PSYCHOLINGWISTYKA

I MILEWSKI – CDS

1.Rys historyczny badań

Pedolingwistyka - dział językoznawstwa zajmujący się badaniem mowy i jej rozwoju u dzieci.
CDS – terminologia ukształtowana historycznie

a).
- lata ’70, ’80: Bogumił Samuel LINDE – jako pierwszy odnotował przejawy tego zjawiska – słowa „od mamek używane” : cacy, caca, bla!

- próby ustalenia zasobu wyrazów dziecięcych w polszczyźnie – Kapuściński, Kosiński, Bernstein-Pfanhauser

b). lit. Polska
-

2. Charakterystyczne cechy komunikacji dorosłych z małymi dziećmi

1.r.ż. jest niezwykle ważny dla kształtowania się postawy komunikacyjnej dziecka: sposobu zachowania, w którym wyraża się chęć bycia odbiorcą i bycia nadawcą informacji.
Mowa dorosłych w tym okresie ->mowa fatyczna:

• Funkcja: nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktu (rodzic)

• Brak f. fatycznej związ. z wygaszaniem kontaktu: to dziecko nieświadomie to czyni

• Właśnie nadawca dokłada wszelkich starań, by nawiązany kontakt utrzymać jak najdłużej (kanały: wzrokowy, dotykowy, głosowy)

• Monolog „nakierowany” na dziecko ma jeszcze wyraźną dźwiękowo-gestowo-mimiczną strukturę

• Szczególnie ważna rola: uśmiech matki -> silny stymulator zwrotnych reakcji dziecka

• Na zachowania „prokomunikacyjne” dziecko odpowiada ogólnym kompleksem ożywienia

• Funkcja fatyczna jest pierwszą, jaką dzieci opanowują

• Okres 1.r.ż. dziecka : okres melodii (Kaczmarek) -> dziecko wyraża swoje potrzeby głównie za pomocą elementów prozodycznych

CDS funkcjonuje w poszczególnych podsystemach języka (widzianego jako całość : znaki językowe).
Język ma char. linearny, tzn. elementy tworzą ciągi i następują po sobie:
-w czasie
-w przestrzeni

1. Poz. fonetyczno – fonologiczny

1. Płaszcz. suprasegmentalna (niepodzielna)

• El. systemowe : akcent, rytm, intonacja

• Rytm:
  - Rymy i rytmizacje: wrażenie śpiewności ->by uspokoić dziecko
  (pierwsze rodzaje tekstów kier. do dzieci to teksty rymowane: wyliczanki, rymowanki, przezwiska (?))

Za ich pomocą podkreśla się znaczenie niektórych słów:

• Akcent : nasilona akcentacja, akcenty logiczne (dla podkreślenia znaczenia niektórych słów)

• Intonacja : „przerysowana” -> zawsze intonacja rosnąca
  np. po rodzaju intonacji dziecko uczy się schematów niewerbalnych

• El. pozasystemowe (właściwości ludzkiego głosu -> indywidualne) : barwa, tempo mówienia, głośność - Strona melodyczna:

• melodia: barwa ciepła, nastawienie głosu przyjazne

• tempo: spowolnione; większa ilość i dłuższe pauzy –> modulowanie melodią

• siła głosu: ściszanie i wzmacnianie ->modulacja głośności

1. Płaszcz. segmentalna (poziom głosek)

• Samogłoski
  – przedłużanie
  - substytucje -> jedyna to zamiana [y] na [i]
  większość tego typu substytucji jest wymuszona przez syst.fonotaktyczny j.polskiego -> obok [ś,ć,ź] oraz [l] nie może występować [y]

• Półsamogłoski (półotwarte)
  - zamiana [r] na (wybór najbardziej typowej substytucji):
  [l] (najbardziej charakterystyczna)
  [j], [„ł” aktorskie], [n],[ń]

• Spółgłoski :
  - szumiące->syczące/ciszące
  - elizje

• Redukcja grup spółgłoskowych i zbitek

• Reduplikacja sylab jak w początkowych wypowiedziach dzieci

• Substytucje nawiązują do ontogenezy mowy, wszystkie: substytucje typowe-powtarzają się u bardzo wielu dzieci oraz są artykulacyjnie i akustycznie dość bliskie zastępowanym dźwiękom

1. Poz. morfologiczny

1. ­­­poz. słowotwórczy (zdrobnienia / spieszczenia-hipocorictica : tworzone są bardzo obficie)

• Zdrobnienia (deminutiva) – w rezultacie zdrobnienie jako nazwa podstawowa u dziecka
  -ich używanie to nie tylko zjawisko językowe, ale też sposób patrzenia na świat
  -dorosły tworząc je, kieruje się uczuciem; chce wytworzyć pozytywny nastrój, okazać dziecku czułość i pokazać, że świat jest przyjazny, pełen miłych stworzeń
  komponent intelektualny (w kontaktach z dorosłymi) – nazywanie małych rzeczy
  komponent emocjonalny (wyst. tutaj) – pozytywne nacechowanie
  -wiele z nich sięga korzeniami do gwary, jęz. folkloru
  -ulegają im czasowniki (!!) związ. z podstawowymi czynnościami dziecka, np. papuśkaj ---->prefiksy, sufiksy

• Formacje deminutywno-hipokorystyczne (DH)
  najwięcej w rzeczownikach>przymiotnikach>czasownikach
  - szczególnie dużo spieszczeń w kaszubszczyźnie

1. Poz. fleksyjny ->w obrębie kat. fleksyjnych

• Kat. Osoby
  - f. fatyczna – zacieśnianie kontaktu między dzieckiem a opiekunem
  – neutralizacja opozycji osobowych : nieadekwatne zastosowanie kat. Osoby
  - czasownikowe formy spieszczone (Orębska) : nieadekwatne do sytuacji zast. Kat.osoby/osoby+liczby
  ->użycie 2.os. l.poj. zamiast 3.os.l.poj. : Kasia teraz pójdzie spać, Mama przyniesie Joli misia
  -> użycie 1.os. zamiast 2.os. (solidaryzujemy się z przeżyciami dziecka – okazujemy empatię; walor edukacyjny: dajemy dziecku wzór do naśladowania)
  (wzmocnione Kat. Czasu: teraźniejszy-> przyszły)
  ALE ! w trybie rozkazującym ZAWSZE 2.os.l.poj ! ->dlatego pierwsze czasowniki są w imperativie

Specyficzne użycie kat.osoby daje dziecku miejsce na łatwiejsze przyswajanie rzeczowników
i uczenie się kat. przypadkowej.

• Kat. przypadka
  Kat. deklinacyjne wcześniej niż koniugacyjne (do roku czasu)

• Kat. liczby : l.mn. zamiast l.poj.

• Kat. rodzaju : zmiana rodzaju gramatycznego – jeden ze sposobów spieszczania: „Moja syna kochana”, „Mój Małgosiek śliczny”

1. Poz. składniowy

• Pytania : 50-60% wszystkich wypowiedzi w CDS

• Pojawiają się już w „rozmowie” z dzieckiem 2-,3-mies.

• Najlepszy sposób aktywizowania dziecka

• Ze wzgl. na mocne „zabarwienie” intonacyjne są przez dziecko odbierane łatwiej

We wczesnym okresie rozwoju mowy: w celu nauczenia nazywania przedmiotów
W 2.roku: pytania o osoby i rzeczy (Kto to?,Co to?) oraz : Kiedy?, Dlaczego?

• Wiele z nich : quasi-pytania->ukryte sugestie, by dziecko coś pokazało, zrobiło, znalazło, przyniosło

• Szczególnie ważne: pytania fatyczne->mają na celu wciągnięcie dziecka do dialogu, dla przyciągnięcia i podtrzymania jego uwagi

• Wzajemnie wykluczające się poglądy badaczy:
  (-) „język matek” nie uczy składni:
  -Brak zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie
  -więcej pytań i przeczeń niż zdań oznajmujących
  (+) Zdania krótkie, poprawne gramatycznie i proste semantycznie: ułatwia to dziecku odbiór

1. Poz. leksykalny

Wyrazy dziecięce (językoznawstwo) – ta część zasobu leksykalnego dorosłego użytkownika języka, która jest używana w kontaktach jęz. z dzieckiem, dla niego przeznaczona

kierowane są do dzieci we wczesnym okresie przyswajania przez nie mowy (pierwsze 3 lata życia)

• odgrywają istotną rolę w nabywaniu przez dzieci sprawności językowej

• w ich tworzeniu największą rolę odgrywają dorośli: określanie najbliższych członków rodziny, język zakochanych, teksty do staruszków, bardzo chorych ludzi, zwierząt, do starszych dzieci, gdy dzieje im się krzywda

• dzieci używają ich w 2. i 3.r.ż

• trudno dokładnie ustalić ich liczbę : 1 wyrazowi odpowiada średnio 3,8 wyrazów dziecięcych

• mają specyficzne, spieszczające zabarwienie

• tworzone zwykle przez
  >uproszczenie struktury fonolog. normalnych wyrazów
  >wykorzystanie dźwiękonaśladownictwa, aliteracji, itd. (pozwala to dziecku przyswoić i zapamiętać słowa)

• Wyrazy, które pojawiają się w tekstach mówionych, kierowanych do małych dzieci, a nie wyst. w innych odmianach polszczyzny można podzielić na 2 grupy:
  > prymarne (podstawowe)
  - w kontaktach z dziećmi, które jeszcze nie mówią (wiek niemowlęcy, początek poniemowlęcego)
  -przekazywane z pokolenia na pokolenie, o dużym stopniu trwałości
  -niektóre z nich maja swe korzenie w odleglej w czasie historii języka
  -na ich powstanie nie ma wpływu dziecko, do którego się przemawia
  > sekundarne (wtórne)
  -wynik naśladowania przez dorosłych nieustabilizowanej wymowy dziecka
  lub:
  -wynik indywidualnych skłonności opiekuna do tworzenia neologizmów
  -najczęściej nie wykraczają poza granicę idiolektu

II BOUVET – Przyswajanie mowy przez dziecko

1. Kompetencje noworodka w zakresie komunikowania się

1. Dziecko tuż po urodzeniu komunikuje – jest przygotowane do tego, by wchodzić w kontakt z kimś drugim, aby komunikować się z kimś.
   Stopniowo konwencjonalizuje swoje zachowania.

1. Pierwsza funkcja: fatyczna -> wszystkie sposoby komunikowania sprowadzają się do pragnienia kontaktu z drugą osobą

• Krzyk

• Na początku dość monotonny

• Od 3 lub 4 tyg. życia: bardziej modulowany (krzyk głodu/sygnalizowania swojego istnienia/znudzenia/prośby, by wziąć dziecko na ręce/bólu lub złego samopoczucia)

• Poszukiwanie kontaktu dotykowego, ciepła, jakie on daje

• Poszukiwanie za pomocą wodzenia wzrokiem

• Przejawianie uśmiechu – nawiązywanie kontaktu i tworzenie więzi na odległość
  -inny w kontakcie z matką, inny w kontakcie z osobą obcą

1. Pierwszy kontakt: pierwsze miejsce spotkania matki i dziecka (skóra i dotyk; okres stanu całkowitego połączenia)

• Kontakt polisensoryczny (wielozmysłowy) - najważniejszy (kontakt z matką)

• Od pierwszych chwil matka (nieświadomie) traktuje dziecko jako podmiot mówiący:
  -przystosowuje się też do organizacji zachowań przejawianych przez małe dziecko,
  -odbiera od niego sygnały
  -dostrzega pojawiające się u niego co raz to nowe zdolności.

• Matka identyfikuje się ze swym dzieckiem i dzięki sympatii rozumie jego potrzeby.

1. A.Montagu – ciąża nie kończąca się w momencie urodzin:
   >”ciąża maciczna” – okres ciąży w rozumieniu ogólnym, 9-miesięczna, w łonie matki
   >”zewnętrzna ciąża”: po urodzeniu; kończy się w okresie, gdy dziecko zaczyna poruszać się na czworakach
   -dziecko wymaga bliskiego kontaktu dziecka z matką (dotykania,przytulania) – wrażenia uspokajające, niezbędne dziecku do przeżycia i utrzymania min. zdrowia.
   D.W. Winnicott bliski jest tej koncepcji w zakresie potrzeb macierzyńskich – od chwili urodzenia.

2. Do 1.r.ż. – okres bezjęzykowy

1. Komunikacja przedsłowna

Zalążki mowy: interakcja prewerbalna matki z dzieckiem determinowana sposobem, w jaki matka reaguje na potrzebę kontaktu z nią.
„Mówienie” dziecka poprzez manipulację 2aspektami języka: wypowiedzieniowym i niewypowiedzeniowym

• dziecko ze swej strony może dokonywać zmian w swych rodzicach, poczynając od pierwszych prób zdobycia kompetencji komunikacyjnej;

• powstają pewne „uprzywilejowane formy reagowania wobec własnego dziecka”, procesy te ulegają stopniowo rytualizacji we wzajemnych uzgodnieniach pomiędzy dwoma partnerami interakcji

• podstawowy czynnik w procesie przyswajania języka przez dziecko : więź występująca w akcie dyskursu, zawarta w każdej wypowiedzi wraz z jej syntaktyczną formą

• przez aktywność zabawową ujawnia się ekspresja kulturowa przyswajania sobie przez dziecko zdolności językowych

1. Konstruowanie dialogu

• Matka tuż po urodzeniu podejmuje z dzieckiem wymianę społeczną (zrytualizowaną) – dziecko od razu staje się istotą społeczną, będąc jednocześnie istotą kulturową (matka reaguje na gesty dziecka, tak jakby miały one na celu porozumiewanie się)

• Pseudodialog ->prowadzony przez matkę, matka przejmuje inicjatywę

UCZESTNICY -----(KONTAKT)--OSOBA,KTÓRA -----OSOBA STERUJĄCA---OSOBA KTÓRA KOŃCZY
DIALOGU ZACZYNA DIALOG DIALOGIEM DIALOG (DZIECKO!)
Matka robi to tylko wtedy, (EW.ZMIANA WĄTKU)
gdy wyczuwa, że dziecko Matka dostosowuje dialog
jest gotowe i chętne do do zachowań dziecka
przejawiania spontanicznej (jego rytmu aktywności)
aktywności

- pojawiają się i rozwijają 2 procesy: wzajemności i intencjonalności

Dziecko stopniowo odkrywa, że jego aktywność łączy się z matką, która odbiera jego sygnały i reaguje na nie. Prawidłowości te odkrywa łatwiej, jeżeli powtarzają się one w rutynowych i zrytualizowanych sekwencjach (matka jako „biologiczne lustro”:
uśmiech dziecka->reakcja naśladowcza matki (gesty, mimika i dźwięki)--(proces przyjemny dla dziecka)->intencjonalna produkcja zachowań wcześniej spontanicznych, naśladowanie matki),
które pozwalają mu na pewne przewidywanie zachowania matki. Dzięki tej możliwości przewidywania dziecko staje się inicjatorem wymiany i pragnie wywoływać reakcje. Gdy widzi, że jego zachowanie daje wymierny i oczekiwany efekt, podejmuje ono inicjatywę w dialogu prowadzonym. Staje się więc partnerem pełnym, uczestniczącym w dialogu. W dialogu prawdziwym odnajduje naprzemienność ról. W ten sposób tworzą się podstawy całokształtu komunikacji językowej.

(dialog=intencjonalność/wzajemność/naturalna naprzemienność ról)

KSZTAŁTOWANIE DIALOGU MATKA-DZIECKO NA POZIOMIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNYM

1. Karmienie
   – wg Kaye’a przykład najwcześniejszego uczenia się naprzemienności ról w reakcji matka-dziecko

- pozostawienie dziecku czasu na reakcję

1. Naśladowanie (badania S. Pawlby)

- matka naśladuje zachowania dziecka, dostraja się do nich

- dziecko cieszy się i samo zaczyna naśladować mamę (efekt sprzężenia zwrotnego)

1. „daj i weź” (badania J.S. Bruner)
   - udostępnianie zabawek
   - dziecko coraz bardziej bezpośrednio skierowuje swą uwagę na przedmiot, uniezależniając się od stymulacji ze strony matki
   - dziecko stopniowo samo wchodzi w interakcję z matką

2. W każdej z tych obserwacji : harmonia i przyjemność związane z zabawową wymiana przyczyniają się do ustalania reguł i ustaleń, które stanowią bardzo ważną postawe uczenia języka (J.S.Bruner).
   Rytualizacja i automatyzacja zachowań -> tak, by stały się one nawykiem

Procedury odnoszenia i oznajmiania – przygotowują dzieci do określonych zachowań na etapie językowym przez zabawę (etap sensoryczno-motoryczny).

1. Procedura odnoszenia

• Dziecko skupia się gł. na osobach, lecz po pewnych miesiącach życia jego uwagę skupia świat nieożywiony

• W wieku 4.mscy dziecku zdarza się śledzić spojrzenie drugiej osoby, nawt jeśli jest ono skierowane do odległego przedmiotu

• Od samego początku dziecko zwraca uwagę na przedmioty, podmioty w ruchu, działania (ALE spośród wielu różnych przedmiotów jeden obiekt zainteresowań, na który zwraca uwagę->coś ściśle określonego w procesie wymiany)

• Sygnalizowanie zwrócenia uwagi

• Pobudzenie ruchowe, by zatrzymać przedmiot

• Konwencjonalizacja zachowań: sygnalizuje gestem, przyjmuje odpowiednią postawę ciała, wskazuje (rozumie znaczenie gestu)

• Wokalizacje (nazywanie przedmiotu-nie dla jakiegoś celu, tylko jako okazja do pokazania, że jest ono zdolne do łączenia nazw z desygnatem)

• Dziecko ma koncepcję nadawania nazw rzeczom na długo wcześniej, niż samo zaczyna mówić (!)

• Wspólne oglądanie książeczek: wskazywanie, sprzężenie zwrotne -> wzajemna wymiana w komunikacji międzyludzkiej (matka podaje wyraz w kontekście sytuacyjnym)
  - (przygotowuje do procesu) -

• Nominacja (nazywanie) -> przygotowanie poprzez interakcję z mamą (intencjonalną, z wymianą)

1. Procedura oznajmiania

• Poleca na ustalaniu związku pomiędzy jakimś tematem a komentarzem do niego. Temat bywa osoba lub rzeczą, o których się coś mówi

• Przygotowuje dziecko do procesu tworzenia tekstu

• Wspólne działania matki i dziecka dostarczają tematu, w związku z którym przedstawiany jest komentarz- aby mogło dojść do oznajmiania każdy z tych elementów musi ulec indywidualizacji
  >sygnalizowanie gestem, spojrzeniem
  >komentarz dziecka:
  -temat: działanie lub -temat: obiekt
  komentarz: obiekt komentarz: działanie

Interakcja dziecka ze światem fizycznym umożliwia mu zrealizowanie rozróżnienia pomiędzy tematem a komentarzem (Bruner)

• Proklamacje : przedmioty staja się obiektem kontemplacji

• W ten sposób dziecko znajduje się na drodze do odkrywania pojęć i własności rzeczy na poziomie pozajęzykowym, niezbędnych do przyswojenia procedury oznajmiania
  (II poł. 1.r.życia); ta natomiast jest wykorzystywana we wspólnych działaniach z matką.

1. Komunikacja słowna

1. Sposoby mówienia matki do dziecka

Matka zaczyna konwersować z dzieckiem znacznie wcześniej, niż zaczyna ono mówić – mówi do niego od chwili jego urodzenia, większości jej interakcji z nim towarzyszą słowa. Od samego początku interpretuje ona reakcję dziecka jako ekspresję jego potrzeb i pragnień.

Matka ---(pytania, jakimi się posługuje)---> tworzenie kontekstu ------- serie zachowań
-wykorzystanie reakcji ze strony dziecka
dziecka (?) -odpowiedź

Wymiana – nawet na poziomie słownym matka stwarza sobie iluzję, że dziecko je odpowiada i przyjmuje rolę efektywnego partnera konwersacji.

Ważnym warunkiem ustalania konwersacji jest to, by matka była nią zainteresowana i by mówienie do niemowlęcia było dla niej czymś przyjemnym.

1. Cechy słów kierowanych do dziecka – rejestry mowy, jakimi posługują się matki:

REJESTR „SPECYFICZNY”

Mowa dostosowana; rejestr słów wykorzystywanych przez matkę, która mówi do dziecka; cechy wyróżniające:
- zróżnicowanie fonologiczne, syntaktyczne, semantyczne i dyskursywne w porównaniu z rejestrem stosowanym w mowie potocznej;

- dostosowanie do poz. języka dziecka
- nie jest on typowy jedynie dla matki
- matka nie posługuje się tym rejestrem zawsze, zwracając się do dziecka

1. Poz. fonologiczny

• Płaszcz. suprasegmentalna (niepodzielna) – POZIOM PROZODYCZNY

• El. systemowe (akcent, rytm, intonacja)
  -Często nasilone akcentowanie – akcentowanie przez intonację – umożliwia lepszą percepcję granic między frazami oraz między grupami słów w obrębie tej samej frazy
  -Korzystanie z wierszyków, rymowanek
  -Intonacja rosnąca fraz (wzniesienie głosu przy końcu emisji)

• El. pozasystemowe (barwa, tempo mówienia, głośność)
  -melodia bardziej modulowana niż „normalna” mowa, czasem charakter śpiewny
  -tempo mowy zwolnione
  -głos bardziej podniesiony niż zazwyczaj – o nasilonym natężeniu
  -czasem sekwencje wymawiane szeptem

• POZIOM LEKSYKALNY

Skłonność do stosowania wyrażeń dwusylabowych, tworzących łańcuchy CVCV (powtórzenia tych samych sylab !), najprostsze pod względem artykulacyjnym i percepcyjnym

1. Poz. semantyczny

• Orientacja na to, co tu i teraz

• Mowa zależna od kontekstu

• Słownictwo proste (krótkie) i przewidywalne

• C.E.Snow przyjął teorię nabywania języka, która przyznaje priorytet aspektowi semantycznemu: mowa matek do dziecka, a później mowa dziecka od samego początku nie może być rozumiana bez kontekstu i bez uwględnienia wspólnej wiedzy matki i dziecka

1. Poz. syntaktyczny

• Teksty krótkie, zdania oddzielane od siebie :

• Przystosowanie do poziomu możliwości percepcji dziecka

• Skupienie uwagi dziecka

• Mniej zniekształceń w układzie słów niż w mowie „normalnej” – niższy wskaźnik niezrozumiałości mowy

• Większa różnorodność konstrukcji syntaktycznych niż w zwykłych sytuacjach

• Brak stopniowania syntaktycznego, zmierzającego od form najprostszych do bardziej złożonych

1. Poz. dyskursywny

• Redundancja – nadwyżkowość

• Matka dzieli wypowiedź na tzw. „epizody słowne”-ciągi całych wypowiedzi, z których każdy odnosi się do konkretnego przedmiotu, skoncentrowanych na konkretnym obiekcie; każdy z nich zaczyna się po pewnej manipulacji przedmiotem, którego będą dotyczyć pytania; wraz z wiekiem dziecka granice między epizodami krótsze i mniej wyraźnie zaznaczone.

• Powtórzenia mają charakter semantyczny – matka wyraża swe wypowiedzi powtarzając je z niewielkimi zmianami treści (przy każdym powtórzeniu wypowiedź modyfikowana językowo)

• Podstawowa cecha zachowania matek podczas dyskursu z dzieckiem: ZAWSZE uwzględnienie reakcji dziecka

EFEKT SPECYFICZNEGO REJESTRU MOWY W ODNIESIENIU DO ROZWOJU MOWY DZIECKA

(Pierwotnie celem zmiany rejestru jest:
- uczynienie komunikacji najbardziej skutecznej
- nauczanie dziecka języka)

• Dzięki kontekstowi matka dostarcza dziecku tyle samo do usłyszenia, co do zobaczenia z zamiarem komunikowania się

• Matka dostarcza dziecku „lekcji języka”(C.E.Snow) – umożliwia mu dostęp do niego

• Jakość podtrzymywanej rozmowy jest istotna dla procesu nabywania języka

• Jeśli dziecko może stać się rozmówcą dzięki specyficznemu rejestrowi mowy dostosowanemu do jego możliwości, to oznacza, że w ramach wymian, w jakich uczestniczyło, zapoznało się z okresami „luźnego dyskursu”

REJESTR „LUŹNEGO DYSKURSU” i jego efekt w odniesieniu do kształtowania mowy dziecka

Gdy matki rozmawiają w obecności dzieci, nie starają się specjalnie o komunikację i ustalenie wymiany.

• Zapewnia dostęp do mowy pomimo charakteryzującego dziecko ubóstwa zasobu językowego

• Klimat, w jakim się realizuje: tworzy się pewna strefa, w której przeciwstawienie świata obiektywnego i subiektywnego nie zostało określone (życie psychiczne-uporanie się z tymi opozycjami i związanymi z nimi decyzjami w sposób możliwie najmniej bolesny )

• Przestrzeń, zapewniana przez luźny dyskurs: miejsce pozwalające na to, by inny dyskurs mógł zostać usłyszany i zyskać charakter „nauczania” mowy

• W tej relacji występuje wiele emocji w relacjach między matką a dzieckiem : wyst. wiele echolalicznych powtórzeń – „bloki syntaktyczne” rozwinięte, lecz dziecko nie potrafi posługiwać się złożonymi elementami poza tymi całościowymi blokami

• Dziecko przyswaja sobie gotowe wyrażenia (nawet takie, których byśmy nie chcieli ! )

• 2 aspekty komunikacji: są ze sobą wewnętrznie powiązane: każdy z nich może być uprzywilejowany w odniesieniu do drugiego; tworzą gamę różnych rodzajów wymiany
  – nawiązywanie kontaktu(podstawowy-matka mówi, ponieważ dziecko znajduje się w jej pobliżu i liczy się w jej oczach;traktuje je jako przedłużenie jej samej lub inną, odrębną istotę) - transmisja informacji,

• Dziecko może wyciągnąć korzyści z mowy, która jest dostosowana do jego możliwości i która wyznacza granice między tym co subiektywne, a tym co obiektywne

„luźny dyskurs”/”specyficzny rejestr” -> różne modalności wymiany, nabierają one znaczenia jedynie w odniesieniu do drugiej

1. Istota pierwszych słów

Zanim zacznie mówić:

• Wypróbowuje wszelką wypracowana czynność językową: wypróbowuje podstawy funkcjonowania komunikacji w obrębie modalności słownej, którą ustaliło już wcześniej i zaczyna odkrywać podstawy jej funkcjonowania

• Rozumie niektóre słowa do niego kierowane/nieprzeznaczone dla niego

• Wypracowuje gamę znaczeń

• Konstruuje system opozycji w obrębie swojego świata

1. Od podmiotu mówiącego do podmiotu nazywającego

• Wokalizacje – brak określonego typu funkcji odnoszenia; emisje przez niego produkowane (np.”tata”) nie odnoszą się do ściśle określonego desygnatu

• Pierwsze słowo dziecka jest ekspresją wokalna właściwą tylko jemu

• Jeśli matka rozumie intencjonalny przekaz dziecka i reaguje na niego, to znaczy że zaakceptowała fakt, że została pozbawiona swojej dotychczasowej wyłączności na tworzenie relacji

• Okoliczności powstania pierwszych słów:
  Sytuacja: dziecko nagle znajduje się w pokoju, gdzie jest śliska podłoga i nie może chodzić, żeby się nie przewrócić; wśród niego pełno jest twarzy, których nie zna

• Proces nominacji
  >przechodzenie od podmiotu mówiącego do podm. nazywającego tworzy
  u dziecka zupełnie nową relację z otaczającym je światem oraz innymi osobami
  >wyodrębnianie siebie od matki-konstytuowanie się dziecka jako podmiotu, staje się ono zdolne do wchodzenia w bardziej obiektywne związki z rzeczywistością
  >wchodzenie w relacje trójstronne : przez fakt dzielenia ze wszystkimi treści semantycznych dziecko może rozszerzać zakres komunikacji językowej
  >tworzy się osobista odrębność i liczne identyfikacje realizowane za pomocą języka
  >funkcje:
  -nazywanie-przyswajanie znaczeń, pozwalających przezwyciężać lęki utraty obiektu(np.mamy) i utraty narcystycznej(np. opanowanej już umiejętności chodzenia)
  -tworzenie dyskursywnych pytań, poleceń, itp. aktów, w odniesieniu do których dziecko dysponuje wieloma innymi srodkami obserwowanymi podczas wymiany przedsłownej
  >bardzo ważna rola w dostępie dziecka do mowy, dostarcza mu pewnej organizacji umysłowej-przezwyciężanie stanów, w których brak czegoś staje się niemożliwy do zniesienia

• Operacja uogólniania : zbieranie w jedną klasę ekwiwalentów obiektu macierzyńskiego, które jednak całkiem różnią się od niego (np. pluszowy miś)

• Nowe słowa, prawdziwa aktywność twórcza

1. O potrzebie mówienia po to, by niczego nie powiedzieć

• Dziecko, zacząwszy nazywać przedmioty, nie traci aktywności wokalnej, jaką przejawiało wcześniej

• Gaworzenie
  >stopniowo zanika, gdy pojawiają się pierwsze słowa
  >pozwala dziecku zostać samemu, gdy nie ma matki
  >pozwala dziecku zostać samemu, gdy matka jest obecna – aktywizawać się także wówczas i rozwijać skutecznie zdolność bycia samym

• Gaworzenie, powtórzenia echolaliczne, zabawy słowne – odnajdywanie pierwotnej przestrzeni językowej, mówienie dla samej przyjemności mówienia

• Duża część aktywności słownej – zabawy dźwiękowe (bez przejmowania się treścią tych emisji): funkcja (R.Diatkine)->tworzenie umiejętności posługiwania się mową