Temat 28: Układ limfatyczny.

WYKŁAD

1. Układ limfatyczny

   1. Stanowi podłoże komórkowo-narządowe układu immunologicznego.

   2. Komórki tworzące układ chłonny wywodzą się z KKM – komórki macierzystej wszystkich krwinek (homopoetycznej komórka pnia).

2. KKM różnicuje się w:

   1. macierzystą komórkę szpikową, która rozpoczyna procesy powstawania erytrocytów , granulocytów, monocytów i trombocytów

   2. komórkę prekursorowi limfoidalną która przemieszcza się do narządów limfatycznych w obrębie których powstają limfocyty

3. Układ limfatyczny skład się z:

   1. centralnych narządów limfatycznych – grasica i szpik

   2. obwodowych narządów limfatycznych – śledziona i węzły chłonne

   3. limfocytów krwi i limfy , limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej (występują jako pojedyncze kom, lub jako zgrupowane grudki limfatyczne, migdałki, krypto kępki lub kępki peyera) i w nabłonkach

   4. naczyń limfatycznych i limfy

4. Układ limfatyczny jest pochodzenia mezodermalnego z wyjątkiem zrębu grasicy:

   1. z mezodermy powstają naczynia lim oraz zrąb i miąższ narządów limfatycznych

   2. zrąb grasicy powstaje z nabłonka endodermalnego

5. Między urodzeniem a 12-14r.ż zwiększa się wielokrotnie liczba limfocytów w naszym organizmie, zwiększa masa narządów pojawiają się dojrzałe komórki prezentujące antygeny. Po okresie dojrzewania następuje inwolucja narządów limfoidalnych szczególnie widoczna w grasicy.

6. Limfocyty tkanki łącznej właściwej i nabłonków:

W błonie śluzowej ściany przewodów: pokarmowego, oddechowego i przewodów układu moczowo płciowego znajdują się limfocyty i komórki plazmatyczne naciekające tkankę łączną właściwą i nabłonki. Komórki te tworzą układ czynnościowy nazywany tkanką limfatyczną błony śluzowej – MALT

1. Wśród limfocytów MALT przeważają:

   1. limfocyty B

   2. komórki plazmatyczne

   3. limfocyty T cytotoksyczne i NK (w nabłonkach)

   4. komórki dendrytyczne

2. Migdałki

   1. To zgrupowania grudek limfatycznych leżących w tkance łącznej właściwej, pokryte nabłonkiem

   2. Wyróżnia się:

      1. migdałek gardłowy i językowy

      2. migdałki podniebienne i trąbkowe

   3. Niekiedy określa się je jako tkankę limfatyczną nosa NALT

   4. Migdałki znajdują się w obrębie jamy nosowo-gardłowej i tworzą tzw. pierścień Waldayera,

   5. Od światła jamy nosowej lub gardłowej oddziela je nabłonek, który wnika w głąb, tworząc krypty wzdłuż których leżą grudki limfatyczne

   6. Tkanka łączna właściwa okolicy grudek chłonnych i nabłonek są obfite w limfocyty;

   7. większość komórek migdałków to limfocyty B.

   8. Znajdują się tu również:

      1. limfocyty T

      2. komórki plazmatyczne

      3. komórki tuczne

      4. granulocyty

      5. makrofagi

3. Komórki M

   1. Znajdują się w nabłonku migdałków

   2. mają one na powierzchni małe fałdy a nie Mikrokosmki

   3. Komórki M są miejscem przenikania przez nabłonek wirusów i innych patogenów (wirusy są przez nie endocytowane i transportowane do tkanki łącznej gdzie są uwalniane).

4. Migdałki podniebienne:

   1. narząd parzysty między podniebieniem miękkim a łukami podniebienno-gardłowymi

   2. pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym

   3. nabłonek tworzy 10-20 głębokich wgłobień- krypt w ich obrębie jest nieciągły , obfity w limfocyty

   4. światło krypt zawiera złuszczone komórki nabłonka, limfocyty, granulocyty i bakterie

5. Migdałki językowe:

   1. u nasady języka

   2. są mniejsze niż inne i jest ich zazwyczaj kilka

   3. pokryte nabłonkiem wielowarstwowym płaskim , który tworzy jedną kryptę

   4. wzdłuż krypty układają się grudki chłonne

6. Migdałek gardłowy:

   1. w tylno górnej części gardła , pojedynczy

   2. pokryty nabłonkiem wielorzędowym walcowatym oraz częściowo nabłonkiem wielowarstwowym płaskim

   3. nie ma krypt

   4. Jego miąższ składa się z grudek limfatycznych i licznych limfocytów lezących między nimi

7. Kępki Peyera:

   1. grudki limfatyczne skupione grupkami jest ich od kilku do 25

   2. znajdują się w błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego i grubego

   3. zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna

   4. miąższ składa się z limfocytów B i niewielkiej liczby T, komórek plazmatycznych, dendrytycznych , makrofagów i in.

   5. od strony światła jelita kępki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym (układa się on w charakterystyczną kopułę)

   6. w skład nabłonka kopuły wchodzą komórki M

8. Kryptokępki:

   1. występują w ścianę jelita i przewodu oddechowego

   2. w ich skład wchodzą limfocyty T gamma-delta uczestniczą w odpowiedzi przeciwzakaźnej (przeciw wirusom, bakteriom i pierwotniakom) oraz w odpowiedzi przeciwnowotworowej, rozpoznają biała szoku cieplnego.

   3. prekursorzy limfocytów T delta-gamma powstają w szpiku kostnym stąd przedostają się do grasicy – później do ściany przewodu pokarmowego, oddechowego, naskórka gdzie różnicują się i stają się limfocytami T gamma-delta ( w życiu embrionalnym najpierw pojawiają się limfocyty T alfa Beta cytotoksyczne)

9. Grasica :

   1. centralny narząd limfatyczny – w którym różnicują się limfocyty T alfa beta

   2. rozwija się ona z mezodermy i endodermy

   3. je masa wzrasta od urodzenia do pokwitania od 20-do 40g

   4. największy stopień rozwoju osiąga w trakcie pokwitania, potem ulega stopniowej inwolucji (u osób 25 letnich jej masa to 25g u 70 letnich 5g) zanika miąższ gruczołu, szczególnie kora, zastępuje je tłuszcz

   5. otoczona jest torebką łącznotkankową pod którą znajdują się nie w pełni od siebie oddzielone zraziki

   6. zrąb zrazików jest zbudowany z nabłonka

   7. komórki nabłonkowe zrębu grasicy charakteryzują się dużą różnorodnością (wielkością, kształtem, liczbą struktur) mają jasną cytoplazmę wiele wypustek, zawierają filamenty cytokeratynowe (pośrednie)

   8. miąższ grasicy ma budowę zrazikową, wyróżnia się w nich korę i rdzeń

   9. kora- podzielona na zraziki przegrodami łącznotkankowymi

   10. rdzeń- wspólny dla wszystkich zrazików kory

   11. kora zrazików na preparatach jest ciemna

   12. limfocyty (tymocyty)- mocno się wybarwiają

   13. komórki nabłonkowe zrębu ( nazywane komórkami pielęgnującymi) słabo się wybarwiają, biorą one udział w różnicowaniu i selekcji limfocytów T , zapewniają izolację od otoczenia i stanowią część bariery krew-grasica

10. Dojrzewanie limfocytów w kierunku rdzenia

    1. duże i średnie limfocyty (limfoblasty) – w części pod torebkowej kory (także prekursorzy limfocytów T ostające się do grasicy

    2. limfocyty T małe przeważają w częściach głębszych zrazików, bliżej rdzenia ; znajdują się tu również komórki dendrytyczne i makrofagi – biorą one udział w niszczeniu około 95% limfocytów) grasicy

    3. w rdzeniu – dojrzałe tymocyty z antygenem CD44

11. Rdzeń

    1. ma jasny wygląd- w jego skład wchodzą komórki nabłonkowe zrębu:

       1. duże , słabo wybarwiające

       2. Różnorodność kształtu i wielkości

       3. Rozbudowana RER

       4. Obecność pęcherzyków wydzielniczych

       5. Wydzielają Ne peptydowy hormon grasicy – głownie tyrozynę

    2. W rdzeniu znajdują się :

       1. ciałka grasicze Hassala

       2. limfocyty – przeważają małe i średnie otaczają one naczynia krwionośni włosowate

       3. włosowate i większe naczynia odprowadzające – limfocyty mogą opuszczać grasicę także z limfą

       4. nie ma naczyń limfatycznych doprowadzających

12. Bariera krew-grasica zapewnia że:

a. limfocyty T kory zrazików dojrzewają i proliferują w warunkach braku kontaktu z antygenami krwi lub limfy

b. barierę stanowią naczynia włosowate o specjalnej budowie ściany – otoczone są szczelnie komórkami nabłonkowymi zrębu (zapobiega to przedostawaniu się antygenów z krwi do kory grasicy i ich kontaktowi z różnicującymi się limfocytami T)

1. Komórki nabłonkowe rdzenia grasicy

   1. Wydzielają hormony:

      1. tymozynę ,

      2. tymopoetynę,

      3. grasiczy czynnik humoralny.

   2. Pobudzają one przekształcanie prekursorów limfocytów T w komórki immunologicznie kompetentne – zróżnicowane limfocyty T.

2. Śledziona

   1. u człowieka jest największym narządem limfatycznym –bierze udział w zwalczaniu infekcji

   2. usuwa defektywne erytrocyty, krwinki białe oraz trombocyty

   3. w życiu płodowym jest miejscem namnażania się erytrocytów

   4. powierzchnie śledziony:

      1. przeponowa –wypukła, przylega do przepony;

      2. trzewna składa się z powierzchni żołądkowej, nerkowej i okrężniczej,

      3. na powierzchni trzewnej znajduje się zagłębienie gdzie rozgałęziają się naczynia śledzionowe – wnęka śledziony

   5. otoczona jest błoną surowiczą i torebką włóknistą

   6. od torebki łącznotkankowej odchodzą liczne beleczki d miąższu narządu

   7. beleczki zbudowane są ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich, zawierają liczne naczynia krwionośne (tętnice i żyły beleczkowe)

   8. zrąb śledziony stanowi tkanka łączna właściwa lużna, złożona z włókien siateczkowych i nielicznych fibroblastów

   9. miąższ składa się z miazgi białej i czerwonej:

   10. na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej – skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych.

3. Miazga biała składa się z:

   1. grudek limfatycznych złożonych z limfocytów B

   2. strefy około tętniczej – limfocyty T otaczające tętnice

   3. w części obwodowej miazgi białej występują zatoki śledzionowe

   4. funkcją miazgi białe są reakcje immunologiczne

   5. białe wysepki otacza miazga czerwona

4. Miazga czerwona zbudowana z

   1. tkanki łącznej siateczkowatej

   2. zatok śledzionowych –liczne cienkościenne naczynia włosowate

   3. komórek , które układają się dookoła zatok – monocyt, makrofagi, limfocyty, fibroblasty oraz bardzo liczne erytrocyty

5. Węzły limfatyczne/chłonne:

   1. Obwodowe narządy limfatyczne

   2. Leżą na przebiegu naczyń limfatycznych

   3. Otoczone torebką łącznotkankową, od której odchodzą w głąb narządu beleczki

   4. Powierzchnia wypukła – tu dochodzą naczynia limf doprowadzające

   5. Wnęka – stąd wychodzą naczynia limf odprowadzające

   6. Zrąb - tk. łączna właściwa luźna

   7. Miąższ – limfocyty, kom plazmatyczne, makrofagi i kom prezentujące antygeny

   8. 3 części na przekroju podłużnym:

Kora Cz. przykorowa Rdzeń

1. KORA

   1. W. zewnętrzna węzła, zanika we wnęce

   2. Zawiera grudki limfatyczne

   3. wyst tu głównie limfocyty B oraz kom plazmatyczne i dendrytyczne, makrofagi

   4. Centrocyty – limfocyty części środkowej grudek

   5. Centroblasty – limfoblasty części środkowej grudek

   6. Kora zwana jest strefą grasiczoniezależną (usunięcie grasicy u noworodków nie zmienia jej składu komórkowego)

2. CZ. PRZYKOROWA

   1. Zawiera gęsto ułożone limfocyty, leżące między grudkami limf oraz między korą a rdzeniem

   2. Występują tu głównie limfocyty T

   3. Zwana jest strefą grasiczozależną (usunięcie grasicy u noworodków doprowadza do zaniku w niej limfocytów T)

3. RDZEŃ

   1. Zaw. liczne pasma gęsto ułożonych limfocytów, kom plazmatycznych, makrofagów, fibroblastów

   2. Przez ściany żyłek (wysoki sześcienny nabł) odbywa się przenikanie limfocytów z krwi do miąższu węzła

   3. Komórki śródbłonka mają receptory, glikoproteiny błonowe zwane selektynami E

1. Przepływ limfy przez węzeł

   1. Płynie z naczyń limf doprowadzających do wolnych przestrzeni (zatok węzła limfatycznego) leżących pod torebką, wzdłuż beleczek oraz w rdzeniu

   2. Uchodzi do naczyń limf odprowadzających

2. Zatoki:

   1. brzeżne (podtorebkowe)

   2. promieniste kory

   3. promieniste rdzenia

1. Ściana zatok zbudowana jest z wł. siateczkowych (między nimi są komórki dendrytyczne i makrofagi) wzmocnionych wł. sprężystymi

2. Kom dendrytyczne – w korze zwane grudkowymi, a w rdzeniu splatającymi się – wraz z fibroblastami tworzą gęstą sieć wnikając do światła zatok. Przez otwory sieci przepływa limfa, a antygeny są zatrzymane

3. Zatoki wysłane są śródbłonkiem

   1. od strony torebki węzła – jednolita błona

   2. od strony miąższu węzła – śródbłonek z rozstępami

   3. ułatwia to wymianę limfa-miąższ

1. Czynności węzłów limfatycznych:

   1. Filtracja limfy

   2. Zatrzymanie antygenów

   3. Miejsce proliferacji limfocytów B (w grudkach limf kory) i limfocytów T (cz. przykorowa)

   4. Miejsce wydzielania przeciwciał przez limfocyty B i kom plazmatyczne