1. Uniwersalna rola filozofii

Filozofia– określenie to pochodzi (prawdopodobnie) od matematyka i filozofa Pitagorasa żyjącego w VI wieku p.n.e. Pierwotnie miało sens dosłowny i oznaczało poszukiwanie, umiłowanie mądrości

. W uproszczeniu można powiedzieć, że filozofia zajmuje się ogólnymi, podstawowymi zagadkami świata: naturą istnienia i rzeczywistości, poznawalnością prawdy czy tym, jakie działanie jest pożądane. Dzieli się ją na: ontologię (teoria bytu), epistemologię (teoria poznania) i aksjologię (teoria wartości).

Koncepcja filozofii zależy od przyjmowanego stanowiska filozoficznego. Można wyróżnić cztery koncepcje filozofii:

• klasyczną, w której filozofia jest wiedzą o odrębnym przedmiocie (byt) i metodzie, o charakterze racjonalnym,

• pozytywistyczną, gdzie filozofia jest syntezą wyników nauk empirycznych,

• lingwistyczną, rozumiejąca filozofię jako analizę języka i jego podstawowych pojęć oraz badanie podstaw wiedzy,

• irrajonalistyczną, w której filozofia to dział kultury łączący w sobie elementy wiedzy naukowej, sztuki i religii, refleksja filozoficzna polega na wyrażaniu przeżyć przez podmiot.

2. Koncepcje filozofii starożytnej

- Jońska filozofia przyrody

- Heraklit,

- Pitagoras,

- eleaci,

- atomiści,

- sofiści,

- Sokrates).

3. Wielkie systemy starożytności

- Platon

ur. 427 p.n.e prawdopodobnie w Atenach. Powszechnie uznawany za jednego z najwybitniejszych filozofów starożytności. Był twórcą systemu filozoficznego zwanego obecnie idealizmem platońskim. Podstawą systemu Platona było przyjęcie, że prawdziwy wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest jedynie odbiciem wiecznotrwałych, niezmiennych idei. Zdaniem Platona, relacja między światem idei a światem rzeczywistym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów i ich odbić w mętnym świetle. Wymagało to przyjęcia istnienia swoistego mechanizmu "emanacji" idei w przedmioty materialne. Mechanizm ten jest - zdaniem Platona - niedoskonały; na drodze od idei do przedmiotów materialnych następuje wiele przekłamań, podobnie jak to jest z odbiciem przedmiotów w migotliwym świetle świecy.

Teoria poznania - metoda dialektyczna

Z koncepcji istnienia świata idei i rozumienia duszy wynikała platońska teoria poznania. Zdaniem Platona dusze posiadały doskonałą wiedzę o świecie idei, w nim preegzystując, ale na drodze ze świata idei do ciała człowieka tę wiedzę traciły.

- Arystoteles

( ur. 384 p.n.e., zm. 324 p.n.e.) – jeden z trzech, obok Platona i Sokratesa największych filozofów greckich. Stworzył opozycyjny do platonizmu i równie spójny system filozoficzny, który bardzo silnie działał na filozofię i naukę europejską, a jego chrześcijańska odmiana zwana tomizmem była od XIII w. i jest po dziś dzień oficjalną filozofią Kościoła Katolickiego.

Arystoteles położył ogromne zasługi w astronomii, fizyce, biologii i logice, jednak część jego teorii astronomicznych i fizycznych okazała się błędna. Zbyt rygorystyczna akceptacja tych teorii przez przedstawicieli filozofii scholastycznej stała się jedną z przyczyn opóźnienia rozwoju tych nauk w Europie, ale z drugiej strony myśl Arystotelesa zainspirowała do poszukiwania nowych hipotez w kosmologii i fizyce przez krytycznych arystotelików już w XIII i XIV wieku

Podział nauk

Arystoteles dokonał trichotomicznego podziału nauk:

* teoretyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)

* praktyczne - których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)

* pojetyczne (wytwórcze) - których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.

Logika

Zdaniem Arystotelesa celem nauki jest wyprowadzenie (ἀπόδειξις apodeiksis) stanu faktycznego z jego przyczyn. Ten proces ma dwie możliwe formy: wnioskowanie o szczególnych przypadkach ze znanej ogólnej reguły (dedukcja) i wnioskowanie o ogólnej regule ze znanych poszczególnych przypadków (indukcja). Poprawności wnioskowania miała natomiast służyć logika jako metoda porządkowania myślenia według jego formy, a nie treści

Cnoty

Arystoteles dokonał rozróżnienia cnót na: cnoty dianoetyczne (intelektualne), które są skutkiem doświadczenia oraz cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia.

4. Rozum i wiara

- Tertulian

- Aureliusz Augustyn

- Tomasz z Akwinu

- Piotr Abelard

- Ockham Wilhelm

-Augustyn, Aureliusz Augustyn, święty (354-430), filozof i teolog chrześcijański. Głównym rysem filozofii Augustyna był teocentryzm. Nieskończonego Boga, któremu przypisywał charakter osobowy i strukturę trynitarną (Trójca Św.), uznawał za byt najwyższy, wieczny, niezmienny i absolutnie różny od świata. Stwierdzał, że poznać Go można wyłącznie przy pomocy tzw. iluminacji, udzielanej w akcie nadprzyrodzonej łaski przez Poznawanego.

Augustyn zakładał istnienie świata idei, który istnieje niezależnie od świata materialnego, jest wieczny, nieskończony i doskonały.

-Tomasz z Akwinu (łac. Thomas Aquinas, urodzony prawdopodobnie w 1224 lub 1225, zmarł 7 marca 1274 r.) – filozof scholastyczny, teolog, członek zakonu dominikanów.

Według św. Tomasza nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia. Tomasz uważał, że wiara i wiedza stanowią dwie różne dziedziny. Dziedzina wiedzy, w przekonaniu Tomasza, była rozległa: rozum poznaje nie tylko rzeczy materialne, ale również Boga, Jego istnienie, Jego własności, Jego działanie.

-Piotr Abelard, filozof i teolog średniowieczny. Wprowadzona przez niego metoda scholastyczna była podstawowym narzędziem analizy filozoficznej w okresie rozkwitu średniowiecza.

Poglądy tego myśliciela także przepojone są duchem platońskim. Mądrość Bożą (Ducha Świętego) interpretuje on jako ducha świata; mądrość ta spływa na wszystkich ludzi, także na myślicieli niechrześcijańskich. Jest to niemal współczesna idea, wyrażająca myśl o tolerancji religijnej.

-Ockham Wilhelm, właściwie William of Occam (ok. 1300-1349), średniowieczny filozof i teolog franciszkański. Będąc wyrazicielem nowego ducha we wszystkich przejawach przeciwstawiał się tradycji scholastycznej i tworzył równocześnie podwaliny pod nową scholastykę. Podstawą filozofii Ockhama jest teoria poznania sprowadzona do logiki, na której opierają się jego poglądy przyrodnicze, moralne i filozoficzno-społeczne. Przyjmując w poznaniu tylko istnienie słów i terminów (powszechników) odrzucał różnicę między duszą i jej władzami.

5. Odrodzenie. Emancypacja nauki filozofii. Nowożytny homocentryzm.

-Giovanni Pico della Mirandola (ur. 24 lutego 1463 w w Mirandoli w księstwie Ferrary, zm. 17 listopada 1494 we Florencji) - włoski filozof, uczony, pisarz, wybitny przedstawiciel włoskiego odrodzenia. Znał kilkanaście języków, co pozwoliło mu rozwijać zainteresowanie filozofią świata islamu oraz filozofią i magią żydowską. Przypisuje się mu stworzenie pojęcia "osobowości", a także stwierdzenie, że nauka może uznać za prawdziwe tylko to, co można sprawdzić i zademonstrować.

Pico przedstawia także trójczłonową koncepcje drogi człowieka do doskonałości, obejmującą:

1. Purgatio (oczyszczenie) - na drodze etyki

2. Illuminatio (oświecenie) - na drodze dialektyki (studia filozoficzne,praktykowanie białej magii)

3. Perfectio (doskonałość) - na drodze teologii

- Machiavelli Niccolo (1469-1527), pisarz społeczny i polityczny odrodzenia, historyk i dyplomata florencki. W 1498 został sekretarzem w tzw. Drugiej Kancelarii zajmującej się sprawami wojny i administracji. Po wyjściu z więzienia skoncentrował swoje pasje polityczne na pisaniu traktatów, z których większość wydano pośmiertnie.

Do najgłośniejszych należą: O sztuce wojennej (1521), Historia Florencji (1532) oraz Książę (1532), gdzie przedstawił teorię skutecznego sprawowania władzy (makiawelizm - zespół działań politycznych i społecznych opierający się na podstępie, surowości, przebiegłości i oszustwie. Synonim bezwzględnego postępowania w myśl hasła “cel uświęca środki”.)

Według Machiavellego o życiu ludzkim decydują: los (fortuna), przedsiębiorczość człowieka, jego zdolności i aktywność (virtu).

- Bruno Giordano (1548-1600), filozof włoski. Przedstawiciel humanizmu i renesansowej filozofii przyrody. Wykładał na uniwersytach w Genewie, Paryżu, Oksfordzie. Skłaniał się ku panteizmowi i wierze w reinkarnację. Opowiadał się za heliocentryczną teorią M. Kopernika. Był twórcą hipotezy powszechności istnienia życia we Wszechświecie, który uważał za byt nieskończony i jednorodny.

Religia wg niego to uproszczona wersja filozofii, a praktyki religijne to zabobon, który zrodził się z ignorancji. 1592 uwięziony przez inkwizycję odmówił odwołania swoich poglądów - jako heretyk spalony na stosie na placu Campo dei Fiori w Rzymie. Przez potomnych uznany za symbol postawy racjonalistycznej i odwagi w poszukiwaniu prawdy wbrew dogmatom.

- Galileusz, (1564-1642), włoski filozof, astronom. Od 1589 profesor w Pizie i Padwie. Twórca nowożytnej mechaniki i astrofizyki. Poglądy swoje wyłożył między innymi w dziełach: Probierca złota (II saggiatore), 1623 i Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo), 1632.

W poglądach filozoficznych Galileusza szczególne znaczenie posiadają cztery zasady metodologiczne dotyczące przyrodoznawstwa, z których wynika, że należy je traktować: A) doświadczalnie, B) matematycznie, C) ograniczyć go do badania zjawisk, D) ograniczyć do badania przyczyn.

Występował więc Galileusz przeciw wszelkim spekulacjom myślowym w rozwiązywaniu zagadnień przyrodniczych bez odwoływania się do doświadczenia, odcinał się jednak od skrajnego empiryzmu uznając, że nie ma nauki bez rozumowania. Uznawał tę tylko naukę za ścisłą, której przedmiot daje się mierzyć. Przyjmował metodę analizy i syntezy czyli rezultatywną i kompozytywną. Właściwymi przedmiotami badań przyrodniczych stały się dla Galileusza kształt i ruch.

- Kopernik Mikołaj (1473-1543) wybitny polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik, tłumacz poezji włoskiej i ekonomista, pochodził z rodziny wywodzącej się z mieszczan krakowskich. Urodzony w Toruniu. Kopernik jako pierwszy w czasach nowożytnych opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego (heliocentryczna teoria), model ten oparty był na trzech założeniach: planety biegną po torach kolistych dookoła Słońca, Ziemia jest jedną z planet oraz Ziemia obraca się wokół własnej osi.

Wkład Kopernika w rozwój nauki

* sformułowanie teorii heliocentrycznej (astronomia)

* sformułowanie prawa Kopernika-Greshama (ekonomia)

* sformułowanie twierdzenia Kopernika (geometria)

- Bacon Francis, baron of Verulam (1561-1626), angielski filozof, prawnik i mąż stanu.

W rozwoju nauki widział najskuteczniejszy środek opanowania przyrody. Podzielił wiedzę wg władz umysłu na: teorię (domena rozumu obejmująca teologię oraz nauki o przyrodzie i o człowieku), historię (domena pamięci obejmująca dzieje religii, historię naturalną i historię społeczną) oraz poezją (domena wyobraźni).

6. Idea poznania pewnego i uniwersalnego. Spór o źródła wiedzy i kryteria prawdy, o stosunek podmiot do przedmiotu poznania.

- Locke John (1632-1704), filozof angielski, czołowy przedstawiciel empiryzmu genetycznego. Pionier liberalizmu.

Przesuwając przedmiot filozofii z problematyki bytu (ontologii) na teorię poznania, określając nowe zadania filozofii, określił jej metodę, która powinna być:

1) psychologiczna, badająca nie stosunek pojęć do poznanych przedmiotów, lecz same pojęcia w takiej postaci, w jakiej znajdują się w umyśle ludzkim.

2) genetyczna, określająca naturę pojęć na podstawie ich pochodzenia.

3) analityczna, zakładająca, że dla zrozumienia pojęć wystarczy odnaleźć ich proste składniki.

Przyjął, że wiedza pochodzi wyłącznie z doświadczenia. Nie ma bowiem idei wrodzonych, a umysł jest niezapisaną tablicą (tabula rasa) i zostaje zapisany dopiero przez doświadczenie. Twierdził też, że nie ma nic w umyśle, czego nie było wcześniej w zamyśle

- Leibniz Gottfried Wilhelm — niemiecki matematyk i filozof (1646 – 1716), sformułował zasady i notacje rachunku różniczkowego, dał się też poznać jako wtórny odkrywca (po Chińczykach) systemu dwójkowego oraz konstruktor mechanicznych arytmometrów.

Filozofia:

Świat jest dla niego zbiorowiskiem „monad”, to jest indywidualnych jednostek siły. Jest ich nieskończenie wiele i różnią się między sobą stopniem doskonałości, tak, że nie ma dwóch monad jednakowych. Organizmy są zbiorami monad (np. nasze ciało), a dusza jest tylko monadą centralną.

- Descartes René, Kartezjusz (1596-1650), wybitny filozof, racjonalista oraz matematyk i fizyk francuski. Prekursor współczesnej kultury umysłowej, postulował metodę rozumowania wzorowaną na myśleniu matematycznym (sceptycyzm metodologiczny), twórca kartezjanizmu oraz słynnej sentencji "cogito ergo sum" - myślę, więc jestem, głosił mechanistyczną i deterministyczną koncepcję przyrody, nawet ożywionej.

- Spinoza Baruch (1632-1677), filozof pochodzenia żydowskiego osiadły w Niderlandach.

Od Kartezjusza przejął koncepcję racjonalności poznania i podobnie jak on postanowił zbudować swą filozofię "more geometrico" (na sposób geometrii), matematycznie, tak, by z przyjętych ogólnych przesłanek można było wyprowadzić niepodważalne wnioski. Chciał stworzyć system monistyczny, przełamujący istniejące w myśli filozoficznej dualizmy (Boga i przyrody, wolności i konieczności, moralności i natury). Przyjął istnienie jednej substancji rozumianej jako Bóg, uznając, że świat nie może istnieć poza Nim. Był to pogląd utożsamiający Boga i przyrodę, czyli panteizm, za który Spinoza został wykluczony z synagogi.

- Hume David (1711-1776), szkocki filozof i historyk.

Przedstawiciel empiryzmu. Badał nie rzeczy, lecz ich umysłowe przedstawienia, które dzielił na pierwotne wrażenia i pochodzące od nich idee twierdząc, że te drugie o tyle mają wartość poznawczą, o ile wiernie kopiują te pierwsze. David Hume nie stworzył żadnego systemu filozoficznego, lecz poddał ostrej krytyce znane mu poglądy filozoficzne i postawił szereg pytań, których od jego czasu nikt nie mógł już zignorować. Cenią go również socjolodzy i przedstawiciele innych nauk społecznych, głównie za jego przemyślenia dotyczące metodologii nauk empirycznych i rozróżnienie sądów o faktach i wartościach.

7.Rozum. Jego samowystarczalność w poznaniu i etyce.

-Monteskiusz prekursor liberalizmu. W znanym dziele O duchu praw (1748, wyd. pol. 1777) wyłożył teorię dobrze rządzonego i praworządnego państwa, w myśl zasad wczesnego oświecenia i ideałów monarchii konstytucyjnej głosząc, że państwo jest wynikiem umowy społecznej obywateli dla ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności obejmującej swobodę sumienia, słowa mówionego i drukowanego.

Monteskiusz wyróżnił trzy formy państwa:

* despotia, w której zasadą rządzenia jest strach,

* monarchia, w której rządy odwołują się do honoru,

* republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących).

Władze: ustawodawcza, wykonawcza i sądowa, winny być od siebie oddzielone i równoważyć się wzajemnie,

-Rousseau Jean Jacques (1712-1778), jeden z najwybitniejszych filozofów francuskiego oświecenia. Swoje poglądy na powstanie i rozwój społeczeństwa Rousseau zawarł w słynnym dziele Umowa społeczna. Przedstawił w nim model doskonałego społeczeństwa, żyjącego w małym, zamkniętym państwie o ustroju demokratycznym, którego obywatele współpracują ze sobą, dobrowolnie przestrzegając ustalonego prawem porządku. Rousseau postulował budowę nowego społeczeństwa poprzez właściwe wychowanie jego najmłodszych obywateli - dzieci.

-Voltaire (Wolter), właśc. François-Marie Arouet – francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk. Tworzył satyry, powieści, dramaty oraz (najbardziej cenione) "Listy". Był przede wszystkim zwolennikiem liberalizmu, traktującym z rezerwą każdą religię i ideologię.

Filozofia :

* Voltaire reprezentował tzw. "wojujący humanizm" i racjonalizm XVIII wieku.

* Inspirował się poglądami Johna Locke'a, rzecznika liberalizmu (umowa społeczna nie likwiduje praw naturalnych jednostki).

* Poznanie kształtuje się przez doświadczenie; wszystko poza tym jest hipotezą.

* Człowiek jako istota rozumna musi sam dążyć do kształtowania własnego losu i rozwoju dzięki wiedzy, technice, sztuce i dobremu ustrojowi społecznemu.

* Sprawiedliwość jest wartością uniwersalną, ponadkulturową.

* Tzw. "cnota" (franc. vertu), czyli skłonność do czynienia dobra sobie i innym, wynika z potrzeb uczuciowych i z interesu społecznego.

-Denis Diderot (ur. 5 października 1713 w Langres we Francji, zm. 31 lipca 1784 w Paryżu) – francuski pisarz, krytyk literatury i sztuki, filozof i encyklopedysta okresu Oświecenia.

Poglądy Diderota, myśliciela i filozofa ewoluowały od teizmu, poprzez deizm do otwartego, materialistycznego ateizmu, połączonego z sensualizmem i determinizmem witalistycznym.

Postulował pierwszeństwo nauk eksperymentalnych przed spekulatywnymi, akcentował też względność ludzkiego poznania i sprzeczność różnych dziedzin wiedzy.

8. Filozofia krytyczna. Problem możliwości i granic wiedzy.

- Kant Immanuel (1724-1804), filozof niemiecki, od 1770 profesor logiki i metafizyki.

Istotę jego podglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy nazywany też transcendentalizmem, wg którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia.

Pytaniem podstawowym w zakresie teorii poznania, jakie postawił Kant, brzmiało: czy poznanie jest możliwe - niezależne od doświadczenia, o charakterze analitycznym.

9. Dialektyka procesu społecznego

-Hegel Georg Wilhelm Friedrich (1770-1831), filozof niemiecki, twórca idealistycznego systemu obejmującego wszystkie działy filozofii. Określił na nowo jej przedmiot i zadania. Uznał, że powinna się zajmować Absolutem w jego zewnętrznym i koniecznym rozwoju.

Miała stać się nauką o rozumie, w której wszystko, co rzeczywiste, ma być rozumne (logiczne), i wszystko, co rozumne - rzeczywiste.

System filozofii Hegla składać się miał z trzech części:

* logika – nauka o idei w sobie i dla siebie "w jej całkowitej abstrakcji", składająca się z logiki subiektywnej (zajmującej się teorią bytu i wiedzy) oraz logiki obiektywnej (zajmującej się teorią pojęć). Poznanie ducha w sobie, jego konieczności w dialektycznym rozwoju, zawiera l o g i k a ; w niej znajdujemy zasadniczą strukturę systematyczną, którą odnajdziemy łatwo w następnych fazach;

* filozofia przyrody – nauka o idei w jej innobycie (którą podzielił na mechanikę, fizykę i organikę). Obejmuje poznanie ducha w swej swoistości, ducha dla siebie.

* filozofia ducha – nauka o idei, która powraca z innobytu do siebie. Synteza form poprzednich w sobie i dla siebie, zawiera pełną świadomość dokonanego przejścia. W obrębie każdej fazy rozróżnia się 3 rodzaje form duchowych. Są to: Duch subiektywny, Duch obiektywny i Duch absolutny.

-Marks Karol (1818–1883), niemiecki filozof i działacz rewolucyjny,

Według Marksa świat jest materialny i rozwija się zgodnie z obiektywnymi prawami materii, stąd jest poznawalny – podstawą naszej wiedzy jest praktyka. Głosił, że każde zjawisko ma w przyrodzie materialne powiązania z innymi (zasada jedności świata), składa się to na jedną całość pozostającą w nieustannym ruchu (dialektyka).

10. Egzystencjalizm. Hasło odpowiedzialności totalnej człowieka za jego moralne wybory i czyny.

-Heidegger Martin (1889-1976), filozof niemiecki

Filozofia Heideggera miała charakter ontologiczny, określała naturę ludzkiego bytu. Stał on na stanowisku, że człowiek jest podmiotem własnego bytu

-Jean-Paul Charles Aymard Sartre (ur. 21 czerwca 1905 w Paryżu, zm. 15 kwietnia 1980 w Paryżu) – powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski. Przedstawiciel nurtu filozoficznego – egzystencjalizmu.

Sartre był czołowym przedstawicielem egzystencjalizmu ateistycznego. Pod koniec życia odszedł od egzystencjalizmu i rozwinął własną wersję socjologii marksistowskiej.

Jego ostatnim znaczącym dziełem filozoficznym jest napisana w 1960 r. "Critique de la raison dialectique", w której starał się stworzyć syntezę egzystencjalizmu z marksizmem.

-Karl Jaspers (ur. 23 lutego 1883, zm. 26 lutego 1969), niemiecki psychiatra i filozof, główny przedstawiciel egzystencjalizmu. Filozofia Jaspersa często jest porównywana z poglądami współczesnego mu Martina Heideggera. Rzeczywiście, obaj zajmowali się badaniami bytu i egzystencji.

11. Program filozofii rozumnej i autonomicznej. Fenomenologia

Fenomenologia - XX-wieczny kierunek filozoficzny, którego głównym twórcą i reprezentantem jest Edmund Husserl, a także wytworzona przez ten kierunek metoda badań filozoficznych stosowana przez filozofów egzystencji.

Nazwa kierunku pochodzi od greckiego słowa phainomenon oznaczającego to, co się jawi. Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio dane.

-Husserl Edmund (1859-1938), niemiecki filozof.Twórca nowej fenomenologii. Inspiracją dla jej rozwinięcia były rozmyślania nad naturą czasu. twierdził, że świat czasowo-przestrzenny, który mamy za rzeczywisty, jest w swej istocie "bytem dla kogoś", a nie "w sobie", jest odpowiednikiem stanów umysłu. Uważał, że tylko doświadczenie upoważnia do uznawania pewnych przedmiotów za rzeczywiste, gdyż przedmioty niezależne od doświadczenia nie pojawiają się w świadomości.

-Ingarden Roman (1893-1970), polski filozof, Ontolog, systematyk fenomenolog, jako cel postawił sobie zadanie poddania analizie przedmiotów bezspornie intencjonalnych, by je skonfrontować z realnymi. wyróżniał następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.

12. Osoba jako dążenie ku temu co pozaosobowe. Personalizm jako filozofia katolicka XX wieku.

-Maritain Jacques (1882-1973), filozof francuski. Zdecydowany przeciwnik fenomenologii, głosił bezkompromisowy realizm i kwestionował potrzebę teorii poznania jako pierwszej podstawy filozofii. Stworzył skrajną postać realizmu zwaną realizmem bezpośrednim. Rozwinął teorię Boga osobowego i opowiadał się za teocentrycznym humanizmem. Był przeciwnikiem ingerencji Kościoła w sprawy ekonomiczne, społeczne i polityczne.

-Mounier Emmanuel (1905-1950), francuski filozof, publicysta i działacz społeczny.

Mounier był jednym z czołowych przedstawicieli lewicy katolickiej, twórcą nurtu w personalizmie katolickim, zw. personalizmem otwartym. Wychodząc od twierdzenia o istnieniu osób wolnych i twórczych, krytykował zarówno totalitaryzm, jak indywidualizm; sądząc, że osoba istnieje tylko w ramach stosunków społecznych, gdzie otrzymuje powołanie moralne.

-Pierre Teilhard de Chardin SJ (ur. 1 maja 1881 na zamku Sarcenat koło Clermont-Ferrand, zm. 10 kwietnia 1955 w Nowym Jorku) - francuski teolog, filozof, antropolog i paleontolog, jezuita. Teilhard de Chardin był zwolennikiem teorii ewolucji, której próbował nadać duże znaczenie filozoficzne w duchu chrześcijaństwa (tzw. ewolucjonizm chrześcijański). Nawiązywał częściowo do filozofii egzystencjalnej Sorena Kierkegaarda i Karla Jaspersa. Twierdził, że cała rzeczywistość ma charakter dynamiczny i ewolucyjny, dąży od punktu Alfa do punktu Omega mając swój początek i koniec w osobie Jezusa Chrystusa. Celem człowieka i świata jest jedność duchowa. Wg słów De Chardina całe stworzenie wzdycha w stronę mistycznego zjednoczenia z Bogiem.

13. Nowy ideał wiedzy naukowej i filozofii.

Carnap Rudolf (1891-1970), niemiecki filozof i matematyk. Głosił tezę, że filozofia powinna się zajmować jedynie logiczną analizą języka nauki. Programowo zwalczał wszelką metafizykę, jako zajmują się problemami pozornymi. Żądał, aby wszystkie problemy nauk empirycznych wyrażać w języku fizyki. Matematyka, a tym bardziej logika, nie były przez Koło Wiedeńskie traktowane jako nauki empiryczne.

14. Filozofia polska XX wieku.

-Znaniecki Florian Witold (1882-1958), filozof i socjolog.

Swój pogląd na świat Znaniecki określał mianem "kulturalizmu". Podkreślał, iż rzeczywistość składa się z wielu porządków, nie tylko fizyczno-przyrodniczego, ale i psychicznego, społecznego, idealnego. Sformułował zasadę tzw. współczynnika humanistycznego, która głosiła, że zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności. Wymagał, by badacz spoglądał na penetrowaną przez siebie rzeczywistość oczami jej uczestników, a nie z jakiegoś absolutnego punktu widzenia.

-Władysław Tatarkiewicz (ur. 3 kwietnia 1886 w Warszawie, zm. 4 kwietnia 1980 tamże), filozof i historyk filozofii, estetyk i etyk, historyk sztuki. Był naukowcem wszechstronnym. W swych pracach zawarł zagadnienia z teorii muzyki, poezji i plastyki. Zajmował się również estetyką i historią sztuki. Omówił szczegółowo genezę, rozwój i znaczenie podstawowych pojęć estetyki: sztuki, piękna, formy, twórczości, odtwórczości i przeżycia estetycznego.

Opracował semantyczną analizę szczęścia.

-Stanisław Ossowski (ur. 22 maja 1897 w Lipnie, zm. 7 listopada 1963 w Warszawie) - polski socjolog, metodolog nauk społecznych i teoretyk kultury.

Ossowski był jednym z największych autorytetów intelektualno-moralnych w powojennej Polsce, przyczynił się w znacznym stopniu do odbudowy znaczenia socjologii polskiej.

Był przedstawicielem orientacji humanistycznej, dostrzegał zasadnicze różnice pomiędzy naukami przyrodniczymi a społecznymi. Sądził, że wszystkie zjawiska życia społecznego mają aspekt świadomościowy.

-Tadeusz Marian Kotarbiński (ur. 31 marca 1886 r. w Warszawie, zm. 3 października 1981 r. w Aninie w Warszawie) – jeden z czołowych polskich filozofów, logików i etyków. Filozofię pojmował kolektywnie, jako zbiór dyscyplin obejmujący: historię filozofii, psychologię, estetykę, etykę, metafizykę, teorię poznania, logikę i metodologię nauk. Początkowo chciał jedynie uprawiać filozofię jako program intelektualnej reformy niepoprawnego myślenia o poważnych problemach. Z tych drobiazgowych analiz z biegiem czasu wyłoniła się doktryna, która przekształciła się w filozoficzny system, pierwotnie nazwany reizmem, następnie realizmem radykalnym, pansomatyzmem i konkretyzmem. Jest to koncepcja zarówno semantyczna, (dotycząca języka) jak i ontologiczna, (dotycząca tego, co istnieje). Najogólniej rzecz biorąc reizm to teoria ontologiczna sprzeciwiająca się istnieniu jakichkolwiek przedmiotów ogólnych - istnieją tylko rzeczy.

-Ajdukiewicz Kazimierz (1890-1963), logik i filozof. Głównymi kierunkami zainteresowań Ajdukiewicza były semantyka i składnia logiczna oraz epistemologia i ogólna metodologia nauk. Jego poglądy cechował programowy empiryzm. W wyniku badań nad rolą języka w poznaniu radykalnego konwencjonalizmu - wypracował m.in. koncepcję wzajemnie nieprzekładalnych aparatur pojęciowych, tj. reguł rządzących poszczególnymi językami i określających ich obraz świata, czyli zbiór tez danego języka.