Magdalena Marszałek
gospodarka przestrzenna IV/VII
nr indeksu 18115
Na podstawie dostępnej literatury przedmiotu wyjaśnij pojęcie „dobra publicznego”.
Dobro publiczne zwane też dobrem społecznym, z ekonomicznego punku widzenia charakteryzuje się dwiema cechami:
Jest to dobro niekonkurujące, co oznacza e z chwilą jego powstania i dostępności na rynku może być konsumowane przez inną osobę bez ponoszenia przez nikogo dodatkowego kosztu;
Jest to dobro niewykluczające, co oznacza, że potencjalni konsumenci tak wyprodukowanego dobra publicznego nie mogą być z jego konsumpcji wykluczeni.
KLUCZOWE DOBRA PUBLICZNE
Obrona narodowa – jest dobrem niekonkurującym, a także nie ma praktycznie możliwości wykluczenia z niego kogokolwiek, kto znajduje się na obszarze objętym obrona narodową. Trzeba podkreślić, iż część obszaru Tatr, Bieszczad czy wyspy Wolin może być dyskryminowana, jeśli chodzi o zakres czy jakość obrony narodowej, z powodu braku odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej, czy lokalno obywatelizacji na krańcach terytorium kraju i trudniejszego dostępu. Są to obszary z obronnego punktu widzenia peryferyjnie i rzadko zaludnione, ale istnieją środki techniczne – jak np. rakiety czy łączność satelitarna – pozwalające owe mankamenty w razie potrzeby usunąć lub znacznie ograniczyć. Analogiczne pytania dotyczą udziału sił zbrojnych poza terenem kraju.
Policja – przyczynia się do odstraszania przestępców, brak jednak wyraźnego związku między jakością pracy policji a skutecznością jej ochrony w stosunku do obywateli. Mimo odstraszającej funkcji stróżów porządku przestępczość rośnie.
Edukacja państwowa – Jego publiczny charakter wymusza uniformizację programów oraz dostosowywania ich do możliwości uczniów słabszych.
Dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. W takim ujęciu dobra publiczne tworzą konsumpcję zbiorową społeczeństwa, która jest finansowana z funduszy publicznych.
Zawodność rynku w dziedzinie dóbr publicznych polega na tym, że gmina nie jest wstanie uregulować tej sfery i państwo włącza się do regulacji dóbr publicznych.
Takie cechy dobra publicznego powodują, że nie może ono być skomercjalizowane. Żadne przedsiębiorstwo nie podejmie się jego produkcji i sprzedaży. Nie znaleźli by się też chętni do jego nabycia, skoro każdy może je konsumować, a opłata pieniężna nie warunkuje tej konsumpcji.
Tego typu dobro musi produkować i finansować państwo. Przykładem takiego dobra jest np.
bezpieczeństwo wewnętrzne,
oświetlenie ulic,
i in.
Ogólnie mówiąc, jest to takie dobro, które konsumowane (użytkowane) przez jedną osobę, może być jednocześnie konsumowane przez innych.
Dobra publiczne są przeciwieństwem dóbr prywatnych, które mają cechy: wyłączności w korzyściach oraz konkurencyjności w użytkowaniu.
Przedstaw 5 źródeł prawa z zakresu samorządu terytorialnego, krótko opisz ich zakres podmiotowy oraz obszar regulacji.
Akty prawne:
W literaturze prawniczej spotyka się najczęściej dwie teorie źródeł prawa. Według pierwszej są to fakty uznawane za prawotwórcze, np. stanowienie aktów prawnych zawierających w swojej treści nakazy, zakazy, uprawnienia, lub obowiązki (tzw. Formalne źródła prawa). Najbardziej rozpowszechnionym znaczeniem terminu „źródło prawa” w praktyce jest rozumienie go jako aktu normatywnego, zawierającego obowiązujące normy prawa. W tym znaczeniu mówi się o źródłach prawa cywilnego (akty prawne obowiązujące w zakresie prawa cywilnego), źródłach prawa pracy, prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego itp. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że normatywne podstawy organizacji i działania administracji publicznej mieszczą się w przepisach zakwalifikowanych do różnych gałęzi prawa.
Art. 163.
Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.
Art. 164.
1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.
Art. 165.
1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.
2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.
Art. 166.
1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.
2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.
3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.
Art. 167.
1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.
2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.
3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.
4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.
Art. 168.
Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.
Art. 169.
1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.
2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.
3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.
4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.
Art. 170.
Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.
Art. 171.
1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.
2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.
3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.
Art. 172.
1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.
2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.
Samorząd określa się formą decentralizacji administracji albo administracją sprawowaną przez korporację.
Przepisy prawa powierzają wykonywanie administracji nie scentralizowanym organom administracji rządowej lub w społeczności lokalnej:
Społeczność lokalna - korporacja lub zrzeszenie.
Członkostwo w korporacji następuje automatycznie np. wynika z faktu zamieszkania na terytorium.
Korporacja zawodowa - członkostwo wynika z faktu chęci wykonywania zawodu.
Samorząd może zaskarżyć do sądu administracyjnego decyzje organów państwowych.
W stosunkach cywilnoprawnych z państwem dopuszczalna jest droga sądowa. Samorząd zachowuje się jak obywatel.
Aby samorząd mógł wystąpić w stosunkach cywilno prawnych musi posiadać osobowość prawną.
Samorząd dzieli się na :
Terytorialny (powszechny, komunalny)
Specjalny: zawodowy i gospodarczy
Samorząd terytorialny - jako wyodrębniony w strukturze państwa powstały z mocy prawa związek społeczny powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, w tym celu wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na niego zadań
Niezależność samorządu od administracji rządowej przejawia się w :
kształtowaniu własnej wewnętrznej organizacji
Wyborze organów założycielskich
prawo samorządu terytorialnego do stanowienia prawa miejscowego
Wykonywanie administracji publicznej przez samorząd wynika możliwość stosowania przez samorząd terytorialny władztwa administracyjnego oraz podległość nadzorowania.
Samorząd terytorialny a prawo do informacji publicznej
Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego
Krajowe formy współdziałania (związki, stowarzyszenia i inne)
Międzynarodowa współpraca jednostek samorządu terytorialnego (międzynarodowe zrzeszenia społeczności lokalnych i regionalnych, międzynarodowe instytucje reprezentujące jednostki samorządu terytorialnego)
BIBLIOGRAFIA:
Konstytucja RP z 2 IV 1997 r., Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.,
B. Dolnicki, Samorząd terytorialny, wyd. 4, Warszawa 2009
Ustawa z 8 III 1990 r. o samorządzie gminnym, tekst jedn. Dz.U. 2001, Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.
Stanisław Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa ,