Wykład nr. 6 14.11.2013
Banki konkurencyjne i ich funkcje
Banki konkurencyjne są to różnego typu banki działające w celu komercyjnym (dla zysku) i mające w nazwie „bank”, np. PKO BP.
Funkcje banków komercyjnych:
Aktywna – przyjmowanie różnych lokat
Udzielanie kredytów w oparciu o wcześniej przyjęte lokaty
Pozostałe – wymiany walut, zarządzanie majątkiem itp.
Banki komercyjne zarabiają na różnicy między oprocentowaniem lokat i kredytów.
Oprocentowanie lokat < oprocentowanie kredytów
Różnica tych oprocentowan to marża bankowa. Służy do pokrycia kosztów i wypracowania zysku.
Marża bankowa= koszty bankowe + zysk
Banki komercyjne mogą udzielać łącznych kredytów na sumę większą niż wynoszą lokaty (depozyty) gotówkowe- zjawisko to, to tzw. kreacja pieniądza bankowego.
Wielkość tej kreacji zależy od:
Tzw. stopy wycieku gotówki z banku- im większa ( im więcej kredytów jest udzielanych w formie gotówkowej) tym możliwość kreacji jest mniejsza.
Tzw. stopy rezerw bankowych (ustalonej przez bank centralny)- im większa tym kreacja mniejsza.
Inaczej mówiąc, gdyby banki udzielały wszystkich kredytów w formie gotówkowej to kreacji by nie było, bo istnieje ona tylko dzięki temu, że udzielane są kredyty bezgotówkowe.
Na podaż pieniądza na rynku ma wpływ nie tylko emisja pieniądza i bank centralny, ale także od kreacji pieniądza bankowego bezgotówkowego przez banki komercyjne.
Kredyty są udzielane przez tzw. wierzycieli (to ci, którzy udzielają kredytów) dłużnikom na określony czas pod warunkiem zwrotu z dodatkowym oprocentowaniem.
Rodzaje kredytów:
Ze względu na przeznaczenie kredytu:
Konsumpcyjne ( głównie na cele konsumpcyjne, zaciągane przez gospodarstwa domowe)
Gospodarcze ( na cele działalności gospodarczej):
Obrotowe – na zakup środków obrotowych przedsiębiorstwa np. surowce, płace, energia itp. Dodatkowo okres spłaty do 1 roku – krótkoterminowe.
Inwestycyjne- średnio i długookresowe- przeznaczone na inwestycje (rozbudowę, zakup maszyn itp.)
Ze względu na długość kredytu ( czas na, który kredyt został udzielony):
Krótkookresowe- do 1 roku
Średniookresowe- od 1 do 3 lat (ewentualnie 5)
Długookresowe- powyżej 3(5) lat
Ze względu na sposób zabezpieczenia wierzyciela
Hipoteczne – pod zastaw tzw. nieruchomości
Lombardowe (kredyt lombardowy)- pod zastaw ruchomości (różnych wartościowych rzeczy, które się przynosi do lombardu). Taki kredyt jest mało efektywny (niekorzystny) dla dłużnika, bo te rzeczy są nisko wycenione.
Wekslowe (najbardziej popularne)- weksel to zobowiązanie dłużnika do uregulowania określonego długu w określonym terminie (to zobowiązanie pisemne). W razie niewypłacalności dłużnika żyrant przejmuje dług.
Rodzaje weksli:
- towarowe – dostawca dostarcza towar do handlu i nie bierze zapłaty a weksel.
- finansowe- przy kredytach
Obligacyjne- dłużnik sprzedaje obligacje i zaciąga kredyt od wierzyciela, którzy kupują te obligacje czyli inaczej mówiąc dłużnikiem jest ten co sprzedaje obligacje, a wierzycielem ten co kupuje.
Są różne typu obligacje:
- emitowane w imieniu Skarbu Państwa
- emitowane w imieniu firm, urzędów miasta, itp.
Oprocentowanie bankowe z jednej strony jest to wynagrodzenie dla wierzyciela za wyrzeczenie się dysponowania swoim majątkiem przez jakiś okres, a z drugiej strony ceną, jaką trzeba zapłacić za pozyskanie cudzej wartości. Oprocentowanie jak każda cena zależy od popytu i podaży na pieniądz (w formie kredytu).
Rys 1
Wysokość oprocentowania zależy dodatkowo od:
Czasu na jaki zostaje udzielony kredyt ( z reguły im dłuższy czas tym większe ryzyko więc większe oprocentowanie.
Wiarygodności dłużnika
Formy zabezpieczenia kredytu ( np. lombardowy- oprocentowanie jest relatywnie wysokie.
Rozróżnia się oprocentowania:
Tzw. realne
oprocentowanie realne= oprocentowanie nominalne- % stopa inflacji (przeciętnego poziomu wzrostu cen)
Teoretycznie realne oprocentowanie powinno być zawsze dodatnie, bo to rzeczywiste wynagrodzenie dla wierzyciela. Natomiast powinno być mniejsze od przeciętnej stopy zysku, bo powinno się opłacać wziąć kredyt i przy opłacalnej zyskowności móc go spłacić i mieć motywację do dalszego brania.
0 < oprocentowanie realne < Z’ ( przeciętna stopa zysku w gospodarce)
W praktyce zdarza się, że oprocentowanie realne możne być ujemne jak np. wkładamy pieniądze na lokatę z oprocentowaniem 3 % w skali roku, a stopa inflacji jest 3 % albo więcej to wynagrodzenie byłoby zerowe albo ujemne.
Najczęściej ujemne oprocentowanie realne występuje przy kredytach preferencyjnych ( np. dla powodzian, inwestycję na ochronę środowiska itp.) Były po prostu nisko oprocentowane nawet niżej od stopy inflacji. Tzw. nominalne- takie, jakie podają nam banki w odniesieniu do lokat i kredytów.
Oproc.nominalne= oproc.realne+stopa inflacji (przewidziana na okres udzielanego kredytu)
(każdy oblicza sam
dla siebie)
Oprocentowanie w gospodarce- oddziałuje na całą gospodarkę (popyt, inwestycje, a tym samym na możliwości produkcji i wzrostu gospodarczego).
Jak przeciętne oprocentowanie jest zbyt wysokie to hamuje wzrost gospodarczy, bo pieniądz (w formie kredytu) staje się trudny (trudnodostępny).
Jak oprocentowanie jest zbyt niskie to też jest niekorzystne, bo prowadzi do marnotrawstwa pieniądza tzn. mało efektywnego jego wykorzystania.
W każdej gospodarce istnieje pewien system różnego rodzaju oprocentowania:
Stopy procentowe banku centralnego ( dla banków komercyjnych)
Stopy procentowe ustalone przez banki komercyjne ( dla swoich klientów w odniesieniu do depozytów i kredytów)
Stopy bankowe w obrocie międzybankowym
Oprocentowanie na rynku kapitałowym, np. obligacje.
Rynek kapitałowy- przedmiotem obrotu (towarem) są papiery wartościowe średnio i długookresowe tj. akcje i obligacje. Rynek ten wykształca się dopiero na pewnym poziomie rozwoju gospodarczego i pełni funkcje zbliżone do systemu bankowego, tzn.:
Ułatwia przemieszczanie się wolnych środków finansowych od takich podmiotów, które je posiadają do innych podmiotów potrzebujących zasilenia finansowego, ale podmiotów głównie w formie spółek akcyjnych lub Skarbu Państwa – tzw. funkcja alokacyjna (najważniejsza)
Funkcja majątkowa- rynek ten umożliwia zwiększenie majątku poszczególnych podmiotów w formie spółek akcyjnych (sprzedaż akcji)
Funkcja informacyjna – tzn. informuje o zmianach w wycenie majątku poszczególnych podmiotów w czasie w formie spółek akcyjnych.
Funkcja wartościująca- na tym rynku dokonuje się wyceny wartości majątku przedsiębiorstw też w formie spółek akcyjnych.
Akcje- dokumenty, które świadczą, że ich posiadacz jest współwaśicielem jakiejś części majątku określonego przedsiębiorstwa w formie spółki akcyjnej- inaczej to dowód współwłasności.
Są różne typy akcji:
Bezimienne
Zwykłe-tj. takie gdzie właściciel jest uprawniony do otrzymania pewnego zysku wypracowanego przez firmę (spółkę akcyjną) i który to zysk nazywa się dywidendą.
Wysokość zysku nie jest z góry określona, zależy od:
- tego czy firma w ogóle wygospodaruje zysk
-decyzji o podziale zysku na walnym zgromadzeniu (ile zysku na dywidendy, ile na inne cele). Zysk z akcji jest niepewny.
Akcje dają prawo do udziału w głosowaniu na tzw. walnym zgromadzeniu akcjonariuszy ( są ona raz do roku)- uprzywilejowane:
Mogą dawać gwarancję pewnego minimalnego zysku niezależnego od tego jak prosperuje firma (podczas gdy inni akcjonariusze go nie dostaną).
Mogą dawać prawo większej ilości głosów w przeliczeniu na akcje.
Zwykle w razie bankructwa są wykupywane przed akcjami zwykłymi.
Obligacje świadczą, że jesteśmy wierzycielem i pożyczyliśmy komuś określoną sumę wraz z gwarancją zwrotu (wykupu) w określonym czasie wraz ze z góry określonym oprocentowaniem – tzw. dokumenty dłużne.
Papiery wartościowe (akcje i obligacje) posiadają swój nominał (pierwotną, wyjściową kwotę), oprócz tego bieżącą cenę rynkową, po której w danej chwili są sprzedawane/kupowane. Zwykle jest rozbieżność między nominałem a ceną rynkową ( w przypadku akcji- kurs akcji).
Kurs papierów wartościowych (cena rynkowa) jak każda inna cena zależy od popytu i podaży w danym momencie, czyli od sytuacji w tym zakresie. Są pewne czynniki, które mogą wpływać na popyt i podaż danego papieru :
Przewidywana zyskowność danego papieru- im wyższa w stosunku do poprzedniego okresu to przewiduje się, że będzie ona nieco wyższa i wpływa dodatnio na cenę.
W przypadku obligacji zyskowność określa… ?
W przypadku akcji jest to przewidywana stopa dywidendy.
Oprocentowanie bankowe lokat- lokaty te są konkurencyjne (substytucyjne) w stosunku do lokat na rynku kapitałowym – im wyższe jest oprocentowanie lokat bankowych tym wyższe są ceny na rynku kapitałowym.
Różne czynniki, które wpływają na ryzyko i niepewność cen na rynku kapitałowym (plotki, pogłoski, realne informacje na temat umów handlowych firmy).
Wzór 1
Rynek pierwotny sprzedaje się po raz pierwszy nowe, dopiero co wyemitowane papiery wartościowe (akcje, obligacje).
Rynek wtórny – papiery wartościowe już raz przez kogoś kupione, są po raz kolejny odsprzedane.
Korzyści finansowe z pierwotnej sprzedaży uzyskują emitenci danych papierów ( spółki akcyjne lub Skarb Państwa). W przypadku rynku wtórnego podmioty emitujące nie otrzymują korzyści finansowych z tego obrotu wtórnego, ale są zainteresowani, żeby ich papiery były wycenione wysoko.
współczesny rynek kapitałowy jest tzw. Rynkiem zinstytucjonalizowanym tj. nadzorowanym od pewnego stopnia przez państwo tzn. , żeby np. najmniejsze ryzyko i w związku z tym funkcje tę pełni w imieniu państwa KNF (Komisja Nadzorami Finansowymi), dopuszcza określone firmy do emisji i nadzoruje żeby spełniały określone wymagania, dopuszcza się maklerów itp.
Giełda- rynek kapitałowy, gdzie dokonuje się wymiany papierów wartościowych w dużych ilościach i to dodatkowo za pośrednictwem maklerów. Giełda ma na celu zapewnienie, aby wycena akcji i obligacji opierała się na pełnym rozpoznawaniu sytuacji w danym momencie tzn. rozpoznaniu pełnego popytu na dany papier i pełnej podaży danego papieru, aby cena była adekwatna
Biura maklerskie- funkcjonują na zasadach komercyjnych (tzn. biorą prowizje za swoje działania) w imieniu swoich klientów dokonują transakcji kupna-sprzedaży na giełdzie. Żeby móc kupić lub sprzedać papier wartościowy na giełdzie klienci muszą złożyć tzw. Zlecenia kupna (sprzedaży w biurach maklerskich)
Inwestorzy- to ci, którzy kupują/sprzedają papiery wartościowe
e) ryzyko na rynku kapitałowym jest bardzo duże, szczególnie w stosunku do akcji, gdzie jest niepewna dywidenda, bo w obligacjach mamy chociaż gwarancję państwa. Ryzyko można zmniejszyć:
1) poprzez tzw. dywersyfikację (zróżnicowanie) papierów wartościowych, kupowanie różnych papierów wartościowych, a nie tego samego typu)
2)realizować tzw. zlecenia warunkowe np. zlecamy kupno określonego rodzaju akcji, ale pod warunkiem, że wystąpi interesujący nas próg ceny (odpowiednio niski) w jakimś okresie czasu (np. tydzień)
3) żeby kupować ( sprzedawać z rozmysłem po analizie sytuacji)
Na rynku kapitałowym są dwa rodzaje analizy:
• Techniczna- polega na określeniu zmiany akcji. Tą analizą posługują się głównie inwestorzy krótkookresowi ( gracze, spekulanci), którzy zarabiają na rynku kapitałowym w wyniku różnicy cen między kupnem i sprzedażą, ale żeby mogli zarabiać, muszą dokonywać często transakcji
• Fundamentalna- posługują się nią głównie inwestorzy długookresowi, czyli Ci co kupują i zamierzają zyskiwać na dywidendzie albo wykupie obligacji wraz z oprocentowaniem. Analiza ta polega na tym, że przeprowadza się analizę konkretnych spółek akcyjnych, ich podstaw finansowych, zysków i strat, perspektyw rozwojowych itp.
3.Formy lokaty pośredniej kapitału i ich ocena.
Formy lokaty pośredniej kapitału- to takie powierzamy komuś nasze pieniądze i ten ktoś obraca nimi, zarabia na nich i dzieli się zyskiem. Są 3 podstawowe formy lokat pośrednich:
1) lokaty bankowe- na ogół są najmniej ryzykowne, ale najmniej zyskowne ( najmniej oprocentowane)
2) lokaty w obligacje- na ogół nieco bardziej zyskowne ( trochę wyższe oprocentowanie), ale też trochę bardziej ryzykowne. Ryzyko występuje głównie jak kupujemy np. 3-letnie obligacje i nie możemy dotrwać do tych 3 lat i musimy je sprzedać przed terminem wykupu ( sprzedaje się je nar rynku kapitałowym i nie ma gwarancji co do ich ceny, czyli 100% zwrotu, czy nadwyżka czy strata)
3) lokaty w akcje- potencjalne mogą zapewnić największy zysk, ale też potencjalnie największe ryzyko.