ERGONOMIA I HIGIENA PRZEMYSŁOWO – WYKŁADY

14.03.2013

1. Stanowisko pracy danego pracownika tworzy konfiguracja środków pracy, przestrzeni pracy, otoczonych przez środowisko prac. Przedmiotem projektowania uwzględniającego zasady ergonomii (tzw. projektowania ergonomicznego) są relacje zachodzące między człowiekiem a strukturą techniczną (obiektem) i rodzajem zadania roboczego wykonywanego w określonym stanowisku pracy.

2. Zasady ogólne:

a) W strukturze stanowiska można wyróżnić przestrzeń dla:

- Przemieszczania się i zajęcia poprzez operatora pozycji roboczej,

- Wykonywania czynności wynikających z procesu pracy.

b) Prawidłowo ukształtowana już w procesie projektowania struktura przestrzenna stanowisk powinna być dostosowana do wymiarów ciała przynajmniej 90% populacji przyszłych użytkowników tak aby stwarzać wygodne i bezpieczne warunki pracy osobom, których wymiary mieszczą się między wartościami 5. I 95. Centyla,

- Zasada miar ograniczających jest stosowana zarówno w projektowaniu jak i w analizie

i korekcie stanowisk pracy.

c) Podstawowym źródłem danych antropometrycznych do projektowania struktury przestrzennej stanowisk pracy to norma krajowa ( PN) i atlas antropometryczny czyli rozwój ludności polski.

3. Kryterium ergonomiczne:

a) W kształtowaniu struktury przestrzennej stanowiska pracy bierze się pod uwagę wszystkie kryteria ergonomiczne podstawowe: antropometryczne i biomechaniczne, a w szczególności cechy somatyczne (wysokość, długość, szerokość, obwód) oraz cechy funkcjonalne (zakresy kątowe i dystanse ruchu).

b) Do najbardziej precyzyjnego wyznaczania przestrzennych stref pracy stosuje się kryterium zasięgu rąk, definiowane jako:

- Zasięg normalny,

- Zasięg maksymalny,

- Zasięg wymuszony (może występować znaczne obciążenie statyczne lub dynamiczne pracownika, wymaga ruchów tułowia).

c) Parametry przestrzeni widzenia – określają zakres postrzegania obiektów, znaków, sygnałów wizualnych i barwy. Pojęcia:

- Naturalna linia widzenia – linia pochylona w stosunku do płaszczyzny horyzontalnej,

- Optymalny obszar obserwacji – obszar ograniczony kątami ok 30 stopni w płaszczyźnie strzałkowej i 50 stopni w płaszczyźnie poziomej.

d) Pozycja robocza operatora jest uzależniona od rodzaju zadania i związanej z tym odpowiedniej lokalizacji pola pracy, poszczególnych elementów manipulacyjnych i informacyjnych.

Przy podejmowaniu decyzji dotyczących pozycji pracy należy pamiętać, że:

- Należy unikać niewygodnych pozycji ciała np. skręconej i pochylonej,

- Praca w pozycji stojącej stwarza niekorzystne warunki fizjologiczne,

- Praca w pozycjach siedzących ogranicza pożądaną aktywność ruchów pracownika, ale stwarza większy komfort, zwiększa pozycję manipulacji,

- Rozwiązaniem optymalnym jest praca w pozycji zmiennej: siedzących, stojących.

e) Ruchy i siły rozwijane przez pracownika w przestrzeni pracy powinny odpowiadać naturalnym trajektoriom i rytmom oraz możliwościom 5. centylowych.

Przy projektowaniu lokalizacji elementów manipulacyjnych nieuruchamianych nogą, które zadziałanie wymaga użycie siły należy:

- Uwzględniać właściwe dla człowieka przestrzenną możliwość rozwijania sił w pozycji stojącej i siedzącej,

- Unikać kierunków rozwijania sił wymagających ruchów skrętnych i krańcowych położeń w stawianiu ręki, ramienia i nogi,

- Unikać długotrwałego napięcia statycznego mięśni np. unoszone w górę ramiona,

- Zapewnić równomierne obciążenie kończyn (zasada ekonomii ruchów),

- Uwzględnić dopuszczalny poziom rozwijanych sił (do 30- siły maksymalnej, przy obciążeniu dynamicznym i do 10 przy obciążeniu statycznym).

4. Proces projektowania:

W procesie projektowania ergonomicznego wyodrębniamy następujące etapy:

- Sformułowanie danych wyjściowych w celu uwzględnienia zadania roboczego, wymogów i oczekiwań użytkownika,

- Tworzenie koncepcji,

- Opracowanie projektu,

- Sprawdzenie poprawności rozwiązania na wykonanym prototypie.

Środki wspomagające projektowanie to między innymi komputerowe modele człowieka dwu- trój- wymiarowe (nowe narzędzia do stymulowania i oceny pozycji roboczych wynikających ze stopnia dostępności projektowania struktury technicznej do człowieka).

Specjalne programy komputerowe współpracujące z programami do projektów np. z programem AutoCad realizując różnorodne funkcje w projektowaniu ergonomicznym.

Do najbardziej znanych neleży: „ Sammie”, „Antropos”, „Ergoshape”, „Ergospace” i Polskie programy „Apolin” i „Fantom-3”