1. Definicja ergonomii. Podaj jakie są zadania ergonomii. Czym zajmuje się ergonomia korekcyjna? Czym zajmuje się ergonomia koncepcyjna? Dlaczego ergonomia nazywana jest dziedziną stosowaną?

Ergonomia jest dziedzina teoretyczna i stosowana, w której wykorzystuje się wiedze o możliwościach psychofizycznych człowieka do projektowania i korygowania wyrobów użytkowych maszyn, urządzeń, narzędzi i materialnego środowiska pracy w celu usunięcia zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka, optymalizacji kosztu biologicznego pracy, zapewnienia odpowiednich warunków i wydajności, wygody i satysfakcji z pracy.

Zadanie ergonomii:

Optymalne dostosowanie wytworów materialnych człowieka i warunków ich użytkowania do właściwości psychicznych i fizjologicznych człowieka, uwzględniając czynniki środowiska materialnego i społecznego.

Ergonomia koncepcyjna podaje przesłanki i wymagania do projektowania:

• budynków mieszkalnych, jadalni, urządzeń socjalnych

• pomieszczeń i stanowisk pracy

• wejść, wyjść, przejść, drzwi, okien, podłóg itp.

• instalacji grzewczych, wentylacyjnych

• maszyn oraz urządzeń produkcyjnych i sterujących

• procesu produkcyjnego, transportu i magazynowania

• urządzeń sygnalizacyjnych stanowiska pracy
  
  Ergonomia jest dziedziną stosowaną, ponieważ może się rozwijać tylko wówczas, gdy zasady i zalecenia przez nią wypracowane znajdują zastosowanie w praktyce.

1. Opisz (naszkicuj) układ maszyna-człowiek środowisko pracy. Podaj elementy, które wpływają na decyzję podejmowana przez człowieka – operatora maszyny budowlane (innej maszyny). Wyjaśnij w jaki sposób operator kontaktuje się z maszyną roboczą?

2. Wymień kategorie strat, jakie można przynieść zbyt niski poziom ergonomicznej jakości wyrobów.
   • straty ekonomiczne bezpośrednie, których wielkość możliwa jest do oszacowania (np. niska wydajność i produkcja braków spowodowana przemęczeniem nadmiernym hałasem, złym oświetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie, itp.);
   • straty pośrednie, których wielkości nie można w prosty sposób oszacować )np. utrata zdrowia, duża płynność kadr, niszczenie materiałów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i nie lubienia swojej pracy, itd.);
   • straty moralne, nie poddające się ekonomicznej wycenie (np. złe samopoczucie spowodowane zmęczeniem, brak poczucia podmiotowości: wzrost bierności i apatii, zanik potrzeby wartości wyższych, itp.).

3. Jakie czynniki wpływają na wysiłek psychiczny operatora maszyny roboczej? Opisz krótko każdy z nich.
   rodzaj i struktura zadań, presja czasu, przebieg procesów informacyjno-sterowniczych, duża ważność informacji(występuje silniejsza koncentracja), dokładność informacji( np.konieczność dokładnego odczytania wskazań miernika)

4. Jakie czynniki mogą decydować o monotonii pracy kierowcy (na innym stanowisku pracy)?
   - jednostajność i niezmienność procesu pracy

- jednostajność i niezmienność otaczających warunków
- konieczność stałej uwagi, napięcie nerwowe
- cech osobniczych pracownika
- bardzo łatwa prawa, nie wymagająca zmian pozycji ani myślenia

1. Jakie znasz metody oceny wysiłku fizycznego na stanowisku pracy? Opisz krótko każdą z nich.
   
   Oceny wysiłku fizycznego dokonuje się przez:

• Pomiar i porównanie zużycia tlenu z maksymalną zdolnością pochłaniania tlenu przez organizm
  człowiek w czasie pracy fizycznej pochłania pewną ilość tlenu w stosunku do mak. Pochłaniania. Przyjęto klasyfikacje:

-praca lekka- 10% max pochłaniania tlenu przez ustrój człowieka

-praca średnia-10%-35%
-praca ciężka- 30%-50%

-praca bardzo ciężka- ponad 50%

• Pomiar zmian fizjologicznych
  Wykonuje się do przez pomiar tętna, temperatury ciała, pogłębienia i przyspieszenia oddechu, podwyższonego ciśnienia krwi.

• Pomiar wydatku energetycznego i obciążenia fizycznego
  Część energii wyzwolonej w organizmie zostaje zużyta na pracę, część służy do podtrzymania życia i temperatury ciała. Zużycie energii na pracę nie powinno przekraczać 2000 do 2500 kcal/8h, optymalnie 3325-5028 kJ/ 8h.

1. Jakie wielkości charakteryzują zdolności wysiłkowe człowieka na stanowisku pracy?

2. Czym zajmuje się antropometria inżynieryjna?

3. Wyjaśnij pojęcia: reakcja prosta, reakcja złożona, ślepe ruchy pozycyjne, ruchy powtarzalne, pole martwe, centyl (człowiek np. 50 centylowy C50), sozologia, eutyfronika.

4. Jak urządzane są: pole widzenia urządzeń sygnalizacyjnych, pole pracy sterowniczej? Jak układają się strefy postrzegania wzrokowego?
   
   Pole pracy sterowniczej służy do rozmieszczenia urządzeń sterowniczych w optymalnym polu pracy lub w sferach pracy. Sterownicze pole pracy dzieli się na 3 strefy:
   - strefa I(A)- urządzenia sterownicze bardzo ważne i często używane wymagające pracy samego przedramienia.
   - strefa II(B)- urz.ster. mniej ważne, rzadziej używane, wymagające pracy wyciągniętego ramienia
   - strefa III(C)- urz.ster. mało ważne wymagające zasięgu ramienia przy wychyleniu górnej części ciała do 15 stopnii, od pionu
   
   Urządzenia sygnalizacyjne pulpitu sterowniczego należy umieścić w pionowym i poziomym polu widzenia maszynisty. Rozmieszczenie urz.syg. w zależności od częstotliwości obserwacji dzieli się na 3 strefy:
   strefa I(A)- umieszcza się sygnalizatory wymagające obserwacji stałej lub szybkiego postrzegania

strefa II(B)- syg. wymagające obserwacji okresowej

strefa III(C)- syg. wymagające obserwacji sporadycznej, nie mające zasadniczego znaczenia.

Strefy postrzegania wzrokowego układają się pionowo lub poziomo.

1. Wymień i krótko opisz zasady (tzw. zasady McCormicka) rozmieszczania urządzeń sterujących (sygnalizacyjnych). Podaj przykłady.
   
   1.Zasada spełnionej fukcji-polega na grupowaniu elementów sygnalizacyjnych i sterujących, spełniających tę samą lub podobną fukcję

2.Zasada ważności- elementy sygnalizujące i sterujące grupuje się w zależności od tego, w jakim stopniu warunkują one realizację postawionego zadania. Elementy sygnalizacyjne i sterujące, mające zasadniczy wpływ na wykonanie zadania, umieszczane są w najlepszych miejscach-nawet jeśli są rzadko używane.

3.Zasada optymalnego umiejscowienia- dla każdego z elementów sygnalizacyjnych i sterujących poszukuje się optymalnego miejsca w pulpicie sterującym z punktu widzenia jego zastosowania(wygody, dokładności, szybkości)

4.Zasada kolejności użycia-grupowaniu elementów sygnalizacyjnych i sterujących wg typowych powiązań dla pracy i obsługi danego urządzenia

5.Zasada częstości użycia- grupowaniu elementów syg. I ster., że rozlokowuje się urządzenia najczęściej używane w najkorzystniejszych położeniach

1. Jakie znasz rodzaje sygnałów i sygnalizacji.
   Rodzaje sygnałów:

• Sztuczne- wysyłane przez specjalne urządzenia

• Naturalne- płynące bezpośrednio z otoczenia

• Zwrotne- jakimi w pewnych warunkach stają się skutki działania spowodowanego poprzednim sygnałem

• Sygnały pochodzące z wrażeń kinestetycznych ciała ludzkiego

Rodzaje sygnalizacji:

• Ilościowa- dostarcza inf.liczbowych o kontrolowanych procesach i zachodzących zmianach

• Jakościowa- dostarcza inf.o stanach, których nie można wyrazić w wartościach liczbowych( np. znaki drogowe)

• Kontrolna-dostarcza inf. O alternatywnych stanach urządzenia

1. Podaj podstawowe zależności pomiędzy ruchem urządzenia sterowniczego a oczekiwanym kierunkiem zmian wielkości sterowanej.

2. W jaki sposób hałas oddziałuje na organizm człowieka (oddziaływanie swoiste i nieswoiste)? Jaki jest dopuszczalny poziom hałasu w kabinie kierowcy (lub innych stanowiskach pracy)?
   
   Oddziaływanie swoiste hałasu:
   Największe znaczenie dla zrozumiałości mowy ma pasmo częstotliwości 300-3000 Hz o poziomie 30dB -+12 dB w zależności od rodzaju dźwięków. Jeżeli intensywność hałasu przewyższa intensywność dźwięków mowy o 6 dB, to odbiór sygnałów słownych jest niemożliwy. Rozróżnia się następujące etapy wpływu hałasu na słuch człowieka:

• adaptacja- jest ona odwracalna, występuje podwyższenie progu słyszalności, ale ustęouje po kilku minutach odpoczynku w ciszy

• zmęczenie hałasem- w stanie długotrwałego przewyższenia progu słyszalności, które ustępuje po kilkunastu godzinach odpoczynku w ciszy, czasem po kilku dniach

• uraz akustyczny- występuje przy zbyt dużym natężeniu hałasu i czasie narażenia. Skutkiem są uszkodzenia błony bębenkowej lub narządu Cortiego.
  
  Nieswoiste oddziaływanie hałasu:

• wywołanie stanu nieprzyjemności, przykrości, niepokoju, lęku

• zmniejszenie zdolności skupienia uwagi

• ograniczenie zdolności myślenia- trudność wykonywania prac precyzyjnych

• wydłużenie czasu reakcji, zwłaszcza czasu podejmowania wyboru i decyzji

• obniżenie wydajności pracy
  
  Dopuszczalny poziom dźwięku(dB) stanowiska kierowców pojazdów samochodowych- 80
  -/- prac biurowych- 60
  Proste mechaniczne czynności- 85

1. W jaki sposób drgania oddziałują na organizm człowieka? Jaki są wartości przyspieszeń drgań odbieranych jako uciążliwe?
   
   Drgania są jednym z czynników wpływających niekorzystnie na zdrowie i wydajność pracy człowieka. Przez wibracje rozumie się drgania mechaniczne, które są przekazywane ciału ludzkiemu przez pracujące urządzenie lub konstrukcje. Ocena oddziaływania drgań mech. na organizm człowieka jest trudna, gdyż zależy od wielu czynników (własności fizycznych, fizjologicznych, psychicznych człowieka, częstości drgań narządów wewnętrznych czł.)
   
   Gdy drgania działają w dłuższym czasie czasu(miesiące, lata) mogą nastąpić zmiany w układzie kostnym, nerwowym, naczyniowym. Powstają naroślą i wypustki kostne kości promieniowej, martwice tkanki kostnej na skutek niedokrwienia. Później dochodzi do zwapnień torebek stawowych, okostnej i więzade, zaczerwienienie lub sinienie rąk. Następnie występują zaburzenia snu, stany gorączkowe, pobudliwość nerwowa, bóle głowy, serca. Dłuższe przebywanie w strefie drgań intensywnych powoduje zmiany czynności kory mózgowej, która jest podłożem procesów myślenia, zapamiętywania. Zmienia się również sprawność wzroku.
   Laboratoryjne badania reakcji subiektywnego odczuwania drgań potwierdziły pogląd, że o szkodliwości drgań ogólnych decydują wartości przyśpieszenia występujące w zakresie częstotliwości poniżej 100Hz, natomiast przy oddziaływaniu drgań miejscowych reakcja organizmu najostrzej występuje przy częstotliwości 5-1200 Hz.

2. Jakie znasz rodzaje wentylacji? Jakie warunki mikroklimatyczne powinny być zapewnione w pojeździe?
   Rodzaje wentylacji:
   - naturalna
   - sztuczna
   
   -Rozkład wartości mikroklimatycznych w pojeździe powinien być możliwie równomierny.

- Prędkość ruchu powietrza nie powinna przekraczać 0,2 m/s, max 0,5 m/s.
- Wilgotność względna powinna wahać się w granicach: lato- 40-60%, zima- 30-70%, max 75%
- temperatura w granicach:
lato: 20-23, dopuszczalna max <28, zima 16-18, dopuszczalna max 17-22

1. Wyjaśnij pojęcie: choroba zawodowa, wypadek, prawie (nieomal) wypadek, zagrożenie aktywne, pasywne, pośrednie, bezpośrednie, system bezpieczeństwa.
   
   Za choroby zawodowe uważa się choroby określone w urzędowym wykazie chorób zawodowych. Warunkiem wykazania ch.zaw. jest wykazanie, że jednostka wymieniona w wykazie chorób zawodowych pozostaje w związku przyczynowym z warunkami pracy i charakteryzuje się symptomologią, która odpowiada działaniu biologicznemu zawodowego czynnika szkodliwego.

Wypadek-zdarzenie nagłe, niezamierzone i nie dające się kontrolować, zawsze jest jednak poprzedzone sytuacją określoną mianem zagrożenia.Wypadek może wywołać szkodę

Prawie(nieomal) wypadek- niebezpieczne zdarzenie związane z pracą, które nie skończyły się urazami pracowników. Występują one w tych samych okolicznościach i wywołane są tymi samymi przyczynami, które nieco w innej sytuacji mogłyby lub mogą doprowadzić do śmierci lub urazu pracownika.

Zagrożenie aktywne-

Zagrożenie bezpośrednie- takie, które oddziaływuje wprost- nie jest oddzielone przeszkodą.

Zagrożenie pośrednie-takie, które jest oddzielone przeszkodą i może prowadzić do powstania zagrożenia bezpośredniego( po usunięciu przeszkody)

System bezpieczeństwa- układ składający się z ludzi, procedur postępowania i narzędzi, który używa systematycznych technik inżynierskich i zarządzania, by pomóc w utrzymaniu bezpieczeństwa.

1. Wymień podstawowe przyczyny wypadków w pracy.
   - niewłaściwa organizacja pracy
   - aktywne oddziaływanie na człowieka czynników pośrednich
   - aktywne działanie czynnika ergonomicznego bezpośrednio na człowieka

2. Piramida Heinricha i jego zasady tzw. aksjomaty prewencji wypadkowej.
   
   1. Pojawienie się wypadku wynika z łańcucha przyczynowego zdarzeń, z których ostatnim jest wypadek.

2. Większość wypadków jest powodowana przez niebezpieczne zachowania.
3. Wystąpienie wypadków połączonego z poważnym zranieniem poprzedza przeciętne 300 wydarzeń niebezpiecznych

4. Wielkość szkody powodowanej przez wypadek jest losowa i trudna do przewidzenia natomiast wystąpieniu samego wypadku można zapobiec.
5. Rozpoznawanie motywów i przyczyn podejmowania niebezpiecznych zachowań daje podstawy do działań prewencyjnych.
6. Są 4 główne metody zapobiegania wypadkom: odpowiednie projektowanie i kontrola maszyn i wyposażenia, uświadamiająca działalność wśród personelu, dostosowanie pracowników oraz dyscyplina pracy.
7. Metody, które są najbardziej efektowne w prewencji wypadkowej, są analogiczne z metodami kontroli jakości, kosztów, wydajność pracy.

8.Zarządzanie daje najlepszą okazję do prowadzenia prewencji wypadkowej i na nim spoczywa cała odpowiedzialność za wypadki.

9. Przełożony jest kluczową postacią w prewencji wypadkowej. On bezpośrednio kontroluje zachowanie pracownika.
10. Aspekty prewencji wypadkowej są uzupełniane przez czynniki ekonomiczne:
- bezpieczne warunki pracy są efektywne ekonomicznie
- koszty bezpośrednie, które ponosi pracodawca w związku z wypadkami stanowią tylko 20% łącznych kosztów, które musi on ponieść w związku z wypadkiem

1. W jaki sposób szacuje się ryzyko zawodowe na stanowisku pracy (algorytm postępowania).