Wpływ rodzeństwa na rozwój psychiczny dziecka- A. Adler
Kolejność urodzenia, wpływająca na cechy psychiczne, rozpatrywana jest w niwelowaniu niższości i dążeniu do mocy, zwrócenie uwagi na stanowisko w rodzeństwie- co jest odrębne dla każdego dziecka ( ze względu na liczbę na liczbę dzieci w rodzinie, różnice wieku, kolejność urodzeń).
DZIECKO NAJSTARSZE- jest „zdeterminowane”, gdy rodzi się kolejne, może ono przez to zmuszać matkę do ponownego zainteresowania się nim (np. choroby, brak apetytu, mniej mówi lub dziecinnie mówi), przez wykorzystywanie swojej przewagi na młodszym dzieckiem (bo jest mądrzejsze, silniejsze); jako dorosłe może być despotyczne, nie potrafi się podporządkować się innymi; jeśli prześciga młodsze, czuje si zagrożone, może tracić pewność siebie, wpadać w rezygnację (np. dobrze się uczące, pogarsza się w nauce), a gdy trzyma się swojej pozycji, ma uznanie, to może ono tworzyć barierę dla młodszego, który usuwa się na bok.
DZIECKO MŁODSZE- usilnie dąży do mocy, czuje się poniżone przewagą starszego i zmierza do wywyższenia się (np. chce górować nad innymi, ma wojownicze nastawienie); troska i opieka innych może doprowadzić do jego poczucia niższości, jako słabe i niezaradne, najmłodsze, może z tego korzystać lub reagować wściekłością i przekorą.
JEDYNAK- ma całą opiekę, troskę swoich rodziców, jest więc mało samodzielne; rozwija poczucie słabości i zależności; kompleks niższości rozwija przez poczucie bycia najważniejszym, wyjątkowym, w szkole chce być na 1-wszym miejscu, aby nie utracić swojej pozycji (np. bycie prymusem albo wycofanie się z obowiązków szkolnych, bycie „gwiazdą klasową”), jako dorosłe szuka wsparcia u innych, chce , aby inni zajmowali się jego sprawami, które często wyolbrzymia, a sam nie przejmuje się prawie wcale tymi od innych osób.
Inteligencja a kolejność urodzenia- Robert B. Zajnoc
JEDYNACY I PIERWORODNI- ich rozwój przebiega identycznie dopóki pojawi się młodsze rodzeństwo ( u pierworodnych zahamowuje się rozwój duchowy); parę lat po narodzinach młodszego rodzeństwa, najstarsi stają się dla nich nauczycielami (przyspieszenie tempa rozwoju- nawet lepsze niż u jedynaków, osiągnięcia wyższego poziomu inteligencji).
DZIECKO MŁODSZE- zmniejszony poziom inteligencji rodziny powoduje, że dzieci rozwijają się wolniej po porodzie ( do okresu około różnicy wieku między dziećmi), mogą one po względem prześcignąć na poziomie wieku, wtedy przyspieszony rozwój jest przez kilka lat (ale nie dłużej niż do 18 lat).
Charakterystyka osobowości
PIERWODNI
- są bardziej autorytarni, zdyscyplinowani, odpowiedzialni, ambitni, asertywni, konformistyczni, konserwatywni, mniej solidarni, zdolni do identyfikowania się z przegranymi,
- mniej skutecznie przystosowują się ( bo mają już trudności w przejściu z dziecka jedynego na niejedynego oraz są ofiarą niedoświadczenia rodziców w wychowaniu dziecka),
- chcą panować na młodszym, zachęcają je do współzawodnictwa, bo są pewni, że wygrają (nawet rodzice podtrzymują u nich poczucie własnej wartości, które mieli za nim urodziło się młodsze dziecko),
- brak mu wiary w siebie, zdolności przywódczych, często ulega sugestii, łatwowierny, w porównaniu z drugim dzieckiem jest bardziej zależne, pobudliwe, skłonniejsze do zaburzeń emocjonalnych, mniej przejawia swoje uczucia, niepewne,
- J. BELMONT- są lepiej przystosowani emocjonalnie, w porównaniu z młodszym- większa umiejętność kontroli swoich emocji, dobrze radzą sobie w sytuacjach konfliktowych.
DZIECKO MŁODSZE
-bardziej kreatywni, otwarci na nowe doświadczenia, duże poczucie sprawiedliwości przez co częściej się buntują, są mniej zależni niż pierwsze dzieci ( rodzice są już mniej skłonni do przesadnej opieki, rozpieszczania), poczucie niższości może u nich powstać przez rywalizację starszego rodzeństwa,
- w rodzinach dwudzietnych drugie dziecko może mieć też przewagę na d starszym, może ono mieć przez to również optymistyczny pogląd na życie.
JEDYNAK
- tworzy odrębny wzór osobowości, bo nie ma rodzeństwa, może być w centrum zainteresowania rodziców i nie współzawodniczy z rodzeństwem,
- jest bardziej nerwicowy, ma tendencję do większej samodzielności i dominowania nad innymi,
- w przedszkolu czy w szkole uczy się dopiero współżycia z innymi, zaspakaja szersze więzi społeczne, niż te tylko z rodzicami,
- ma warunki do szybkiego rozwoju umysłowego, jeśli dużo przebywa z dorosłymi,
- JÓZEF REMBOWSKI( badania)- silna więź z rodzicami (szczególnie z matką)- dziecko miało dużą aktywność ruchową i słowną, poznało różne formy wyrażania potrzeb i uczuć, ale też ( zwłaszcza u chłopców) miało trudności w przystosowaniu się w szkole oraz do wymagań nauczycieli,
- J. ZBOROWSKI- mają lepsze od innych postępy w nauce, mają zazwyczaj tylko kilku wybranych przyjaciół, ale nie oznacza to, że mają problemy w nawiązywaniu trudności.
ŚRODKOWY
- może czuć się w rodzinie jako niepotrzebne albo niekiedy twierdzić, że jest za małe lub za duże, żeby coś zrobić- unika czasem odpowiedzialności
- najszybciej uzależnia się od domu rodzinnego, łatwiej znajduje rówieśników do zabaw, ma wielu znajomych, też bywa popularniejsze od swojego rodzeństwa, są bardziej nastawieni „na zewnątrz”, w przyszłości bardziej dba o małżonka,
- są to ludzie bardziej tolerancyjni, urodzeni dyplomaci i negocjatorzy ( negocjują i dyskutują z powodu różnego rodzaju sytuacji ze starszym, jak i młodszym rodzeństwem).
Płeć rodzeństwa a różne aspekty funkcjonowania człowieka
Role społeczne
Kobiece dziewczyny i męscy chłopcy
Wyraźne cechy kobiet (np. wrażliwość, czułość, łagodność) mają dziewczyny, które są jedynaczkami lub mają żeńskie rodzeństwo.
Tak samo męscy chłopcy (np. twardość, konsekwencja, dominacja, przewaga rozumu nad uczuciem), gdy są jedynakami lub mają braci.
Dziewczyny mające braci, chłopcy mający siostry
- nie odgrywają roli społecznych związanych typowo z ich płcią, bo odgrywają zachowania rodzeństwa odmiennej płci,
chłopcy mający starsze siostry- typowo męskie zachowanie jest w mniejszym stopniu niż u chłopców z młodszymi siostrami,
młodsze dzieci, które mają starsze rodzeństwo innej płci, wzmacniają zachowania zgodne ze swoją rolą społeczną, płcią.
Kreatywność
Zdolność rozwiązywania problemów
Rozwinięciu kreatywności pomaga dorastanie z kilkorgiem rodzeństwa o różnej płci
Chłopiec urodzony jako pierwszy, co wiąże się z surowszym wychowaniem, ma trudność, mniejszą odwagę, aby zboczyć z utartej drogi,
Chłopiec, który jest młodszy i mający starszą siostrę, ma już więcej wolnej przestrzeni i nie patrzy jak rodzice zareagują na dany problem, bo nie boi się tak bardzo ich krytyki, czy odrzucenia.
osiągnięcia
DZIECKO PIERWSZE
- często przewyższa pod względem osiągnięć szkolnych dziecko drugie (dziewczyny częściej niż chłopcy),
- dziecko starsze mające brata, siostrę tej samej płci co one, nie osiąga tak wysokiego poziomu edukacji ( dotyczy to też dzieci młodszych),
- dorastanie ze starszym rodzeństwem, które dobrze się uczy, jest często przeszkodą, aby mieć sukcesy w nauce
DZIECKO DRUGIE
- tej samej płci co pierwsze i z niewielkim odstępem wiekowym- przewaga pierworodnego jest bardzo widoczna ( zmniejsza się, gdy jest różnica płci i trzy lub więcej lat różnicy między dziećmi)
- od starszej siostry korzysta bardziej w obszarze języka, a od brata w naukach ścisłych.
sukces zawodowy
Jest większa szansa osiągnięcia sukcesu zawodowego, jeśli dziecko dorasta w obecności rodzeństwa tej samej płci ( szczególnie płci męskiej) oraz gdy jest mała liczba rodzeństwa.
motywacja do działania
Potrzeba dokonania czegoś w życiu, konsekwencja, upór i chęć osiągnięcia sukcesu
Obecność starszego brata lub młodszej siostry wzmacnia motywację pozostałego rodzeństwa, szczególnie znacznie młodszego,
Dzieci pierworodne są silniej motywowane, aby osiągnąć sukcesy,
Chłopcy mający starszych braci mają większą motywację niż mający starsze siostry ( a dziewczyny z młodszą siostrą, niż te z młodszym bratem)
Dzieci urodzone jako drugie i mające starszą siostrę, mogą mieć mniejszą chęć osiągnięcia sukcesu.
Posiadanie rodzeństwa
| + | - |
|---|---|
|
|