FINANSE – WYKŁAD

15.03.2013

1. Finanse publiczne – obejmują ogół zjawisk z procesów związanych z pozyskiwaniem, gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem funduszy publicznych podporządkowanych realizacji określonych celów polityki społeczno-gospodarczej.

2. Polityka społeczno-gospodarcza – obejmuje całokształt działań świadomie wykorzystywanych przez sektor publiczny do kształtowania pożądanych zjawisk w gospodarce bądź tylko tworzenia warunków osiągnięcia zakładanych celów przez poszczególnych uczestników gry rynkowej. Do realizacji tej polityki wykorzystuje się instrumenty o charakterze fiskalnym i pieniężnym.

3. Instrumenty fiskalne – to podatki i cła oraz wydatki realizowane za pośrednictwem budżetu państwa innych funduszy publicznych oraz w formie gospodarki pozabudżetowej.

4. Instrumenty pieniężne – to te, które kształtują cenę pieniądza na rynku. Od tej ceny zależy nie tylko wielkość popytu konsumpcyjnego ale również możliwości rozwojowe innych uczestników rynku w tym przede wszystkim: wielkość popytu na dobra inwestycyjne zgłaszane przez podmioty gospodarcze.

5. Funkcje finansów publicznych:

a) Alokacyjna – polega na rozmieszczeniu zasobów pieniężnych w taki sposób aby wyeliminować niesprawności mechanizmu rynkowego. Z jednej strony finansuje wytwarzanie dóbr, których produkcja jest nieopłacalna dla sektora prywatnego, a drugiej strony pełna swoboda wyboru korzystania z dóbr publicznych, mogłaby powodować rezygnację części obywateli z nabywania ich co byłoby sprzeczne z interesem społecznym.

b) Redystrybucyjna – polegająca na wtórnym podziale produktu narodowego przez państwo co dokonuje się przez nieodpłatne i bezzwrotne przyjmowanie zasobów pieniężnych jednych podmiotów rynkowych i przekazywanie ich w tym samym trybie do dyspozycji innych podmiotów. W takiej sytuacji państwo musi podjąć decyzję czy nadać priorytet efektywności gospodarowania godząc się tym samym na zwiększenie rozpiętości dochodów poszczególnych uczestników rynku czy też kierując się zasadą sprawiedliwości społecznej dopuścić do zmniejszenia potencjalnego wzrostu gospodarczego.

c) Stabilizacyjna – polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki fiskalnej i pieniężnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewnienia możliwie pełnego wykorzystania potencjału gospodarki w tym wysokiego poziomu zatrudnienia iły roboczej, a także uzyskania wysokiego poziomu oszczędności gwarantujących wysokie tempo wzrostu gospodarczego przy jednoczesnej stabilizacji siły nabywczej pieniądza.

6. Instrumenty polityki społeczno-gospodarczej – państwo wykorzystuje je do ustalaniu warunku funkcjonowania poszczególnych uczestników rynku w tym:

- Zasada prowadzenia działalności i obrotu gospodarczego,

- Emitowania pieniądza,

- Nierynkowej alokacji zasobów w gospodarce, w tym budowy programów społecznych np. ubezpieczenia społeczne, ochrona zdrowia.

7. Zakres wykorzystania instrumentów polityki społeczno-gospodarczej – związany jest z aktywnością państwa w gospodarce, której skutkiem jest kształtowanie odpowiedniej wielkości i struktury popytu globalnego.

8. Dobra publiczne – są to dobra i usługi świadczone przez państwo na zasadach powszechnej dostępności. Są one pośrednio odpłatne gdyż źródłem ich finansowania są wpływy podatkowe i nie-podatkowe dokonywane przez podmioty gospodarki rynkowej.

9. Podział dóbr publicznych:

a) Sensu stricte – zaliczamy do nich: ochronę narodową, bezpieczeństwo publiczne, administrację państwową, ochronę sanitarną, oświetlenie ulic, korzystanie z dróg publicznych. Ich cecha charakterystyczną jest to, że są one finansowane ze środków publicznych i tym samym nie występuje zasada wyłączności korzystania z nich. W przypadku części dóbr publicznych może wystąpić przymus konsumpcji np. obowiązkowe szczepienie ochronne.

b) Sensu largo – to dobra, które mogą być finansowane i wytwarzane w sektorze prywatnym. Do dóbr tych zaliczamy: usługi związane z ochroną zdrowia i edukacją oraz rozwojem człowieka. Część dóbr jest finansowana w sposób mieszany czyli częściowo ze środków publicznych i prywatnych.