W3

Rozwój miast i urbanizacja

XV WIEK

Ok 1500 r w Koronie polskiej było 689 miast odstek ludności miejskiej wynosił 16% Najlepiej rozwiniętą sieć miejską miała wielkopolska z 42 mastami na 10 tys km2

(na ziemi łęczyckiej 60 miast na 10 tys km2)

Na pozostałych obszarach korony polskiej sieć miast była znacznie rzadsza

20 miast na 10 tys km2 w prusach królewskich

25 miast na 10 tys km2 na Mazowszu

27 na 10 tys km2 na kujawach (dobre gleby czarnoziemy, sól drewno i woda -> atrakcyjny obszar)

26 miast na 10 tys km2 w małopolsce i 16 na Rusi

XV wiek. 645.8 tys mieszkańców miast w tym w miastach dużych mieszkało 89 tys – 13.8% ludnści miast

Duże – 8 miast – liczba mieszkańców ok 89 tys -> odsetek 13.8

Średnie miasta - > 88 maist -> liczba mieszkańców 178 tys. -> odsetek

W wielkim księstwie litewskim było niewiele ponad 70 miast (1.3 miasta 10tys km2)

Struktuura wielkościowa miasta na podstawie płaconego podatku i zasięgu kontraktów handlowych:

Miasta duże – 6

Średnie – 88

Małe – 230

Najmniejsze – 363

XVII wiek – okres upadku miast

I rozbiór Polski – 1772 r.

Rozwój miast hutniczych dzięki rozwojowi wegla

II połowa XIX -> rozwój osadnictwa przemysłowego. Główny czynnik miastotwórczy = przemysł

II połowa XIX rozwój osadnictwa przemysłowego wielkoprezemysłowego na śląski u w królewstwie polskim, proces koncentracji ludności miejskiej w dużych i największych miastach

Najwyższe tempo przyrostu ludności miejskiej wykazała królewska huta, która prawa miejskie uzyskała w 1869r (od 1934 -> Chorzów)

1855r. – 779 mieszkańców

1875 -> 26 tys mieszkańców

1900 > 58 tys mieszkańcó

Tempo wzrostu 7345%

Lata 1869-1879 reforma miejska w królestwie polskim

• Zmniejszenie liczby miast z 452 114

• Spadek ludności miejskiej z 26.2% w 1865r do 16.3 w 1872

• W guberni piotrkowskiej prawa miejskie utraciło 39 miast, lubelskiej – 48 kieleckiej 34, radomskiej – 52

Prawa miejskie utraciło 79-83% miast

(utrata praw miejskich dotyczyła miast które wzięły udział w powstaniu styczniowym!!)

Z czym to się wiązało : -> zakaz organizowania jarmarków, targów (handel + rzemiosło)

Przywilej pozytywny zahamowania procesu -> zwolnienie z opłat konsumpcyjnych (opłata konsumpcyjna od mięsa i trunku)

Królestwo Polskie

• Skok ludnościowy łodzi z 36 tys w 1868r do 314 tys w 1897r o 772%

• Warszawa z 254.6 do 683.7 tys o 168%

W latach 1865 – 1897 przyrost ludności miejskiej -> 131%, a najszybszy w guberni piotrkowskiej – 376%, warszawskiej – 154%, w suwalskiej o 12%

Zabór austriacki – odsetek ludności miejskiej – 21% (tak mało ponieważ w Galicji były zróżnicowane miasta np. kraków + inne wiochy -> nie było tam perspektyw gospodarczych. Największe miasto Galicji -> Lwów)

Początek XX stulecia

• ¼ ludności polski mieszkałą w miastach

• Najbardziej zurbanizowany górny śląsk 50% ludności miejskiej

• W latach 1900 – 1912 wzrost wsk. Urbanizacji z 23.1 do 29.2 %

I Wojna światowa – zahamowanie rozwoju miast najmniej ucierpiały miasta w zaborze pruskim

W Polsce płn-wsch w tych czasach obszar ten był obiektem masowej emigracji („brazylijska gorączka emigracyjna”)

Międzywojnie

1921r – 25.7 mln mieszkańców, 610 miast wsk urb 24.7% 12 miast powyżej 100tys

Woj. Warszawskie – 46.3%

Łódzkie – 38.7%

Zachodnie – 34%

Południowe – 21%

Wschodnie – 12%

1931r

636 miast, wsk urb. 27.4%

Największą dynamikę wzrostu wykazała GDYNIA

Z 3.2 tys w 1921r do 30.2 tys w 1931r -> 855%

W latach 1921 – 1931 przyrost ludności miejskiej wynosił 2.5% rocznie

Kryzys gospodarczy w świecie 1929 – 1935

Polska wyszła dopiero z tego kryzysu w 1936r.

17.09.1939

Zajęcie 201 000 km2 -> 51.8 terytorium – utrata 164 miast

Przyznane Polsce ziemie zachodnie i północne 256 miast (utraciliśmy miasta głównie rolnicze ze wschodu, zaś dostaliśmy miasta z murowana zabudową mieszczące się na zachodzie)

Po II WŚ – 682 miasta, wsk urb. 33.1%

Dynamika rozwoju liczby ludności w miastach

• W latach 1946 – 1950 -> 5.8% rocznie, odsetek ludności miejskiej 39%

• W latach 1951 – 1960 4.3 % rocznie, odsetek ludności miejskiej

• W latach 1961 – 1970 2.4% rocznie, odsetek ludności miejskiej 52.2%

• W latach 1971 – 1978 – 2.4% rocznie, odsetek ludności miejskiej57.5%

• W latach 1979 – 1988 -> 1.5% rocznie, odsetek ludności miejskiej61.2%

• 1990 i 2000 ->> 61.8% (pojawienie się suburbanizacji)

• W latach 1989 – 2002 – 0.1% rocznie, odsetek ludności miejskiej61.7% (dezurbanizacja)

Obecnie odsetek ludności miejskiej ZMNIEJSZA SIĘ !!!

Gentyfikacja -> powrót mieszkańców do centrum

Studentyzacja -> studenci przejmują/wynajmują stare kamieniczki w celu podjęcia studiów

Obecnie:

Wzrost przestępczości, prostytucja, bezdomność, choroby cywilizacyjne

Na przestrzenni ostatnich 20 lat – najszybciej rozwijały się miasta duże

Obecna struktura wielkościowa miast w Polsce

Małe miasta do 20 tys -> 684 -> odserek ludności miejskiej – 21.4

Średnie miasta od 20 do 100tys -> 180 -> odsetek ludności miejskiej 31.7

Miasta duże -> 39 -> odsetek ludności miejskiej 45.9

Ogółem mamy 903 miasta

Dominują miasta średnie, rozwój miast gdzie są dobrze rozlokowane (bliskośc autostrad, stref ekonomicznych)

Taka sieć osadnictwa nazywa się - > POLICENTRYCZNA

Nierównomierne rozmieszczenie miast w Polsce – najgęściej miast jest w Wielkopolsce ponad 110 miast. Na 2 miejscu -> Dolny Śląsk ponad 90 miast. 3 miejsce -> Mazowsze

Najmniej miast i najsłabiej rozwinięta sieć miejska jest na obszarze woj. Świętokrzyskiego – tylko 30 miast. Mało również w woj. Opolskim

Do 2009 R. 892 miasta

• W 2009-897 miast przybyło 5 nowych miast

• Nowe miasta: Bobrowa Szczucin, Krynki, Michałowo, Brzostek

W 2010 do grona miast dołączyły:

• Tychowo, Szpietowo, Łaszewo, Radłów, Kołaczyce, Przecław

Przyczyny wzrostu ludności w miastach:

Przyrost rzeczywisty oraz saldo migracji (w okresie powojennym wzrósł przyrost naturalny)

Zmiany granic administracyjnych (duże miasta wchłaniały mniejsze miasteczka koło siebie ((Warszawa))

Układ węzłowo pasmowy występuje w Polskiej sieci osadniczej. – miasta są węzłami – a linie komunikacyjne tworzą połączenie

Układ ten jest bardzo czytelny na mapach

532 ośrodki lokalne w Polsce

W polsce około 51 000 WSI !!

Po 89 roku miasta przejmują funkcje polifunkcyjne (wielofunkcyjne)

Im bardziej na wschód polski tym miasta stają się coraz młodsze.

Osadnictwo miejskie w Polsce może tworzyć różne formy:

Aglomeracje miejskie -> duże skupiska ludności

- aglomeracje monocentryczne (1 jądro) Łódź warszawa

- aglomeracja policentryczna (2 jądra) (Bydgoszcz-Toruń, Legnica-Głogów)

Górny Śląsk – konurbacja – miasta obok leżące uzupełniają się

Rozwój aglomeracji w Polsce jest nierównomierny: wynika to z polityki państwa, nie ma zgody na to które aglomeracje maja się szybciej rozwijać a które nie.