Kultura śródziemnomorska (starożytna)

czyli kultura starożytnych

Greków i Rzymian

1. FILOZOFIA:

• Heraklit – „panta rei” – wszystko płynie

• Sokrates – „wiem, ze nic nie wiem”

• Platon – idealizm

• Arystoteles – złoty środek,

twórca poetyki

(zasada 3 jedności – miejsca, czasu i akcji)

• Epikureizm (Epikur) – szczęście

najwyższym dobrem

• Stoicyzm - stoicki spokój, „złoty środek”

• Hedonizm –jedynym dobrem jest rozkosz, przyjemność

• Cynizm – odrzucenie obowiązujących norm i wartości, minimalizacja potrzeb – Diogenes (beczka)

1. POJĘCIA:

• Klasyczny – doskonały, zgodny z normami ustalonymi przez dawne autorytety

• Poetyka

• Mimesis – sztuka naśladowaniem świata

• Katharsis – oczyszczenie

• Arche – początek wszystkiego

• Patos – podniosły styl

• Dekorum –zasada odpowiedniości stylu do gatunku

• Tragizm – bohater dokonuje wyboru, lecz każda decyzja jest zła

• Fatum - przeznaczenie

Biblia (chrześcijaństwo)

STARY TESTAMENT:

• Księga Rodzaju (Genesis) – powstanie świata i człowieka

• Księga Hioba – cierpienie

• Księga Psalmów

• Księga Koheleta – „marność nad marnościami, wszystko marność”

• Księga Izajasza - proroctwa

NOWY TESTAMENT:

• Przypowieści – obraz z życia codziennego służy przedstawieniu prawdy moralnej, religijnej

(O siewcy, O talentach, O miłosiernym Samarytaninie, O synu marnotrawnym)

• Hymn do miłości św. Pawła

(„Tak więc trwają: wiara, nadzieja, miłość – te trzy, A z tych największa jest miłość” )

• Apokalipsa św. Jana – znaczenie symboli:

Liczby – 7- nieskończoność

4 – skończoność (4 pory roku, 4 strony świata itp.)

4 jeźdźcy – biały koń – zwycięstwo dobra, ognisty – wojna, cierpienie, czarny – głód, blady – śmierć.

Związki frazeologiczne, np.

hiobowa wieść – zła

kainowe piętno – zabójcy

zakazany owoc – coś, czego pożądamy, a często sprowadza na nas zło

wieża Babel – niemożność porozumienia się

salomonowy wyrok – sprawiedliwy

Sodoma i Gomora – bałagan

od Annasza do Kajfasza – chodzić od jednego do drugiego bez celu

1. Mitologia

Mity kosmogoniczne – powstanie świata

teogoniczne – powstanie bogów

antropogeniczne – powstanie człowieka

genealogiczne - rody

• powstanie świata z Chaosu

• Dedal i Ikar

• Prometeusz

• Syzyf

• Niobe

• Mit o Labdakidach

• Mity trojańskie (jabłko niezgody)

• Związki frazeologiczne, np. syzyfowa praca, puszka Pandory, koń trojański, pięta Achillesa

• ARCHETYP – pierwotne, nieznane wyobrażenia tkwiące w świadomości zbiorowej, pierwowzór postaw i zachowań. W mitologii - czułość matki (Demeter), pomoc dla cierpiących zarówno dobrych, jak i złych (bóg lekarzy - Asklepios), wędrowiec; tułacz (Odyseusz), wierna żona (Penelopa) obrońca ojczyzny (Hektor), miłości ojcowskiej (Priam), ułomność charaktery; słaby punkt (Achilles). W Biblii - zazdrość (Kain), przebaczenie (ojciec marnotrawnego), przyjęcie pokusy (Ewa).

1. Homer – „Iliada” i „Odyseja” – epopeja

2. Tragedia antyczna - Sofokles „Antygona”, „Król Edyp”

3. Poezja tyrtejska – od Tyrteusza

(patriotyczna, wzywająca do walki)

1. Safona – pieśni weselne, erotyki,

strofa saficka (czterowersowa, w ostatnim wersie skrócona do średniówki)

1. Anakreont – motywy dworskie, zabawa, miłość, flirt

2. Horacy – pieśni – „exegi monumentum”, „non omnis moriar”, „carpe diem”