Rzeźba

Materiał i techniki:

Ksoanon - wykonane z drewna, mają kształt słupa z opracowaną głową

Koroplastyka - sztuka modelowania w glinie drobnych rzeźb figuralnych;

Ceroplastyka - wykonywanie rzeźb w wosku.

Akrolit - typ posągu, w którym tułów był wykonany z polichromowanego drewna, natomiast reszta (głowa, ręce, stopy) z kamienia, marmuru lub wapienia.

Chryzelefantyna - technika rzeźbiarska, polegająca na pokrywaniu drewnianych konstrukcji płytkami z kości słoniowej (twarz i nagie partie ciała) i złota (włosy, szaty i ozdoby), wysadzanego ozdobnymi kamieniami, oraz szlachetnymi gatunkami drewna (hebanem i cedrem).

Odlew z brązu – do specjalnej formy wlewa się płynny metal (brąz) po czym po wystygnięciu forma jest tłuczona a rzeźba wyciągana i poddawana procesowi obróbki (np. szlifowanie)

Toreutyka - sztuka artystycznej obróbki metalu (brązu, srebra, złota), głównie na zimno.

Gliptyka - sztuka rzeźbienia i rycia miniaturowych reliefów w kamieniach szlachetnych i półszlachetnych.

Styl:

Idealizm - rzeźbiarze dążyli do ukazywania piękna człowieka podkreślając jego idealne proporcje

Naturalizm – dążenie do maksymalnie wiernego odzwierciedlania natury

Realizm - odtwarzanie rzeczywistości przez artystę w sposób maksymalnie obiektywny, z wykluczeniem zbędnej symboliki, podkreśla indywidualne cechy portretu

Stylizacja - świadome i celowe wprowadzanie do obecnego stylu innych, dawniejszych stylów

Geometryzacja - stosowanie form i motywów geometrycznych lub sprowadzanie kształtów do form geometrycznych (ceramika malowana we wzory geometryczne)

Linearyzm – zaakcentowanie konturu

Schematyzm - wzorowanie na jakimś ogólnie przyjętym modelu, szczególnie widoczne w sztuce archaicznej, np. Kory)

Archaiczny – archaizujący - (VI w. p.n.e): rzeźby szkoły egineckiej i z Wielkiej Grecji (2 style: dorycki - surowy i joński o bardziej miękkim modelunku) - posągi kurosów i kor, rzeźba architektoniczna, stele. Malarstwo czarnofigurowe wazowe, rzemiosło artystyczne (gemma, terakota).

Klasyczny – klasycyzujący - rozwinęła się rzeźba oddająca ruch (Dyskobol), monumentalny majestat (posągi Zeusa i Ateny Fidiasza), rzeźba figuralna w brązie (Woźnica delficki, Tyranobójcy). Monumentalne malarstwo ścienne. Rozwój wazowego malarstwa czerwonofigurowego. Dokonała się synteza porządków doryckiego i jońskiego, pojawił się porządek koryncki.

Barokowy - Wzorem dla rzeźby barokowej była rzeźba antyczna. Była wykonywana w marmurze, drewnie, brązie i stiuku. Często tworzono figury monumentalne i kompozycje wielopostaciowe.

Patetyczny – styl pełen patosu; podniosły, uroczysty

Modelunek:

Linearny - uwydatnianie przestrzennej budowy przedmiotu w rzeźbie w przy pomocy konturów

Miękki - łagodne przejście między partiami ciemnymi i jasnymi, sprawiający, że kontur się zaciera

Światłocieniowy - polega na zróżnicowaniu części zacienionych i oświetlonych z uwzględnieniem cienia, półcienia i refleksu świetlnego.

Forma:

Rzeźba wolnostojąca/rzeźba pełna - taka, którą da się oglądać z każdej strony.

Relief (rodzaje) - kompozycja rzeźbiarska wykonana na płycie kamiennej, metalowej lub drewnianej z pozostawieniem na niej tła. Rodzaje: płaski, wypukły, wklęsły, technika łączna.

Rodzaj:

Oryginał - pierwowzór

Kopia - dokładne powtórzenie wykonanej wcześniej rzeźby, z tego samego (lub tańszego) materiału, przy zastosowaniu tej samej techniki, w tej samej skali.

Replika - powtórne wykonanie rzeźby z możliwie wiernym odtworzeniem oryginału. Replikę wykonuje najczęściej twórca oryginału, ewentualnie powstaje ona w jego pracowni

Przetworzenie/wariacja - przetworzeniu cudzej rzeźby, w wyniku czego powstawała nowa. Typowym przykładem takiego działania było wykonanie jakieś rzeźby z cudzego surowca.

Pasticcio – rzeźba stworzona przez kilku rzeźbiarzy

Kontaminacja - połączenie elementów różnego pochodzenia; też: łączenie elementów aby powstał jeden wzór.

Elementy dekorowane:

Fryz – środkowy, poziomy człon belkowania. Bardzo często zdobiony płaskorzeźbami, był jednym z najbardziej ozdobnych elementów antycznych świątyń - fryz z Partenonu.

Stela – kamienna płyta z inskrypcją lub płaskorzeźbioną dekoracją

Obelisk – pomnik w formie wysokiego, smukłego słupa, najczęściej o czworobocznej podstawie, wykonanego z jednego bloku skalnego.

Baza – dolna część, podstawa kolumny, pilastra lub filaru stosowana w porządkach architektonicznych, lub postument (cokół), na którym umieszczano różne dzieła sztuki (np.rzeźby).

Nadproże – element konstrukcyjny w formie belki umieszczanej ponad otworami w ścianie. W starożytności bogato zdobione.

Łuk triumfalny – wolno stojącej bramy stawiana dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego – porządek koryncki, zdobione reliefami

Ołtarz – miejsce składania ofiar

Urna – waza do przechowywania prochów zmarłych, często bogato zdobione

Sarkofag – zdobiona trumna w kształcie skrzyni ceramicznej lub kamiennej, dekorowana techniką malarską lub rzeźbiarską

Puteal – cembrowina studni znajdującej się w obrębie atrium rzymskiego domu. bogata dekoracja rzeźbiarska ze względu na sakralny charakter przypisywany wodzie.

Gemma – szlachetny lub półszlachetny kamień zdobiony miniaturowym reliefem

Tematyka:

Idol – wyobrażenie (posążek lub obraz) bóstwa, wykonane np. z drewna, kamienia, kości, gliny

Kuros – stojący, nagi młody mężczyzna z falistymi włosami i archaicznym uśmiechem, z rękoma zawsze opuszczonymi wzdłuż ciała i lewą nogą wysuniętą lekko do przodu.

Kora – najstarszy typ greckiego posągu kobiecego, wyobrażający stojącą dziewczynę w długich szatach, często z owocem, kwiatem lub ptakiem w ręku. Żeński odpowiednik kurosa.

Kolos – gigantyczna rzeźba herosa, boga lub władcy

Efeb –młodzieniec w wieku 18-20 lat poddawany efebii, czyli obowiązkowemu szkoleniu wojskowemu, poprzedzającemu uzyskanie pełnego obywatelstwa. Potocznie urodziwy młodzieniec.

Herma – element dekoracyjny w formie czworokątnego słupka zwężającego się do dołu, zakończonego popiersiem lub rzeźbą głowy.

Symbol – rzeźby symboli jakiegoś bóstwa – rzeźba orła – wiadomo że to Zeus

Personifikacja – uosobienie np. Roma jako miasto i jako bóstwo, rzeki jako ludzie itp.

Alegoria – przedstawienie pojęć, idei, wydarzeń, przy pomocy obrazu artystycznego o charakterze przenośnym lub symbolicznym, np. poprzez personifikację. Odczytanie alegorii umożliwiają m.in. atrybuty lub emblematy o konkretnym znaczeniu, dlatego, w przeciwieństwie do symbolu, przesłanie alegorii jest zazwyczaj jednoznaczne

Atlant – postać mężczyzny podtrzymującego głową, barkami lub rękami element architektoniczny

Kariatyda – podpora architektoniczna w formie postaci, najczęściej kobiecej dźwigającej na głowie (podtrzymującej) element architektoniczny budowli

Kwadryga – rzeźba przedstawiająca kwadrygę (wóz-dwa koła, cztery konie) z powożącym, często stosowaną jako zwieńczenie pomnika lub fasady budowli o formach klasycystycznych.

Putto/eros – motyw dekoracyjny w postaci nagiego dziecka, najczęściej chłopca

Hermafrotyda –rzeźba dwupłciowego bóstwa, szczególnie rzeźba hellenistyczna

Akt – przedstawienie nagiego ciała ludzkiego w sztuce, zazwyczaj wykonane w oparciu o studium z żywego modela.

Popiersie – półpostać, przedstawienie modelu w ujęciu do ramion, osadzona na postumencie

Posąg idealny –

Statua togata – Posąg przedstawiający stojącego Rzymianina ubranego w strój cywilny (togę).

Statua loricata – Posąg przedstawiający rzymskiego wodza lub władcę ubranego w zbroję

Statua Equitata – Posąg przedstawiający wodza (w czasach Cesarstwa najczęściej władcę) na koniu

Portret:

Werystyczny – nie upiększający malowanej postaci, wzorowany na maskach pośmiertnych, podkreślających fizyczne cechy związane z podeszłym wiekiem.

Idealizowany – najczęściej portrety władców, rysy są wyidealizowane

Pesymistyczny – ukazujący wizerunek władcy o smutnym, zadumanym obliczu.

Psychologiczny – Sposób przedstawiania zdradza upodobania. Portrety mają cechy studium psychologicznego. Np. Trajan, cesarz-wojownik ukazywany jest najczęściej jako wódz w zbroi. Krótkie włosy, ściągnięte brwi i zaciśnięte usta mówią o człowieku zdecydowanym i energicznym.

Sceny zbiorowe:

Batalistyczne – przedstawienie wojny

Centauromachia – walka z centaurami - fryz wielkiej świątyni Zeusa w Olimpii

Gigantomachia – walka z gigantami - Ołtarz Pergamoński

Amazonomachia – walka z amazonkami - tarcza Ateny Partenos

Triumf – najwyższe wyróżnienie jakie otrzymywał wódz za swe zwycięstwa na polu walki

Apoteoza – gloryfikujące przedstawienie – wyniesienie człowieka do rangi bóstwa

Tiazos dionizyjski – orszak dionizosta, pochód (muzy, satyry)

Tiazos morski – Orszak Posejdona, pochód (nimfy, delfiny, trytony itp.)

Istoty fantastycznie:

Gryf – ciało lwa z głową i skrzydłami orła

Sfinks – lew z ludzką głową

Chimera – ziejący ogniem potwór, głowa lwa, ciało kozy i ogon węża

Gorgona/meduza –skrzydlate, ze szponami, ostrymi kłami i włosami w postaci jadowitych węży

Centaur – pół ludzie, pół konie

Geniusz – półboska, śmiertelna istota, która obdarza mężczyznę płodnością, kieruje jego losem, przynosi szczęście, a rodzi się wraz z nim. Żeńskim odpowiednikiem jest Junona

Nereida – piękna nimfa morska

Tryton – pół ludzie, pół ryby

Syreny – pól kobiety pół ryby

Typ kompozycji:

Układ antytetyczny (heraldyczny)– sposób zdobienia, w którym powtarzające się elementy leżą naprzeciw siebie po obu stronach osi symetrii.

Kompozycja pasowa – Postacie pogrupowane są w poziome rzędy (pasy), zaś pasy wyższe przedstawiają osoby dalsze.

Wieloplanowość – pierwszy plan bardziej wyraźny (lub dalszy)

Diagonalizm – akcentowanie kierunków ukośnych, co miało sprawić wrażenie dynamiczności.

Elektryzm – twórczość kompilacyjna, łącząca różne elementy i treści z różnych stylów

Synkretyzm – przemieszanie w jednym dziele elementów różnych stylów i prądów, rodzajów i gatunków.

Narracja – rzeźba ukazuje jakąś konkretną scenę (12 prac herkulesa?)

Kanon – zespół wzorców, reguł i metod wytwarzania obowiązujących w danym okresie w odniesieniu do przedstawiania ludzkiej postaci

Moduł – umowna jednostka miary odpowiadająca wielkości określonego elementu i służąca do wyznaczania proporcji wszystkich elementów

Frontalizm – przedstawianiu postaci ludzkiej od przodu, w układzie ściśle symetrycznym, dzięki czemu dzieło zyskuje charakter monumentalny i hieratyczny

Izokefalizm – głowy przedstawianych postaci znajdują się na tej samej wysokości.

Androkefalizm – przedstawienie postaci zwierzęcej z głową ludzką – harpie, sfinks

Zookefalizm – ludzka z głowa zwierzęcia?? ;)

Steatopygia – rzeźby z dużą warstwą tłuszczową na pośladkach , Wenuski

Proporcje hierarchiczne – to co najważniejsze największe, najbardziej z przodu ??

Ukazanie najszerszych płaszczyzn ciała – styl czerwonofigurowy

Kontrapost – sposób ustawienia postaci tak, iż cały ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, podczas gdy druga jest odciążona i lekko wspiera się na ziemi.

Grupa rzeźbiarska – kilka rzeźb razem (nil jako starzec, dzieci – dopływy i krokodyl)

Atrybuty i elementy dekoracyjne:

Atrybut – znak rozpoznawczy bohatera, bóstwa lub też postaci świętego

Kaduceusz – symboliczna laska, stanowi symbol (znak) pokoju i handlu. Prosty kij z 2 oplatającymi go wężami, które pochylają ku sobie łby Niekiedy bywa zakończona parą skrzydeł lub ozdobiona wieńcem, przewiązana wstążkami

Róg obfitości (cornucopia) – róg Arymatei, symbol dobrobytu i dostatku.

Egida – tarcza boga zeusa lub bogini Ateny, symbol bycia pod opieką, przewodnictwem bóstwa.

Nimb – świetlista tarcza wokół świętych

Insygnia władzy – przedmioty symbolizujące władzę świecką (królewską, książęcą) lub religijną.

Diadem – złota lub srebrna przepaska na głowę, zwykle wysadzana drogimi kamieniami, oznaka władzy królewskiej, książęcej lub duchownej, albo noszona jako ozdoba.

Tiara – papieska korona, składająca się z trzech diademów

Corona muralis – w Rzymie w okresie republiki korona ze złota w kształcie murów, dawana temu, który pierwszy wdarł się na mury obleganego, nieprzyjacielskiego miasta. Początkowo mógł ją otrzymać każdy, później nagrodę tę otrzymywali tylko dowódcy.

Wieniec laurowy/debowy – symbol i nagroda zwycięstwa w równej walce.

Bukranion – motyw dekoracyjny (z reguły w formie płaskorzeźby) w postaci głowy wołu, często zwieńczonej girlandami i wstęgami.

Protoma – dekoracja w formie głowy lub popiersia zwierząt (czasem fantastycznych) albo ludzi.

Pelta – tarcza amazonek

Panoplia – motyw złożony najczęściej z broni białej i uzbrojenia ochronnego (tarcz, mieczy, zbroi, hełmów) i ułożonych w płaszczyźnie pionowej, symetrycznie wokół tarczy z herbem właściciela

Tropajon – w starożytności pomnik zwycięstwa w walce, w formie stosu zdobytej broni.

Gorgonejon – głowa meduzy

Patera – naczynie obrzędowe??

Girlanda– ornament w formie zamkniętego wieńca, wiązanki kwiatów, liści

feston –upięta tkanina lub element dekoracyjny przedstawiający fragment tkaniny, wieniec z kwiatów, roślin lub owoców swobodnie zwieszający się z dwóch punktów zaczepienia.

Akant – motywem dekoracyjnym w postaci stylizowanego liścia śródziemnomorskiej rośliny

Meander – ornament ciągły utworzony z jednej linii załamującej się wielokrotnie pod kątem prostym.

Wić roślinna – ornament

Rozeta – ornament architektoniczny w kształcie rozwiniętej róży.

Kimation – ciągły ornament, umieszczany na budowlach, reliefach; malowany na przedmiotach ozdobnych. Złożony z szeregu stylizowanych motywów roślinnych.

Biga

triada

styl hierarchiczny

Kline

Signum