Wykład nr 9 5.12.2013

Koszty stałe to takie koszty, które nie zmieniają się wraz z rozmiarami działalności. Np. wzrostem produkcji. Są to jak gdyby koszty utrzymania przedsiębiorstwa niezależne od skali działania. Zalicza się do nich koszty amortyzacji maszyn urządzeń, koszty utrzymania obiektów, koszty wynagrodzenia, ale tylko takich pracowników, którzy nie są związani bezpośrednio z produkcją, np. administracja.

• Podział na koszty stałe i zmienne dotyczy tylko krótkiego okresu, tj. takiego, w którym nie zmieniają się techniki, technologie i skala działania.

• W długim okresie, kiedy zmieniają się techniki i technologie to wszystkie koszty są zmienne.

Koszty zmienne to takie, które w krótkim okresie zmienią się wraz z rozmiarami działalności, tzn. rosną, kiedy rośnie skala działania i odwrotnie. Zalicza się głównie koszty surowców, półfabrykatów wchodzących w skład wytwarzanych produktów, a także wynagrodzenia pracowników związanych bezpośrednio z produkcją tej firmy.

Zarówno koszty stałe jak i zmienne mogą być rozpatrywane, jako koszty całkowite, odnoszące się do całej działalności lub jako koszty przeciętne, w przeliczeniu na jednostkę produktu i kształtują się one w inny sposób.

Wykresy1

Wykres 2

4. Zysk

Dochód- jest to różnica między przychodem a kosztami rachunkowymi.

Schemat 1

Zysk ekonomiczny jest zawsze mniejszy od dochodu, bo odejmuje się od przychodu nie tylko koszty rachunkowe, ale także koszty alternatywne, czyli łącznie razem tzw. koszty ekonomiczne. Ze względu na to, że koszty alternatywne są zawsze dodatnie to ten zysk ekonomiczny liczony dla siebie samego jest zawsze mniejszy od dochodu.
Równanie 1

Stąd niekiedy te koszty alternatywne nazywa się tzw. zyskiem normalnym, czyli którym możemy otrzymać z tytułu samego posiadania kapitału. Ona nam przysługuje.

Zysk brutto
W księgowości w Polsce bardzo często przyjmuje się, że zysk brutto jest przed odjęciem podatku, a netto po potrąceniu podatku.

Równanie 2

Zysk czysty to jest to co mam czysto do dyspozycji, po odtrąceniu wszystkich kosztów.
Ten zysk czysty dzieli się na :

- zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie na rozwój przedsiębiorstwa,
- zysk podzielony to jest ten, który jest przeznaczony na cele konsumpcyjne, cele właściciela,

Ten podział zysku czystego na dwie części zależy od strategii i ambicji przedsiębiorstwa. Jeżeli przedsiębiorstwo chce się rozwijać, czyli coraz więcej produkować, sprzedawać- to ten zysk jest duży.
Jeżeli przedsiębiorstwo nie chce zwiększać produkcji z okresu na okres to nie musi występować ten zysk zatrzymany. Jeżeli właściciele są bardzo konsumpcyjni nastawieni to mogą skonsumować cały bieżący zysk, i koszty amortyzacji. W takiej sytuacji mówimy o tzw. dekapitalizacji majątku trwałego „zjadaniu majątku”, czyli przejadaniu majątku trwałego.

Niekiedy może być tak, że sytuacja na rynku może być tak niekorzystna, że producent sprzedaje swoje produkty bez zysku dla niego. I żyje z amortyzacji.

Zysk jednostkowy to jest zysk wynikający ze sprzedaży jednostki produktu.
Ten zysk jednostkowy = cena - koszty przeciętne (jednostkowe)

Suma zysku (masa zysku) zależy od zysku jednostkowego * wielkość sprzedaży

W przedsiębiorstwie jest ważniejsza suma zysku. Można to zwiększać zwiększając zysk jednostkowy, ale to jest celowe i polecane głównie wtedy, kiedy można zwiększyć zysk jednostkowy poprzez zmniejszenie kosztów jednostkowych -tzw. racjonalizację kosztów. Natomiast wtedy, kiedy my nie możemy już obniży kosztów jednostkowych to zwiększanie zysku musimy podnieść cenę. Podnoszenie ceny nie sprzyja wzrostowi sprzedaży. To hamuje sprzedaż.

Kiedy nie mamy możliwości racjonalizacji kosztów to pozostają nam dwie strategie z formalnego punktu widzenia :

1. Może polegać na zwiększaniu zysku jednostkowego, czyli ceny, ale wtedy spadnie nam wielkość sprzedaży, albo nie będzie rosła. Taką strategię stosują niektóre firmy, które tworzą wizję, czy markę swoich produktów nadając im wyjątkowe zalety. Często są to firmy sprzedające przez pośrednich sprzedawców, np. Avon.

2. Bardziej polecana! Polega na zwiększaniu wielkości sprzedaży i zarabianiu na obrotach. Aby zarabiać na obrotach, należy obniżać ceny.

Zysk a sytuacja finansowa

Zysk może mieć niekiedy charakter rachunkowy, księgowy, papierowy. Ten zysk nam się należy. W wyniku tzw. zatorów płatniczych, np. nieterminowego spływania należności, albo bankructw firm, które są nam winne , my w rzeczywistości tego zysku nie mamy. I dlatego rozróżnia się pojęcie zysku księgowego od tzw. płynności finansowej.

Zysk może mieć charakter formalny. Bardzo ważną kwestią jest dbanie o utrzymanie płynności finansowej. W zachowaniu tej płynności powinien służyć tzw.” rachunek przepływów pieniężnych”. Ten rachunek ma znaczenie, ale głównie, jako rachunek eksante (w odniesieniu do przyszłości) Ten rachunek pozwala nam planować i lepiej zarządzać.

Tabela 1

Zysk w okresie krótkim i długim

Przedsiębiorstwo może dążyć do maksymalizacji zysków a krótkim okresie, czyli zysku bieżącego i oznaczać to może, że zmniejsza koszty działania i do puki takie podejście nie wpłynie negatywnie na jakość produktów czy szerzej oferty, to może być zalecane. Natomiast, jeżeli firma zmniejsza koszty używając gorszej jakości surowców lub zatrudniając przypadkowych pracowników, wtedy może to się wiązać z pogorszeniem jakości oferty, a z czasem z utratą zaufania i zmniejszeniem popytu na swoje produkty. W konsekwencji w długim okresie firma nie będzie się rozwijać tylko kurczyć. Znacznie korzystniejsza jest strategia dążenia do maksymalizacji zysku, ale ujmowanego w długim okresie. Wiąże się ta strategii z dążeniem firmy do poprawy jakości swoich produktów, budowania pozytywnego wizerunku na rynku, np. terminowości, zwrotu gwarancji, Chociaż oznacza to ograniczenie bieżących zysków to zapewnia stabilizację, bardziej ugruntowana pozycję na rynku i możliwość jej rozwoju.

Temat: Współczesne poglądy na cele przedsiębiorstwa.

1. Zyska a ekspansja.

2. Piramida celów.

3. Konflikt między efektywnością krótkookresową a skutecznością w realizacji długookresowych celów rozwojowych.

4. Cztery grupy mierników oceny przedsiębiorstwa.

5. Alternatywne koncepcje przedsiębiorstwa a cele działania.

W tradycyjnej ekonomii wskazuje się, że celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku w krótkim lub długim okresie. Realizacja zysków w długim okresie wiąże się z potrzebą rozwoju, albo tzw. ekspansji przedsiębiorstwa na rynku. Współczesne firmy najczęściej dążą do realizacji zysków długookresowych i ekspansji rynkowej. Wyrazem tego może być tzw. piramida celów. Dzisiejsze firmy realizują i przedstawiają swoje cel w następujący sposób.

1. Ustalają tzw. misję przedsiębiorstwa z punktu widzenia odbiorców
2. Ustalają cele rozwojowe działania, np. podwoić obroty.
3. Ustalić zadania, czyli co trzeba zrobić, żeby zrealizować cele.
4. Ustalają tzw. funkcjonalne programy, gdzie określają kto, kiedy jest odpowiedzialny za dane zadanie.

3.
We współczesnych przedsiębiorstwach ma miejsce konflikt między krótko okresową efektywnością a skutecznością w realizacji długofalowych celów rozwojowych przedsiębiorstwa. Problemem strategicznego wyboru jest na czym firma się koncentrować. I możliwe są różne warianty :

1) kiedy firma jest efektywna w krótkim okresie i jednocześnie skuteczna w realizacji tych długofalowych celów, ale taka sytuacja ma miejsce głównie w korzystnych uwarunkowaniach, nie zawsze ten wariatn jest do spełnienia.
2)firma jest efektywna w krótkim okresie , ale nieskuteczna w realizacji swoich planów rozwojowych,tzn.że koncentruje się na bieżącym zysku.
3) firma jest nieefektywna w krótkim okresie i świadomoie rezygnuje z części zysków na rzecz inwestowania w realizację celów długfalowych, tzn.świadomie dąży do poprawy jakości produktów, utrzymania najlepszych pracowników. Jest to zwykle w krótkim okresie rozwoju firmy.
4) firma nie jest efektywna w krótkim okresie, a takżnie nie realizuje celów rozwojowych. Taki wariant jest ostatecznością i grozi bankructwem.

4. Wyrazem tego zróżnicowanego podejścia do celów działania firmy są zróżnicowane wskaźniki (mierniki) oceny działalności przedsiębiorstwa. Uwzględniające różne aspekty tej działalności.
Można wyróżnić 4 podstawowe grupy mierników:
- wskaźniki zyskowności, gdzie zysk odnosi się do kapitału;
- wskaźniki sprawności działania, gdzie wielkość sprzedaży odnosi się do kapitału własnego, obcego, uwzględnia się zapasy w firmie;
- mierniki płynności, które uwzględniają zdolność płatniczą przedsiębiorstwa i do niezagrożonego pod tym względem działania, uwzględniają zasoby finansowe, łatwo zbywalne zapasy.
- wskaźniki wspomagania finansowego, które uwzględniają problem zadłużenia firmy i wielkości zadłużenia s spłaty.

Nieco inne podejście do celów działania przedsiębiorstwa ma miejsce w tzw. w alternatywnych teoriach przedsiębiorstwa w tym np. tzw. teoriach menagerskich. Wskazuje się tutaj, że zwłaszcza w dużych fimrmach typu koncerny ma miejsce znane rozdzielneie właśnosić od funkcji zarządzania ( kontroli i dyspozycyjnośći). W tego typu firmach znaczna część udziałów własnościowych znajduje się w rękach tzw. akcjonariatu (posiadaczy akcji). Natomiast firmami zarządzają wyspecjalizowani menagerowie. I tego typu kontrola właścicieli zwłaszcza akcjonariuszy jest ograniczona w rzeczywistości. Rządzi wówczas „techno-struktura”czyli specjaliści zarządzający w tych firmach i wskazuje się, że w takiej sytuacji firmy raczej nie dążą do maksymalizacji zysku, ale ograniczenia ryzykai zapewnienia tzw. zysków bezpiecznych czyli bez narażania się na nadmierne ryzyko. Niekiedy dochodzi nawet do deformacji celów i są tu różne możliwośći:
1) celem może się stać maksymalizowanie własnych użyteczności menegerów, tzn. kiedy dążą oni głównie do zwiększania własnych wynagrodzeń, luksusowego wyposażenia biur, dysponowania samochodami, które zwiększają ich prestiż. To zwiększa koszty działania firmy.
2) kiedy menagerowie dążą do głównie maksymalizacji sprzedaży. Jak gdyby za wszelką cenę, drogie kampanie reklamowe, rabaty, promocje, itp. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy kiedy ich wynagrodzenia są powiązane z obrotami.
3) Kiedy firmy za wszelką cenę dążą do zwiększenia kapitału i umocnienia firm w sensie kapitałowym traktując firmę jako miejsce zabezpieczenia bytu i wtedy występuje tendencja do wysokiego reinwestowania wypracowanych zysków.

Temat: Zachowanie się przedsiębiorstwa na rynku w zależnośći od sytuacji konkrencyjnej.

1.Sytuacje modeleowe rynku z puntu widzenia konkrencji.
2.Formy konkurencji w warunkach rynku wolnokonkurencyjnego.
3.Straregie monopolu pełnego.
4.Formy konkurencji w warunkach modelu ”konkurencja monopolistyczna”.
5.Formy konkurencji w warunkach oligopolu.

1.
Zachowanie się przedsiębiorstw ana rynku w tym jego sposoby i metody konkurowania z innymi przedsiębiorstwami zależą od dwóch podstawowych czynników :
- od wielkośći tego przedsiębiorstwa
- od sytuacji konkurencyjnej na danym ,( branżowym) rynku.

Z punktu widzenia sytuacji konkurencyjnej rozróżnia się 4 podstawowe modele rynku:

Modele zawsze są pewnym uproszczeniem rzeczywistośći, tzn. uwzględniają pewne aspekty a jednocześnie abstrahują od innych. W praktyce występują często modele mieszane, nie w pełni odpowiadające modelom teortycznym. Nie mniej jednak tego tpu modeleowe podejście jest konieczne dla zrozumienia różnych sytuacji rynkowych.

- rynek doskolnale konkurencjyny jest to taka sytuacja na rynku danego produktu kiedy jest bardzi dużo podmiotów sprzedających i kupujących zarówno po stronie popytu jak i podaży
- żaden podmiot nie ma na tyle dużej siły ekonomicznej, żeby wpływanć na ceny. Ceny kształtują się w wyniku tzw.wolnej gry popytu i podaży.
- produkt jest na takim rynku jednorodny, tzn. niezrónicowany, podobny u różnych dostawców.
- jest doskonała informacja na tym rynku (gdzie za ile u kogo kupić)
- nie ma barier wejścia na taki rynek, np. koncesji; a także wyjścia z tego rynku.

rynek doskonale konkurencji jest tylko w teorii. Najtrudnejsze są te dwa ostatnie założenia. W praktyce są jednak rynki, które w dużym spotpniu są podobne, zbliżone. Wtedy nazywa się je ryna=kami wolnokonkurencyjnymi, czyli takim gdzie cena jest wolna i jest konkurencja.

Drugi model, tzw. monopol pełny
Jest to skrajne przeciwieństwo tego pierwszego modelu. Jest to taka sytuacja na rynku danego produktu kiedy jest jedno wielkie przedsięborstwo wytwarzające, oferujące od ok. 80-100 % rynkowej podaży. Nie musi się obawiać konkurencji:
- konkurencji bezpośredniej – ze strony takich samych produktów,
- konkurencji pośredniej- tj. ze strony substytutu,
- konkurencji zewnętrznej- czyli zza granicy,
- konkurencji potencjalnej- czyli potencjalnego zagrożenia, że jakaś firma może łatwo przejąć ten rynek.
Taka idealna sytuacja dla firmy bez zagrożenia konkurencyjnego w praktyce nie istnieje. Nie mniej jednak bywa, że konkurencja jest bardzo ograniczona na danym rynku i wtedy mówimy, że ma miejsce monopol.
Monopol- oznacza wyłączność po stronie sprzedaży. Natomiast kiedy taka wyłączność występuje po stronie zakupu, np.w rolnictwie, że jest wielu rolników, ale jeden skupujący, to jest to tzw. monopsol
Monopolizacji mogą sprzyjać różne czynniki : 1)kiedy jest jedne właściciel jakiegoś zasobu, 2) system patentowania wynalazków, wzorów użytkowych również sprzyja czasowej wyłącznośći do korzystania z określnoych wynalazków, wzorów, 3) może sprzyjać polityka państwa, np. w zakresie wysokich ceł importowych albo po drugie poprzez ustalanie niewielkiej liczy koncesji(zezwoleń). 4) istnieje również tzw. monopol naturalny, który występuje w takich dziedzinach, które wymagają dużych nakładów kapitałowych i ta firma, która pierwsza poniesie te nakłady, zainwestuje odcina sens ekonomiczny wchodzenia drugiej firmy, np. telekomunikacje, koleje, pocztę.
Monopol jest łatwiej utrzymać w dziedzinach o skomplikowanych technologiach. Znaczenie trudniej w dziedzinach o prostych technologiach, np. produkcja chleba, alkoholu.
Pojęcie monopolu zawsze się odnosi do określnoej przesttrzeni i może być: monopol lokalny czyli np. lokalna apteka; regionalny, krajowy, światowy.

Kolejne dwa modele są przejściowymi.
3. „Konkurencja monopolistyczna”
Jest to taka sytuacja na rynku danegi produktu kiedy jest bardzo wielu dostawców, np. producentów i odbiorców (tak jak w wolnej konkurencji), ale produkt jest bardzo zróżnicowany, niejednorodny. Produkt u różniych dostawców jest ten sam, ale nie taki sam. Ten model rynku współcześnie bardzo często występuje, np. w usługach, handlu detalicznym, restauracje,.
Nie ma barier wejści i wyjścia na taki rynek. Zakłada się wspaniałą informację.

4.Oligopol
To jest taka sytuacja na rynku danego produktu gdzie jest zaledwie kilka firm konkurujących ze sobą. Cechą jest to, że decyzje ceneowe jednej z firm wpływają na [ozostałe firmy, na ich możliwości sprzedązy- istnieje to wzajemne uzależnienie. Rozróżnia się :
1) oligopol doskonały i niedoskonały
Doskonały kiedy produkt jest jednorodny, np. typ stali.
Niedoskonały kiedy produkt jest zróźnicowany
2) oligopol nieustabilizowany i ustabilizowany
Nieustabilizowany to taki gdzie istnieją firmy różnej wielkości

Zeszyt 1

Ustabiliozawny to taki, gdze pozycja firm mierzona udziałem w rynu jest zbliżona.
zeszyt 2

Z teorytycznego punktu widzenia zakłada się tu doskonałą informację, ale są bariery wejścia i wyjścia z rynku.

2.Formy konkurencji w warunkach rynku wolnokonkurencyjnego.

Na takim rynku wolnokonkurencjyjnym przedsiębiorswto jest ceno biorcą, tzn.że musi się dostosować do ceny jaka ustala się na rynku w wyniku wolnej grup popytu i podaży. Przedsiębiorstwo samo ustala cenę. Jeśli ustali zbyt niską cenę to straci, jeśli zbyt wysoką to klienci pójdą do innych firm. Cena nie zależy od wielkośći produkcji w pojedynczej firmie co zwykle przedstawia się w postać wykresu :
wykres 1

Jeżelu tych firm jest bardzo dużo to podaż jednego przedsiębiorstwa to jest jeden procen lub mniej.

Na takim rynku przedsiębiorstwo może zwiększać swoją sumę zysku
Zj=cena-koszty przeciętne na jednostkę
Suma zysku= zj*wielkość sprzedaży

Przedsiębiorstwo może zwiększać zysk racjonalizując i obniżać koszty przeciętne, albo zwiększać wielkość sprzedaży.

Na rynku wolnokonkurencyjnym cena w czasie podlega znaczym wahaniom i to w krótkim okresie
wykres 2

Jest taka zasada, że w krótkim okresie firm ajest w stanie utrzmać się jeżeli cena zwraca co najmniej koszty zmienne, czyli pokrywa surowce, materiały, robociznę. Taka sytuacja jednak nie zapewnia odtwarzania amortyzacji. Czyli gdyby trwała długo może grozić dekapitalizacja i upadanie firmy.

W długim okresie występują dwa rodzaje konkurencji:
1. Konkurencja międzygałęziowa
2. Wewnątrzgałęziowa

Konurencja między gałęziowa polega na tym, że jeżeli na określonym rynku branżowym tego typu jest relatywnie wysoka stopa zysku z uwagi np. na modę to na taki rynek napływa szubko kapitał, zwiększa się ilość firm a tym samym zwiększa podaż tego produktu, a jak zwiększa podaż to cena maleje. Wysoka stopa zysku powoduje napływ kapitału, wzrost podaży a to powoduje spadek ceny i stopy zysku. Jeżeli jest niska stopa zysku następuje odpływ kapitału, firm jest nie wiele, zaczynają spredawać drożej.

W długim okresie na takich rynkach występuje tendencja do ustalania przeciętnej stopy zysku.

K.wewnątrzgałęziowa
Na takim rynku, gdzie jest dużo firm produkujących taki sam produkt firmy produkują w różnych warunkach i koszty jednostkowe wytwarzania się różnią u różnych producentów. Cena, jaka ustala się na rynku odzwierceidla przeciętne warunki, czyli przeciętne koszty+jakaś przeciętna marża. Stąd jedni producenci otrzymują wysokie zyski, mają niskie koszty produkcji.
Ci, którzy mają niskie zyski naśladują tych przodujących, czyli wprowadzają różnego rodzaji racjonalizacje, obniżają swoje koszty. Kto nie idzie z postępem wypada z rynku. Na takim rynku przedsiębiorstwa dążą do racjonalizacji kosztów, wprowadzania innowacji, ale trzeba pamiętać, żę efekty z tej racjonalizacji szybko przechodzą do konsumenta w postaci obniżki cen. Stąd się mówi, żę rynek wolnokonkurencyjne jest bardzo dobry dla konumentów, dla przedsiębiorstw jest bardzo trudny, bo można wypaść z gry.