Czynniki środowiska wpływające na wzrost drobnoustrojów:

-dostępność składników odżywczych

-wilgotność

-temperatura

-pH

-promieniotwórczość

-ciśnienie osmotyczne

-potencjał oksydoredukcyjny

Dla większości tych czynników można wyznaczyć:

-wartości optymalne- drobnoustroje namnażają się obficie w tych warunkach

-wartości maxymalne- powyżej której hamowany jest wzrost drobnoustrojów

-zakres tolerancyjny- organizm zachowuje żywotność w określonym zakresie tych bodźców

Działanie czynników na drobnoustroje:

-drobnoustrojobójcze (bakteriobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze)- zabijają drobnoustroje, efekt nieodwracalny, zmniejszający liczbę żywych drobnoustrojow

-drobnoustrojostatyczne (bakteriostatyczne, grzybostatyczne, wirusostatyczne)- hamuje wzrost i rozmnażanie drobnoustrojów

Temperatura:

-obniżenie temperatury poniżej optymalnej działa statycznie na drobnoustroje-zahamowanie wzrostu i namnażania

-obniżenie temp poniżej 0 działa: -bójczo- przy stopniowym ochładzaniu, -statycznie- przy nagłym obniżeniu temp

-podwyższenie temperatury nieco powyżej optymalnej- przyspiesza wzrost

-podwyższenie temp powyżej maxymalnej działa bójczo

Liofilizacja- gwałtowne zamrożenie drobnoustrojów w temp -70 z jednoczesnym suszeniem w próżni

Zastosowanie: kolekcje drobnoustrojów- przechowywanie przez długi czas z zachowaniem stabilności

Wysuszanie- oporność bakterii na wysuszanie zależy od:

-gatunku i formy

-przetrwalniki są najbardziej oporne na wysuszenie, np. prątki są bardziej oporne od krętków

-warunki środowiska- obecność materii organ pomaga przeżyć stan wysuszenia długi czas

Ciśnienie osmotyczne:

-bakrerie G+ bardziej oporne na różnice ciśnienia osmotycznego niż G-

-bakterie w roztworze hipertonicznym ulegają plazmolizie- wykorzystywane w konserwacji

pH, potencjał oksydoredukcyjny:

Czynniki mogące stymulować lub ograniczać wzrost drobnoustrojów:

Promieniowanie: Drobnoustroje powodują pewną wrażliwość na działanie promieni słonecznych, co związane jest z mutagennym lub letalnym działaniem:

-promieniowania UV- 230-270nm- powstawanie dimerów tyminy, cytozyny

-promieniowania jonizującego- np. gamma X

Dezynfekcja- usuwanie drobnoustrojów z powierzchni przedmiotów, środowiska

Antyseptyka- dezynfekcja skóry, błon śluzowych, ran

Usuwa formy wegetatywne bakterii i grzybów chorobotwórczych

Dezynfekcję przeprowadzamy za pomocą:

-wysokiej temperatury

-promieniowania UV

-filtrów membranowych

-środków chemicznych

Dezynfekcje termiczne:

Dekoktacja- gotowanie w temp wrzenia wody

Pasteryzacja- gwałtowne ogrzanie materiału w temp 62 prze 30 min lub w temp 72 prze 15 sek

Promieniowanie UV:

-promieniowanie UV jest nieprzenikliwe

-aktywne wobec form wegetatywnych bakterii

-nadaje się jedynie do dezynfekcji powietrza i gładkich powierzchni

Filtracja:

-przepuszczanie płynu lub gazu przez filtry o porach mniejszych niż rozmiar drobnoustrojów

-stosowana w dezynfekcji cieczy termo labilnych

-w połączeniu z prom UV do dezynfekcji powietrza w specjalnych boksach

Dezynfekcja chemiczna:

-wykorzystywana ogromna, zróżnicowana grupa związków chemicznych

-niektóre z nich wykorzystywane także w antyseptyce i konserwacji

Grupy związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym:

1. alkohole- powodują denaturacje białek, aktywne w środowisku wodnym ( st 70%) np. etanol, zopropanol. Stosowane jako rozcieńczalniki innych środków dezynfekcyjnych, wykorzystywane jako konserwanty

2. 2. aldehydy- alkilowanie białek i kwasów nukleinowych, -najsilniejsza aktywność biologiczna, -mogą być wykorzystywane w sterylizacji np. aldehyd glutarowy, ortoftalowy, formaldehyd

3. kwasy organiczne i ich pochodne np. kwas salicylowy, kwas borowy, stosowane jako konserwanty w żywności (kwas benzoesowy), kosmetykach (parabeny), mogą mieć działanie uczulające

4. pochodne biguanidyny- chlorheksyna i aleksydyna, wykorzystywane głównie jako antyseptyki, roztwór alkoholowy poszerza ich spektrum działania

5. chlorowce- głównie chlor, jod i ich związki, kwas podchlorawy, chloramina- szerokie zastosowanie w dezynfekcji, skroplony chlor- dezynfekcja wody i ścieków, jodyna- rozwód alkoholowo-wodny jodu, jodofory- organiczne polimery jodu- aktywny jod powoli uwalniany

6. związki fenolu- głównie dezynfekcja podłóg, pochodne stosowane także jako antyseptyki

7. związki utleniające- nadtlenek wodoru- 3% roztwór- słaby antyseptyk, obecnie stosowany w sterylizacji plazmowej, kwas nadoctowy- szybkie działanie bójcze, działanie sterylizujące

8. związki powierzchniowo-czynne- duża grupa, często działają także jako detergenty np. związki amfoteryczne, związki kationowe

9. inne- np. związki azotu- oktenidyny- silne działanie dezynfekcyjne.