Samorząd terytorialny
1. Wskaż relacje występujące pomiędzy gminą, powiatem a województwem.
Zgodnie z zapisami ustawy z 1990r. :
- występuje wykluczenie hierarchicznego podporządkowania władz samorządów przy równoczesnym uprawnieniu ich do dobrowolnego tworzenia wszelkich samorządowych struktur ponadlokalnych oraz demokratycznych podziałów władzy wewnątrz miast i gmin,
-nastąpiło równoległe ograniczenie kompetencji organów rządowych i samorządu terytorialnego,
-nadzór nad samorządem terytorialnym sprowadza się do kontroli legalności jego działań i to w zasadzie w trybie nadzoru sądowego.
(Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju regionu-teoria i praktyka, pod red. D.Stawasz, str.12-13)
W nowym ustroju administracyjnym państwa wprowadzono samodzielne podmioty na trzech poziomach władzy, tzn. poziom gminy, powiatu, województwa
Podmioty samorządowe działać będą na zasadach komplementarności nie zaś w układzie hierarchicznych zależności (podporządkowania).
unitarność – państwo stanowi całość, a gminy, powiaty i województwa nie są autonomiczne w stanowieniu prawa; przeciwnie jednostki samorządu terytorialnego są tylko administracją zdecentralizowaną czyli powstają i działają tylko na podstawie prawa krajowego (ustaw bądź rozporządzeń naczelnych organów administracyjnych),
subsydiarność (pomocniczość) – sprawowanie władzy publicznej powinno spoczywać w rękach instytucji najbliższych zainteresowanym obywatelom; zadania i kompetencje oraz środki finansowe przydzielane są więc w pierwszej kolejności gminom; nie należy jednostce wyższego rzędu (powiatowi, województwu) powierzać zadań, które równie dobrze mogą być wykonane przez jednostkę mniejszą; przekazanie tych zadań na poziom wyższy może nastąpić tylko wtedy, gdy ich wykonanie przekracza możliwość poziomu niższego; państwo powinno je przejmować gdy będą przez nie wykonane zdecydowanie efektywniej,
względna samodzielność – wykonywanie zadań na własną odpowiedzialność bez skrępowania poleceniami indywidualnymi, które pochodziłyby od innych władz publicznych, a nadzór administracji rządowej co do zasady ograniczony jest do kryterium legalności z wykluczeniem celowości,
demokracja – radni oraz wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast wybierani są w wyborach demokratycznych, powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych,
Rząd odpowiedzialny jest za realizację celów o charakterze ogólnopaństwowym. Władze wojewódzkie reprezentują z jednej strony interesy regionalne(władze samorządowe- wyłonione w wyborach) z drugiej odpowiadają za realizację polityki rządu w terenie (wojewoda), zaś gminne i powiatowe-interesy społeczności lokalnych.
(Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju regionu-teoria i praktyka, pod red. D.Stawasz, str.19-20)
Powiat pełni rolę uzupełniającą w zakresie tych zadań publicznych, które przekraczają możliwości przeciętnej gminy. Gmina i powiat są ukierunkowane na zaspokojanie wszystkich podstawowych potrzeb administracyjnych mieszkańców.
Podobnie jak województwo i gmina, powiat również posiada osobowość prawną.
Powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponadgminnym.
(Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju regionu-teoria i praktyka, pod red. D.Stawasz, str.21-29)
2. Przedstaw zadania gminy i kompetencje jej organów.
Do zakresu działania gminy należą sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, te wszystkie które nie są zastrzeżone odrębnymi ustawami na rzecz innych podmiotów. Należy podkreślić, iż są to zadania, których realizacja zaspokaja zbiorowe potrzeby wspólnoty samorządowej. W myśl zapisu o ustawie, do zadań własnych gminy należą sprawy:
-ładu przestrzennego i gospodarki terenami i ochrony środowiska,
-gminnych dróg i ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
-wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymywania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną,
-lokalnego transportu zbiorowego.
-ochrona zdrowia,
-pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych
- komunalnego budownictwa mieszkaniowego,
-oświaty, w tym szkół podstawowych, przedszkoli i innych placówek oświatowo-wychowawczych,
-kultury, w tym bibliotek komunalnych i innych placówek upowszechniania kultury
-kultury fizycznej, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
-targowisk i hal targowych,
-zieleni komunalnej i zadrzewień,
-cmentarzy gminnych,
-porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej,
- utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
-polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
-wspierania i upowszechniania idei samorządowej,
- promocja gminy,
- współpraca z organami pozarządowymi,
- współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Obok zadań własnych gminy gmina może realizować zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego odrębnymi ustawami, zadania przyjęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego.
Odpowiednie ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
Przekazywanie nowych zadań własnych gminie wymaga zawsze zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji.
Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonać także na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Na te zadanie gmina otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do ich realizacji.
W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, zawierać umowy z innymi podmiotami, a tym także organizacjami pozarządowymi. Gmina może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej, ale wyłącznie w przypadkach określonych odrębnymi przepisami prawa.
(Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju regionu-teoria i praktyka, pod red. D.Stawasz, str.13-15)
Ograny gminy:
-rada gminy
-wójt (odpowiednio burmistrz, prezydent)
Działalność organów gminy jest jawna. Obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskania informacji sprawozdawczej z zakresu stopnia realizacji zadań publicznych, protokołów z posiedzeń organów gminy i posiedzeń komisji gminy.
Kompetencje rady gminy:
Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.
Do wyłącznej właściwości rady gminy należy:
uchwalanie statutu gminy,
ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,
powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu - na wniosek wójta,
uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu,
uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,
uchwalanie programów gospodarczych,
ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,
podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach,
podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących:
zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; uchwała rady gminy jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony do 3 lat strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość; do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy,
emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta,
zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,
ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez wójta w roku budżetowym,
zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy,
tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich,
określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta,
tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,
ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym,
określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,
podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań, o których mowa w art. 8 ust. 2 i 2a,
podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku,
podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych,
podejmowanie uchwał w sprawach herbu gminy, nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2086, z późn. zm.), a także wznoszenia pomników,
nadawanie honorowego obywatelstwa gminy,
podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,
stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.
(wikipedia)
Do zadań wójta (prezydenta, burmistrza) należy w szczególności:
Art. 30. 1. Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa.
2. Do zadań wójta należy w szczególności:
1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,
2) określanie sposobu wykonywania uchwał,
3) gospodarowanie mieniem komunalnym,
4) wykonywanie budżetu,
5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
6) (skreślony).
3. W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy.
informacje o jednostce
Art. 31. Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz.
Art. 31a. Wójt opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Art. 31b. 1. Jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub dla mienia, wójt może zarządzić ewakuację z obszarów bezpośrednio zagrożonych.
2. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej wójt działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
3. Podaj wady i zalety bezpośrednich wyborów wójta/burmistrza/prezydenta.
Od 2002r. mamy do czynienia z bezpośrednimi wyborami wójta (burmistrza, prezydenta).wcześniej radni głosowali.
Zalety:
-Możliwość udziału i oddanie głosu mają wszyscy uprawnieni do tego obywatele.
-Od ich wolnej woli zależy uczestnictwo w tego rodzaju wydarzeniu politycznym.
-Uprawnieni obywatele mają także możliwość zgłoszenia sprzeciwu w stosunku do obowiązującego już prawa (weto), bądź też zwołania referendum w celu jego uchwalenia.
-Te atrybuty demokracji bezpośredniej nie mają na celu wyeliminowania władzy sprawowanej przez parlament, ale służą do jej uzupełnienia.
-Obywatele danego państwa mają realny i faktyczny wpływ na tworzenie nowych ustaw oraz na zmiany w już obowiązujących przepisach.
- Dużym plusem także jest udział obywateli w życiu politycznym nie tylko w czasie wyborów, ale w dowolnym momencie.
-Pomaga to w znacznym stopniu kontrolować i oceniać wszystkie instytucje państwowe.
Wady:
- Trudniej jest odwołać daną osobę ze stanowiska (w momencie kiedy rada wybierała, mogła odwołać wójta, burmistrza, prezydenta ze Stanowski)
- wzrastają koszty wyborów,
- jeżeli burmistrz, wójt, prezydent jest z innego ugrupowania niż rada, mogą powstać konflikty,
- nie wiele wiemy o kandydacie, nie znamy go osobiście.
4. Wymień i krótko scharakteryzuj źródła dochodów poszczególnych szczebli
samorządowych w Polsce
Dochody własne gminy:
Wpływ z podatków
Od nieruchomości (opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają trzy rodzaje nieruchomości; budynki, budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz grunty, o ile nie są objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym. Podstawę opodatkowania stanowi dla budynków lub ich części-powierzchnia użytkowa w metrach kwadratowych, dla gruntów powierzchnia a dla budowli-ich wartość zamortyzowana lub sprzed pełnej amortyzacji, albo wartość rynkowa. Podatek regulowany ustawą, stawki aktualizowane co roku przez ministra finansów, traktowane jako maksymalne, każda gmina ma prawo ustalić swoje stawki.)
Rolnego (ma cechy podatku dochodowego, regulowany ustawą o podatku rolnym, płacą go różne podmioty od posiadanych gruntów rolnych, co sugeruje charakter majątkowy, lecz jego konstrukcja, przez odniesienie do elementów teorii renty gruntowej-wyraźnie wskazuje na charakter dochodowy użytków rolnych. Elementami tymi są położenie oraz rodzaj i jakość użytków rolnych. Stawka podatku rolnego jest kwotowa i stanowi równowartość 2,5q ziarna żyta, według ceny skupu w poprzednim roku. Oprócz gruntów rolnych , opodatkowaniu podatkiem rolnym podlegają od 2003r. także inne grunty rolne, nie spełniające obszarowo minimum.)
Leśnego ( o charakterze bezpośrednio zasilającym budżet gmin. Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Skala w podatku leśnym ma charakter proporcjonalny. Stawka jest kwotowa i uzależniona od rodzaju lasu. Podstawowa stawka podatku wynosi równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna z 1 hektara rzeczywistego za rok podatkowy.)
Od środków transportowych (w Polsce opodatkowane są środki transportu, których dopuszczalna masa całkowita wynosi powyżej 3,5 t. Podatek jest płatny w dwóch równych ratach t.j. do 15 lutego i do 15 września każdego roku. Podstawą opodatkowania jest liczba posiadanych przez podatnika środków transportu, stawki mają charakter kwotowy a ich wysokość określa rada gmin).
Od osób fizycznych, opłacanego w formie karty podatkowej (Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika wyrażony w złożonej deklaracji PIT 16 i ma zastosowanie do podatników, których działalność nie jest prowadzona poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.)
Od posiadania psów (Jego wysokość ustalana była przez gminy, jednak ograniczona przez rozporządzenie ministerialne. W 2007 r. wynosił przeważnie 40 złotych. Całość podatku wpływała do budżetu gmin. Poza celem fiskalnym, podatek miał również na celu ograniczanie ilości zwierząt. Z podatku wyłączone były psy gospodarskie, jednak najwyżej dwa na jednej posesji. 1 stycznia 2008 r. podatek ten został zniesiony).
Od spadków i darowizn (Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona wg stanu rzeczy i praw majątkowych w dn. nabycia i cen rynkowych z dn. powstania obowiązku podatkowego.)
Od czynności cywilnoprawnych (Przedmiotem opodatkowania stanowią tytulowe czynności cywilnoprawne jak np. umowy. Podatek płacą strony czynnosci cywilnoprawnych oraz spółki z osobowością prawną w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego lub akcyjnego. Stawki wyrażone są przeważnie jako procent od wartosci przedmiotu czynności cywilnoprawnej, a także kwotowo oraz w przypadku umowy spółki w formie skali regresywnej.)
Wpływy z opłat
Skarbowej ( Pobierana w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej:od podań, załączników, dokumentów. Stawki zawarte są w załączniku do ustawy o opłacie skarbowej. Są to w większości stawki kwotowe.)
Lokalnych: targowej, miejscowej, administracyjnej (Opłatę administracyjną pobiera się za określone czynności urzędowe, Opłatę targową pobiera się od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, dokonujących sprzedaży na targowiskach. Opłata miejscowa jest pobierana od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach o korzystnych właściwościach klimatycznych).
Eksploatacyjnej (w 60%) (Obowiązek uiszczenia opłaty eksploatacyjnej spoczywa na podmiocie wydobywającym kopalinę lub prowadzącym inną działalność regulowaną ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze.)
Innych, pobieranych na podstawie odrębnych przepisów
Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gminy oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy.
Dochody z majątku gminy
Spadki, zapisy i darowizny.
Dochody z kar pieniężnych i grzywien,
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych.
Odsetki od udzielonych pozyczek.
Odsetki od nieterminowo przekazywanych dochodów gminy
Odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych gminy.
Dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego
Inne dochody należne gminie na podstawie odrębnych przepisów
Gminy otrzymują również udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:
Z wpływów z podatku dochodowego od osob fizycznych, od podatników zamieszkalych na terenie gminy (stawka 39,34% podlega obniżeniu w zależności od liczby mieszkańców domów opieki społecznej
6,71% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatnikow posiadających siedzibę na terenie gminy.( od 2004r. stanowi 6,71%)
Ponadto gminy otrzymują dochody w formie transferów z budżetu państwa:dotacji celowych loraz subwencji ogólnej, skladających się z części oświatowej, wyrównawczej i równoważącej.
Dochody powiatów:
Wpływy z opłat
( oplata adiacencka-jej przedmiotem jest wzrost wartości nieruchomości gruntowej wynikającej z dwóch rodzajów przedsięwzięć:budowy komunalnej infrastruktury technicznej oraz przeprowadzenia operacji scalania i podziału lub tylko podzaił gruntów.
opłata eksploatacyjne- jej podmiotem jest wydobywanie kopalin, czyli działalność górnicza, oraz wydobycie surowców minetalnych z odpadów po robotach gorniczych lub procesach wzbogacania kopalin.
Oplaty za zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych-dotyczy sprzedaży detalicznej, wysokość stawki zalezy od rodzaju sprzedawanego alkoholu, opłata od osób rozpoczynających i kontynuujących działalność handlową w stałych punktach sprzedaży i opłate jednorazową od osób posiadających już zezwolenia oraz od jednostek Ochotniczych Saraży Pożarnych.)
Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych powiatu.
Dochody z majątku powiatu
Spadki, zapisy i darowizny
Dochody z kar pieniężnych i grzywien
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budzetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych.
Odsteki od udzielonych pozyczek
Odsteki od nieterminowo przekazywanych dochodów powiatu
Odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych powiatu
Dotacje z budżetow innych jednostek samorządu terytorialnego
Inne dochody nalezne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów
Powiatu otrzymuja także udziały w podatkach stanowiących dochód budzetu państwa:
10,25% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników zamieszkałych na terenie powiatu
1,4% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników posiadających siedzibę na terenie powiatu.
Ponadto otrzymują dochody w formie transferów z budżetu państwa: dotacji celowych oraz subwencji ogolnej, skladającej się z części oświatowej, wyrównawczej i równoważącej.
Dochody województw:
Dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa oraz wplaty od zakładow budżetowcyh i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych województwa.
Dochody z majątku województwa
Spadki, zapisy i darowizny
Dochody z kar pieniężnych i grzywien
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budzetu państwa w związku z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych
Odsteki od udzielonych pozyczek
7.Odsteki od nieterminowo przekazywanych dochodów województwa
Odsetki od środków finansowych na rachunkach bankowych wojewodztwa
Dotacje z budżetow innych jednostek samorządu terytorialnego
Inne dochody nalezne województwu na podstawie odrębnych przepisów
Województwo otrzymuja także udziały w podatkach stanowiących dochód budzetu państwa:
1,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników zamieszkałych na terenie województwa
15,9% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników posiadających siedzibę na terenie wojewodztwa
Ponadto otrzymują dochody w formie transferów z budżetu państwa: dotacji celowych oraz subwencji ogolnej, skladającej się z części oświatowej, wyrównawczej i regionalnej.
Proszę ocenić zasadność istnienia samorządowych powiatów i województw ze względu na ich dochody.
Każdy ze szczebli ma do wykonania szereg zadań istotnych dla danej społeczności lokalnej i odpowiednich dla obszaru, jaki obejmuje. Ogólnie zadania dzieli się na dwie grupy: własne i zlecone. Własne są wykonywane na własną odpowiedzialność i finansowane głównie z gromadzonych przez jednostkę tzw. Dochodów własnych. Zadania zlecone są finansowane środkami z dotacji z budżetu państwa. Przekazanie nowych zadań gminie wymaga zawsze zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji.
Materialną podstawę możliwości realizowania zadań samorządów lokalnych jest:
-wyodrębnione mienie, będące własnością gminy,
- dysponowanie stałymi, bieżącymi przychodami budżetowymi,
- pelna swoboda w dysponowaniu zarówno mieniem, jak i środkami finansowymi.
Każda jednostka posiada budżet, zgodnie z ustwą o finansach publicznych jest to roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki oraz przychodów i wydatków jej zakładow budżetowych, gospodarstw pomocniczych, jednostek budżetowych, środków specjalnych i funduszy celowych.
Województwo oraz powiat dysponuje mieniem własnym oraz prowadzi samodzilną gospodarkę finansową na podstawie budżetu
Finanse samorządu:
-budżet
-nadwyżki budżetowe
- dochody własne
- subwencja wyrównawcza z budżetu państwa na zadania.
6. Wymień cele i zasady reformy administracyjnej kraju z 1999 roku.
Reforma wprowadza tróstopniowy podział terytorium państwa (gmina, powiat, województwo)
Cele:
Zwiększenie sterowności państwa poprzez przeniesienie wielu zadań i kompetencji z poziomu władzy centralnej do województwa, powiatów i gmin.skupienie aktywności władz centralnych na problemach strategicznych.
Uporządkowanie systemu terytorialnego poprzez utworzenie dwóch kolejnych jednostek samorządu terytorialnego, podmiotów prawa publicznego.
Zmiana systemu gromadzenia i wydatkowania środków finansowych na cele publiczne. Odejście od zasady silnej centralizacji finansów publicznych, zmiana relcji między suma budżetów jednostek samorządu terytorialnego z PKB.
Budowa demokratycznych instytucji społeczeństwa obywatelskiego. Oznacza to wprowadzenie na szczeblu województwa, powiatu, gminy do władz przedstawicieli reprezentujących społeczności regionalne i lokalne na podstawie demokratycznych wyborów.
Przystosowanie organizacji terytorialnej kraju i struktur samorządu terytorialnego do standardów obowiązujących w UE. Umożliwo to wykorzystywanie instrumentów prawnych, finansowych i ekonomicznych wypracowanych przez UE na rzecz
kreowania rozwoju regionalnego i lokalnego, a także współpracy międzyregionalnej.
Ponadto reforma ta stwarza szanse na możliwość kreowania awansu elit politycznych, ukształtowanie profesjonalnej służby cywilnej, uporządkowanie systemu kompetencyjnego administracji publicznej i poprawę przepływu informacji, wzrost racjonalności wydatków publicznych.
W stosunku do trzech poziomów samorządu, ustanowionych w wyniku wprowadzenia reform, obowiązują cztery zasady przyjęte w Konstytucji RP:
1.Zasada unitarności-oznacza, ze na terenie calego kraju obowiązuję jednakowe normy i przepisy prawne. Przyznano organom zarzadzającym na określonym terytorium państwa kompetencji do stanowienia przepisów prawa bez ingerencji władz państwowych.
2.Zasada pomocniczości-uznznie człowieka za podstawowy podmiot, inne instytucje powinny być tworzone jako pomocnicze w stosunku do jego poczynań.Zgodnie z tym gmina powinna zajmować się tym, czego człowiek wraz z rodziną nie może dokonać.
3.Przysługiwanie samorzadwowi części zadań publicznych, wykonywanych w imieniu własnycm i na własną odpowiedzialność. Łąc\y się to z przekazywaniem zadań i kompetencji, uprawnień i wyposażnia w sampodzielnośći podmiotom samorządu terytowilanego
4.Zasada domniemania kompetencji-odpowiedzialność samorządu terytorialnego za realizację przyznanych mu zadań, chyb, ze ustawowo prawo to mają przyznane inne podmioty.
7.Wskaż cechy subwencji ogólnych
Dla gmin składa się z trzech częsci:
Wyrownawczej, równoważącej i oświatowej, wielkość każdej z nich ustalana jest co roku w ustawie budżetowej.
Ćzęść wyrównawcza:
Kwota podstawowa przyznawana jest tym gminom, które z różnych najczęściej niezależnych od ich wladz, przyczyn-nie są w stanie zebrać dostatecznych środków z podatkówi opłat.
Punktem odniesienia są łączne dochody z podanych źrodeł przeliczane na jednego mieszakańca w kraju. Kwotę wyrownawczą otrzymuje każda w gmina, której analogiczne dochody sa niższe niż 92% dochodów ogolnokrajowych.
Obecne rozwiazaniema antymotywacyjny charakter. Może ono skłaniać władze gmin, zwłaszcza malych do zastępowania dochodów podatkowych transferami z budzetu państwa.
Kwote uzupełniającą otrzymuja tylko te gminy , w których gęstość zaludnienia jest niższa od przeciętnej w kraju.
Część równoważąca:
Stanowi sumę wplat, jakie zobowiązane są dokonywać gminy uzyskujące z wymienionych w poprzednim punkcie źródeł dochodów ponad 150% średniej krajowej oraz obliczonych, lecz nie przekazanych tym gminom kwot uzupełniających w ramach części wyrównawczej
Część oświatowa:
To ustalona łącznie dla wszytskich jednostek samorządu terytorialnego i dzielona miedzy gminy, powiaty i województwa na podstawie algorytmu opracowanego przez ministra edukacji narodowej i sportu.
Na część oświatową po odliczeniu 1% rezerwy, składają się trzy kwoty:
Baowa, uzupełniająca i na pozaszkolne zadania oświatowe. Od kilku lat podstawę rozdziału stanowi przeliczeniowa liczba uczniów.
Bazowa-podstawowe wielkości, odpowiadające liczbie uczniów szkoł i placówekto podstawa obliczenia kwoty bazowej.
Uzupełniająca-uwzględnia takie czynniki jak lokalizację szkoły podstawowej i gimnazjum na wsi lub w małym mieście, uczniów niepełnosprawnych lub uczniow oddziałów i szkoł dla mniejszości narodowych i grup etnicznych.
Pozaszkolne zadania oświatowe-liczba wychowanków internatów i burs oraz miejsca w szkolnych schroniskach mlodzieżowych.
Stawasz str.51-53
8.Omów warunki potrzebne dla istnienia i funkcjonowania samorządu terytorialnego
Samorząd terytorialny to oparta na przepisach prawa, zdecentarlizowana administracja publiczna, wykonywana przez lokalne (nikomu nie podporządkowane) władze. Zatem samorząd jest związany z pełnieniem pewnych funkcji administracji publicznej, ze sprawowaniem funkcji władzy. Cechuje go konsekwentna niezawisłośc, samodzielność, wyrażająca się wykluczeniem go z jakiego kolwiek hierarchicznego podporządkowania poza powszechnie obowiązującym prawem.
W wyniku wprowadzenia ustawy o samorządzie terytorialnym mieszkancy gminu tworzą z mocy prawa wspólnote samorządową
Zgodnie z zapisami ustawy:
-nastąpiło upodmiotowienie miast i gmin jako przymusowych i powszechnych związków mieszkańcow
-gmina posiada wlasne, samorzadowe organy wladzy, wylonione w trakcie demokratyczncznych wyborów
-występuje wykluczenie hierarchicznego podporządkowania władz samorządów przy równoczesnym uprawnieniu ich do dobrowolnego tworzenia wszelkich samorządnych struktur ponadlokalnych oraz do demokratycznych podziałów władzy wewnątrz miasta i gmin,
-nastapiło równoległe rozgraniczenie kompetencji organów rządowych i samorządu terytorialnego
-samorząd terytorialny odznacza się nowym statusem w układzie stosunków własnosciowych, polegających na prawie do posiadania praw własności i innych praw majątkowych stanowiących mienie komunalne oraz uzyskał prawo do stałych przychodów
- cechuje się pełną niezależnością dysponowania wyżej wymienionych składników majatku rzeczowego i finansowego
-nadzór nad samorządem terytorialnym sprowadzas się do kontroli legalnosci jego działań i to w zasadzie w trybie nadzowru sądowego
Podstawą samorządu terytorialnego jest:teren, ludność oraz działalność(w tym również władz).
Mieszkańcy gminy z mocy prawa tworzą wspólnotę samorządową.
Działania gminy określa ustawa o samorządzie terytorialnym, należą do nich sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, te które nie są zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to zadania których realizacja zaspokaja zbiorowe potrzeby wspólnoty samorządowej. (Zadania własne i fakultatywne).
Aby realizować te zadania gmina musi mieć materialna podstwę:
-wyodrębnione mienie, będące własnością gminy
-dysponować styłymi, bieżącymi przychodami budżetowymi
- mieć pełną swobodę w dysponowaniu zarówno mieniem jak i środkami finansowymi,
W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, zawierać umowy z innymi podmiotami, może prowadzic działalność gospodarczą.
12-15 stawasz