PODSTAWA ROZWOJOWA POLSKIEGO SYSTEMU FONOLOGICZNEGO

A. SYSTEM FONOLOGICZNY JĘZYKA PRAINDOEUROPEJSKIEGO

1. Wokalizm (system samogłoskowy)

a/ monoftongi (jednodźwięki) zróżnicowane iloczasowo na długie i krótkie:

ĩ, ī, ĕ, ē, ă, ā, ŏ, ō, ŭ, ū, ə (tzw. szwa - samogłoska zredukowana)

b/ dyftongi (dwudźwięki) zróżnicowane iloczasowo

ei, oi, ai, eu, ou, au

c/ połączenia dyftongiczne (niekiedy zwane dyftongoidami), tj. połączenia samogłosek z półotwartymi N i M przed innymi spółgłoskami:

im, in, em, en, am, an, om, on, um, un,

d/ sonanty (z łac. sonans, -tis `brzmiący') - spółgłoski półotwarte, które miały właściwości sylabotwórcze, tzn. tak, jak samogłoski były ośrodkiem sylaby

ustne: r, l, !!!!!!!!

nosowe: m, n

Prozodia (tj. z grec.) melodia mowy: akcent - swobodny, iloczas - wszystkie pie. samogłoski i dyftongi mogły być długie lub krótkie, intonacja - akutowa (rosnąca) lub cyrkumfleksowa (opadająca)

2. Konsonantyzm (system konsonantyczny)

a/ spółgłoski wargowe

- czyste: p, b, m,

- przydechowe (aspirowane): ph, bh,

(luźno z systemem konsonantycznym związane [u] niezgłoskotwórcze)

b/ przedniojęzykowo-zębowe: t, th, d, dh, z, zh, s, sh, n, r, l,

c/ tylnojęzykowe:

rozbudowane szeregi:

- twarde: k, g, kh, gh

- palatalne: k', g', k'h, g'h > w j. satemowych ulegają spirantyzacji, np.

s, z, sz, ż itp., szereg zanika w językach kentumowych (peryferycznych)

-labio-welarne: k^u, g^u, k^uh, g^uh - zanikają w j. satemowych, zachowane w kentumowych

B. SYSTEM FONOLOGICZNY JĘZYKA WCZESNOPRASŁOWIAŃSKIEGO

1. Wokalizm:

a/ monoftongi

i₁, Ь, e, ę, ě₁, a, o, ọ u, Ъ, y

b/ dyftongi: [ai, oi] - najdłużej zachowane,

najwcześniej zanikły [ou, au,] następnie - [ei]

c/ sonanty: r', l', r, l

(w epoce bałtosłowiańskiej zanikły sonanty nosowe, z nich powstały w odpowiednim otoczeniu fonetycznym m.in. samogłoski nosowe, np. dąć, wydma z pie. dm+T,

vy-dm+A)

Akcent - swobodny i ruchomy, intonacyjny

2. Konsonantyzm

a/ wargowe: p, b, m, v (z pie. u niezgłoskotwórczego); zanikają spółgł. przydechowe

b/ przedniojęzykowo-zębowe: t, d, s // s (z pie. k'), z //z (z pie. g'), n, r, l

c/ tylnojęzykowe: k, g, x

+ [j]

z systemem luźno związane [i] niezgłoskotwórcze, niektórzy nie uznają tej głoski

za samodzielny składnik systemu

SYSTEM FONOLOGICZNY JĘZYKA PÓŹNOPRASŁOWIAŃSKIEGO

1. Wokalizm:

a/ monoftongi: i_{1, 2} , Ь, ę, e, ě _{1, 2}, a, o, ọ, Ъ, u, y (z wyjątkiem zredukowanych jerów - zróżnicowane iloczasowo na długie i krótkie)

b/ sonanty r', l', r, l

Akcent - swobodny i ruchomy, stopniowy wzrost roli akcentu dynamicznego (przyciskowego)

2. Konsonantyzm

a/ wargowe twarde: p, b, m, v

b/wargowe palatalne: p'//pl, b'//bl, m'//ml, v'//vl

c/ przedniojęzykowo-zębowe twarde: t, d, s, z, n, r, ł

c/ przedniojęzykowe palatalne: c', dz', s' (w jęz. płd. i wsch. słow.)

d/ przedniojęzykowo-dziąsłowe palatalne: č' š', ž' [dż'] - tylko w grupach

spółgłoskowych

e/ środkowojęzykowe: ń, r', l', j

f/ tylnojęzykowe: k, g, x

Rozwój polskiego systemu fonologicznego

Przełom XI/XII wieku

1. Wokalizm

samogłoski długie: ī, ē, ę, ā, ō, ọ ū, y

samogłoski krótkie: ĩ, ī, ĕ, ē, ă, ā, ŏ, ō, ŭ, ū, əỹ

2

---