Cywil wczes chrzesc.2
Kulty misteryjne
Cechy misteriów;
Życie, śmierć i odrodzenie boga symbolizują cykl zjawisk przyrodniczych
Dlaczego kulty misteryjne cieszyły się dużą popularnością, porównaj z kultem państwowym
Zwracają się do człowieka nie jak do obywatela lecz osoby prywatnej, w przeciwieństwie do rytuałów religii grecko-rzymskiej , która jest związane z organizacja polityczna
Gesty rytualne pozostają w ścisłej zależności z mitem, są jego symbolem, w religii gr-rz luźny związek miedzy mitem a rytuałem
Rytuały bogatsze niż tradycyjne religii państwowej
Obiecują nieśmiertelność i wskazują drogę do niej
Ich nauczanie przemawia do umysłu , a obrzędy do wyobraźni, spójne doktryny, pełne treści rytuały
Przynoszą odwiedzi na pytania , które pogaństwo klasyczne nie stawiało lub nie rozwiązywało
Osobowość bóstwa - człowiekowi bliski wydawał się tragiczny los boga wyjaśniający egzystencję człowieka i pozwalający zrozumieć jej sens.
Wymagania moralne
Ważna role odgrywa grzech i pokuta
Dbałość o czystość cielesną i rytualną
Chrześcijaństwo a kulty misteryjne
Męka boga opisująca jego śmierć , zejście do piekieł, zmartwychwstanie(Izis , Ozyrys, Adonis,Attys)
Rytuał świętego posiłku- wspólna uczta mająca na celu wzmocnienie wizie miedzy współwyznawcami lub święty posiłek mający przekazać wiernym substancje boga-komunia(Attys, Mitra) łączy wiernych ze sobą i z bóstwem
Kulty misterjne:
Egipskie Izyda i Serapis
Syrejski Adonis
Perski Mitra
Frygiski Kybele i Attis
Rozpowszechniane były po cesarstwie przez autochtonów, niewolników, emigrantów, jeńców wojennych, kupców, urzędników, żołnierzy
Ortodoksja i herezja -poczatki teologii chrześcijaństwa
Społ. pogańskie nie wprowadzały podziału miedzy władzę świecą i duchową. Cesarz był zwierzchnikiem oficjalnej religii, ale bez władzy doktrynalnej, gdyż pogaństwo nie miało doktryny. Chrześcijaństwo taka doktrynę wypracowało. Ortodoksja początkowo to pierwotna wersja organizmu, a herezja to wypaczenie. W drugiej poł. II w zasad ortodoksji były już ustalone: ST i NT. Chrześcijaństwo ulegało coraz silniejszym wpływom greckim. Postępuje jego intelektualizacja. Początki prawdziwej teologii chrześcijańskiej to szkoła aleksandryjska i u Ireneusz z Lyonu. W swoim dziele formułuje- ideę jedności (Planu bożego -stwórcy i odkupiciela, jedności planu objawienia ST i NT, jedność w Chrystusie elementu boskiego i człowieczego)
Zagadnienia chrystologiczne
Spory w Kosciele przednicejskim dotyczyły
dyscypliny i praktyki liturgicznej - spór o datę wielkanocy- od ok. .II w koscioly w Azji obchodzą Wielkanoc 14 nizan wg. Kalendarza hebrajskiego, a kościoły rzymskie w pierwszą niedziele po 14 nizan. Na soborze w Nicei sprawa została uzgodniona wg rzymskiego
problemów doktrynalnych- trinitaryzm,(Trójca Św), chrystologia - problemem był związek miedzy Bogiem -ojcem a Jezusem - synem bożym. Zaproponowano 2 rozwiązania: chrystologię adapcjanistyczną -Jezus jest tylko człowiekiem bezgrzesznym , w chwili chrztu zstępuje na niego Duch Św i staje się synem bożym. Jego adopcja ujawnia się w jego męce, śmierci, zmartwychwstaniu - popularny w kościołach judeochrześcijańskich. W monarchizmie umiarkowanym - Ojciec i Syn to przejawy tej samej istoty, którą jest bóg jedyny, wcielający się w człowieka.
Teologia łacińska
Oba nurty zostały wykluczone z kościoła przez władze rzymskie. Zaczęła się kształtować teologia pośrednia.
Tortulian- głosi jedność boga, która nie ulega podziałowi, ale rozkłada się na 3 osoby - trojce sw., każda tych osób jest bogiem.
Cyprian - głosi jedność kościoła, przyznaje kościołowi rzymskiemu prymat honorowy ale nie prawny
Orygenes - łączy chrystologie z kosmogonia, wierzy w świat dusz czyli istot logicznych które zgrzeszyły ciężko, dzielą się na 3 kategorie; aniołów, ludzi, demonów. Pomiędzy nimi a bogiem znajduje się logos. Logos wciela się w człowieka by zbawić ludzkość i przyprowadza ją do boga. Na końcu wszystkie istoty dzięki Logosowi powrócą do boga. Na przecięciu wpływów szkoły antiocheńskiej i nauki Orygenesa usytuował się arjanizm.
Ariusz - kapłan z Aleksandrii, wykształcony w szkole antiochijskiej wszedł w spór dotyczący natury syna Bożego ze swoim zwierzchnikiem.- Bóg sam w sobie jest jedyny , nie stworzony i nie zrodzony. Wszystko co jest poza Bogiem należy do świata stworzenia. Odrzuca rozróżnienie między stwórcą a stworzeniem. Był czas kiedy Logosu(którego uosabia Chrystus) nie było a istniał Bóg. Logos nie jest z tej samej substancji co Bóg i nie ma udziału w jego naturze. Natomiast Bóg przyjął go za syna w przewidywaniu jego zasług. Arianizm uznawał trójcę świętą: Logos - twór doskonały, stoi niżej od Boga, tworzy jednak istotę doskonała Ducha SW. Czyli istnieje różnica w hierarchii w 3 św
Bo Duch św i Chrystus są bytami stworzonymi, a ten ostatni jest bytem doskonałym który daje przykład. U Ariusza jak w neoplatonizmie, u Syna -Logosu zachodzi degradacja, upadanie bytu
325r. sobór w Nicei zwołany przez Konstantyna -potępiono Ariusza, obłożona klątwą arian. Uznano doktrynę zawartą we wschodnim wyznaniu wiary Euzebiusza: Ch jest prawdziwym Bogiem, zrodzonym, niestworzony, współistotnym.
Syn jest z tej samej substancji ci ojciec i uczestniczy w jego boskości.
Po wstąpieniu na tron Teodozjusz wydal edykt ortodoksje katolicka. W 381 -drugi sobór ekonomiczny w Konstantynopolu. Przyjął ustawy nicejskie.
IV/V w. pojawia się 2 herezje, pryscylinizm i pelagianizm.
Liturgia eucharystyczna
Zasadnicze cechy kultu zarysowują się już w pierwszych stuleciach chrześcijaństwa. Już w okresie apostolskim eucharystia zajmuje centralne miejsce.
IV w. Konstytucje apostolskie zredagowane w Antiochii lub Konstantynopolu - szczegółowy opis liturgii. Ok.370 r za pontyfikatu Damazego, ustalono kanon mszy rzymskiej dla zachodu. Na wschodzie np. Egipt, Syria własna liturgia.
Liturgia eucharystyczna - określana synaxis - zebranie (ludu wiernych) 2 koncepcje eucharystii -uczty niebiańskiej i eucharystii-ofiary:
znaczenie wspólnego posiłku - pamiątki ostatniej wieczerzy
aspekt ofiarniczy -przypominający odkupieńczą śmierć Chrystusa
Epikleza - modlitwa ofiarnicza do Ducha sw by zstąpił na chleb i wino. Jest ona obecna w kościołach wschodnich, na zach zastąpiła ją modlitwa by bóg przyjął ofiarę.
Liturgia w IV w dzieli się na 2 części;
Msze katechumenów - nauczanie słowne: najpierw lektury biblijne, potem kazania księży, na końcu biskupa (więcej niż 2 h), wpływ kultu synagogalnego. Po przemówieniach wzywano katechumenów, pokutników i chorych na umyśle do opuszczenia świątyni i zaczynała się :
Msza wiernych- pełna liturgia eucharystyczna, wiernych obowiązywała tajemnica jeśli chodzi o praktyki i formuły , zwłaszcza eucharystię i sakramenty chrztu, słowa konsekracji, wyznania wiary i Ojcze nasz. Charakter misterium, tajemnica.
Po IV w. ceremoniał się komplikuje. Komunia pod 2 postaciami,
Donatyzm - był schizma a nie herezja, dotyczył nie zagadnień doktrynalnych lecz dyscyplinarnych. Za czasów prześladowań Dioklecjana biskupi , którzy oddali święte księgi urzędnikom cesarskim zostali oskarżeni o zdradę. Gdy w312 r. Cecylian został wybrany na biskupstwo w Kartaginie, część kościołów nie uznała tego, gdyż wśród konsekrujących go był biskup- zdrajca. Biskupem zosta inny pretendent, a jego miejsce zajął Donat. Donatysći :
sprzeciwiali się tworzeniu wspólnoty nie tylko z biskupami- zdrajcami ale i z tymi, którzy ich uznają. Np. chrzcili ponownie katolików , którzy do nich przystali
pogarda śmierci
silne pragnienie męczeństwa
Donatyzm rozprzestrzenił się w prowincjach afrykańskich nie wyszedł poza nie. Potępienie przez synod rzymski, czy trybunał cesarski nie odniosło skutku. Donatyzm ostatecznie zanikł po najeździe Wandali.
Znaczenie donatyzmu;
Jako ruch polityczny i protest nacjonalizmu afrykańskiego przeciw władzy cesarskiej
Wyrażał sprzeczności, nierówności społeczne; wrogość ludności tubylczej wobec mieszkańców miast, właścicielom ziemskim, znajdujących pod wpływem kultury łacińskiej
Zwolennicy donatyzmu wywodzili się z niższych klas społecznych, posługujących się językiem punickim , nie łaciną nazywali się żołnierzami Chrystusa. Buntują się przeciw niesprawiedliwości społecznej, uciskowi ekonomicznemu występując przeciw warstwom bogatym, klerowi.-czyli katolikom. Posługiwali się siła, prześladując katolików i tych , którzy utrzymują z nimi kontakty. Zdarzały się przypadki samobójstw indywidualnych lub zbiorowych.