Prawo uczciwej konkurencji
Podstawowym elementem gospodarki rynkowej jest istnienie konkurencji. Stąd też aby ją odbudować a następnie chronić uchwalono stosowne akty prawne. W Polsce problem prawnej ochrony konkurencji pojawił się po ponad 50letniej przerwie dlatego też przejście z ustroju socjalistycznej gospodarki planowej do ustroju gospodarki rynkowej nie było proste. Stan taki przyczynił się do tworzenia przepisów w kilku etapach. Pierwszy etap to tworzenie dwóch podstawowych aktów prawnych tzn:
-ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16.04.1993r
-ustawy z 24.02.1990r o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów która została zastąpiona ustawą z dnia 16.02.2007 o ochronie konkurencji i konsumentów
W następnych latach ochrona konkurencji objęła dalsze obszary życia gospodarczego gdzie szczególną uwagę położono na tworzenie indywidualnych zakazów konkurencji gwarantujących ochronę równości a następnie konkurowania. W dni 23.08.2007r uchwalono ustawe o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.
Czyn nieuczciwej konkurencji
Zwalczanie nieuczciwej konkurencji jest możliwe na podstawie przepisów ustawy z 16.04.1993r o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Akt ten adresowany jest do wszystkich przedsiębiorców bez względu na formę organizacyjno-prawną, którzy prowadzą działalność gospodarczą i to nawet tych dla których jest ona uboczną działalnością zarobkową lub zawodową. Za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami jeżeli zagrażają lub naruszają interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Generalnie w literaturze wskazuje się że kilka obszarów odwoływania przy ustalani pojęcia dobrych obyczajów jest to aspekt etyczno-moralny i ekonomiczno-funkcjonalny.
Zakres działania
Ustawa przewiduje niezwykle szeroki zakres zwalczania nieuczciwej konkurencji i obejmuje wszelkie formy działalności gospodarczej. Ustawodawca wymienia m. In. Produkcję przemysłową, rolną, budownictwo, handel, usługi. Zapobieganie i zwalczanie negatywnych zachowań służyć ma przedsiębiorcom, klientom i konsumentom. Podmioty podlegające przepisom to:
-osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność gospodarczą
- osoby prowadzące uboczną działalność gospodarczą
- osoby prowadzące indywidualną działalność zawodową, tzw. wolne zawody, np. notariusze, adwokaci, lekarze
- stowarzyszenia, fundacje prowadzące uboczną działalność gospodarczą
- zagraniczne osoby fizyczne i prawne
- rzemieślnicy
- pozostałe podmioty, o ile choćby ubocznie prowadza działalność zarobkową lub zawodowo uczestniczą w działalności gospodarczej
Tożsamość przedsiębiorstwa
Część szczegółową ustawy rozpoczyna przepis zabraniający wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości przedsiębiorstwa przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego zgodnie z prawem do oznaczania innego przedsiębiorstwa. Należy zasygnalizować że istnieje także ochrona oznaczania przedsiębiorstwa na podstawie ustawy z 30.06.2000r- prawo własności przemysłowej.
Druga forma nieuczciwego oznaczania przedsiębiorstwa związana jest z wykorzystaniem nazwiska przedsiębiorcy.
Ochrona przewidziana w art. 6 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji daje przywilej pierwszeństwa przedsiębiorcy, który wcześniej zaczął używać swojego nazwiska jako oznaczenia przedsiębiorstwa. Przywilej ten polega na możliwości użycia w oznaczeniu swojego nazwiska w dowolny sposób. Kolejny przedsiębiorca, jeśli posiada identyczne nazwisko ma także prawo je umieścić w oznaczeniu ale zawsze musi uwzględnić fakt, że to samo nazwisko istnieje już w oznaczeniu innego przedsiębiorstwa, dlatego też aby nie doszło do konfuzji nazw należy użyć nazwiska w inny sposób niż istniejące lub tez dodac specjalne symbole umożliwiające odróżnienie. Roszczenie przedsiębiorcy ogranicza się po myśli art.6 do żądania takich dodatków, ograniczeniu zasięgu terytorialnego używania oznaczenia lub jego używania w określony sposób. Od okoliczności faktycznych zależy jakie dodatki odróżniające będę konieczne w dalszym przypadku. Dodatkiem odróżniającym może być w danych okolicznościach np. wpisanie całego imienia, dodanie oznaczenia siedziby, podanie roku założenia, adresu, wskazówki co do wieku właściciela, dalej odmienny zewnętrznie układ i następstwo słów składających się na dane oznaczenie itd.
W ustawie w art.7 przewidziano szczególna ochronę oznaczenia, gdy przedsiębiorstwo ulega podziałowi, likwidacji lub przekształceniu.
Ustawodawca wskazał tam że jeżeli wskutek likwidacji, podziału lub przekształcenia przedsiębiorstwa, powstaje wątpliwość, który z przedsiębiorców ma prawo używać oznaczenia przedsiębiorstwa zlikwidowanego, podzielonego lub przekształconego, należy ustalić takie oznaczenia, które zapobiegną w błąd osób trzecich. W razie sporu sąd na żądanie zainteresowanego przedsiębiorcy, ustali oznaczenia przedsiębiorstw, uwzględniając interesy stron oraz inne okoliczności sprawy.
Trzecią grupa czynów nieuczciwej konkurencji w obrębie oznaczeń jest opatrywanie towarów lub usług fałszywymi lub oszukańczymi oznaczeniami geograficznymi wskazującymi bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, Reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.
Ustawodawca wydzielił dwa rodzaje wykorzystania oznaczeń geograficznych w czynach nieuczciwej konkurencji:
- fałszywe- jeśli obiektywnie są nieprawdziwe i nie pokrywają się z rzeczywistym miejscem wytworzenia
- oszukańcze- w taki sposób wskazują na prawdziwe wybrane oznaczenie że dochodzi do wprowadzenia w błąd. Mylne wyobrażenie oszukańczym oznaczeniem ma na celu wywołanie błędnych skojarzeń.
Przedsiębiorcy oferujący towary i usługi aby korzystniej je sprzedać na opakowaniach lub tez bezpośrednio na towarze umieszczają szeroki zestaw danych bądź je celowo pomijają. Coraz częściej umieszczanie określonych informacji o produkcie lub usłudze wynika ze stosowanych przepisów i jest obowiązkowe. W wielu wypadkach informacje takie są niezbędne dla klientów. Ze względu na fakt ze wyodrębniony zakres informacji o produkcie zawarty w oznaczenie może być nieograniczony, ustawodawca zrezygnował z oddzielenia każdej możliwej formy wprowadzenia w błąd. Natomiast zastosował bardzo elastyczną formę opisu czynu nieuczciwego oznaczania towaru lub usługi umieszczając w artykule 10 przykładowy zbiór informacji o towarze, które mogą wprowadzać w błąd czyli:
-pochodzenie
-ilość
- jakość
-skład, sposób wykonywania
- przydatność
-możliwość zastosowania
-naprawa i konserwacja
Zakazane jest nie tylko oznaczanie towaru w sposób, który może wprowadzić w błąd co do powyższych cech, ale także stosowanie opakowania, które może wywrzeć taki sam skutek, chyba że jego zastosowanie jest uzasadnione względami technicznymi.
Błąd co do pochodzenia towaru lub usługi
Dobrym przykładem tego typu oszukańczych praktyk jest przyklejanie lub namalowanie na własnym produkcie obcych znaków towarowych obcej firmy lub innych charakterystycznych symboli typowych i używanych przez konkurencję. Jak wykazuje statystyka sądowa, jest to jedna z najczęstszych form nieuczciwej konkurencji. Aby czyn taki uznać za zabroniony, wystarczy używanie tylko niektórych elementów charakterystycznych dla obcego oznaczenia, jeśli poprzez takie ich ułożenie może klient być wprowadzony w błąd.
Błąd co do ilości i wagi
Informacje o ilości towarów w opakowaniu powinny być prawdziwe i dokładne. W sytuacjach gdy istnieje pewna granica pomyłki, należy umieścić oznaczenie. Należy pamiętać ze towary sprzedawane na terenie polski powinny zawsze zawierać miary i wagi w systemie Międzynarodowego Układu Jednostek i Miar. Opis towaru tylko w jednostkach miary i wagi używanych w USA np. uncje, galony, cale naruszają przytaczana ustawę.
Błąd co do jakości towaru
Jednym z najważniejszych składników każdej oferty towarowej jest wzajemny stosunek ceny i jakości towaru. Przeglądając akta spraw, można stwierdzić że istnieją specjalne zwroty które nieuczciwi przedsiębiorcy wykorzystują przy wprowadzeniu w błąd. Często nadużywa się słów: wyrób luksusowy, towar najwyższej klasy. Dla podniesienia rangi towaru słowa te sa także wypisywane w obcych językach. Jeżeli nieuczciwy przedsiębiorca nadużywa takiego zwrotu, a jego towar nie posiada takich cech, mamy do czynienia z nieuczciwą konkurencją. Najczęściej pomija się negatywne informacje o dużej ilości cukru, tłuszczu, cholesterolu.
Błąd co do sposobu wykonania
Uprzemysłowienie produkcji przyniosło ze soba modę na artykuły ręcznie wykonane, mające poprzez duży wkład pracy ludzkiej większą wartość materialna, często też są to artykuły o walorach artystycznych czy o jednorazowych, niepowtarzalnych wzorach. Tę szczególna wartość polskich produktów wykorzystują nieuczciwi przedsiębiorcy przez używanie w określeniu wielu oferowanych towarów zwrotu ręcznie wykonane. Jeśli nie jest to zgodne z prawdą , każdy przedsiębiorca, którego dobro zostało naruszone, może złożyć odpowiedni wniosek do sądu. Nieuczciwa konkurencja może przejawić się także w nierzetelnym opisie technologii wytwarzania oferowanych towarów lub też w informacji, że towar podlega wielokrotnej kontroli.
Błąd co do przydatności i możliwości zastosowania
Jednym z bardzo ważnych obowiązków producentów artykułów spożywczych, a następnie handlowców jest dokładne informowanie konsumentów o terminach przydatności. Informacje fałszywe lub też zatajenie prawdziwych danych obok skutków przewidzianych w stosownych aktach prawnych mogą być podstawą do wszczęcia postępowania z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Podobnie rzecz się ma z informacjami, zawierającymi dane techniczne różnego rodzaju urządzeń, maszyn. Brak takich informacji lub przesadzone dane o trwałości elementów czy wydajności naruszają art. 10 omawianej stawy.
Błąd co do warunków naprawy i konserwacji
W małych miejscowościach położonych daleko od centrów handlowych, większość konsumentów zwraca uwagę przy zakupie droższych towarów jak lodówki, pralk, telewizory, sprzęt wideo, na informacje o serwisie i punktach napraw tych urządzeń. Niekiedy nawet cena nie odgrywa tak ważnej roli jak szeroko rozbudowana sieć serwisowa, dostępność do części zamiennych, łatwość konserwacji.
Wprowadzenie w błąd przez zatajenie ryzyka jakie wiąże się z korzystaniem z oferowanych towarów lub przez brak oznaczenia.
Towary które wywołuja skutki uboczne niekorzystne dla klienta, powinny być opatrzone w specjalne instrukcje, w których muszą być bardzo jasno i w sposób zrozumiały zasygnalizowane negatywne aspekty. Zatajenie zwiększonego ryzyka podczas używania oferowanego produktu, w porównaniu do innych podobnych towarów lub też zupełne pominięcie takiej informacji, jest nieuczciwe w stosunku do konkurentów i niebezpieczne dla klientów.
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
Bezpieczeństwo inwestowania w nowe technologie, technikę, organizację czy tez strategie handlowe jest niemożliwe bez stosownych regulacji prawnych. Do wejścia w życie ustawy ochrona informacji z ww. tematów była bardzo trudna. Nie sprzyjało to inwestowaniu w innowacje i doskonalenie branżowe. Sytuacja uległa znacznej poprawie z chwilą umieszczenia art. 11 i 23 bardzo szerokiej ochrony tajemnic przedsiębiorstw. Ustawodawca świadom że problematyka ta jest zupełnie nowa stosownie rozbudował przepis. Umieścił w nim m.in. dokładny opis nieuczciwych czynów naruszających tajemnice przedsiębiorstwa i podał definicje tajemnicy przedsiębiorstwa.
Za czyn nieuczciwej konkurencji uznano przekazywanie ujawnianie lub wykorzystywanie cudzych informacji, stanowiących tajemnice przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża istotnym interesom przedsiębiorcy.
Natomiast przez tajemnice przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnianie do wiadomości publicznej informacji technicznych, technologicznych, organizacyjnych przedsiębiorstwa lub innych informacji posiadających wartość gospodarczą co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania poufałości
Ustawodawca wprowadził zakaz przekazywania informacji stanowiących tajemnice przez osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego w okresie 3 lat, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.
Aby uznać określone informacje za tajemnicę, przedsiębiorca musi podjąć pewne działania a w szczególności jest zobowiązany:
- do pouczenia pracowników o zakresie obowiązków z jednoczesnym przedstawieniem które informacje są poufne
- pracownik powinien mieć świadomość, że zobowiązuje się do zachowania tajemnicy i msi wyrazić na top zgodę
- sporządzenia w formie pisemnej zobowiązania, które pracownika obliguje do zachowania tajemnicy. Zobowiązanie takie może służyć jako ewentualny dowód.
Każda forma nieuczciwego utrudnienia dostępu do rynku charakteryzuje się zupełnie odmiennym sposobem postępowania z tym że zawsze negatywny skutek skierowany jest na konkurenta. Poprzez takie działania sprawca osiąga tożsamy cel ograniczania dostępu innego przedsiębiorcy do rynku. Mimo iż przepis wylicza trzy nieuczciwe praktyki, to także inne przejawy dyskryminacji są zabronione z uwagi na użycie przez ustawodawcę określenia w szczególności.
Utrudnianie dostępu do rynku
Utrudnianie dostępu do rynki stanowi istotę czynu nieuczciwej konkurencji z art.15. ustawodawca nie zdefiniował jednak czym jest w rozumieniu ustawy utrudnianie. Rekonstrukcja zakresu tego pojęcia zarówno na gruncie samego przepisu art.15 jak i całokształtu ustawy, pełni kluczową rolę w wyznaczaniu zakresu zachowań których przepis ten dotyczy. Utrudnianie zgodnie z językowym znaczeniem to stwarzanie przeszkód, ograniczanie, powstrzymywanie, przeszkadzanie lub zakłócanie. W tym samym szerokim znaczeniu występuje ono także w komentowanym przepisie przy czym jest ono modyfikowane pry okoliczności, w jakich utrudnianie to może zachodzić.
Utrudniać dostęp do rynku to stwarzać przeszkody innym w prowadzeniu działalności gospodarczej na tymże rynku. Działanie to musi być dokonywane przez uczestniczących w obrocie przedsiębiorców w stosunku do innych, chociażby potencjalnych jego uczestników. Utrudnianie dostępu do rynku to szereg działań faktycznych lub prawnych które maja wpłynąć na zwiększenie wolumenu sprzedaży u przedsiębiorcy. Im większa jest konkurencja na rynku tym przedsiębiorca ma co do zasady trudniejsze warunki do uzyskania oczekiwanego zysk z uwagi na wpływ jaki maja na rynek inni uczestnicy obrotu. Z tego powodu ograniczenie wpływu rynkowego innych przedsiębiorców jest celem większości przedsiębiorców. Innymi słowy wszędzie tam gdzie występuje wolna konkurencja i swoboda podejmowania działalności, przedsiębiorcy współzawodniczą w celu osiągnięcia jak największych korzyści, a te realizowane są zazwyczaj kosztem strat u konkrentów. Jest to znawysko normalne i pożądane na rynk.
Nie każde zatem zakłócenie rynku stanowi naruszenie prawa. Np. współzawodnictwo gospodarcze polega przede wszystkim na tym że przedsiębiorca stara się uzyskać jak największą korzyść gospodarcza, zajmując możliwie największą część rynku oraz zwiększając swoją efektywność w tym obszarze, a odbywa się to zawsze kosztem konkurentów i stanowi dla nich właśnie utrudnienie wykonywania działalności na rynku. Działania takie mogą przybierać różną postać , do bardzo prostych form, jak wprowadzanie na rynek lepszych produktów, walka cenowa, kampanie reklamowe czy promocje, do bardzo złożonych i wyrafinowanych strategii zdobywania klienta. Stanowi to element idei wolnej konkurencji i tylko takie działania które zostały z góry przez ustawodawcę zakwalifikowane jako gospodarczo szkodliwe lub naruszające dobre obyczaje w obrocie mogą stanowić przejaw nieczciwego utrudniania dostępu do rynku określonego przedsiębiorcy. Utrudnianie dostępu do rynku należy rozumieć szeroko jako wszelkie działania przeszkadzające w prowadzeniu normalnej działalności gospodarczej. Nie musza one zawsze być na tyle intensywne, aby eliminowały konkurentów z obrotu. Ich oddziaływanie może polegać na utrudniani im rozwoju przedsiębiorstwa lub ekspansji na danym rynku; mogą także być procesem powolnego i stopniowego pozbywania się konkurentów z rynku.
Wg. art. 15 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:
sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odsprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców,
nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo nie dokonywania zakupu od innych przedsiębiorców towarów lub usług,
rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowani niektórych klientów,
pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży,
działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.
utrudnianie małym przedsiębiorcom dostępu do rynku poprzez sprzedaż towarów lub usług w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 po cenie nieuwzględniającej marży handlowej.
Dumping
Dumping to polityka polegająca na sprzedaży swoich produktów za granicę po cenach niższych niż na rynku krajowym lub po cenach niższych od kosztów ich wytworzenia. Można wyróżnić trzy rodzaje dumpingu:
dumping sporadyczny: jest to sporadyczne sprzedawanie produktu za granicę po cenach niższych od kosztów wytworzenia. Wynika z sytuacji nadzwyczajnych, na przykład gwałtownego spadku popytu na rynku krajowym lub wyjątkowego urodzaju w danym roku. Producent decyduje się sprzedać swój produkt za granicę poniżej kosztów w celu uniknięcia strat związanych na przykład z magazynowaniem towaru. Praktyka ta, jeśli zdarza się sporadycznie, nie spotyka się na ogół z reakcją kraju przyjmującego;
dumping łupieżczy: celem takiej polityki jest zdobycie jakiegoś rynku i wyeliminowanie konkurencji, poprzez zaproponowanie cen niższych od kosztów wytworzenia. Konkurencyjne przedsiębiorstwa, mając mniejsze zasoby, nie mogą sprostać takiej praktyce i zostają wyeliminowane z rynku. W przypadku, gdy przedsiębiorstwo stosujące dumping łupieżczy stanie się na danym rynku monopolistą podwyższa ceny, aby realizować zysk monopolistyczny. Ten rodzaj dumpingu uznaje się za praktykę nieuczciwejkonkurencji. W handlu międzynarodowym praktyki tego typu są przyczyną nakładania przez państwo importera karnych ceł (cło antydumpingowe) czy ustanawiania ograniczeń ilościowych co do importu jakiegoś towaru;
dumping stały: jest to sprzedaż towaru na rynek zagraniczny po cenie niższej niż na rynku krajowym. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku, gdy popyt na danedobro na rynku krajowym jest dużo mniej elastyczny niż na rynku zagranicznym. W takim wypadku producent może sprzedawać towar po stosunkowo wysokiej cenie na rynku krajowym (szczególnie, gdy jednocześnie nałożone są ograniczenia na import tego dobra). Jednocześnie chcąc zwiększyć sprzedaż na rynku zagranicznym przy elastycznym popycie musi obniżać ceny. Praktyka ta może być uzasadniona z punktu widzenia producenta, może być również korzystna dla społeczeństwa kraju importera. Jednocześnie może być sprzeczny z interesem wytwórców w kraju importera.
Dumping w polskim prawie
Dumping, ujęty jako sprzedaż towarów i usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odsprzedaż poniżej kosztu zakupu w celu eliminowania innych przedsiębiorców stanowi według ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji czyn nieuczciwej konkurencji, będący jednym z opisanych przykładów utrudniania innym przedsiębiorcom dostępu do rynku.
W chwili gdy coraz więcej przedsiębiorców funkcjonuje na rynku dostosowanie cen swoich towarów do cen rynkowych w zasadzie dosyć często wymaga od przedsiębiorcy znacznych redukcji cen; zapewne będą tu i takie redukcje, które są niższe od cen zakupu. Podobnych obniżek np. w formie rabatów będzie wiele np. w związku ze zmiana mody, odkryciem niewielkich wad w towarze. Dlatego też należy mieć jasność że tylko niewielka część redukcji będzie podstawą do wniesienia uzasadnionego wniosku do sądu.
Bojkot
Bojkot jest to utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku w drodze nakłaniania osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupów od innych przedsiębiorców. W bojkocie biorą udział zawsze trzy strony: bojkotujący (ten kto namawia do odmowy), adresat działań bojkotującego (odmawiający), którego działalność przynosi skutek pożądany przez bojkotującego, bojkotowany. Bojkotującym może być pojedynczy podmiot lub ich grupa (kartel). Nie każde działanie - nakłanianie do odmowy sprzedaży lub kupna jest bojkotem. Aby uznać dane działanie za bojkot muszą być spełnione następujące przesłanki: bojkotujący musi być zdolny do wywierania wpływu na decyzję adresata, zwykła zachęta nie wystarczy; adresat nakłaniania musi być zdolny do samodzielnego podejmowania decyzji. Za bojkot nie można uznać działalności organizacji społecznych (konsumenckich) niezależnych od przedsiębiorców przejawiających się w publikowaniu badań jakościowych towarów i usług.
Przekupstwo
Nowym czynem nieuczciwej konkurencji który w 2001r został umieszczony w ustawie w artykule 15a jest przekupstwo osób pełniących funkcję publiczna. Jest to czyn który określono w art..229KK popełniony przez osobę fizyczną:
będącą przedsiębiorcą,
działającą na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli,
działającą na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w pkt.2. (art. 15a).
Na mocy art. 22d – w razie stwierdzenia, że został popełniony czyn nieuczciwej konkurencji polegający na przekupstwie osoby pełniącej funkcję publiczną przez osobę, o której mowa w art. 15a pkt 2-3, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaje decyzję o nałożeniu na przedsiębiorcę nie będącego osobą fizyczną kary pieniężnej płatnej do budżetu państwa, w wysokości 10% przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych, uzyskanego w roku podatkowym poprzedzającym dzień wydania decyzji. Kara pieniężna nie może być wymierzona, jeżeli od czasu popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji upłynęło 10 lat.
Dyskryminacja
Za czyn nieuczciwej konkurencji polegający na utrudnianiu dostępu do rynku przedsiębiorcom uznaje się także dyskryminacje klientów przedsiębiorcy. Dyskryminacja polega na nieuzasadnionym zróżnicowanym traktowaniu podmiotu które odbywa się na jego niekorzyść. Relacja dyskryminacji jest zawsze dwustronna tj. zachodzi pomiędzy dyskryminującym a dyskryminowanym, przy czym strony nie mogą występować w tej samej funkcji gospodarczej na rynku. Zróżnicowane traktowanie klienta może wystąpić tylko pomiędzy zbywcą i nabywcą, nigdy pomiędzy konkurentami rywalizującymi o tę samą grupę klientów.
Podmiotem dyskryminującym na gruncie art.15 jest przedsiębiorca, co wynika z ogólnej zasady stosowania ustawy do stosunków pomiędzy przedsiębiorcami, chyba ze wyjątek w tym zakresie wynika wprost z brzmienia ustawy. Czyn nieuczciwej konkurencji polegający na dyskryminacji z natury jest działaniem indywidualnego sprawcy, nie może go więc kolektywnie popełniać kilku przedsiębiorców. Jeżeli jednak dyskryminuje na raz kilku przedsiębiorców, możemy mieć do czynienia z porozumieniem ograniczającym konkurencję, o którym mowa w art.6 jednak na gruncie ary.15 każdy z nich będzie popełniał własny czyn nieuczciwej konkurencji w postaci dyskryminacji.
Podmiotami dyskryminowanymi są klienci; przepis nie czyn z tej materii żadnych dodatkowych ograniczeń. Dyskryminacja może wiec być wymierzona zarówno w przedsiębiorców, jak i w konsumentów. Dyskryminacja przedsiębiorcy na gruncie art.15 stanowi czyn który może bezpośrednio utrudniać mu dostęp do rynku, pozbawia go bowiem możliwości zawierania określonych transakcji handlowych, istotnych z punktu widzenia jego działalności. Przedsiębiorca dyskryminowany może występować zarówno jako nabywca jak i zbywca produktów. W tym drugim przypadku dostawcę będzie dyskryminował w istocie silniejszych od niego rynkowo, choć niekoniecznie posiadający pozycję dominującą w rozumieniu art.9 nabywca produktu przykładem takiej sytuacji może być różnicowanie warunków transakcji zawieranych z dostawcami towarów do dużych sieci handlowych. Działanie takie choć nie stanowi dyskryminacji klienta w rozumieniu art.15 nie powoduje problemów kwalifikacyjnych na gruncie komentowanego przepisu z uwagi na jego otwarty charakter. Nawet przy braku zgody co do możliwości rozszerzającej wykładni możliwe jest skonstruowanie analogicznego czynu nieuczciwej konkurencji w odniesieniu do grupy dostawców.
NIEUCZCIWA LUB ZAKAZANA REKLAMA
Reklama w szerokim ujęciu to wszelkie starania zmierzające do upowszechnienia określonych informacji o ludziach, firmach, przedsiębiorstwa lub rzeczach, podejmowane w celu ich popularyzacji, wzbudzenia zainteresowania nimi. Natomiast w wąskim ujęciu pojęcie reklamy odnosi się jedynie do sfery gospodarczej i obejmuje wszelkie działania, aby przy użyciu prawdziwych informacji na temat określonych towarów i usług zwrócić na nie uwagę potencjalnych odbiorców, a jeśli to możliwe jako stałych klientów. Rodzaje reklam stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji:
1) Reklama sprzeczna z prawem, dobrymi obyczajami i uchybiająca godności człowieka. Zakaz reklamy sprzecznej z prawem obejmuje ustanowiony przez normy prawne całkowity lub częściowy zakaz reklamy produktów i usług. Bezwzględny zakaz reklamy dotyczy napojów alkoholowych i wynika z ustawy z 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Względny zakaz reklamy dotyczy wyrobów tytoniowych, zakazana jest reklama w TV, radiu, prasie młodzieżowej, natomiast inne formy reklamy są dozwolone. Reklamą sprzeczną z dobrymi obyczajami i uchybiającą godności człowieka jest reklama sprzeczna z ogólnie przyjętymi w Polsce zasadami moralności, chodzi o wszystkie przypadki używania w reklamie wyrazów, znaków, rysunków uznanych za obraźliwe i nieprzyzwoite poniżające godność człowieka, wykorzystywanie symboli religijnych w sposób naruszający uczucia religijne osób wierzących.
2) Reklama wprowadzająca w błąd. Mamy z nią do czynienia gdy powstałe na jej podstawie wyobrażenia nie są zgodne ze stanem rzeczywistym, decydujące znaczenie mają wyobrażenia adresatów reklamy, a nie opinie reklamujących. Do wprowadzenia w błąd dochodzi gdy reklama zawiera fałszywe informacje; wprowadzanie w błąd może być rezultatem pominięcia w reklamie informacji o istotnym znaczeniu dla klienta, wprowadzanie w błąd może wystąpić też w przypadku używania w reklamie obiektywnie prawdziwych informacji jeżeli wywołują one u odbiorców mylne wyobrażenia.
3) Reklama nierzeczowa. Są to wszystkie wypowiedzi reklamowe, w których zachęca się odbiorców do nabywania towarów i usług, odwołując się do okoliczności nieistotnych z punktu widzenia cech towarów i usług. Przepis zakazuje apelowania do uczuć klienta przez wywołanie lęku, wykorzystywanie przesądów i łatwowierność dzieci.
4) Reklama ukryta . Są to przypadki wprowadzenia w istotę reklamy informacji, które są rozumiane przez widza, czytelnika, słuchacza za prezentację towaru i usługi bez poinformowania że chodzi o reklamę. Reklama towaru czy usługi powinna być zatem rozpoznawalna. Bardzo trudny w ocenie jest przypadek zwany „product placement” (jest to pokazywanie pozornie przypadkowo np.: w filmach zdjęć określonego produktu). Taki przypadek może być uznany za czyn nieuczciwej reklamy tylko wtedy pokazanie w mediach określonego produktu było zamierzone, celowe i odpłatne.
5) Reklama uciążliwa. Jest to reklama, która stanowi szczególnie duże obciążenie dla adresata. Jej cechą jest ingerencja w sferę prywatności, a w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie np.: w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta nie zamawianych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji. Odpowiedzialność za czyny nieuczciwej konkurencji: z powództwem skierowanym przeciwko osobie reklamującej może wystąpić:
1) przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony.
2) organizacje przedsiębiorcze i organizacje konsumenckie. Odpowiedzialność za czyny nieuczciwej konkurencji może być:
a) cywilna - przedsiębiorca może żądać: zaniechania niedozwolonych działań; usunięcia skutków niedozwolonych działań ( dążenie do przywrócenia stanu pierwotnego); złożenia jednorazowego lub wielokrotnego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie (chodzi tu o przekazanie odbiorcą informacji korygującą błędną opinię o przedsiębiorcy i jego produktach); naprawienia wyrządzonej szkody (roszczenie odszkodowawcze); wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści. W/w roszczenia ulegają przedawnieniu w okresie 3 lat.
b) karna - podlega jej nie tylko sprawca ale i współsprawca, podżegacz i pomocnik. Ustawa przewiduje trzy rodzaje kar: pozbawienie wolności, ograniczenie wolności, kara grzywny. Karalność przestępstwa ustaje jeżeli od chwili popełnienia przestępstwa upłynęło 5 lat.
Odpowiedzialność cywilna
W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać (zgodnie z art. 18 ustawy):
zaniechania niedozwolonych działań,
usunięcia skutków niedozwolonych działań,
złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,
wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji – w szczególności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania.
Roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat (art. 20).
Pracownik ograniczony jest w działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy na trzy sposoby:
ustawowo jako pracownik, bez potrzeby zawierania jakiejkolwiek dodatkowej umowy;
umownie, po zawarciu umowy o zakazie konkurencji na okres:
wykonywania umowy o pracę;
po ustaniu wykonywania umowy o pracę,
ustawowo na podstawie przepisów szczególnych, odnoszących się do pełnionych funkcji (spółki, spółdzielnie, banki ).
Co do zasady, pracownik jest zobowiązany m.in. dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Umowę o zakazie konkurencji obejmuje mniej więcej takie same obowiązki. W przypadku jednak umowy o zakazie konkurencji nie trzeba dopatrywać się zachowań pracownika i ich charakteru, a jedynie wystarczy sprawdzić, czy nie działa w zakresie konkurencyjnym do działalności pracodawcy (jest po prostu łatwiej). Pracownika można bowiem zwolnić nie tylko za brak dbałości o dobro zakładu pracy, ale po prostu za pracę wbrew umowie o zakazie konkurencji.
Podobnie w przypadku zachowania poufności.
Ustawowy nakaz zachowania poufności należy rozpatrywać łącznie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z tą ustawą czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Zasada ta dotyczy również pracowników – aż do trzech lat od ustania stosunku pracy, chyba że umowa z pracownikiem stanowi inaczej (umowa o zakazie konkurencji) albo ustał stan tajemnicy.
W tej ustawie przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
Mamy obowiązek zachowania w tajemnicy informacji mających wartość gospodarczą (których ujawnienie mogłoby skutkować szkodą):
zwykłych (ogólne zasady dbałości),
skonkretyzowanych w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji, które pracodawca chroni (nieuczciwa konkurencja),
szczególnie ważnych, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (umowa o zakazie konkurencji obowiązująca po ustaniu stosunku pracy).
Widać z tego zakresu, że w trakcie trwania stosunku pracy pracownik powinien dbać o dobro pracodawcy i obejmuje to w zasadzie zarówno tajemnice chronione przez pracodawcę, jak i inne informacje szczególnie ważne. Warto jednak zauważyć, że pracownik może stykać się z informacjami nie chronionymi przez pracodawcę, a bardzo ważnymi, i nie mieć świadomości tego, że powinien zachować je w tajemnicy, bo styka się z nimi okazjonalnie, bo nie zajmuje się danym zakresie działalności przedsiębiorstwa i nie potrafi tego ocenić itp. Te okoliczności mogą wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialność pracownika.
Z kolei zawarcie umowy o zakazie konkurencji na okres po ustaniu stosunku pracy wprowadza obowiązek ochrony o wiele bardziej rygorystyczny od ustawowego. Nie dotyczy bowiem informacji chronionych, ale i nie chronionych, a szczególnie ważnych, przy czym warto w umowie określić, o jaką kategorie informacji chodzi, co ułatwi dochodzenie roszczeń.
Pracownicy, którzy pełnią funkcje szczególne, objęci są szczególnymi zakazami konkurencji (z mocy ustawy):
Nie można być jednocześnie członkiem zarządu i przedstawicielem na zebranie przedstawicieli tej samej spółdzielni. Nie można być jednocześnie członkiem rady i zarządu tej samej spółdzielni. W razie konieczności rada może wyznaczyć jednego lub kilku ze swoich członków do czasowego pełnienia funkcji członka (członków) zarządu. Członkowie zarządu i rady nie mogą brać udziału w głosowaniu w sprawach wyłącznie ich dotyczących. Członkowie rady i zarządu nie mogą zajmować się interesami konkurencyjnymi wobec spółdzielni, a w szczególności uczestniczyć jako wspólnicy lub członkowie władz przedsiębiorców prowadzących działalność konkurencyjną wobec spółdzielni. Naruszenie zakazu konkurencji stanowi podstawę odwołania członka rady lub zarządu oraz powoduje inne skutki prawne przewidziane w odrębnych przepisach. W wypadku naruszenia przez członka rady nadzorczej zakazu konkurencji określonego wyżej rada może podjąć uchwałę o zawieszeniu członka tego organu w pełnieniu czynności. Statut określa termin zwołania posiedzenia organu, który dokonał wyboru zawieszonego członka rady. Powyższy organ rozstrzyga o uchyleniu zawieszenia bądź odwołaniu zawieszonego członka rady.
Członkowie zarządów lub rad nadzorczych banków nie mogą zajmować się działalnością konkurencyjną. W szczególności nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku.
Wspólnik spółki osobowej handlowej (jawnej, partnerskiej, komandytowej) obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki. W okresie likwidacji zakaz konkurencji obowiązuje tylko osoby będące likwidatorami.
Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Taki sam zakaz konkurencji stosuje się do członków rady nadzorczej, delegowanych do stałego indywidualnego wykonywania nadzoru, albo do członków rady nadzorczej, jeśli Walne zgromadzenie powierzy to uprawnienie radzie nadzorczej.