejdzie po pełni rozwiniętym społeczeństwie przemysłowym.
Pojęcie to wprowadził w 1974 roku Daniel Bell.
- dzieli historię ludzkości na trzy fazy: preindustrialną, industrialną i postindustrialną
Cechy społeczeństw postindustrialnych:
Przesunięcie znaczenia sektorów gospodarczych- rosnąca dominacja sektora usług przy znacznym spadku znaczenia sektora przemysłowego i ogromnym znaczeniu rolniczego
Zmiana dominujących technologii z energetycznej na informatyczną
Wzrost znaczenia planowania, prognozowania rozwoju, kontrolowania technologii
Rozkwit technologii intelektualnej, czyli celowego wykorzystywania nauki dla potrzeb praktyki
Przekształcenie struktury klasowej, w której nową klasą panującą, w miejsce właścicieli (burżuazji) stają się wysoko kwalifikowani specjaliści (technicy, ekonomiści, inżynierowie)
Teoria cykli dziejowych
- historia toczy się w powtarzalnym rytmie, żadne zdarzenie historyczne nie jest całkowicie unikalne, po pewnym czasie bieg dziejów powraca do punktu wyjścia.
Przedstawiciele: Danilewski, Spengler, Pareto, Sorokin.
Mikołaj Danilewski
Przedmiotem rozwoju nie jest cała ludzkość, a cywilizacje
Odrzuca teorię, że rozwój ma charakter kierunkowy i postępowy
Odrzuca przekonanie, że miarą postępu jest społeczeństwo Zachodniej Europy
Każda cywilizacja, choć dzieje się to nie w takim samym tempie, przechodzi ten sam prawidłowy cykl życiowy składający się z pięciu etapów:
Pojawienie się cywilizacji jako syntezy dawniej rozproszonych elementów kulturowych
Uzyskanie przez cywilizację odrębności kulturalnej i politycznej
Rozkwit cywilizacji
Wyczerpywanie się potencjału twórczego, stagnacja, apatia
Rozpad i upadek cywilizacji
Oswald Spengler
Każda całość kulturowa przechodzi prawidłowe fazy od wzrostu i rozkwitu (stadium kultury) do upadku i destrukcji (stadium cywilizacji).
Stadium kultury cechuje dominacja elit intelektualnych tworzących wartości duchowe, zgodnie z którymi organizowane są stosunki ekonomiczne i polityczne.
Stadium cywilizacji oznacza dominację elit politycznych nad elitą intelektualną, rozpad na metropolię i prowincję, eliminację autentycznych wartości przez puste slogany, zastąpienie człowieka jako pełnej wielowymiarowej posiadającej tożsamość osoby funkcją czy rolą w podziale pracy.
Jego koncepcję przepełnioną pesymizmem nazywa się często katastrofizmem historiozoficznym.
Vilfredo Pareto
-sformułował pierwszą teorię cykli dziejowych
System społeczny jest w ciągłym ruchu; stanowi płynny proces przechodzenia od równowagi, poprzez destabilizację, do załamania się równowagi i ponownie do nowego stanu równowagi.
W każdej fazie o stanie systemu decyduje charakter dominujących elit. Zmiana historyczna to krążenie elit, kolejna wymiana jednych elit na drugie.
Elity polityczno-militarne
- rządzą „lwy”, opierające swą władzę na przemocy, podboju, wojnie; w warunkach pokojowych niezbędne są jednak umiejętności manipulacji, zarządzania. „lisy” z czasem wypierają „lwy” z ich pozycji lub dokonują przewrotu rewolucyjnego, jednakże nie potrafią radzić sobie w sytuacjach zagrożenia.
Elity ekonomiczno- przemysłowe (gospodarcze)
- panują rentierzy- czyli nastawieni na oszczędności, pewny zysk, własność i wolą małe ryzyko. Wynikająca z ich panowania stagnacja rodzi presję ku zmianie, co otwiera możliwość działania dla spekulantów- przenikając do elity są w stanie przechytrzyć rentierów i wyprzeć ich z zajmowanych pozycji albo wykorzystując niezadowolenie mas i manipulując nimi zostają wyniesieni do elity przez przewrót rewolucyjny.
Pitirim Sorokin
- świat społeczny składa się z systemów społeczno- kulturowych, które są spojone wewnętrznie, zintegrowane: to co społeczne, jest zintegrowane przyczynowo- funkcjonalnie (interakcje, stosunki społ.), to co kulturowe jest zintegrowane logicznie i znaczeniowo (analogia, wynikanie).
Centralny składnik każdego systemu społeczno- kulturowego to mentalność kulturowa. Określa sposób ujmowania świata, narzuca hierarchię wartości, kryteria prawdy. Od niej zależy kształt wszystkich innych składników systemu.
Wyróżnia dwa typy mentalności kulturowej:
Ideacyjny
-świat jest wieczny, ma istotę duchową, jest niedostępny przez poznanie zmysłowe; najważniejsze są potrzeby duchowe, a popędy fizyczne muszą być ujarzmiane i ograniczane; wartości są wieczne i niezmienne; prawda osiągana tylko przez mistyczne przeżycia, objawienie; sztuka ma odzwierciedlać zjawiska religijne; pieniądz jest tylko środkiem do celów wyższych.
Zmysłowy
-świat jest materialny i dostępny poznaniu zmysłowemu; najważniejsze są potrzeby fizyczne i należy dążyć do hedonistycznej gratyfikacji; wartości są zmienne, podporządkowane zdobywaniu przyjemności, prawda opiera się na eksperymencie, obserwacji; sztuka ma dostarczać przeżyć zmysłowych i rozrywki; bogacenie się jest cnotą i miarą wartości człowieka.
Pojęcie Nowoczesności
Historyczne- odwołuje się do miejsca i daty pojawienia się nowej formacji społecznej
Analityczne- odwołuje się do cech nowoczesnego społeczeństwa
Cechy nowoczesności (August Comte)
Koncentracja siły roboczej w miastach
Organizacja pracy zorientowana na efektywność i zysk
Stosowanie nauki i technologii w produkcji
Pojawienie się jawnego albo utajonego antagonizmu pracodawca- pracownik
Rosnące kontrasty i nierówności społeczne
System ekonomiczny oparty na indywidualnej przedsiębiorczości i wolnej konkurencji
Max Weber
- przeciwstawiał kapitalizm tradycyjnemu społeczeństwu:
W społ. Tradycyjnym własność jest związana z dziedziczną pozycją społeczną; w społ. Kapitalistycznym prywatna własność środków produkcji jest w rękach indywidualnie działających przedsiębiorców
W społ. Tradycyjnym produkcja rolna przebiega według zwyczajowych wzorów i pozbawiona jest mechanizacji; w społ. Kapitalistycznym masowa produkcja przemysłowa jest oparta na mechanizacji
W społ. Tradycyjnym pracownicy pozostają w osobistej prawnej zależności od pracodawcy; w społ. Kapitalistycznym robotnicy dysponują wolnością osobistą
W społ. Tradycyjnym wymiana i handel są objęte barierami, np. celnymi, w rezultacie powstają tylko rynki lokalne; w społ. Kapitalistycznym rynek staje się nieograniczony terenem wymiany, określa go system podaży i popytu.
W społ. Tradycyjnym ludzie dążą do zaspokojenia potrzeb na poziomie dotychczasowym, standardowym, godzą się z zastanym sposobem życia; w społ. Kapitalistycznym pojawia się nieograniczone dążenie do zysku, aspiracja do sukcesu materialnego.
Krishan Kumar
-swoistość nowoczesności łączy pięć zasad
Indywidualizm
- jednostka jest uwolniona od więzi grupowych i uzależnień, sama decyduje o kształcie swojej biografii, jest odpowiedzialna za swoje sukcesy i porażki
Dyferencjacja
- zróżnicowanie i wielość opcji we wszystkich dziedzinach życia
Racjonalność
-rozwaga, kalkulacja, obiektywizm, efektywność.
Ekonomizmu
-wątkiem głównym, przedmiotem aspiracji są towar i pieniądze
Ekspansywność
-nowoczesna formuła życia społecznego ma tendencję do rozszerzania się w przestrzeni; biegnie nie tylko wszerz ale i w głąb
Osobowość nowoczesna (współczesna)- Alex Inkeles
-założył, że na osobowość ludzi żyjących w społeczeństwie nowoczesnym wpływają czynniki: urbanizacja, industrializacja, ruchliwość społeczna oraz masowa kultura i komunikacja.
Potrzeba nowych doświadczeń, otwartość na innowację i zmianę
Świadomość wielości opinii i poglądów, gotowość wypowiadania własnych, tolerancja dla opinii innych
Koncentracja na przyszłości
Poczucie mocy podmiotowej- problemy można rozwiązać pod warunkiem podjęcia odpowiednich działań
Planowanie przyszłych działań-odpowiednie ustawienie się wobec przyszłości
Zaufanie do porządku społecznego
Poczucie sprawiedliwości rozdzielczej, czyli uznanie nierównego podziału dóbr
Samodoskonalenie się
Szacunek dla godności innych
Globalizacja
- zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym, upodabniają do siebie społeczeństwa.
Globalizacja przejawia się w:
Globalna wioska- technologia telewizyjna i radiowa umożliwia ogromnym masom rozproszonym po całym świecie równoczesne, wirtualne uczestnictwo w tych samych zdarzeniach.
Społeczności stają się coraz mocniej powiązane rozbudowaną zależnością ekonomiczną, finansową, polityczną, kulturalną. Zdarzenia w jeden części świata wywierają natychmiastowy wpływ na to, co dzieje się w krajach odległych.
Pojawiają się nowe formy organizacji o charakterze ponadnarodowym
Homogenizacja kultury
Pojęcie polityki i władzy
(Barbara Szacka)
-polityka- to zachodzące w zbiorowościach procesy, dzięki którym jednostki bądź grupy zdobywają władzę, posługują się nią i ją tracą.
-władza- zgodnie z definicją Maxa Webera- oznacza zdolność kontrolowania lub wpływania na działania innych bez względu na ich zgodę.
(Anthony Giddens)
-władza:
Jako power- zdolność forsowania przez jednostki i grupy własnych interesów, nawet w obliczu sprzeciwu ze strony innych. Niekiedy wiąże się z użyciem siły.
Jako autorytet- prawomocne wykorzystanie władzy przez rząd w pierwszym sensie.
Odmiany władzy
-władza charyzmatyczna- usprawiedliwiona wyjątkowymi walorami osobistymi władcy, dostrzeżonymi i uznanymi przez poddanych czy zwolenników
-władza legalna- umocowana w przepisach prawa oraz procedurach powoływania na stanowiska władcze
-władza tradycyjna- uzasadniona świętością tradycji wskazującej na pewne pozycje społeczne czy pewne osoby jako nosicieli uprawnień władczych
-wpływ- władza oparta na argumentach, perswazji, autorytecie osobistym, uznanych przez drugą stronę
Odmiany władzy part2.
Dominacja – jedna zbiorowość ma możliwość zagwarantowania swoich interesów kosztem lub wbrew interesom drugiej zbiorowości dzięki „przemocy symbolicznej” (arystokracja-chłopi pańszczyźniani)
Wpływ (osobisty) – jednostka wywiera wpływ na decyzję drugiego za pomocą perswazji, realizuje się z przyzwoleniem i akceptacją. Władza zyskuje formę autorytetu (kolega przekonuję kolegę do swoich racji)
Przemoc – jednostka wywiera nacisk za pomocą siły fizycznej, bez autorytetu, przyzwolenia i akceptacji
Przemoc strachu – nastraszenie np. kij w ręku, możliwość podjęcia decyzji przez napadniętego (uciekam bądź się podporządkowuję)
Przemoc bezpośrednia – użycie siły fizycznej, brak możliwości decyzji
Władza legitymizowana – dotyczy relacji między pozycjami społecznymi, jedna musi się podporządkować a druga decyduje, posiada prerogatywy władcze i autorytet pozycji (kiedy akceptujemy np. mandat) oraz może się posługiwać legitymizowanym przymusem (uciekamy przed policją a ona nas łapie i aresztuje)
Prawomocność władzy według Maxa Webera
-kiedy posłuszeństwo wynika z uznania czyichś uprawnień do wydawania poleceń i uznania za właściwe podporządkowanie się im.
Max weber wyróżnia trzy typy prawomocnego panowania:
Charyzmatyczne- wynika z cech osobistych przywódcy. Ludzie idą za nim, są mu posłuszni i uznają jego autorytet ze względu na walory. O takich osobach mówi się, że mają charyzmę.
Tradycyjne- opiera się na zwyczaju i tradycji. Uznaje się daną zwierzchność, ponieważ w taj postaci istnieje „od zawsze”. Z panowaniem tradycyjnym mamy najczęściej do czynienia w monarchiach, w których prawo członków danego rodu do sprawowania władzy jest niekwestionowalne.
Legalne (racjonalne)- opiera się na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm-> władza biurokratyczna.
Przywództwo
- spontaniczne i oddolne obdarzenie jednego z członków grupy uprawnieniami władczymi- decyzyjnymi, koordynacyjnymi- w stosunku do pozostałych.
Przywództwo wynika z:
Potrzeby koordynacji działań zmierzających do realizacji celów grupowych
Potrzeby zapewnienia wewnętrznej integracji czy spoistości grupy
Potrzeby afirmowania ważnych dla grupy ideałów i wartości przez dostarczenie wzorów osobowych
Władza eksperta- osoba, która ma wiedzę i umiejętności, aby prowadzić grupę do skutecznej realizacji celów
Władza wodzireja- osoba, która ma talenty towarzyskie i animatorskie i zdolny jest stworzyć w grupie atmosferę solidarności, wzajemnego zaufania, zapewnić przyjemne spędzanie czasu
Władza moralizatora- osoba, która w doskonały sposób wciela wartości i idee grupowe i stanowi wzorzec do naśladowania
Rodzaje przywództwa:
Przywództwo autokratyczne
-styl sprawowania przywództwa oparty na narzucaniu z góry jednoosobowych decyzji bez konsultacji z członkami grupy
Przywództwo demokratyczne
-styl sprawowania przywództwa oparty na roli koordynującej, mediującej i wspomagającej osiąganie większościowych decyzji przez członków grupy
Przywództwo permisyjne
- styl sprawowania przywództwa oparty na służeniu grupie jedynie radą i ekspertyzą, z pozostawieniem pełnej autonomii w podejmowaniu decyzji samym członkom grupy
Demokracja uczestnicząca i przedstawicielska
Demokracja uczestnicząca:
- Dotyczy małych państw, gdzie wszyscy mogą się wypowiadać i podejmować decyzje
- Pierwowzór – starożytne Ateny
- Regularne zbieranie się obywateli, by przedyskutować aktualne kwestie
- Do dziś zachowały się niektóre aspekty ateńskiej demokracji np.: Nowa Anglia w USA w tzw. dorocznych „spotkaniach miasta” czy referenda
Demokracja przedstawicielska (pośrednia):
- Decyzje dotyczące całego społeczeństwa podejmowane są przez ludzi do tego wybranych np.: wybory do kongresu, parlamentu itd.
- Panuje w dużych organizacjach, gdzie decyzje podejmuje np. komitet wykonawczy
Elita. Elita władzy
Elita – osoby wyróżniające się szczególnymi dokonaniami w jakiejś dziedzinie, jest ich wiele np.: kulturalna, intelektualna, biznesowa itp.
Elita polityczna (władzy) – osoby zajmujące wysokie pozycje w wielkich i wpływowych organizacjach, zwłaszcza w partiach politycznych, w sposób stały i znaczący mogą wpływać na decyzje polityczne
Podział społeczeństwa dokonany przez V. Pareto i G. Mosca:
1.Elita (rządzący)
2.Masa (rządzeni)
Demokracja jest metodą wyboru elity władzy, obywatele w wyborach mogą aprobować lub odrzucać kolejne elity, które prowadzą ze sobą walkę o uzyskanie mandatów
Polityka ma być przetargiem a nie wojną o głosy! A stabilność demokracji zależy od odpowiedzialności i profesjonalizmu elit!
Demokracja i liberalizm
| DEMOKRACJA | LIBERALIZM |
|---|---|
- naczelną wartością jest równość polityczna, co czyni prawo każdej jednostki do udziału w sprawowaniu władzy - demokracja odpowiada na pytanie, kto ma sprawować władzę i przy użyciu jakich procedur - jedyną granicą dla władzy jest wola większości Demokracja i liberalizm opowiadają się za państwem jest ogólnym normom. |
- naczelną wartością jest wolność jednostki, której granicą jest jedynie jest krzywda drugiego człowieka, co czyni prawo człowieka do wolności od zewnętrznych ograniczeń i w szerszej sferze życia - liberalizm odpowiada na pytanie, jakie funkcje ma spełniać państwo -domaga się maksymalnego ograniczenia wszelkiej władzy prawa, czyli takim, gdzie władza publiczna poddana |
Biurokracja
- aparat administracji publicznej, który jest narzędziem sprawowania władzy wykonawczej i przekształca ogólne przepisy w konkretne decyzje dotyczące indywidualnych spraw.
Bez aparatu biurokratycznego nie sposób przeprowadzić wyborów do ciał przedstawicielskich ani realizować podstawowej dla demokracji zasady równości wobec prawa. Nie można też wypełniać funkcji opiekuńczych państwa.
Wszystkie organizacje formalne, zwane biurokracjami mają wpisaną w siebie zasadniczą sprzeczność między zasadami swojego funkcjonowania a zasadami demokracji. Dostrzegł je Robert Michels i nazwał żelaznym prawem oligarchii.
Problem relacji między biurokracją a demokracją polega na tym, że demokracja nie może realizować swoich celów bez organizacji biurokratycznych działających na różnych poziomach i w różnych sferach życia społecznego, a jednocześnie organizacje te chcąc nie chcąc stanowią dla niej zagrożenie- np. tworząc szczegółowe przepisy, organizacje biurokratyczne mogą przekroczyć granice uprawnień władzy wykonawczej i przywłaszczać sobie uprawnienia władzy wykonawczej.
Demokracja liberalna
Sukces:
- demokracja idzie na ogół w parze z gospodarką, która okazała się bardziej skutecznym systemem budowania dobrobytu niż komunizm
- ważnym czynnikiem demokratyzacji są środki masowego przekazu- telewizja, Internet. Możliwość przyglądania się wydarzeniom światowym ma wpływ na proces demokratyzacji
- w miarę postępu globalizacji coraz większy wpływ na codzienne życie każdego człowieka wywierają wydarzenia przebiegające w innych częściach świata, zatem ludzie domagają się informacji o polityce rządów
Paradoks:
- polega na tym, że z jednej strony demokracja rozpowszechnia się na całą kulę ziemską, ale z drugiej strony w dojrzałych demokracjach, w których instytucje demokratyczne istnieją od dawna, panuje rozczarowanie procesem demokratycznym
Francis Fukuyama „koniec historii”
- koniec dziejów ma być wynikiem światowego tryumfu kapitalizmu i demokracji liberalnej. Koniec dziejów to koniec możliwości wybierania. Nikt już nie broni monarchii, faszyzm stał się przeszłością. Demokracji już nic nie zagraża. Jak twierdzi Fukuyama: „Osiągnęliśmy punkt końcowy ideologicznej ewolucji ludzkości. Demokracja zachodnia stała się uniwersalną formą sprawowania władzy”.