Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody w/w procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych.
Przedmiot zainteresowania andragogiki jako nauki jest trójstopniowy:
zajmuje się ona możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją,
procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami,
instytucjami, w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy.
Cele andragogiki jako nauki:
prowadzenie badań procesów edukacyjnych
formułowanie wniosków
wprowadzanie ich do życia
Cele edukacji dorosłych w praktyce:
ułatwianie zmian
uczestniczenie w życiu państwa i w upowszechnianiu wartości demokratycznych
promowanie przedsiębiorczości i podnoszenie wydajności gospodarki
doskonalenie każdej formy rozwoju i rozwój osobisty
Cztery teorie uczenia się dorosłych:
Uczenie się poprzez nawyki.
Teoria ta opiera się na dokonaniach noblisty, Iwana Pawłowa. Prowadził on badania z psami
i przyzwyczajał je do dźwięku dzwonka przed karmieniem. Człowiek we wczesnym dzieciństwie uczy się najczęściej właśnie tak.
Uczenie się metodą prób i błędów.
Badaczami, którzy zgłębili, uzasadnili i rozwinęli teorie uczenia się metodą prób i błędów
Thorndike, Hull i Siknner. Thorndike zamykał koty w specjalnych klatkach i obserwował, w jakich warunkach zwierzęta czyniły próby uwolnienia się, według jakich zasad one następowały i w jakim stopniu zwierzę było zdolne powtórzyć udane próby uwolnienia się.
Uczenie się według wzorca.
W przypadku uczenia się opartego o wzorzec sposoby zachowania zmieniają się pod wpływem obserwacji. Uczący się nie naśladuje tu bezmyślnie wzorca, lecz raczej nieświadomie przenosi własne obserwacje na sposoby zachowania.
Uczenie się poglądowe.
Rozwiązania problemów związanych z uczeniem się mogą nasunąć się przez wyrobienie poglądu na sprawę, bez uciążliwego „dreptania wokół”. Uczenie się poglądowe wymaga przejrzystej
sytuacji, tzn. uczący się musi mieć możliwość określenia struktury sytuacji i przeanalizowania jej.
Istnieją trzy istotne zalety uczenia się poglądowego w porównaniu do trzech opisanych
wcześniej form:
Uczenie się nowych rzeczy chodzi o to, aby nauczyć się nowych sposobów zachowań lub rozszerzyć istniejące.
Zapominanie treści wcześniej nauczonych chodzi o to, że można odzwyczaić się od wcześniej praktykowanego zachowania.
Uczenie się w celu dokonania istotnej zmiany w tym wypadku chodzi o to, aby zrezygnować z dotychczasowego zachowania i zastąpić je innym.
Dorośli uważają, że uczenie się ma sens tylko wtedy, gdy mogą oni znaleźć jakieś punkty odniesienia do własnych doświadczeń i warunków życia i kiedy to, czego się uczą, może im być w jakikolwiek sposób przydatne. Uczący się dorosły różni się od uczącego się dziecka czy młodego człowieka nie mniejszą zdolnością uczenia się, lecz posiadanym doświadczeniem życiowym, historią wcześniejszej nauki, silniej ugruntowanym wizerunkiem samego siebie i motywacją.
Posiada on bogatszą wiedzę, sprawdzoną w praktyce i opartą na doświadczeniu, większą ilość zgromadzonych informacji, wyraźniej ukształtowany świat wartości, a zatem także więcej możliwości łączenia faktów. Może to jednak prowadzić do spowolnienia tempa uczenia się.
Można wyróżnić następujące motywy, jakimi kierują się dorośli, uczestniczący w różnych formach dokształcania i doskonalenia:
Motyw związany ze sposobem widzenia samego siebie
Proces uczenia się ma na celu zniwelowanie dostrzeganych rozbieżności między zinternalizowanymi normami a faktyczną wiedzą, postawą i umiejętnościami.
"Nie chcę być gorszy, nie chcę wiedzieć mniej"
Motyw awansu.
Polega on na dążeniu do celu, którym jest awans społeczny, wyrażający się zwłaszcza w pozycji zawodowej, statusie i dochodach.
"Chcę awansować, mięć lepszą pozycję zawodową, status społeczny i wyższe dochody"
Motyw wewnętrzny.
Uczenie się ze względu na zainteresowanie samym materiałem, nauka nowego zagadnienia dla samej przyjemności, z chęci, by więcej wiedzieć, więcej umieć, ze względu na atrakcyjność samego tematu.
"Nauka sprawia mi przyjemność, temat mnie interesuje. Chcę poznawać nowe zagadnienia, więcej wiedzieć, więcej umieć"
Motyw społeczny.
Uczestniczenie w formach kształcenia w celu nawiązania kontaktu z innymi ludźmi, poznania ich, lub utrzymywania z nimi pozytywnych stosunków.
„Chcę nawiązać nowe, ciekawe znajomości. Moi znajomi uczestniczą w formach kształcenia, chcę być z nimi, nie stracić z nimi kontaktu."
Motyw defensywny.
Uczestniczenie w formach kształcenia, aby uniknąć negatywnych konsekwencji np. w miejscu pracy,
w rodzinie lub w czasie wolnym od pracy.
„Boję się, że stracę zdobytą pozycję zawodową, rodzina uzna mnie za mało atrakcyjnego, mało twórczego osobnika"
Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych. Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody w/w procesów oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne, kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne. Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych. Przedmiot zainteresowania andragogiki jako nauki jest trójstopniowy: -zajmuje się ona możliwościami rozwoju ludzi dorosłych, ich edukacją, - procesami, które składają się na edukację. W obrębie tych procesów jeszcze bardziej szczegółowymi procesami, -instytucjami, w których ten proces zachodzi, np. szkoła, przychodnia lekarska, biblioteka, czytelnia, zakłady pracy. Cele andragogiki jako nauki: prowadzenie badań procesów edukacyjnych, formułowanie wniosków, wprowadzanie ich do życia Cele edukacji dorosłych w praktyce: ułatwianie zmian, uczestniczenie w życiu państwa i w upowszechnianiu wartości demokratycznych, promowanie przedsiębiorczości i podnoszenie wydajności gospodarki, doskonalenie każdej formy rozwoju i rozwój osobisty Cztery teorie uczenia się dorosłych: Uczenie się poprzez nawyki. Teoria ta opiera się na dokonaniach noblisty, Iwana Pawłowa. Prowadził on badania z psamii Człowiek we wczesnym dzieciństwie uczy się najczęściej właśnie tak. Uczenie się metodą prób i błędów. Badaczami, którzy zgłębili, uzasadnili i rozwinęli teorie uczenia się metodą prób i błędów Thorndike, Hull i Siknner. Thorndike zamykał koty w specjalnych klatkach i obserwował, Uczenie się według wzorca. W przypadku uczenia się opartego o wzorzec sposoby zachowania zmieniają się pod wpływem obserwacji. Uczący się nie naśladuje tu bezmyślnie wzorca, lecz raczej nieświadomie przenosi własne obserwacje na sposoby zachowania. Uczenie się poglądowe. Uczenie się poglądowe wymaga przejrzystej sytuacji, tzn. uczący się musi mieć możliwość określenia struktury sytuacji i przeanalizowania jej. Istnieją trzy istotne zalety uczenia się poglądowego w porównaniu do trzech opisanych wcześniej form: Uczenie się nowych rzeczy chodzi o to, aby nauczyć się nowych sposobów zachowań lub rozszerzyć istniejące. Zapominanie treści wcześniej nauczonych chodzi o to, że można odzwyczaić się od wcześniej praktykowanego zachowania. Uczenie się w celu dokonania istotnej zmiany w tym wypadku chodzi o to, aby zrezygnować z dotychczasowego zachowania i zastąpić je innym. Dorośli uważają, że uczenie się ma sens tylko wtedy, gdy mogą oni znaleźć jakieś punkty odniesienia do własnych doświadczeń i warunków życia i kiedy to, czego się uczą, może im być w jakikolwiek sposób przydatne. Uczący się dorosły różni się od uczącego się dziecka czy młodego człowieka nie mniejszą zdolnością uczenia się, lecz posiadanym doświadczeniem życiowym, historią wcześniejszej nauki, silniej ugruntowanym wizerunkiem samego siebie i motywacją.Posiada on bogatszą wiedzę, sprawdzoną w praktyce i opartą na doświadczeniu, większą ilość zgromadzonych informacji, wyraźniej ukształtowany świat wartości, a zatem także więcej możliwości łączenia faktów. Może to jednak prowadzić do spowolnienia tempa uczenia się. Motyw związany ze sposobem widzenia samego siebie Proces uczenia się ma na celu zniwelowanie dostrzeganych rozbieżności między zinternalizowanymi normami a faktyczną wiedzą, postawą i umiejętnościami."Nie chcę być gorszy, nie chcę wiedzieć mniej" Motyw awansu. Polega on na dążeniu do celu, którym jest awans społeczny, wyrażający się zwłaszcza w pozycji zawodowej, statusie i dochodach."Chcę awansować, mięć lepszą pozycję zawodową, status społeczny i wyższe dochody" Motyw wewnętrzny. Uczenie się ze względu na zainteresowanie samym materiałem, nauka nowego zagadnienia dla samej przyjemności, z chęci, by więcej wiedzieć, więcej umieć, ze względu na atrakcyjność samego tematu. "Nauka sprawia mi przyjemność, temat mnie interesuje. Chcę poznawać nowe zagadnienia, więcej wiedzieć, więcej umieć" Motyw społeczny. Uczestniczenie w formach kształcenia w celu nawiązania kontaktu z innymi ludźmi, poznania ich, lub utrzymywania z nimi pozytywnych stosunków. „Chcę nawiązać nowe, ciekawe znajomości. Moi znajomi uczestniczą w formach kształcenia, chcę być z nimi, nie stracić z nimi kontaktu." Motyw defensywny. Uczestniczenie w formach kształcenia, aby uniknąć negatywnych konsekwencji np. w miejscu pracy, w rodzinie lub w czasie wolnym od pracy. „Boję się, że stracę zdobytą pozycję zawodową, rodzina uzna mnie za mało atrakcyjnego, mało twórczego osobnika" Kształcenie oznacza szeroki, trwający całe życie, oparty na komunikacji proces rozumienia, który jest uruchamiany poprzez samodzielne działanie, polegające na badaniu i stawianiu pytań. jest łączeniem poznawania, przeżywania i działania w jedną całość. Kształcenie jest niezbędne do życia, bowiem stanowi ono dla człowieka drogowskaz, pozwala mu zorientować się w skomplikowanym układzie powiązań społeczno-kulturowych. Proces ten pomaga mu połączyć wiele pojedynczych elementów w całość. Pojęcie kształcenia ogólnego a metoda biograficzna Proces kształcenia ogólnego to proces zawsze zakorzeniony w określonej kulturze i społeczeństwie; ma na celu i zarazem umożliwia zgłębianie i przyswajanie na nowo elementów przeszłości. Każdy człowiek stanowi część historii i kultury, w której żyje. Metoda biograficzna pomaga zrozumieć, że: -człowiek wyraża, werbalizuje i systematyzuje własne przeżycia oraz że -rozumie więcej i szerzej dzięki wymianie myśli z innymi ludźmi. Kształcenie jest więc procesem aktywnym, indywidualnym i społecznym. Kształcenie ogólne a uczenie się Uczenie się oznacza proces zmian zachodzących w za-chowaniu, postawach albo doznaniach, ukierunkowany na pewien cel i będący skutkiem konfrontacji istoty żyjącej z jej otoczeniem. Uczenie się w tym znaczeniu pełni rolę służebną wobec wytyczonych celów; dziś często jeszcze chodzi o cele poznawcze - wyćwiczenie nowych zachowań i udostępnienie nowej wiedzy. STYLE UCZENIA SIĘ„Styl to zakotwiczona w osobowości trwała tendencja do określonego sposobu zdobywania i przetwarzania informacji. Człowiek nie zmienia swojego stylu!” David Kolb ODKRYWCY NAJŁATWIEJ UCZĄ SIĘ poprzez doświadczenia własne i innych, jeśli mają do dyspozycji dostateczną ilość czasu i przestrzeni, aby ustosunkować się do swoich wrażeń i spostrzeżeń, mogąc porównywać różne opinie i punkty widzenia, na podstawie wizualnych prezentacji MYŚLICIELE NAJŁATWIEJ UCZĄ SIĘ z materiału dydaktycznego, będącego częścią jakiegoś systemu lub modelu, w uporządkowanej sytuacji dydaktycznej, gdzie cele zostały jasno sprecyzowane jeśli można powiązać ze sobą idee, sytuacje i wydarzenia , jeśli można pytać „dlaczego” w odniesieniu do logiki i filozofii materiału DECYDENCI NAJŁATWIEJ UCZĄ SIĘ jeśli teorię można przełożyć na język praktyki i prze- testować ją, jeśli istnieje związek pomiędzy materiałem do nauczenia się a problemem z własnej praktyki, jeśli mają możność zapoznania się z technikami, prowadzącymi do osiągnięcia praktycznego rezultatu na określonym modelu Model równowagi dydaktycznej Ruth Cohn (Themenzentrierte Interaktion – TZI) równowaga dynamiczna pomiędzy: potrzebami indywidualnymi w grupie (ja), a relacjami międzyludzkimi (my), a treścią (temat). - realizować cele merytoryczne szkolenia, - zaspokoić swoje indywidualne potrzeby i oczekiwania, poznać doświadczenia i poglądy innych. Pozostając w interakcji z członkami grupy i z prowadzą-cym „naraża się” na konfrontację i zagrożenie własnego „ja” oraz odkrywanie przed innymi (uświadamianych i nie uświadamianych) własnych słabych stron. Temat szkolenia też stanowi potencjalny problem, gdyż może spowodować konieczność weryfikacji i zmiany poglądów powstałych na bazie wcześniejszej (często więc zdezaktualizowanej) wiedzy Prowadzącemu zajęcia Nie wolno mu zatem: „trzymać dorosłych słuchaczy w ryzach”, motywować, pedagogizować, zachwycać swoim kunsztem dydaktyczno-metodycznym Ma natomiast: pokazać potencjał tkwiący w słuchaczach i wskazać, jak go można wykorzystać, stworzyć sytuacje, w których słuchacze bez trudu określą ważne dla nich tematy, pozwolić słuchaczom, aby ci sami się zmotywowali, planując zadania ważne i interesujące dla nich samych. Nie powinien także: - występować w roli tłumacza wiedzy, lecz jako pośrednik między tematem a uczącymi się i ich doświadczeniem. Najbardziej efektywne uczenie się dorosłych zachodzi, gdy: wykładowcy elastycznie podchodzą do potrzeb indywidualnych i grupowych słuchaczy, słuchacze mogą zdobywać nową wiedzę i umiejętności poprzez przeżywanie, działanie, doświadczanie nowych sytuacji, wymienianie poglądów i opinii,słuchacze uczą się aktywnie i świadomie (np. poprzez warsztaty, symulacje, projekty, studia przypadków). Planowanie, prowadzenie i ewaluacja procesu uczenia się Analiza grupy adresatów: - kim są uczestnicy? (wiek, płeć, zawód) - skąd przychodzą? (z domu, z pracy, z innych zajęć) - w jakim miejscu się znajdują? (znaczenie tematu) - do czego dążą? (zainteresowania, potrzeby) - co czują? (obawy, napięcie, ciekawość) Określenie tematu. Analiza treści. Jaki szerszy kontekst znaczeniowy lub merytoryczny przedstawia sobą lub otwiera treść? Jaką podstawową zasadę, prawo, kryterium, problem, jaką technikę, metodę lub postawę można przedstawić na przykładach w związku z tą treścią?Jakie znaczenie ma ta treść dla grupy słuchaczy kursu? Na czym polega znaczenie tej treści dla przyszłości uczestników? Struktura treści: Jakie elementy należą do treści? W jaki sposób wiążą się one ze sobą? Jakie treści muszą ją poprzedzać? Redukcja dydaktyczna polega na dokonaniu skrótówi ostatecznym sprecyzowaniu treści zajęć na dany temat. Prowadzący powinien określić jak dany temat ma się do: cech charakterystycznych konkretnego tematu/ materiału,danego czasu uczestników - charakteru grupy,warunków ramowych / instytucjonalnych PIĘĆ CECH CELÓW UCZENIA SIĘ: 1. Cel uczenia się oznacza cele wyznaczone z zewnątrz Cele uczenia się nie są wielkościami przypadkowymi, lecz rezultatem starannego, racjonalnego planowania. Nie wyklucza to wcale możliwości stawiania sobie celów przez samych uczących się, podobnie jak nie są wykluczone cele wytyczone spontanicznie. Jednak w większości wypadków wyznaczanie celów będzie aktem kończącym dłuższe rozważania. Cele uczenia się są cechą uczenia się intencjonalnego (zamierzonego). 2. Cel uczenia się to określenie zachowań Cel uczenia się zawsze wyraża stan rzeczy podlegający obserwacji. Zachowanie oznacza czynności i działania, które można spostrzec. Cel uczenia się nie odwołuje się bezpośrednio do uczenia się lecz odnosi się do niego pośrednio poprzez wskaźniki podane dla wyników nauki, np. rozwiązanie określonego zadania wskazuje, że uczeń opanował pewien wzór. 3. Cel uczenia się to określenie zachowań uczniów Wyraża on dające się zaobserwować czynności uczniów. Chociaż stwierdzenie to może się komuś wydać banalne, zasługuje ono na podkreślenie, ponieważ często popełniany jest błąd, polegający na formułowaniu wypowiedzi ukierunkowanych na nauczyciela, np. „Przedstawiam kroki prowadzące do sformułowania celu” zamiast „Uczniowie potrafią formułować cele swojego uczenia się”. 4. Cel uczenia się to określenie zachowań pożądanych i antycypowanych Cele uczenia się to projekty zachowań, programy zachowań. Najczęściej decyduje się o nich już przed rozpoczęciem procesu uczenia się, ale odnoszą się one do zachowań, jakich oczekuje się od uczniów po zakończeniu tego procesu. 5. Cel uczenia się opisuje możliwie jednoznacznie zachowanie końcowe Opis pożądanego zachowania ucznia musi być precyzyjny i jednoznaczny. Cel uczenia się powinien być utrwalony na piśmie w jednym zdaniu. Analiza tak sformułowanego celu daje w efekcie jednoznaczne wskazówki dotyczące danego procesu nauczania. Zgodnie z nowoczesnymi teoriami nauczania przyjmujemy, że uczenie się jest czynnością, odwołującą się do całej osobowości. Oznacza to, że musimy sformułować cele dla każdego obszaru psychiki, który bierze udział w procesie uczenia się. ZAKRESY CELÓW UCZENIA SIĘ Obszar poznania:/wiedza, myślenie, rozumienie/→ kognitywne cele uczenia się Obszar emocji i wartości:/wartości, uczucia, nastawienie/→ afektywne cele uczenia się Obszar działania i zachowań→ psychomotoryczne cele uczenia się Cele, odnoszące się do szeroko pojętych uwarunkowań ramowych, rozumianych bardzo ogólnie, które mieszczą w sobie cele polityczno-oświatowe lub instytucjonalne - cele kierunkowe Cele, odnoszące się do określonych zajęć dydaktycznych lub jednostki dydaktycznej, które bardziej szczegółowo opisują, co chcemy osiągnąć - cele ogólne Cele, odnoszące się do określonej sekwencji kształcenia, które dokładnie opisują , co uczniowie muszą umieć i wiedzieć - cele szczegółowe Na intensywność celu najdobitniej wskazuje czasownik użyty do jego sformułowania. Dlatego ważne jest, aby cele uczenia się były formułowane za pomocą pełnych zdań. Rozróżniamy różne stopnie intensywności. Rozmaite źródła podają od trzech do sześciu takich stopni. Podział ten określany jest jako taksonomia Cel uczenia się zawiera trzy komponenty: - opis zachowania końcowego (co ?) - dane na temat warunków (jak ?) - miarę (ile ?) Właściwe czasowniki: pisać, powiedzieć z pamięci, sporządzić, rozróżnić, narysować, nazwać, porównać Niewłaściwe czasowniki: Wiedzieć, rozumieć, naprawdę rozumieć, umieć docenić, być twórczym, zaufać, znać Zasady pomocne przy formułowaniu celów uczenia się: 1.Do sformułowania określenia stanu końcowego zmusza następujący początek zdania: „Uczestnicy kursu powinni…” lub „Uczestnicy kursu są w stanie…”. 2.Do opisu należy używać takich słów oznaczających czynności (czasowników), które dokładnie określają, jakie zachowania powinny cechować uczestników. Do formułowania celów uczenia się należy używać czasowników, które ze względu na poziom intensywności dostosowane są do uczestników. Czasowniki określają stopień intensywności. Oto trzy przykłady wskazujące na różne poziomy: W miarę możliwości należy unikać ogólnikowych, obszernych lub wieloznacznych określeń celów uczenia się. Nie jest konieczne formułowanie celu dla każdego najdrobniejszego kroku w procesie uczenia się. Cele opisują zamierzony: EFEKT KOŃCOWY UMIEJĘTNOŚCI / KOMPETENCJE KOŃCOWE Do sformułowania celów służą określone czasowniki: PISAĆ, NAZYWAĆ, RYSOWAĆ ,OPISYWAĆ, PORÓWNYWAĆ, MIERZYĆ, ANALIZOWAĆ Cel powinien być tak sformułowany, aby znane były warunki, jego realizacji: Cel powinien być tak sformułowany, aby był on mierzalny: CZAS, ILOŚĆ, CZĘSTOTLIWOŚĆ, JAKOŚĆ / DOKŁADNOŚĆ STRUTURA ZAJĘĆNa dobrze zaplanowane zajęcia składają się nie tylko omówione wcześniej czynności wstępne, odpowiedni dobór treści i jasne określenie celów. Jednym z najważniejszych czynników, na który trzeba zwrócić uwagę przy planowaniu przebiegu seminarium lub innej formy doskonalenia zawodowego jest uwzględnienie elementów motywujących. "Klasyczne" zajęcia dydaktyczne składają się z następujących kroków – etapów 1. WSTĘP / STWORZENIE ODPOWIEDNIEGO NASTROJU 2. INFORMACJA O PRZEBIEGU ZAJĘĆ: podanie tematu, krótkie scharakteryzowanie treści, uzasadnienie, przedstawienie celów dydaktycznych przebiegu/ programu 3. WPROWADZENIE DO TEMATU 4. OPRACOWYWANIE ZAGADNIEŃ I PROBLEMÓW / WYKONYWANIE ZADAŃ 5. PREZENTACJA ROZWIĄZAŃ, WYNIKÓW PRAC, WYJAŚNIANIE WĄTPLIWOŚCI, EWALUACJA ZAKOŃCZENIE Kontrolna lista czynności czyli "Krok po kroku" Przede wszystkim sformułować temat i cele zajęć dydaktycznych ! Ustalić, co znajdzie się w poszczególnych fazach zajęć. Ustalić kolejność poszczególnych kroków. Sprawdzić kolejność: Czy struktura zajęć jest logiczna i przejrzysta ? Sprawdzić rytm zajęć: Czy następują pożądane zmiany, różnorodne formy socjalne etc.? Ustalić metody do poszczególnych kroków. Ustalić formy socjalne. Zaplanować środki dydaktyczne - jak, kiedy, które zostaną użyte ? Określić, kto będzie prowadził poszczególne fazy - podzielić role (w przypadku pracy w tandemie lub zespole) Sprawdzić rozkład czasu. Wybrać ćwiczenia / treści "na zapas" i zadecydować, z których ćwiczeń / treści można zrezygnować. ROLE W GRUPIE PIES wypowiedzi są agresywne, polemiczne lub nierzeczowe, atakuje wykładowcę, eksperta, lub uczestników, nie śledzi dyskusji, przerywa bez powodu, czeka zawsze na okazję, aby podać jakiś swój argument KOŃ jest zauważalnie przyjacielski, zgadza się ze wszystkim i ze wszystkimi nie wnosi nic istotnego, wydaje się być zadowolony z siebie i otoczenia pasywny, robi wrażenie zainteresowanego MAŁPA broni bezkompromisowo swojego zdania, najczęściej argumentuje rzeczowo, prowadzi długie dyskusje z ekspertami, bardzo aktywny często przerywa, mówi szybciej niż myśli ŻABA wykorzystuje każdą okazję, aby zaistnieć, mówi często i dużo przerywa innym, przeszkadza, jest niezdyscyplinowany SARENKA nic nie mówi, nie przeszkadza, brak reakcji i kooperacji JEŻ mimika i gesty sygnalizują irytację, nie uczestniczy w pracy grupy pozwala sobie na negatywne uwagi, bądź złośliwe komentarze nie zgadza się z innymi, atakuje założenia programu HIPOPOTAM robi wrażenie wciąż zamyślonego, zajmuje się innymi sprawami patrzy „znudzony w dal”, jest nie skoncentrowany, geniusz poza seminarium zdarza mu się wychodzić w czasie zajęć, często pyta o przerwę ŻYRAFA – VIP nie stosuje się do zasad współdziałania w grupie, ignoruje okazuje wyższość, nie partycypuje, poucza innych, uczestnicy wypowiadają się zgodnie z niewypowiedzianymi życzeniami bardzo ważnej osoby LIS wprowadza chętnie debaty w stylu 1 na 1, jego wypowiedzi są ironiczne i cyniczne, na początku niektórzy uczestnicy biorą jego stronę, potem jednak jego zachowanie staje się dla wszystkich nieprzyjemne, sam określa priorytety w programie FAZA ORIENTACJI Członkowie grupy są jeszcze w znacznym stopniu pochłonięci swoimi zawodowymi lub osobistymi problemami. Stan przybywających na kurs uczestników charakteryzują skrajności: zachowanie dystansu - poszukiwanie bliskości, chęć pozostania anonimowym - pokazania się, poszukiwanie kierownika i wytycznych - chęć pozostania niezależnym, chęć wypróbowania nowego - niechęć zrezygnowania ze znanych form i treści, FAZA KONFLIKTU Członkowie grupy czują się trochę pewniej,, zaczynają bardziej otwarcie prezentować swoje JA. Otoczenie nie wydaje się już tak obce, a sytuacja staje się bardziej normalna. Wyraźnie zaznaczają się różnice interesów i oczekiwań. Uczestnicy rywalizują ze sobą, a także występują przeciwko kierownikowi. Szczególnie ci przyzwyczajeni do autorytarnych kierowników, przypisują kierownikowi grupy winę za zbyt wolne tempo pracy grupy. Członkowie grupy sprzeczają się dłużej niż zwykle o prawidłowość informacji i sformułowań, a w rzeczywistości chodzi o prze-forsowanie swojego zdania lub o obronę. Łatwo kogoś zranić, np. krytyką, zdarzają się łzy. Grupa zaczyna mieć poczucie własnej historii. FAZA HARMONII Członkowie grupy zaczynają być świadomi, że uczą się nawzajem od siebie, a wspólnie szybciej i łatwiej osiągają cele. Różnorodność poglądów, charakterów i zdolności jest korzystna, ponieważ zapewnia większą kreatywność. Podział zadań i funkcji nie zagraża poczuciu przynależności do grupy. Grupa jest gotowa do pracy, aktywna i konstruktywna. Członkowie grupy rozumieją się dobrze, komunikacja przebiega bez zakłóceń. Wiele sobie wzajemnie dają i wiele otrzymują. Struktura grupy jest ukształtowana, stosunki między członkami dają poczucie bezpieczeństwa. Życie towarzyskie kwitnie, członkowie grupy tak dobrze czują się w swoim towarzystwie, iż chęć pracy staje się mniejsza. FAZA RÓŻNICOWANIA Dla członków grupy najważniejszy jest teraz temat. Często właśnie teraz osiąga się najlepsze efekty; sprzyja temu niski poziom presji w grupie. Już nie trzeba wszystkiego ustalać i robić wspólnie. Grupa często rozpada się na zespoły, które na ogół dobrze się rozumieją i szybko realizują zadania. Łatwiej teraz skoncentrować się na pracy, wzrasta motywacja do osiągania sukcesów. Członkowie grupy stają się bardziej otwarci, pojawia się potrzeba nawiązywania kontaktów z osobami spoza grupy. FAZA ROZSTANIA Pracująca efektywnie, zadowolona z atmosfery i osiągniętych celów grupa, nie myśli o rozstaniu. Perspektywa rychłego końca rodzi wiele frustracji. Nawet świadomość powrotu do domu i do pracy nie działa uspokajająco. Przeciwnie towarzyszy jej obawa, że nie można jednocześnie powrócić do starych nawyków i rozwiązań, skoro poznało się nowe metody i poszerzyło wiedzę. EWALUACJA ZAJĘĆ Z DOROSŁYMI Nie należy przeprowadzać ewaluacji, jeśli nie jest się naprawdę zainteresowanym jej wynikiem. W procesie kształcenia często przeprowadza się ocenę na koniec zajęć jako ich dopełnienie albo też jako cel sam sobie. Trudno zaprzeczyć, że taka runda końcowa ma swoją wartość. Trzeba jednak mieć świadomość, że tego rodzaju ocena ma często dla grupy i osoby prowadzącej bardziej psycho-logiczne niż ewaluacyjne znaczenie. W każdym procesie ewaluacji biorą udział różne osoby, którym po części zależy na odmiennych, wzajemnie sprzecznych sprawach. Ważne jest, aby planując ewaluację uświadomić sobie istnienie ewentualnych grup interesów i uwzględnić ich znaczenie. Uczestnicy kursu poprzez ewaluację mogą : sprawdzić siebie samego, sterować dalszym procesem uczenia się wyrazić swoją opinię na temat kursu i zająć stanowisko wobec krytyki innych osób, dostrzec możliwość współdecydowania, pogłębiać i stosować zdobytą wiedzę, wyrobić sobie ocenę własnych osiągnięć lub swojej roli Kierownictwo kursu poprzez ewaluację może : ulepszyć planowanie kursu, zobiektywizować krytykę na temat kursu skorygować zachowania osób prowadzących kurs, umożliwić współdecydowanie, rozwijać własne umiejętności kierownicze Instytucje prowadzące poprzez ewaluację mogą: kontrolować wykorzystywanie środków, kontrolować / korygować / uzasadniać merytoryczny kształt programu, korygować dobór osób prowadzących kurs planować doskonalenie kierownictwa kursu Pracodawcy uczestników poprzez ewaluację mogą: czy zostały osiągnięte cele, czy pogłębiono wiedzę fachową? czy postawa uczestników była stosowna do ich roli? Płaszczyzna ewaluacji (co podlega ewaluacji) Skuteczność Kontrolując skuteczność, sprawdza się, jaka jest relacja między wkładem (input) a osiągniętym wynikiem (output), to znaczy próbuje się określić, jakie osiągnięto efekty przy nakładzie jakich środków. Efektywność Kontrolując efektywność, stawiamy sobie pytanie, czy dane do dyspozycji środki i metody zostały prawidłowo wykorzystane do osiągnięcia celów. Zakładamy przy tym oczywiście, że cele w ogóle były jasno sprecyzowane. Znaczenie Uczęszczanie na kurs i jego prowadzenie nie jest najczęściej celem samym w sobie, chcielibyśmy za jego pomocą osiągnąć coś na dłuższą metę. Uczestnicy zajęć dokształcających chcieliby z pewnością, aby kurs był jak najwyższej jakości, chcieliby lepiej zrozumieć poszczególne zagadnienia, ale w ostatecznym rozrachunku mają też nadzieję na być może lepsze stanowisko w swoim zakładzie pracy lub większy prestiż. Przedmiot ewaluacji W przebiegu kursu nie istnieją chyba takie elementy, których nie można by poddać ewaluacji. Jednak temat ewaluacji musi wynikać z samego procesu kształcenia. Im bliższy jest nam przedmiot ewaluacji w trakcie kursu, tym większą mamy szansę na to, że praca nad ewaluacją wyzwoli odpowiednią energię. Treści nauczania : dobór, zakres, ważność, prezentacja itd. Cele nauczania : zachowania uczestników, wiadomości, umiejętności, sprawności, postawy itd. Atmosfera na kursie : stosunki międzyludzkie, nastrój, zadowolenie itd. Organizacja kursu : podział materiału na sekwencje, wykorzystanie pomocy dydaktycznych, metody itd. Uwarunkowania ramowe : miejsce, pomieszczenia, wyposażenie, sprzęt itd. Postępowanie osób prowadzących kurs : sposób zachowania się, reakcja w krytycznych sytuacjach, język itd. Kształtowanie procesów : przebieg procesu uczenia się, konflikty i sposób ich rozwiązywania itd. Pora ewaluacji (kiedy?) przeprowadzać nie tylko na końcu kursu, lecz także w możliwie krótkich odstępach czasu w trakcie jego trwania. Formy ewaluacji (jak?) W kształceniu występuje wiele form permanentnej ewaluacji, które jednak najczęściej nie są sformalizowane. Elementarna forma ewaluacji polega tym, że osoby prowadzące kształcenie cały czas zwracają uwagę na to, czy uczestnicy biorą udział w zajęciach. Istnieje też wiele sformalizowanych form pośredniej ewaluacji. Ważne jest, aby myśl o ewaluacji znalazła swoje odbicie Strukturyzacja form Świadomie przewiduje się ewaluację w określonym momencie. Przykłady: 1.ewaluacja ustna - na forum całej grupy, rozmowy w zespołach, wywiady itd. 2.ewaluacja pisemna - w formie kartek wieszanych na tablicy, drzewku, wrzucanych do urny, ankieta, listy, gazetka ścienna itp. niewerbalna - za pomocą materiałów, za pomocą ciała i ruchu, za pomocą przedmiotów... Edukacja dorosłych: obejmuje całe społeczeństwo, nie narzuca wieku czy poziomu wykształcenia, zalicza się do jej form zarówno naukę na poziomie alfabetyzacji, jak i studia wyższe i podyplomowe, uczestnikami edukacji dorosłych jest zarówno dorastająca młodzież jak i osoby w wieku poprodukcyjnym. Rodzaje uczenia się: kształcenie szkolne (kolejne szczeble edukacji szkolnej: kształcenie pozaszkolne (pozaszkolna oświata dorosłych) samokształcenie. Szkolne i pozaszkolne uczenie się nie wyklucza się nawzajem, lecz uzupełnia. Organizatorami kształcenia ustawicznego w Polsce są: szkoły dla dorosłych i szkoły wyższe, publiczne centra kształcenia ustawicznego oraz praktycznego, niepubliczne, niedochodowe instytucje szkoleniowe, firmy prywatne (w tym podmioty jednoosobowe prowadzące działalność gospodarczą).
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, organizacje społeczne i stowarzyszenia, spółki prawa handlowego, organizacje samorządowe powiatów i województw. Najbardziej rozbudowanym sektorem kształcenia ustawicznego w Polsce jest kształcenie zawodowe, obejmujące m.in. szkolenia: BHP, z zakresu nauczania języków obcych, doskonalenia zawodowego, przygotowujące do uzyskania uprawnień zawodowych, przyuczające do zawodu. ZAKŁAD DOSKONALENIA ZAWODOWEGO stowarzyszenie oświatowe z wieloletnią tradycją, posiada sieć 26 Zakładów Kształcenia Zawodowego, w których każdego roku kształci się ponad 300 tys. uczniów (tj. około 25% ogółu szkolących się w Polsce). Źródła finansowania szkoleń budżet państwa i budżety samorządów terytorialnych, fundusze celowe oraz dotacje celowe na programy wsparcia, fundusze pomocowe, fundusze przedsiębiorstw,własne fundusze osób szkolących się. SAMOKSZTAŁCENIE Samokształcenie to najczęściej samodzielne porządkowanie, RODZAJE SAMOKSZTAŁCENIA wspomagane bądź kierowane: kierowane pośrednio: za pomocą podręczników, różnego typu poradników, przewodników metodycznych, komentarzy, programów radiowych czy telewizyjnych, programów i pakietów multimedialnych, środków audiowizualnych, oraz różnego rodzaju materiałów pomocniczych (np. rysunków, wykresów, tablic), czyli wszelkich źródeł informacji, z których korzystają osoby uprawiające samokształcenie; samoistne/właściwe:osoby czerpią wiedzę ze źródeł naukowych, materiałów UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU Nadrzędny cel działalności UTW: „poprawa jakości życia osób starszych, stworzenie warunków do dobrego starzenia się, przełamywanie błędnych stereotypów i wyobrażeń przypisujących ludziom starym role upośledzonych fizycznie i umysłowo”. Celowi temu służy włączenie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego w oparciu o potencjał intelektualny, naukowy i bazę materialną wyższych uczelni”. CELE UTW upowszechnianie inicjatyw edukacyjnych, aktywizacja intelektualna, psychiczna, społeczna i fizyczna osób starszych, poszerzanie wiedzy i umiejętności seniorów, ułatwianie kontaktów z instytucjami takimi jak służba zdrowia, ośrodki kultury, ośrodkami rehabilitacyjnymi i innymi, angażowanie słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska, podtrzymywanie więzi społecznych i komunikacji międzyludzkiej wśród seniorów. EDUKACJA NA ODLEGŁOŚĆforma kształcenia, gdzie uczniowie i nauczyciele są oddaleni od siebie (w procesie dydaktycznym uczeń i nauczyciel nie znajdują się jednocześnie w tym samym miejscu, w tej samej przestrzeni edukacyjnej; by zniwelować dystans pomiędzy nauczycielem uczniem oraz zapewnić komunikację między nimi, stosuje się różnorakie metody narzędzia. Corespondence Courses). E-learning jest to technika szkolenia wykorzystująca wszelkie dostępne media elektroniczne, w tym Internet, intranet, extranet, przekazy satelitarne, taśmy audio/wideo, telewizję interaktywną oraz CD-ROMy. E-learning jest najczęściej kojarzony z nauczaniem, w którym stroną przekazującą wiedzę i egzaminującą jest komputer, dlatego przyjęło nazywać się tę formę nauki distance learning (uczenie na odległość), w którym brak fizycznego kontaktu z nauczycielem. Zalety E-learningu pełna indywidualizacja procesu nauczania (czas do nauki, własne tempo uczenia się),możliwość wyboru wykładowcy, zmniejszenie kosztów dojazdów, zakwaterowania,dostęp do różnych źródeł informacji na świecie; możliwość prowadzenia dialogu właściwie z każdym użytkownikiem sieci, umożliwienie zdobywania wykształcenia osobom niepełno-sprawnym, które mogą uczyć się i studiować w domu nie tracąc dostępu do tych samych źródeł wiedzy co ich sprawni koledzy;umożliwienie zdobywania wykształcenia kobietom, które często z powodu konieczności wychowywania dzieci i opieki nad rodziną są w tym zakresie w gorszej sytuacji niż mężczyźni. Wady E-learningu niemożność uczenia wszystkich treści oraz uczestnictwa w zajęciach czynnościowych np. laboratoriach; brak atmosfery szkoły, grupy, klasy, która często odgrywa mobilizującą rolę w procesie uczenia; brak atmosfery dopingującej do nauki, charakterystycznej dla szkoły lub grupy; |
|---|