Pasożytnictwo – związek antagonistyczny, w którym osobniki populacji jednego gatunku (pasożyt) wykorzystują osobniki innego gatunku (żywiciel) jako źródło pokarmu i często środowisko życia, wyrządzając tej populacji szkody. Zasadniczą cechą pasożytnictwa jest chorobotwórczość
Pasożyt – ustrój zależny ze względu na istotne czynniki metaboliczne od innego organizmu (żywiciel), zawsze większego od pasożyta.
Pasożyt bezwzględny – pasożytnictwo jest u niego konieczne do zakończenia okresu (ewentualnie okresów) rozwoju osobniczego
Pasożyt względny – może się rozwijać bez styczności z żywicielem
Pasożyt stały – prowadzi pasożytniczy tryb życia w ciągu całego okresu rozwoju osobniczego
Pasożyt okresowy – związany z żywicielem tylko w pewnym okresie, ewentualnie okresach swego rozwoju
Pasożyt czasowy – ustrój stykający się jednorazowo lub wielokrotnie z żywicielem na krótko
Pasożyt monokseniczny – związany tylko z jednym gatunkiem żywiciela
Pasożyt polikseniczny – żyje w osobnikach wielu gatunków
Pasożyt kosmopolityczny – gatunek pasożyta występujący na całej kuli ziemskiej (np. glista ludzka)
Żywiciel ostateczny – żywiciel, w którym pasożyt rozmnaża się płciowo
Żywiciel pośredni – organizm, w którym pasożyt osiąga stadium larwalne
Parazytoza – choroba ludzi i zwierząt wywołana przez pasożyty. Może występować
w postaci ostrej, podostrej lub przewlekłej
Parazytoza oportunistyczna - endogenne zakażenie charakterystyczne dla osobników
o obniżonej odporności. Czynnik tych zakażeń to głównie patogeny uznawane do niedawna za niechorobotwórcze
Ontocenoza - zespół organizmów zasiedlających narządy ustroju człowieka
Ontosfera - zbiór organizmów w biosferze, jako miejsce przeżywania innych ustrojów
żywych, który cechuje olbrzymia biomasa.
Rodzaje szkodliwego oddziaływania pasożytów na żywiciela
Pasożyty wewnętrzne o dużych wymiarach w stosunku do swego siedliska mogą powodować niedrożność jelita cienkiego, przewodów żółciowych, pęcherzyków płucnych, naczyń krwionośnych i chłonnych.
Wyposażone w aparat czepny pasożyty mogą uszkadzać tkanki żywiciela oraz powodować zmiany w jelicie cienkim, w przewodach żółciowych, w dwunastnicy.
Tkanki żywiciela mogą ulegać także mechanicznym uszkodzeniom w czasie wędrówki pasożytów w cyklu rozwojowym.
Niektóre pasożyty uciskają narządy lub tkanki, co powoduje zaburzenia w ich funkcjonowaniu.
Pasożyty wnikające przez skórę przerywają jej ciągłość.
Pasożyty przewodu pokarmowego objadają żywiciela z niestrawionego jeszcze pokarmu pasożytując głównie w dwunastnicy i jelicie cienkim człowieka.
Pasożyty poza białkami, węglowodanami i tłuszczami zubożają żywiciela w enzymy, witaminy i hormony.
Pasożyty wytwarzają szereg enzymów, które uszkadzają komórki żywiciela i hamują jego procesy fizjologiczne.
Niektóre wytwarzają enzymy działające hemolitycznie na erytrocyty żywiciela.
Toksycznie działają na człowieka produkty przemiany materii lub produkty rozpadu białka pasożytów.
Wiele pasożytów wytwarza związki wywołujące odczyn zapalny, rozszerzające naczynia krwionośne i hamujące krzepnięcie krwi, niszczące błonę śluzową jelita i inne komórki, co prowadzi do owrzodzeń. Niektóre toksyny pasożytów powodują toksykozy
u żywiciela, prowadzące nawet do śmierci.
Wielu pasożytom towarzyszą alergie. Wyrazem nadwrażliwości organizmu na antygeny pasożytów są reakcje skórne, nieżyty górnych dróg oddechowych i astma oskrzelowa, występują także pokrzywki.
Drogi wnikania pasożytów:
drogą pokarmową,
drogą wziewną,
drogą płciową przez uszkodzoną błonę śluzową jamy ustnej,
skórę,
spojówkę i rogówkę,
do płodu w wyniku zarażenia wewnątrzmacicznego,
otwory: jama ustna, jama nosowa, cewka moczowa, pochwa i odbyt.
Wrota zakażenia – to miejsce, przez które patogeny dostają się do organizmu.
Może być to:
uszkodzona skóra,
błona śluzowa górnych dróg oddechowych,
Po wniknięciu do organizmu istnieje ryzyko namnożenia czynnika chorobotwórczego
i rozsiew za pośrednictwem krwi do pozostałych narządów.