9.Ekspansjonizm i doktryna grubej pałki Theodora Roosevelta.

Theodor Roosevelt „Teddy Bear” – prezydent USA od 1901r.

- do czasu doktryny grubej pałki w polityce zagranicznej USA realizowało doktryne Monroe, izolacjonizm od spraw europejskich
- w związku z sytuacją w Ameryce Łacińskiej ( państwa europejskie groziły atakiem na Wenezuelę) prezydent Roosevelt w 1904r. sformułował doktryne grubej pałki, która zakładała prawo amerykanów do interwencji zbrojnych w krajach , które „źle się prowadzą”, nie postępują zgodnie z zasadami.
USA miały być policjantem ładu międzynarodowego. Jeśli jakiś kraj działa sprawnie i właściwie to może liczyć na pomoc Amerykanów.
Stany Zjednoczone legalizowały sobie tym samym prawo do interwencji zbrojnych w przypadkach gdy czuły, że zagrożone są ich interesy. Celem miało być niedopuszczenie państw europejskich do Ameryki Łacińskiej jako kolonizatora (poszerzenie doktryny Monroe)

10.Neutralność USA w początkach I wojny światowej. USA jako państwo stowarzyszone (co to oznacza?)

- Woodrow Wilson w 1913r. zapowiada Amerykanom, że będą z dala od wojny, hasła: „Keep out od War”
- kiedy wybucha I wojna światowa w 1914r. ogłasza neutralność USA
*Niemcy Amerykańscy w różnych stowarzyszeniach, organizacjach wspierali niemiecką ludność
* USA początkowo wspierało finansowo oba bloki militarne, powszechna świadomość, że zwiększona jest pomoc dla państw Ententy
*mimo neutralność prezydent Wilson dostał zgodę od Kongresu na zwiększenie zbrojeń i budowę floty
*banki prywatne w USA udzielają kredytów obu blokom, rząd jako neutralny w to nie ingeruję

USA przystępuję do wojny jako państwo stowarzyszone z Ententą. Nie jest członkiem porozumienia państw. Żadnych głębszych zobowiązań. Interesy finansowe, gospodarcze bez układów politycznych.

11.Amerykańskie plany urządzenia powojennego świata – Inquiry Group.

- Prezydent Wilson powołuję Inquiry Group – jednostkę dyplomacyjną, komitet poszukujący rozwiązań powojennych
* pułkownik House – był upoważniony przez prezydenta do prowadzenia rozmów, rokowań poza Departamentem Stanu, wizyty w Berlinie, Paryżu, Londynie
* była to grupa ok.150 specjalistów (mieli tworzyć plany urządzenia powojennego świata) eksperci z różnych uczelni – nie politycy, ale naukowcy w różnych dziedzinach, przygotowywali rozwiązania do problemów poruszanych na konferencjach pokojowych

12..Rozbudowa Departamentu Stanu.

Twórcy polityki zagranicznej:

*Prezydent:
- nadaje ton i określa wytyczne polityki, może określać doktrynalne zasady polityki zagranicznej (np. Doktryna Monroe)
- zawiera traktaty (ale zatwierdza je Senat)
- uznaję nowe rządy (np. 1948r. Izrael przez Trumana)
- powołuję przedstawicieli dyplomatycznych, choć zatwierdza je Senat (zwykła większością)
- może wysyłać swoich emisariuszy (płk. House)
- może uprawiać osobistą dyplomację

*Departament Stanu
- Sekretarz Stanu i jego zastępcy
- wydziały geograficzne, ich sekcje i eksperci
- placówki dyplomatyczne i konsularne
- prowadzenie spraw związanych z polityką zagraniczną państwa
- nawiązywanie i prowadzenie stosunków dyplomatycznych
- negocjowanie traktatów międzynarodowych
- rozwijanie współpracy handlowej, kulturalnej, propagowanie osiągnięć poza granicami
- wydawanie paszportów, etc.

*Senat
- zatwierdza nominacje na ambasadorów
- podejmuje ważne rezolucję (np. w sprawie niepodległości Irlandii, członkostwa NATO)
- może zarządzać dochodzenie w jakiejś sprawie (np. Komisja Nye, skandal obyczajowy Billa Clintona)
- zatwierdza traktaty (2/3 głosów poparcia)

*Komisja Spraw Zagranicznych
- przewodniczący – wiceprezydent USA

13.Wilson i wilsonizm (orędzia -14pkt, 13 dotyczący Polski; polityka wobec innych państw).

- kontrowersje wokół amerykańskiego udziału w I wojnie światowej
- Wilson - peacemaker i misjonarz, lansował globalizm amerykański, odchodzenie od izolacjonizmu

W ciągu 2 kadencji Wilsona – 3 Sekretarzy Stanu:
* Wiliam Jennings Bryan 1913-1915
* Robert Lansig 1915-1920
* Brinbridge Colby 1920-1921

Nie byli z Wilsonem związani tak blisko jak płk. House. Dochodziło do kolizji, gdyż grupa Wilsona nie działała przez kanały Departamentu Stanu, nie informowała o swoich poczynaniach.
Orędzie Wilsona (przed Konferencją Paryską) 8 stycznia 1918r.
*14 pkt Wilsona – Amerykańska wizja powojennego świata – stały się podstawą Traktatu Wersalskiego
Dla Polski szczególnie ważny 13 pkt. mówiący o stworzeniu niepodległego państwa polskiego.

Polityka wobec innych państw:
* wyjazd prezydenta do Europy na rokowanie paryskie
- we Francji entuzjastycznie powitano Wilsona (grudzień 1918r.)
- pierwszy urzędujący prezydent w historii USA, który opuścił kraj wyjeżdżając na rozmowy zagraniczne
- „Mesjasz”, idealista, wybawca Europy
- był serdecznie witany w Wielkiej Brytanii i Włoszech (krótkie wizyty)
- Wilsonowie odwiedzili amerykańskie cmentarze składając hołd poległym żołnierzom

Aktywni przeciwnicy polityki Wilsona:
(Błędem Wilsona było nie zaproszenie do rokowań senatorów, komisji zagranicznych)
- senator William Borah
- senator Henry Cabot Lodge
- William Jennings Bryan

14.Pomoc Europie – humanitarna ARA, militarna AEF; zaangażowanie w zwycięstwo.

ARA – American Relief Administration ; nieoficjalna dyplomacja „dyplomacja żywnościowa”
*Herbert Hoover – już w początkowej fazie wojny pomoc dla ofiar krajów napadniętych przez Niemcy, zbieranie żywności, pomoc humanitarna;
nawet w Rosji Radzieckiej w 1921r. pomoc w dostarczaniu żywności podczas wielkiej głodówki
*Hoover z wizytą w Polsce (sierpień 1919r.)
- polskie dzieci objęte pomocą ARA
- Pomnik Wdzięczności Ameryce (1922r.)

AEF - American Expeditionary Forces – amerykański korpus ekspedycyjny

- siły zbrojne USA walczące w Europie w czasie I wojny światowej
- dowodzone przez Johna Pershinga
- walczyli na terenie Francji, z francuskim i brytyjskim wojskiem przeciwstawiali się siłom niemieckim
- we Francji najbardziej brutalna bitwa Meuse Argonne – 27 tys. Amerykanów zginęło

Straty w ludności – 120 tys. Żołnierzy ( 53 tys. zabitych na froncie i 63 tys. z ran, chorób, infekcji)

15.Wilson – Liga Narodów.

-Liga Narodów „dziecko Wilsona” otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla
-Mowa o niej w 14. punkcie orędzia, Liga Narodów miała być organizacją zrzeszającą państwa do współpracy, zapewniać niepodległość państw.
-Kongres nie ratyfikował Traktatu Wersalskiego, USA nie zostają członkami Ligi Narodów.

16.Sprawy polskie i Polska w polityce Wilsona, stosunek do powojennych granic i plebiscytów.

-„osobista dyplomacja” Wilson-House-Paderewski
- Płk. House – przyjaciel i alter ego prezydenta Wilsona, przyjaciel Polski
- W. Wilson w USA nigdy nie był tak uwielbiany, ceniony jak w Europie
- w orędziu tzw. 14 punktach Wilsona, 13 jest szczególnie ważny dla Polski mówiący o stworzeniu niepodległego państwa polskiego (Polska miała otrzymać te terytoria, które jej się należą, dostęp do morza, Wolne Miasto Gdańsk, plebiscyty na Warmii, Górnym Śląsku)