4. Stopień rozwoju naukowego andragogiki

O rozwoju i poziomie zaawansowania naukowego danej dyscypliny świadczy stopień uporządkowanego piśmiennictwa, które należy do jej zakresu. Pod tym względem teoria Oświaty dorosłych w Polsce. W latach między wojennych została opublikowana bibliografia oświaty pozaszkolnej Janiny Skarżyńskiej( za lata 1900-1928 i dodatek za okres 1929-1931). Kontynuacją była biblio. Oświaty dorosłych za l. 1933-1939 publikowana na łamach dwóch miesięczników:

- Polskiej Oświaty Pozaszkolnej 1933-1934 i Pracy Oświatowej 1935- 1939. Kolejną pozycja była

- Bibliografia Oświaty Dorosłych z okres od I stycznia do 31 grudnia 1948- Jadwigi Czarneckiej.

Poważnym osiągnięciem w tym zakresie jest również:

- Bibliografia Oświaty Dorosłych- Kazimierza Wojciechowskiego- 1957- 71 zawiera 1300 prac, uporządkowanych według działów: pojęcie , system i historia oświaty dorosłych, społeczeństwo i kultura, zagadnienia psychologiczne, dydaktyka dorosłych, kultura i wychowanie, wczasy dnia powszechnego, świąteczne i doroczne, pracownik oświaty i kultury oraz inne Kontynuując dzieło K. Wojciechowskiego. Tadeusz Wójek przygotował w latach 1995-1999 :

- Bibliografię oświaty i kultury dorosłych za lata 1971-1995 rejestrując w niej 7360mpozycji powstałym w następnym wymienionym ćwierćwieczu. Początkowo drukowana w czasopiśmie Oświatowiec 1998-1999i Ruch pedagogiczny 1999, an następnie jako odrębne czasopismo.

O bogatym dorobku teorii oświaty dorosłych w Polsce w ost. dziesiątku lat XXw. wnioskować można z bibliografii bieżącej i działów recenzji zamieszczonych we współ. czasopismach andragogicznych : Edukacja Dorosłych, Edukacja Ustawiczna Dorosłych, Oświatowiec, Rocznik Andragogiczny i in.

O poziomie naukowego zaawansowania teorii oświaty dorosłych mówi ilość publikowanych bibliografii poszczególnych działów ośw. dor. , np. oswiaty rolniczej, ruchu teatrów amatorskich, czy zagadnień sztuki tanecznej. Przykładem jest seria wydawnicza: Problemy kultury i działalności kulturalno- oświatowej.

Dyscyplinie zarzuca się ,iż nie wszystkie formułowane w niej sady i uogólnienia , mają cechy teorii naukowych. Krytyka : czerpie z dorobku licznych nauk pomocniczych. Wielu krytyków teoretyczności andragogiki twierdzi, iż odbiega ona od stanu pożądanego- przyczyny:

• Charakter ontologiczny zjawisk oświatowych(edukacja formalna, nieformalna i pozaformalna,

• Epistemologiczny- uznanie andragogiki za naukę praktyczną( służąca poradami metodycznymi),

• Odwołanie się do najprostszych badań- brak badań eksperymentalnych.

Rozwojowi tej dyscypliny nie sprzyja również brak badaczy, a to prowadzi do ograniczeń teoretycznego rozwoju andrag. Wszystkie przyczyny sprowadzają się do jednej: metodologia badań naukowych.

Z powyższym nie zgadza się Mieczysław Malewski, doszedł on to wniosku, że:” andragogika jest produktem swojego czasu i odbija jego wszystkie zmieniające się racjonalności. Nie jest ona ani teoretycznie uboga, ani tym bardziej teoretycznie jałowa. Przeciwnie wolumen istniejącej w niej teorii naukowych jest na tyle bogaty, że wypełnia całą pragmatyczna przestrzeń, uznawaną przez współczesne nauki za teoretycznie prawomocną”.

Andragogika jest jednak nauka praktyczną. Wychodząc od diagnozy określonych zjawisk kreuje zamierzone zmiany społeczne, ustalające cele i środki tej działalności. Jest nauka o urzeczywistnianiu zamierzeń. Teorie naukowe w andr. powinny mieć walor instrumentalny, powinna być teorią działania celowego, badać drogi i narzędzia kreowania nowej rzeczywistości

. poznawać środki i sposoby tworzenia nowej, urojonej rzeczywistości, stwarzać podstawy racjonalnej zamierzonej działalności , pytać o drogę jak można osiągnąć zamierzony cel, plan, ideał przez odpowiednia działalność człowieka. Tworzenie i przekształcanie rzeczywistości- nadrzędne zdanie andragogiki. Jest metodologią( metodyką) działania społecznego, prakseologią działania oświatowo-kulturalnego, jest nauką o wyborze skutecznych środków działania. Prze teoria oświaty dorosłych staje zadanie : skutecznego służenia praktyce oświaty dorosłych, a zatem przebudowy kraju z pośrednictwem tej edukacji.

Propozycje poprawy statusu tej nauki :

• Terminologia andragogiczna. Operuje ona wieloma pojęciami stosowanymi w języku potocznym o nieokreślonych dokładnie znaczeniach, np. szkolenie, używany na określenie wielu działań edukacyjnych dla dorosłych- kształcenia kursowego na potrzeby zawodowe. Wyparł on termin kurs stosowane w systemie doskonalenia zawodowego, stanowiący trzon kształcenia i dokształcania zawodowego. Termin szkolenie powinien oznaczać kształcenie kogoś w trybie skróconym i uproszczonym. W klasycznym rozumieniu tego słowa nie ma miejsca na głębszy rozwój intelektualny. W związku z tym należy go uznać z nieadekwatny do zmieniającej się sytuacji i wzroście wymagań kwalifikacyjnych wymaganych od pracowników i zastąpić ; kształceniem, dokształcaniem, doskonaleniem zawodowym o dość jasno sformułowanych zakresach i sprecyzowanych funkcjach.

- nadużywanie terminu Uniwersytet ludowy- instytucja wychowawcza w zasadzie dla młodzieży wiejskiej, wzór został wypracowany przez Ignacego Solarza w latach międzywojennych. Dziś pojęcie to rozszerzone, oznacza różne formy skróconego kształcenia dorosłych, np. katolickie uniwersytety ludowe- cykle niedzielnych spotkań edukacyjnych, przypominające punkt dyskusyjny.

• Poszukiwanie lepszej metodologii badań, konieczne preferowanie mało popularnych badań eksperymentalnych. Dotyczyć mogą: organizacji i metodyki uczenia się dorosłych w różnych typach szkół i instytucjach pozaszkolnych, ich samokształcenia, edukacji przez kulturę i sztukę, sposobów spędzania czasu wolnego, efektów różnych form zabawy, zajęć hobbistycznych, funkcjonowania aa instytucji kultury i efektywność ich działania. Metoda indywidualnego przypadku- rzadko stosowana , zmierzająca do poznania warunków, motywacji i stosowanych form oraz wdrażanej organizacji kształcenia dorosłych.

Mówiąc o pogłębieniu badan andragogicznych należy zlikwidować dwie przeszkody:

1. Konkurencja i gospodarka rynkowa oraz traktowanie instytucji oświatowych i kultury jako przedsiębiorstw. Współzawodnictwo i rosnąc konkurencja sprawiają, iż kierownictwo wielu instytucji nie wyraża zgody na badania w obawie o zagrożenie tajemnic produkcji. Jeśli jednak wyrazi zgodę to nie chętnie dopuszcza badacza do poznania prawdy , np. o zakresie procedur dokształcania pracowników.

2. Dokumenty prawne o ochronie danych osobowych. Powołują sie na nią osoby odmawiające przeprowadzenia Bad. indyw. Np. wywiadu na temat motywów czy warunków kształcenia , czy aspiracji edukacyjnych.

Andragogikę należy ukierunkować jako metodę i strategię tworzenia rzeczywistości jeszcze nie istniejącej. Zakres jej zadan powinien być przesunięty z opisu i diagnozowania rzeczywistości oświatowej na projektowanie i tworzenie rzecz. edukacyjnej, społecznej i kulturalnej.

W trosce o rozwój tej nauki ważne jest wypracowanie planu badań naukowych. W palnie tym powinny znaleźć się kluczowe zagadnienia i strategia ich realizacji. Te istotne zjawiska i problemy powinien opracować Zespół Pedagogiki Dorosłych Komitetu Nauk Pedagogicznych, zaś poszczególne ośrodki badań and. Zgodzić się na uznanie ich ważności i akceptację ich realizacji.

W planie badań powinny się znaleźć sprawy ¹kształcenia ogólnego dorosłych i ²systemu kształcenia i dokształcania zawodowego, tj. :

- ¹odbudowa uczelni wszechnicowych(środowiskowych i ponadlokalnych),zwłaszcza uniwersytetów środowiskowych i regionalnych. W tym obszarze ważne jest wkomponowanie w proces edukacji dorosłych wszystkich środków masowego przekazu, hipermediów i maszyn nauczających, w tym Internetu, nauczania przy pomocy taśm i płyt z nagraniami.

- ²nalezy wypracować przyszłościowy model kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego, zbiorowego i indywidualnego pracowników w różnych resortach i branżach, tak by stały się one ważnym i znaczącym elementem zarządzania kadrami i optymalizacji funkcjonowania różnych instytucji w obrębie tych branż.

Projekt Rubensona: ”posługując się terminologią kartograficzną, wskazał, że dopóki andragogika nie sporządzi akceptowanej przez badaczy mapy właściwego sobie obszaru badań i nie wyznaczy na niej kluczowych punktów, gromadzona wiedza nie będzie miała charakteru komunikatywnego i nie będzie mogła przybliżyć się do ideału teoretyczności”.

Ważnym zadaniem andragogiki jest zintegrowanie bogatego dorobku naukowego na temat człowieka dorosłego i jego kształcenia, zgromadzonego w różnych naukach zajmujących się odmiennymi obszarami jego życia. Istnieje dziś pilna potrzeba syntezy ogromnej wiedzy na temat kształcenia i wychowania ludzi dorosłych nagromadzonej w obrębie wielu nauk, np. Psychologia (pedagogiki), socjologia(wychowania ), ekonomi( edukacji), metodologii badań edukacyjnych, historii wychowania i wielu In. Wielość zagadnień charakteryzowanych w tych naukach, a wchodzących w skład teorii oświaty dorosłych, powinna być uporządkowana w jednej wspólnej teorii. Tak zbudowana teoria ośw. Dor. Powinna być rozległą, ogólna refleksją o systemie oświaty pozaszkolnej, wszechstronnością tworzących ja metod, środków i osiąganych efektów.

Postulowana synteza mogłaby zapobiec szkodliwym następstwom socjalizacji, dokonujących się w obrębie tych nauk. Tak skonstruowana integracyjna teoria oświaty dorosłych winna kierować się futurologiczna zasadą edukacji dla przyszłości, być teorią tworzenia przyszłego świata, strategią kreowania, metoda edukacyjną przyszłej rzeczywistości społecznej.