Wykład nr.4 24.10.2013
Zależność popytu od zmian dochodu można mierzyć elastycznością dochodową popytu.
Przy odniesieniu do większości produktów zależność ta ma charakter jednokierunkowy, czyli dodatni. Jeśli rosną dochody to rośnie popyt. Takie produkty nazywa się normalnymi.
Współczynniki elastyczności w odniesieniu do tych dóbr normalnych są większe od zera. W ramach tych dóbr normalnych rozróżnia się tak samo dobra wyższego rzędu. Są to takie dobra, na które popyt silnie, czyli więcej niż proporcjonalnie reaguje na zmianę dochodów. Współczynniki elastyczności są większe od jedności.
Oprócz tych dóbr normalnych istnieją również dobra niższego rzędu. Na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodów. Ich współczynniki elastyczności są tu ujemne.
Dobra niższego rzędu to są dobra na ogół gorszej jakości, które mają swoje lepsze zamienniki i wtedy kiedy dochody rosną popyt przerzuca się na te produkty lepszej jakości.
Znajomość elastyczności ma duże znaczenia praktyczne dotyczy to zwłaszcza elastyczności cenowej popytu, bo możliwość przewidywania skutków zmiany cen jest bardzo istotna przy ustalaniu polityki cenowej w każdym przedsiębiorstwie. Przykład: w przypadku dóbr wyższego rzędu, czyli takich, które popy jest elastyczny, cenę tych dóbr zwiększymy o 2 % popyt zmniejszy się o 3 %. W przypadku tych samych dóbr, jeżeli cenę zmniejszymy o 2 % to popyt wzrośnie o więcej niż 2 %.
Zupełnie inaczej jest w przypadku dóbr pierwszej potrzeby, czyli takie, które konsument musi kupić i charakteryzuje się małą elastycznością. Jeżeli cena tych dóbr wzrośnie o 2 % popyt też spadnie tylko o mnie niż o 2 %. Jeżeli cena tych dóbr się obniży o 2 % to popyt wzrośnie o 1, 5 %. To się nie opłaca.
To są praktyczne wnioski.
4. Podaż i ją czynniki określające.
Podaż-jest to ilość danego dobra lub usługi zaoferowana do sprzedaży w danych warunkach( miejsca i czasu) przy każdym poziomie ceny. Ilustruje tą definicję krzywa podaży.
Konkretna wielkość podaży w praktyce to jest ilość produktów zaoferowana do sprzedaży w danych warunkach przy danym poziomie ceny- określa to punkt na krzywej podaży.
Podaż zależy :
Od ceny danego produktu- podaż = F(ceny)
(y) f= (x)
Zależność podaży od ceny można również badać elastycznością cenową podaży. Elastyczność podaży zależy od specyfiki poszczególnych dóbr i technologii wytwarzania. Np. w przypadku dóbr, gdzie cykl techno-produkcyjny jest długi ta elastyczność jest mała. Cena może się zmienić, ale podaż nie tak szybko.
Kosztów wytwarzania tego produktu- koszty zależą od cen czynników produkcji, np.energii, cen surowców. Po drugie od technologii. Zależność podaży od kosztów jest odwrotna(ujemna) Rosną koszty a podaż maleje. Koszty maleją to podaż rośnie.
Opłacalności wytwarzania tj. jednocześnie ceny i kosztów- w praktyce podaż zależy od opłacalności tzn. i ceny i kosztów. Można to wyrazić, że opłacalność to inaczej zysk jednostkowy.
Zysk jednostkowy=cena-koszt wywarzania jednostki produktu.
Zmian we względnej opłacalności wytwarzania danego produktu w stosunku do opłacalności innych produktów- opłacalność danego produktu może się nie zmieniać, być constans. Natomiast jeżeli się zmieni opłacalność wytwarzania innych produktów, które producent może produkować, zamiennie wytwarzać to zmieni się wówczas tzw. względna opłacalność danego produktu. Przykład:, Jeżeli opłacalność mierzona zyskiem jednostkowym, np. ziemniaków się nie zmienia, ale jednocześnie zmieni się opłacalność wytwarzania rzepaku będzie rosła. Opłacalność względna ziemniaków w stosunku do rzepaku spada.
Od dostępności czynników produkcji(np. surowców, zezwoleń na produkcję)- często opłacałoby się wytwarzać wiele produktów, ale jeżeli nie mamy praw autorskich lub licencji, taka działalność jest nielegalna.
Od polityki gospodarczej- np. państwo poprzez politykę podatkową może wpływać na produkcję i podaż. Np. stosując ulgi podatkowe przy produkcji technologii produktów. Przez politykę celną (cła).
Produkcja nie oznacza automatycznie podaży . W odniesieniu do wielu produktów, które można magazynować produkcja nie musi oznaczać automatycznie podaży. Te produkty mogą być przez jakiś czas magazynowane i czekać na lepszą cenę.
5. Cena, w tym cena równowagi rynkowej.
Cena jest wyrazem tzw. wartości wymiennej towaru.
W praktyce mogą być różne rodzaje cen.
Rozróżnia się ceny :
Zbytu, czyli takie, po których sprzedaje producent.
Hurtowe ceny są nieco wyższe od poprzednich powiększonych o marżę rynkową.
Detaliczne jeszcze wyższe o marżę detaliczną.
Cena zależy głównie od wzajemnych relacji popytu i podaży.
Cena równowagi rynkowej
W warunkach rynku wolnokonkurencyjnego tj. takiego gdzie ceny są wolne, czyli nieregulowane jest duża konkurencja. Na takim rynku cena samoistnie dąży do ustalania się na poziomie równoważącym popyt z podażą.
Jeżeli cena byłaby ustalana odgórnie przez jakieś władze administracyjne na poziomie równowagi to ze względu na dużą zmienność popytu i podaży ta cena stosunkowo szybko przestałaby być ceną równowagi. Może szybko powstać problem nierównowagi rynkowej.
Jeżeli cena rzeczywista byłaby wyższa od ceny równowagi powstaje problem luki deflacyjnej, czyli nadwyżka podaży nad popytem.
Jeżeli ceną byłaby wyższa nadwyżka popytu nad podażą.- luka inflacyjna.
Cena równowag rynkowej nie jest ceną stałą, ale ceną zmieniającą się w czasie wraz ze zmianą popytu i podażą.
6. Mechanizm rynkowy w gospodarce wolnokonkurencyjnej.
Zmienność ceny rynkowej ceny równowagi ma bardzo duże znaczenie w gospodarce, bo oddziałuje regulująco na procesy gospodarcze i powoduje, że działa tzw. mechanizm rynkowy. Ten mechanizm rynkowy reguluje strukturę produkcji i podaży i dostosowuje ją do struktury popytu. Powoduje, że nie potrzeba planować w gospodarce. Aby ten mechanizm działał cena musi być zmienna i zależeć od popytu i podaży.
Mechanizm rynkowy oznacza, że :
1 ) zamiany ceny informują o sytuacji na rynku- jeżeli cena rośnie to jest to rezultatem , że popyt był większy od podaży. Jeżeli cena się zmniejszyła to znaczy, że podaż była większa od popytu
2) Cena nie tylko biernie informuje, ale także aktywnie oddziałuje na popyt i podaż, wzajemnie je do siebie dostosowując. Tzn., jeżeli cena wzrosła to ten wzrost oddziałuje na popyt i podaż. Jak cena maleje to popyt rośnie.
Działanie mechanizmu rynkowego może dotyczyć różnych okresów. : Infra krótkiego, krótkiego, długiego.
Okres infra krótki to taki, kiedy dostosowania podaży do popytu dokonują się bez wzrostu produkcji w wyniku wahania zapasów.
Okres krótki to taki gdzie zmienia się wielkość produkcji, ale w sposób bez inwestycyjny tzn., kiedy nie zmienia się majątek produkcyjny a np. zwiększa liczbą zatrudnionych osób w nadgodzinach.
Okres długi to jest taki, kiedy zmienia się skala produkcji w wyniku zmian majątku produkcyjnego, przyrostu maszyn i urządzeń względnie przyrostu liczby przedsiębiorstw. Przykład: rośnie cena, mamy jakiś produkt, który jest bardzo popularny, stała się modny.
Mechanizm rynkowy jest regulatorem struktury produkcji, ale nie działa w sposób bezbolesny. Nie zaspakaja potrzeb wszystkich.