Wykład nr 10 12.12.13

3. Konflikt między efektywnością krótkookresową a skutecznością w realizacji długookresowych celów rozwojowych..

We współczesnych przedsiębiorstwach ma miejsce konflikt między krótko okresową efektywnością a skutecznością w realizacji długofalowych celów rozwojowych przedsiębiorstwa. Problemem strategicznego wyboru jest na czym firma ma się koncentrować.
I możliwe są różne warianty :

• kiedy firma jest efektywna w krótkim okresie i jednocześnie skuteczna w realizacji tych długofalowych celów, ale taka sytuacja ma miejsce głównie w korzystnych uwarunkowaniach, nie zawsze ten wariant jest do spełnienia.

• firma jest efektywna w krótkim okresie, ale nieskuteczna w realizacji swoich planów rozwojowych, tzn. że koncentruje się na bieżącym zysku.

• firma jest nieefektywna w krótkim okresie i świadomie rezygnuje z części zysków na rzecz inwestowania w realizację celów długofalowych, tzn. świadomie dąży do poprawy jakości produktów, utrzymania najlepszych pracowników. Jest to zwykle w krótkim okresie rozwoju firmy.

• firma nie jest efektywna w krótkim okresie, a także nie realizuje celów rozwojowych. Taki wariant jest ostatecznością i grozi bankructwem.

4. Cztery grupy mierników oceny przedsiębiorstwa.

Wyrazem tego zróżnicowanego podejścia do celów działania firmy są zróżnicowane wskaźniki (mierniki) oceny działalności przedsiębiorstwa. Uwzględniające różne aspekty tej działalności.

Można wyróżnić 4 podstawowe grupy mierników:

- wskaźniki zyskowności, gdzie zysk odnosi się do kapitału;

- wskaźniki sprawności działania, gdzie wielkość sprzedaży odnosi się do kapitału własnego, obcego, uwzględnia się zapasy w firmie;

- mierniki płynności, które uwzględniają zdolność płatniczą przedsiębiorstwa i do niezagrożonego pod tym względem działania, uwzględniają zasoby finansowe, łatwo zbywalne zapasy;

- wskaźniki wspomagania finansowego, które uwzględniają problem zadłużenia firmy i wielkości zadłużenia s spłaty.

Nieco inne podejście do celów działania przedsiębiorstwa ma miejsce w tzw. w alternatywnych teoriach przedsiębiorstwa w tym np. tzw. teoriach managerskich. Wskazuje się tutaj, że zwłaszcza w dużych firmach typu koncerny ma miejsce znane rozdzielenie własność od funkcji zarządzania
( kontroli i dyspozycyjności). W tego typu firmach znaczna część udziałów własnościowych znajduje się w rękach tzw. akcjonariatu (posiadaczy akcji). Natomiast firmami zarządzają wyspecjalizowani menagerowie. I tego typu kontrola właścicieli zwłaszcza akcjonariuszy jest ograniczona w rzeczywistości. Rządzi wówczas „techno-struktura” , czyli specjaliści zarządzający w tych firmach i wskazuje się, że w takiej sytuacji firmy raczej nie dążą do maksymalizacji zysku, ale ograniczenia ryzyka i zapewnienia tzw. zysków bezpiecznych czyli bez narażania się na nadmierne ryzyko. Niekiedy dochodzi nawet do deformacji celów i są tu różne możliwości:

1) celem może się stać maksymalizowanie własnych użyteczności managerów, tzn. kiedy dążą oni głównie do zwiększania własnych wynagrodzeń, luksusowego wyposażenia biur, dysponowania samochodami, które zwiększają ich prestiż. To zwiększa koszty działania firmy.

2) kiedy menagerowie dążą do głównie maksymalizacji sprzedaży. Jak gdyby za wszelką cenę, drogie kampanie reklamowe, rabaty, promocje, itp. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, kiedy ich wynagrodzenia są powiązane z obrotami.

3) Kiedy firmy za wszelką cenę dążą do zwiększenia kapitału i umocnienia firm w sensie kapitałowym traktując firmę jako miejsce zabezpieczenia bytu i wtedy występuje tendencja do wysokiego reinwestowania wypracowanych zysków.

Temat: Zachowanie się przedsiębiorstwa na rynku w zależności od sytuacji konkurencyjnej.

1.Sytuacje modelowe rynku z punktu widzenia konkurencji.
2.Formy konkurencji w warunkach rynku wolnokonkurencyjnego.
3.Straregie monopolu pełnego.
4.Formy konkurencji w warunkach modelu ”konkurencja monopolistyczna”.
5.Formy konkurencji w warunkach oligopolu.

1.Sytuacje modelowe rynku z punktu widzenia konkurencji.

Zachowanie się przedsiębiorstw na rynku w tym jego sposoby i metody konkurowania z innymi przedsiębiorstwami zależą od dwóch podstawowych czynników :

- od wielkości tego przedsiębiorstwa

- od sytuacji konkurencyjnej na danym ( branżowym) rynku.

Z punktu widzenia sytuacji konkurencyjnej rozróżnia się 4 podstawowe modele rynku:

Modele zawsze są pewnym uproszczeniem rzeczywistości, tzn. uwzględniają pewne aspekty a jednocześnie abstrahują od innych. W praktyce występują często modele mieszane, nie w pełni odpowiadające modelom teoretycznym. Nie mniej jednak tego typu modelowe podejście jest konieczne dla zrozumienia różnych sytuacji rynkowych.

• rynek doskonale konkurencyjny jest to taka sytuacja na rynku danego produktu kiedy jest bardzo dużo podmiotów sprzedających i kupujących zarówno po stronie popytu jak i podaży,

- żaden podmiot nie ma na tyle dużej siły ekonomicznej, żeby wpływać na ceny. Ceny kształtują się w wyniku tzw. wolnej gry popytu i podaży.

- produkt jest na takim rynku jednorodny, tzn. niezróżnicowany, podobny u różnych dostawców.

- jest doskonała informacja na tym rynku (gdzie za ile u kogo kupić)

- nie ma barier wejścia na taki rynek, np. koncesji; a także wyjścia z tego rynku.

Rynek doskonale konkurencji jest tylko w teorii. Najtrudniejsze są te dwa ostatnie założenia. W praktyce są jednak rynki, które w dużym stopniu są podobne, zbliżone. Wtedy nazywa się je rynkami wolnokonkurencyjnymi, czyli takim gdzie cena jest wolna i jest konkurencja.

3.Straregie monopolu pełnego

Drugi model, tzw. monopol pełny.

Jest to skrajne przeciwieństwo tego pierwszego modelu. Jest to taka sytuacja na rynku danego produktu kiedy jest jedno wielkie przedsiębiorstwo wytwarzające, oferujące od ok. 80-100 % rynkowej podaży. Nie musi się obawiać konkurencji:

- konkurencji bezpośredniej – ze strony takich samych produktów,

- konkurencji pośredniej- tj. ze strony substytutu,

- konkurencji zewnętrznej- czyli zza granicy,

- konkurencji potencjalnej- czyli potencjalnego zagrożenia, że jakaś firma może łatwo przejąć ten rynek.

Taka idealna sytuacja dla firmy bez zagrożenia konkurencyjnego w praktyce nie istnieje. Nie mniej jednak bywa, że konkurencja jest bardzo ograniczona na danym rynku i wtedy mówimy, że ma miejsce monopol.

Monopol- oznacza wyłączność po stronie sprzedaży. Natomiast kiedy taka wyłączność występuje po stronie zakupu, np. w rolnictwie, że jest wielu rolników, ale jeden skupujący, to jest to tzw. monopson.

Monopolizacji mogą sprzyjać różne czynniki

• kiedy jest jedne właściciel jakiegoś zasobu,

• system patentowania wynalazków, wzorów użytkowych również sprzyja czasowej wyłączności do korzystania z określonych wynalazków, wzorów,

• może sprzyjać polityka państwa, np. w zakresie wysokich ceł importowych albo po drugie poprzez ustalanie niewielkiej liczy koncesji(zezwoleń),

• istnieje również tzw. monopol naturalny, który występuje w takich dziedzinach, które wymagają dużych nakładów kapitałowych i ta firma, która pierwsza poniesie te nakłady, zainwestuje odcina sens ekonomiczny wchodzenia drugiej firmy, np. telekomunikacje, koleje, pocztę.

Monopol jest łatwiej utrzymać w dziedzinach o skomplikowanych technologiach. Znaczenie trudniej w dziedzinach o prostych technologiach, np. produkcja chleba, alkoholu.

Pojęcie monopolu zawsze się odnosi do określonej przestrzeni i może być: monopol lokalny czyli np. lokalna apteka; regionalny, krajowy, światowy.

Kolejne dwa modele są przejściowymi.

4.Formy konkurencji w warunkach modelu ”konkurencja monopolistyczna”.

Jest to taka sytuacja na rynku danego produktu kiedy jest bardzo wielu dostawców, np. producentów i odbiorców (tak jak w wolnej konkurencji), ale produkt jest bardzo zróżnicowany, niejednorodny. Produkt u różnych dostawców jest ten sam, ale nie taki sam. Ten model rynku współcześnie bardzo często występuje, np. w usługach, handlu detalicznym, restauracje,.

Nie ma barier wejścia i wyjścia na taki rynek. Zakłada się wspaniałą informację.

5.Formy konkurencji w warunkach oligopolu.

To jest taka sytuacja na rynku danego produktu gdzie jest zaledwie kilka firm konkurujących ze sobą. Cechą jest to, że decyzje cenowe jednej z firm wpływają na [pozostałe firmy, na ich możliwości sprzedaży- istnieje to wzajemne uzależnienie.
Rozróżnia się oligopol :

1)

• Doskonały kiedy produkt jest jednorodny, np. typ stali.

• Niedoskonały kiedy produkt jest zróżnicowany.

2)

• Nieustabilizowany to taki gdzie istnieją firmy różnej wielkości
  100 % sprzedaży na rynku
  Udział firm 5%, 10%, 15%,30%,40%
  Poziom tych firm nie jest jednakowy

• Ustabilizowany to taki, gdzie pozycja firm mierzona udziałem w rynku jest zbliżona.
  25 % 25 % 30%20%

Z teoretycznego punktu widzenia zakłada się tu doskonałą informację, ale są bariery wejścia i wyjścia z rynku.

Formy konkurencji w warunkach rynku wolnokonkurencyjnego.

Na takim rynku wolnokonkurencyjnym przedsiębiorstwo jest ceno biorcą, tzn. że musi się dostosować do ceny jaka ustala się na rynku w wyniku wolnej grup popytu i podaży. Przedsiębiorstwo samo ustala cenę. Jeśli ustali zbyt niską cenę to straci, jeśli zbyt wysoką to klienci pójdą do innych firm. Cena nie zależy od wielkości produkcji w pojedynczej firmie co zwykle przedstawia się w postać wykresu :

Jeżeli tych firm jest bardzo dużo to podaż jednego przedsiębiorstwa to jest jeden procent lub mniej.

Na takim rynku przedsiębiorstwo może zwiększać swoją sumę zysku

Zj=cena-koszty przeciętne na jednostkę

Suma zysku= zj*wielkość sprzedaży

Przedsiębiorstwo może zwiększać zysk racjonalizując i obniżać koszty przeciętne, albo zwiększać wielkość sprzedaży.

Na rynku wolnokonkurencyjnym cena w czasie podlega znaczym wahaniom i to w krótkim okresie

Jest taka zasada, że w krótkim okresie firm jest w stanie utrzymać się jeżeli cena zwraca co najmniej koszty zmienne, czyli pokrywa surowce, materiały, robociznę. Taka sytuacja jednak nie zapewnia odtwarzania amortyzacji. Czyli gdyby trwała długo może grozić dekapitalizacja i upadanie firmy.

W długim okresie występują dwa rodzaje konkurencji:

1. Konkurencja międzygałęziowa
2. Konkurencja wewnątrzgałęziowa

Konkurencja międzygałęziowa polega na tym, że jeżeli na określonym rynku branżowym tego typu jest relatywnie wysoka stopa zysku z uwagi np. na modę to na taki rynek napływa szybko kapitał, zwiększa się ilość firm a tym samym zwiększa podaż tego produktu, a jak zwiększa podaż to cena maleje. Wysoka stopa zysku powoduje napływ kapitału, wzrost podaży a to powoduje spadek ceny i stopy zysku. Jeżeli jest niska stopa zysku następuje odpływ kapitału, firm jest nie wiele, zaczynają sprzedawać drożej.

W długim okresie na takich rynkach występuje tendencja do ustalania przeciętnej stopy zysku.

Konkurencja wewnątrzgałęziowa na takim rynku, gdzie jest dużo firm produkujących taki sam produkt firmy produkują w różnych warunkach i koszty jednostkowe wytwarzania się różnią u różnych producentów. Cena, jaka ustala się na rynku odzwierciedla przeciętne warunki, czyli przeciętne koszty+ jakaś przeciętna marża. Stąd jedni producenci otrzymują wysokie zyski, mają niskie koszty produkcji.

Ci, którzy mają niskie zyski naśladują tych przodujących, czyli wprowadzają różnego rodzaju racjonalizacje, obniżają swoje koszty. Kto nie idzie z postępem wypada z rynku. Na takim rynku przedsiębiorstwa dążą do racjonalizacji kosztów, wprowadzania innowacji, ale trzeba pamiętać, że efekty z tej racjonalizacji szybko przechodzą do konsumenta w postaci obniżki cen. Stąd się mówi, że rynek wolnokonkurencyjne jest bardzo dobry dla konsumentów, dla przedsiębiorstw jest bardzo trudny, bo można wypaść z gry.