Wykład nr. 2 10. 10. 2013

Temat: Teoria wyboru konsumenta.

1. Założenia do teorii.

2. Linia budżetowa.

3. Teoria użyteczności.

4. Teoria obojętności.

5. Efekt substytucyjny i dochodowy.

1. Założenia do teorii

Konsument podobnie jak inne podmioty gospodarujące musi podejmować decyzje o tym, na co wydać swoje dochody, inaczej co kupić, w jakich proporcjach. Nie wszystkie decyzje konsumentów są racjonalne. Część decyzji ma charakter irracjonalny, impulsywny. Większość decyzji jest podejmowana jednak w sposób racjonalny, czyli po zastanowieniu się po analizie potencjalnych korzyści i kosztów.

Postępowanie racjonalne przyjęte w tej teorii opiera się na 3 podstawowych założeniach :

• Konsument zna swoje preferencje (potrzeby), które to potrzeby mają charakter subiektywny;

• Potrafi hierarchizować potrzeby, czyli ustalać wg ważności (co jest najważniejsze);

• Konsument jest suwerenny ( może sam podejmować decyzje w warunkach pewnych ograniczeń wynikających z dochodów, cen rynkowych;

Decyzje wyboru konsumenta zależą od dwóch rzeczy :

1. Preferowanych potrzeb

2. Ograniczenie budżetowe, które określa tzw. Linia budżetowa

2.Linia budżetowa

Posiadając budżet 300 zł oraz możliwości zakupu

- x po cenie 15 zł
- y po cenie 10 zł

Mamy do wyboru dwie krańcowe możliwości:
- zakupu za cały budżet tylko x, tj. 300 zł : 15 zł (cena) = 20 sztuk
- zakupu za cały budżet tylko y, tj. 300 zł : 10 zł (cena) = 30 sztuk

Wyznaczy to linię budżetową, która pokazuje wszystkie możliwe kombinacje obu dóbr dostępne dla konsumenta.

Przesunięcie linii budżetowej przy zmianie dochodu i cen.
* zmiana dochodu zmienia linię budżetową !

Zmiana dochodu przesuwa linię równolegle:

• dochodu zwiększy możliwości zakupu i przesunie linię w prawo;

• dochodu zmniejszy możliwości zakupu i przesunie linię w lewo.

3.Teoria użyteczności

Teoria użyteczności- podejmuje się próbę mierzenia satysfakcji z zakupu, czyli tzw. Użyteczność zakupu.

Rozróżnia się tutaj :

• Tzw. Użyteczność całkowitą (oznacza się ją Uc ) jest to całkowita łączna satysfakcja z całej konsumpcji całego dobra.

• Tzw. Użyteczność krańcowa ( marginalna) ( Uk) jest to zmiana użyteczności całkowitej w związku ze wzrostem konsumpcji o jedną krańcową jednostkę.

Podobnie jak korzyści analizuje się koszty.

• Koszty całkowite- łączne koszty z konsumpcji całkowitej danego dobra ( Kc)

• Koszt krańcowy (marginalny) – koszt każdej dodatkowej końcowej jednostki (Kk)

Zasada optymalizacji decyzji – przez konsumenta sprowadza się do szukania takiego rozwiązania , tzn. zakupu takiej ilości, która daje największą satysfakcję przy określonych kosztach tzn. daje daje największą różnicę między użytecznością całkowitą a kosztami całkowitymi , tj. jednocześnie zrównanie się kosztu krańcowego z użytecznością krańcową.

W praktyce konsument rozdziela budżet na zakup danych dóbr, które dostarczają różnego rodzaju zadowolenia i za które trzeba płacić różne ceny rynkowe . Cena ( P )

Warunki optymalizacji decyzji przy wyborze dóbr

Maksymalne zadowolenie konsument uzyskuje gdy:

• różnica między korzyściami (użytecznością) i kosztami całkowitymi jest największa

• Uk=Kk gdy: Uk>Kk – konsumpcję danego dobra należy zwiększyć

Uk<Kk – konsumpcję danego dobra należy zmniejszyć

Dysponując określonym budżetem konsument rozdziela go na zakup różnych dóbr, które dostarczają różnego zadowolenia, a konsumpcja każdego z nich podlega malejącej użyteczności krańcowej, oraz płaci za te dobra różne ceny – P_x i P_y.

Konsument porównuje użyteczność krańcową z tych dóbr (Uk_x i Uk_y) z ich cenami.
I uzyskuje maksymalne zadowolenie, gdy stosunek użyteczności krańcowej do cen się zrównuje:

, tj. po przekształceniu

Konsument zmniejsza konsumpcję (x) na rzecz (y)

Konsument zwiększa konsumpcję (x) na rzecz (y)

4.Teoria obojętności

Teoria obojętności przedstawia się preferencje konsumenta w postaci tzw. Krzywych obojętności .

Krzywa obojętności to zbiór różnych struktur zakupu dla ważnych dóbr, które dają taką samą sumę zadowolenia. Może być ich nieskończenie wiele, są wypukłe, mają nachylenie ujemne i nie przecinają się.

Krańcowa stopa substytucji

Wypukłość krzywych obojętności oznacza zmianę proporcji zastępowania jednego dobra drugim. Tę zmianę proporcji opisuje krańcowa (marginalna) stopa substytucji. Informuje ile trzeba poświęcić jednego dobra dla zwiększenia konsumpcji drugiego dobra o jednostkę, przy zachowaniu tej samej sumy zadowolenia.

Jest to miara skłonności zamiany jednego dobra na drugie. Zależy od początkowej ilości posiadanych dóbr. Mając mało (x), a dużo (y), konsument jest skłonny poświęcić dużo tego ostatniego dla zwiększenia konsumpcji (x) o jednostkę. W miarę zamiany skłonność ta jednak się zmniejsza, tj. działa prawo malejącej stopy substytucji.

Konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach budżetowych, tj. w punkcie (E) styku linii budżetowej z krzywą obojętności.

Koszyk dóbr, jakie wybiera konsument zależy od:

• preferencji (upodobań) konsumenta, które charakteryzuje położenie i kształt krzywych,

• Dochody i ceny decydujące o linii budżetowej

Przy większym nachyleniu, konsument

osiąga równowagę kupując więcej (x) niż (y),

jest skłonny poświęcić więcej (y)

na rzecz wzrostu konsumpcji żywności.

Małe nachylenie oznacza, że
konsument chce więcej (y) i mało (x),
jest skłonny poświęcić niewiele (y)
dla zwiększenia żywności

5.Efekt substytucyjny i dochodowy

Zmiana ceny wywołuje dwojakiego rodzaju skutki:

Przy obniżce ceny:

1. dane dobro staje się tańsze w relacji do innych. Za jednostkę dochodu konsument uzyskuje więcej użyteczności. Skłania to go do ograniczenia konsumpcji innych dóbr na rzecz wzrostu konsumpcji tego dobra, które staje się względnie tańsze – jest to efekt substytucyjny;

2. realny dochód konsumenta wzrasta, konsument przechodzi na wyższą krzywą obojętności – jest to dochodowy efekt zmiany.

Znak efektu dochodowego zależy od rodzaju dobra (dobra normalne czy niższego rzędu):

• przy dobrach normalnych efekt dochodowy jest dodatni,

• natomiast przy dobrach niższego rzędu efekt ten jest ujemny.

Znak efektu substytucyjnego jest ujemny, spadek ceny powoduje wzrost popytu danego dobra, ale może powodować spadek popytu innych dóbr.