Yoga. 1 z 6 darśan. Jest to także nazwa procedury soteriologicznej, procedury przekształcenia świadomości, do której odwołują się wszystkie darśany a także systemy z grupy nastika (buddyzm, dżainizm).

Jogasutra - Patańdżali. Uznaje się go za kodyfikatora Jogasutr oraz komentatora gramatycznego dzieła Paniniego. Jeśli przyjmiemy jednego Patańdżalego, to żyłby II p.n.e. Można przyjąć dwóch Patańdzalich, wtedy Patańdżali - autor Jogasutr - miałby tworzyć w I - II w. n.e.

Yoga - od rdzenia yuj, co znaczy ujarzmiać, okiełznać, powściągać, łączyć, złączyć.

1) Proces ujarzmiania, powściągania / ujarzmienie, powściągnięcie - II sutra Yogasutry. Chodzi o powściąganie doznań zmysłowych.

2) Łączenie, połączenie. - mamy obiekt czci, technicznie nazwany Iśwarą, który jest przewodnikiem prowadzącym do celu.

Rozpoczynając od yogi, przez yogę osiągamy yogę.

W MD odnaleziono różnego rodzaju posążki w pozycjach jogicznych, które mogą wskazywać na korzenie yogi w MD. Istnieją teorie, że posążki pełniły rolę monet.

W yogasutrach odznacza się stany osiągane przy pomocy ziół (oszadhi), które oznawano za nieprawdziwe i nieprowadzące do wyzwolenia, oraz stany osiągane przez praktyki yogiczne.

W hymnie Rigwedy Munisukta przedstawia się coś, co jest uznawane za pierwszy opis jogina.

Patańdżalego uznaje się za kodyfikatora, nie za autora, bo wiemy, że praktyki jogiczne i ich opisy były obecne w Indiach przed Patańdżalim. Patańdżali miał ambicje zebrania w jednym tekście wielu praktyk, procedur, które można nazwać jogą, obejmującym wszystkie znane w jego czasach. Nie mógł zatem pominąć postaci Iśwary, którą w praktykach wielu joginów wykorzystywało.

Yogaścittavr(i)ttinirodhaḥ. Yoga jest ujarzmieniem wirów świadomości.

nirodhaḥ - powściąganie, ujarzmianie.

vr(i)tti - wir, ruchy wirowe. (ten sam źródłosłów).

citta - świadomość.

Yogą jest też nazywane zarzucenie jarzma, by okiełznać dzikie konie.

W Teajtecie Platona i Upaniszadach (Upaniszada Katha - 2 połowa, 3 lub 4 księga) jest przedstawiony identyczny obraz .

Cel yogi to odwrócenie tego, co jest naturalne dla prakriti - czyli działania.

Termin dla antahkarana (narząd/zmysł wewnętrzny) to w jodze citta. Ahankara to w jodze asmita. Citta przyjmuje w danym momencie właściwości którejś ze swych części. Indrije (budhindiya i karmendriya) i bhuta (tanmatry i mahabhuta) są takie same. Pramana - narzędzie poznania i jednocześnie kryteria poznania - są takie same: pratjaksza, anumana (wnioskowanie), śruti.

Sanskara - ślad, który wpływa do citty. Pojedyncza sanskara była przyczyną. Każda dodatkowa sanskara powoduje dodatkowy ruch citty. Sanskary o podobnej naturze tworzą vasana (vasanę). Są to trwalsze ślady w ciczćie - trwałe ścieżki neuronalne. Sanskara jest jak połączenie między neuronami. Nie wystarczy odciąć się od indriji i bhuta, żeby odciąć się od sanskar. Nawet jedna sanskara, która wpada do citty, staje się sanskarą wyłaniania (wychodzi z citty), który przedstawia się cittcie jako przedmiot - może wejść do niej z powrotem. Sanskary istnieją poprzez wcielenia. Np. sanskara może przenosić klaustrofobię.

Procedura jogiczna jest połączeniem abhjasy (ćwiczenie) i wairagja (wyrzeczenie się (owoców działań)).

Podstawowe vritti citty - podstawowe zjawiska świadomościowe:

1. Pramana - zjawisko poznania prawdziwego. Tylko to jest akliszta, czyli niezbrukane. Jest to ostateczne poznanie - ja jestem purusza.

2. Wiparjaja - wypaczenie. "Przedmiotem wypaczenia jest rzecz realnie istniejąca, która nie posiada rezultatów, , gdyż odbywa się na zakłóconym. "Np. klucz i jego właściwości zostają rozpoznane, ale nie prowadzi to do poznania rozróżniającego.

3.Wikalpa - fantazjowanie (wyobrażenie, kreowanie). Jego przedmiotem jest znaczenie pojęcia, a nie rzecz, do której się odnosi. Powstaje więcej sanskar.

4.Nidra - sen (sen głęboki). Jest jeszcze bardziej wikłający niż wiparjaja i wikalpa. Działają tu mechanizmy zakrywania, jak w wikalpie, ale nie ma możliwości pracy z nimi.

5.Smriti - pamięć. Tu nakładają się sanskary z wszystkich łącznie oraz wspomnienia.

Kleśa, kliszta - zbrukanie, zanieczyszczenie, przeciwstawione akliszta. Cała prakriti jest kleśa. Coś jak grzech pierworodny.

1 - akliszta. 2,3,4,5 - niewiedza. Niewiedza pokazuje mechanizmy, w jaki sposób citta wikła się coraz bardziej w niewiedzy. Mówimy o 5rakiej niewiedzy - awidja:

1. Awidja - widzenie w czystym nieczystego, w nieświadomym świadomego, w działającym biernego: czyli widzenie puruszy w prakriti

2. Asmita - poczucie ja. II 6 To ja działam, to są moje doznania, to moje wspomnienia.

3. Raga - pragnienie, lgnięcie ku czemuś. II 7

4. Wesza - awersja. II 8 Wesza jest niżej niż araga - bo muszę uruchomić sanskary ragi, żeby działała wesza.

5. Abhimweśa - lęk przed śmiercią, który utrzymuje się nawet u wiedzącego. II 9

Im coś jest niżej, tym bardziej wikła w sansarę.