Dr. J. Drynda

PSYCHOLOGICZNE PODSTAWY EDUKACJI

PROGRAM WYKŁADÓW:

1. Zagadnienia treści osobowości i ich implikacje

   1. Behawioryzm

   2. Teorie psychoanalityczne

   3. Teorie poznawcze (kognitywne)

2. Koncepcja rozwoju człowieka

3. Czym jest społeczne myślenie w kontekście interakcji zachodzących w środowisku szkolnym

LITERATURA:

• G. Lindsy, C. Hau, „Teoria osobowości”

• Anna Brzezińska, „Społeczna psychologia rozwoju”

• Psychologia klasyczna:

  • Zygmund Freud- lekarz austriacki

  • W II połowie XIX w. psychologia przekształciła się w samodzielną dyscyplinę naukową

  • Psychologia wyodrębniła się z filozofii i medycyny

  • Różnego rodzaju napady histeryczne, następnie zawstydzenie, zastyganie w nienaturalnej pozie

  • PANSEKSUALIZM- zarzuca się Freudowi (małżeństwo dobierane na zasadzie układów)

• Psychoanaliza i jej dwojakie znaczenie:

  • Myślenie jako o kierunku teorii osobowości

  • Jako kierunek terapii

ZAGADNIENIA NA ZALICZENIE:

1. Teoria osobowości

2. Popędy

3. Konflikty

4. Mechanizmy obronne

5. Jung- osobowa i zbiorowa nieświadomość

6. Jaźń, cień, amina

7. Postawy: intro- i ekstrowersja

8. Archetyp

9. Adler- dążenie do wyższości + poczucie niższości i kompetencja

10. Fromm- teoria potrzeb

11. Fromm- w jaki sposób następuje ucieczka od wolności

12. Behawioryzm: bodziec, reakcja, warunkowanie instrumentalne, strategie nagradzania

13. Dollar i miller- pojęcia dotyczące struktury osobowości (nawyk)

    1. Osobowość składa się z różnego rodzaju nawyków

    2. Dynamika osobowości (jak funkcjonuje i jak następuje rozwój)

    3. Koncepcja konfliktów

14. A. bandura- czym jest wzmocnienie?- zasady uczenia się obserwacyjnego

15. Psychologia poznawcza

TEORIA OSOBOWOŚCI:

• Dynamiczny rozwój osobowości, starcie pomiędzy super ego, -id, pomiędzy „kulturą, a naturą”

• K. Harney „Neurotyczna osobowość naszych czasów”

• Siła opisana przez Freuda- popęd- somatyczne źródło pobudzenia, znajduje się w id, wysyła sygnały możliwości realizowania danych potrzeb

• Piramida potrzeb A. Maslowa:

  • Transgresyjne (wykraczające)

  • Samorealizacji

  • Poznawcze

  • Społeczne

  • Fizjologiczne

• Przeszkody w realizowaniu potrzeb:

  • Powodują stres, somatyczne dolegliwości

  • Bariera ochronna- mechanizmy obronne. Człowiek wykształcił mechanizmy obronne w odpowiedzi na stres

  • Reakcje na przeszkodę wg. Freuda:

    • AGRESJA (reakcja na ciągłe upokorzenia)

    • AUTOAGRESJA (kieruje się przeciwko osobie, siebie samego, np. na osobę słabszą)

    • REPRESJA (wyparcie, np. niechęci do własnej matki, ojca, kulturowo nieakceptowane i wyparcie pewnych potrzeb

    • RACJONALIZACJA (brak realizacji potrzeby)

  • „kwaśne winogrona”- rezygnacja z potrzeby, nie jest ona tego warta, lis wspina się na drzewa po winogrona, nie może dosięgnąć, rezygnuje, tłumacząc sobie, że są one kwaśne

  • „Słodkie cytryny”- zastąpienie danej potrzeby inną; stosują to życiowi, nadmierni optymiści

• Mechanizmy obronne:

  • SUBSTYTUCJI- zastępowanie niemożliwej do zrealizowania potrzeby, potrzebą możliwą do zrealizowania

  • SUBLIMACJI- pozwala zrealizować swoje potrzeby w sposób uważany za ważny w danej kulturze, wzbudzając podziw i szacunek

  • KOMPLEKS EDYPA- mężczyzna na pewnym etapie życia utożsamia kobiecość z postacią swojej matki, wybiera partnerkę podobną do matki

  • KOMPLEKS ELEKTRY- żeński odpowiednik, nie tak silny, determinujący, chwalenie córki przez ojca ma duży wpływ na jej poczucie własnej wartości

• GARL JUNG:

  • Szwajcarski lekarz, zafascynowany teorią Freuda

  • Najbliższy w sposobie myślenia Freudowi

  • Towarzystwo Psychoanalityczne- przewodniczący (1913 r.- zrezygnował z tego stanowiska), uznał, że jego podejście różni się od Freuda (zarzucił mu zbytnie przywiązanie do seksualizmu)

NIEŚWIADOMOŚĆ OSOBOWA- rodzaj przed świadomości osobowej- intuicyjnego, przewidującego sposobu myślenia. W jej obszarze funkcjonują kompleksy, np. kompleks matki, która jest rodzajem tabu, osoby o której nie można mówić w zły sposób

NIEŚWIADOMOŚĆ ZBIOROWA- przed gatunkowy sposób działania, np. reakcje na bodźce, lęk wyznaczony przez poprzednie pokolenia (np. przed pająkami, wężami)

• Obie nieświadomości działają na korzyść- szybsze reagowanie zanim zadziała racjonalne ego

• Wyobrażenia na temat różnych, codziennych osób, rzeczy, doświadczeń

ARCHETYP- wizja wobec czegoś; archetyp matki= oczekiwania wobec niej. Dotyczą nadziei na powtarzalności świata

ANIMA- pierwiastek żeński w mężczyźnie, zdolność pojmowania kobiecej natury

ANIMUS- pierwiastek męski w kobiecie

TEORIA SNU- podczas snu ujawnia się cień i przybliża się rozumienie funkcjonowania persony. Odsłaniają się archetypy kulturowe ludzi.

INTROWERTYZM- osoba skoncentrowana na wnętrzu (koncentracja na sobie)

EKSTRAWERTYZM- dominuje persona, relacje z ludźmi (postawa skierowana ku ludziom)

• A. Adler- wiedeński lekarz, zajął się praktyką psychiatryczną

• Pojęcia Adlera:

  • Dążenie do wyższości- ostateczny cel człowieka, cecha obu płci, ludzie pragną dominować nad innymi- jest to naturalne i charakterystyczne dla naszego gatunku, motor rozwoju człowieka, silna motywacja, realizacja dążenia do wyższości: studia, praca, osiągnięcie określonego statusu

  • Poczucie niższości i kompensacja- wszelkie podejrzenia uzasadnione i nieuzasadnione przeszkadzające w dążeniu do wyższości to wady, które uważamy za omamy (mogą być fałszywe, faktyczne lub urojone), motywacja do poprawy ludzkiego zachowania

  • KOMPENSACJA- to np. obniżenie wartości innych ludzi, może być motywacją do poprawy ludzkiego wyglądu lub zachowania

  • TWÓRCZOŚĆ- styl życia, osiąganie poczucia wyższości, dominacja w danym obszarze na niezliczoną ilość sposobów

NERWICA- rodzaj alienacji, osoba neurotyczna blokuje zaspokajanie swoich potrzeb ze względu na społeczne funkcjonowanie. Potrzeba miłości, aprobaty (neurotyczna)- nadmierne działanie społeczne , chcą być lubiane przez wszystkich (potrzeba prestiżu, samowystarczalności), źle znoszą izolację, krytykę, odtrącenie. Nie znamy motywów działań osoby neurotycznej, nie są racjonalne. Neurotyzm powstaje na skutek sprzecznych informacji przyswajanych przez człowieka, np. dziecko otrzymuje sprzeczne sygnały od rodziców.

• E. Fromm:

  • Kontekst humanistyczny

  • Krytyka psychoanalizy

  • „mieć czy być?”, „sztuka miłości”

ERIC ERICSON- twórca teorii rozwoju

BEHAWIORYZM- teorie uczenia się (teoria poznawcza), teorie osobowości

• Zagadnienie uwarunkowania zwierząt (Iwan Pawłow)

  • Odruchy warunkowe- uwarunkowanie na dodatkowy bodziec sprzęgnięty z poprzednim bodźcem

  • Odruchy bezwarunkowe- odruch bezpośrednio związany z bodźcem

  • Język (słowa)- jako bodziec warunkowy (drugi układ sygnałowy, wywołujący dane zachowanie)

• Psychoanaliza według behawiorystów:

  • Nie przewidywała zachowań interpretowania zachowania (ex post)

  • Nie stosowała metod badawczych obiektywnych (naukowych)

  • Nie spełnia kryteriów mierzalności

• J. Watson- zainspirowany pracami J. Pawłowa na początku XX w. Napisał pracę „Behawioryzm i psychologia. Jak ją widzi behawiorysta.”

• Teoria psychologiczna S-R (bodziec- reakcja)

  • jaki bodziec wywołuje określoną reakcję, psychologia stała się mierzalna, obserwowalna z zewnątrz

    • badanie natężenia bodźca

    • badanie rodzaju bodźca

    • badanie siły reakcji

    • badanie czasu reakcji i działania bodźca

  • unaukowienie psychologii

• F.B. Skinner (lata 30 XX wieku)

  • Ojciec prawdziwej naukowej teorii behawioryzmu

  • „zachowanie się organizmu” przedstawienie fizjologicznego zachowania i uwarunkowania organizmu

S R

• Brak pojęć nagradzania i karania

• Zmiana reakcji na dany bodziec (bodziec ma kojarzyć się pozytywnie, aby reakcja stała się właściwa)

• Indywidualne zapisy reakcji na dany bodziec- czas trwania, rodzaj bodźca, rodzaj wzmocnienia (najskuteczniejsze) indywidualne pomiary

• Procesy nagradzania:

  • Stałe odstępy czasowe:

    • Regularnie wzmacnia się stałą daną reakcję, np. pensja pracownicza (średnio mobilizuje do określonych reakcji)

    • Człowiek szybko przyzwyczaja się do regularnych nagród, nie motywują one człowieka do większego wysiłku

  • Zmienne odstępy czasowe:

    • Nagroda (wzmocnienie) pojawia się nieregularnie, nie jesteśmy w stanie przewidzieć kiedy nastąpi; stanowi bodziec bardziej motywujący do podjęcia większego wysiłku

  • Stałe proporcje:

    • Zawsze po wystąpieniu danej reakcji występuje nagroda; działając w określony sposób oczekujemy, że nastąpi wzmocnienie (nagroda) za każdym razem

    • Działamy tylko po to, aby otrzymać nagrodę nie ze względów moralnych czy poznawczych; nasza motywacja jest ukierunkowana jedynie na nagrodę

  • Zmienne proporcję:

    • Nie wiadomo, kiedy otrzymamy nagrodę, ale jest ona tak atrakcyjna, że staramy się powtarzać konkretną reakcję, z nadzieją, że nagroda kiedyś ponownie nastąpi

• Jak skonstruować bodziec, aby wywołał określoną reakcję?

  • Bodziec obojętny

  • Bodziec awersyjny- wywołujący niechęć do samego bodźca, reakcja jest unikowa, ucieczkowa

  • Bywają stosowane w terapiach behawiorystycznych, oduczanie człowieka od danego nawyku

  • Wytworzenie awersyjnego bodźca towarzyszącego reakcji

  • Terapia behawiorystyczna (odzwyczajania)- AWERSYJNA; odbywać się dobrowolnie

AUTYZM- umiejętność uczenia się społecznego, terapię awersyjną stosowana wobec dzieci autystycznych; terapia była drastyczna wręcz nieetyczna

• SKINNER „Poza wolnością i godnością”

*unikanie bodźców awersyjnych *wzmacnianie, oczekiwanie na nagrodę,

*jestem wolny, gdy nie działają działamy godnie, gdy otrzymujemy

Żadne bodźce awersyjne wzmocnienie ze strony społeczeństwa

*np. wychowanie bezstresowe

• Osobowość według Skinnera to wszystko co jest obserwowalne

S R

• Twierdził, że człowiek nie jest do końca ZWENĄTRZSTEROWANY, czyli nie zgadzał się, że wszystkie bodźce determinujące działanie człowieka znajdują się w środowisku

• TEORIA TEMPERAMENTU- na reakcję mają wpływ biologia i filozofia

TEMPERAMENT- według Pawłowa, pobudzanie i hamowanie układu nerwowego w świecie psychologii S-R

• Pobudzanie i hamowanie:

• Choleryk ____ R ____ szybko reaguje i hamuje

• Sangwinik ______ R _______ silnie zrównoważone typy temperamentu

• Flegmatyk _______ R ________ długa ekspozycja bodźca, bodziec musi nabrać mocy;

bardzo długie hamowanie

• Melancholik _______ R _____________ bardzo pamiętliwy, jedyny też typ niezrównoważony

wg. Pawłowa magazynuje reakcję pod jego adresem

EMOCJE= chęć zdobycia pozytywnego wzmocnienia

UCZENIE SIĘ: uwarunkowanie sprawcze

SKINNER: zachowanie człowieka rozpatrywać należy w warunkach laboratoryjnych nie kontekście społecznym

• Alfred Bandura:

  • Model bodźca reakcji

  • Prekursor myślenia o znaczeniu informacji

  • „teoria zachowania się, o model człowieka”

  • „Warunkowanie”- łączenie się doświadczeń, uczenie się przebiega na bazie doświadczeń

  • TEORIA WZMOCNIENIA- zachowanie się ludzi, umacnianie na drodze dostarczania informacji

  • Informacja pełni w nauczaniu zasadniczą rolę- uczenie się- obserwowanie zachowań innych ludzi

  • Wytwarzanie zachowania (oraz odtwarzanie)- obserwowane zachowanie nie może być zrealizowane bez koniecznych umiejętności; często brakuje nam informacji zwrotnej (czy jest to wytworzone prawidłowo)

PROCESY MOTYWACYJNE- to co się dzieje pomiędzy obserwowaniem i wytwarzaniem ma znaczenie motywacja, wpływ na to w jaki sposób działamy

• Rodzaje podniet:

  • bezpośrednie- obserwując bezpośrednio wykonujemy czynność, chcemy je powtórzyć, np. zachowania w obcej kulturze

  • zastępcze- zachowania, które przechowujemy w pamięci i stosujemy je, szukamy

  • dostarczane przez samego siebie- dotyczy komfortu samego siebie, chronienia siebie

• Funkcjonowanie osobowości:

DWIE STRONY MEDALU

E- procesy emocjonalne

B- wyposażenie biologiczne

M- procesy motywacyjne

• Sieć, do której przyłącza się pewne informację; różnego rodzaju informacje powiązane ze sobą

• Odrzucamy ją, nie zgadza się z wzorem naszego myślenia

• Przyłączamy ją na zasadzie warunkowym, zastąpi dotychczasową informację, gdy powtórzy się wiele razy

• Zmiana sposobu myślenia , ważna informacja ulega zmianie

SZUM INFORMACYJNY- nieustannie nam towarzyszący, multum informacji, których nie jesteśmy w stanie przetworzyć; informacje docierają do nas ze wszelkich możliwych stron

DEPRYWACJA INFORMACJI- brak odpowiedniej ilości informacji do podjęcia decyzji, przebywania w otoczeniu

• Koncepcja Kazimierza Dąbrowskiego (model- dezintegracja pozytywna)

  • Integracja pierwotna- sieć jest bezkonfliktowo budowana, oporna na informacje sprzeczne, mało elastyczna, z tych informacji budujemy naszą sieć

  • Dezintegracja jednopłaszczyznowa- docierają do nas informacje sprzeczne (pierwsze)

  • Stabilizacja czasowa struktury

  • Dezintegracja wielopłaszczyznowa- rozpada się zasadnicza część struktury, wiedza na temat świata, naszej tożsamości, radykalnie zmienia się nasz sposób funkcjonowania

INTEGRACJA WTÓRNA- bardzo elastyczna, powstała po kryzysie, ludzie nabierający innej optyki widzenia świata, tworzy się silna osobowość

• Koncepcja uczenia się= NEOBEHAWIORYZM

  • J. Dollard „Frustracja i agresja”

  • N. Miller pojęcie psychoanalityczne próbują wyjaśnić pojęcia w kontekście teorii S-R

GENERALIZACJA BODŹCA- różne bodźce powodują to samo zachowanie (często nieadekwatne do sytuacji; związek z błędami w uczeniu się) nastawione na osiągnięcie sukcesu

NAWYK- trwałe skojarzenie bodźca z reakcją (sygnału z reakcją)

OSOBOWOŚĆ- składa się z nawyków, jest strukturą tymczasową, bo w wyniku nowych doświadczeń, zmiany sytuacji nawyki mogą się zmienić

• Dynamika osobowości (natura motywacji, tworzenie się motywacji):

  • Wpływ popędów jest złożony

  • Popędy pierwotne (lęk, wstyd, pragnienie akceptacji) jest siła do osiągnięcia celu, motywują większość naszych działań

  • Większość wzmocnień to wzmocnienia pierwotne

  • Zdarzenia przypadkowo obojętne z rozwojem człowieka uzyskują zdolność nagradzania (wzmocnienie)

• Rozwój osobowości (struktury osobowości: wyposarzenie wrodzone, proces uczenia się)

  • WYPOSAŻENIE WRODZONE- reakcje wrodzone (niezadowolenie, chęć zmiany: człowiek, który jest głodny dąży do zaspokajania głodu)

  • Proces uczenia się:

    • Popęd- siła do zaspokajania podstawowej potrzeby

    • Sygnał (bodziec)- słuchowy, wzrokowy, ruchowy

    • Reakcja- musi nastąpić żeby zaszedł związek z sygnałem

    • Wzmocnienie- wzmacniamy pożądaną reakcję, dopiero kiedy zaistnieje

  • Wyższe procesy psychiczne- zachodzą na skutek sygnału słownego

  • Kontekst społeczny- zachowanie człowieka można rozpatrywać tylko z uwzględnieniem sytuacji społecznej i kulturowej

• Procesy nieświadome:

  • Nigdy nie były świadome- wyuczone przed pojawieniem się mamy, dziecko nie było zwerbalizowane

  • Były świadome, ale zostały wyparte

KONFLIKT- tam, gdzie pojawia się popęd osiągnięcia celu, to im bliżej celu się znajduje człowiek tym silniejsza jest chęć (potrzeba)., osiągnięcie tego celu= DĄŻENIE

• Symptomy nerwicowców:

  • Skubanie czegoś, zaplatanie warkoczyków

  • Drżenie rąk, przestępowanie z nogi na nogę

  • Czerwienienie (kameleon)

• Pacjent ma świadomość, że musi się uwolnić od zewnętrznych symptomów nerwicowych, jednak jest nieświadomy przyczyny występowania symptomów

• Model osobowości R. Cattell`a- czynnikowa teoria cech

• Definicja osobowości Cattel`a- osobowość jest tym, co pozwala powiedzieć co dana osoba zrobi w danej sytuacji

CECHA- struktura psychiczna; coś wywnioskowanego z zachowania w celu wyjaśnienia regularności; spójności zachowania

CECHY POWIERZCHOWNE- wiązki jawnych, zmiennych zachowań (mogą być obserwowane z bezpośrednich zachowań)

CECHY ŹRÓDŁOWE- bardziej wewnętrzna struktura; reprezentują bardziej zmienne zachowania; decydują jakie cechy się ujawniają

• Kwestionariusz cech, skonstruowany przez Cattell`a, do badania cech źródłowych. Przeciwstawne cechy w kwestionariuszu:

  • Powściągliwość - wylewność

  • Wysoka inteligencja - niska inteligencja

  • Uległość - dominacja

  • Nieśmiałość - odwaga, brak zachamowań

  • Twardy - delikatny

T- zestawienie cech osobowych

S- wskaźnik sytuacyjny

R= S1T1 + S2T2 + S3T3 + …. SnTn

• Dynamizujący czynnik osobowości:

  • Postawy- jawne, obserwowalne przejawy zachowań

  • Ergi- należą do cech źródłowych, dynamiczna cecha źródłowa; konstytucjonalne cechy dziedziczne; ergi determinują to, co się buduje powierzchownie, wrodzone predyspozycje

  • Sentymenty- ukształtowane przez środowisko; wynik współdziałania człowieka z instytucjami i społecznościami; wpływają na ludzkie funkcjonowanie życiowe

SIEĆ DYNAMICZNA- to, co kształtuje się w starciu cech powierzchniowych i źródłowych; sieć kształtuje się tworząc układy służebności

J= 0,2Ec + 0,6Es + 0,4Er – 0,3Es + 0,3M + 0,4Mk + 0,5Mja

J = ożenek

E = erg ciekawości, seksu, towarzyskości

Mr = sentymenty, rodzice, własna tożsamość

ROLA- przystosowanie w obszarze cech sentymentu do działania w określonej roli, ujawnia się w pewnych sytuacjach społecznych, nie jest nam przypisana

ELICH FROMM

• Przedstawiciel neopsychoanalizy

• W odróżnieniu od większości psychoanalityków- lekarzy, był filozofem, bliski kontakt z Freudem

• Pod znaczącym wpływem filozofii Marksa

• TEORIA OSOBOWOŚCI

  • Człowiek czuje się osamotniony i wyobcowany, bo zerwał więzy z przyrodą i społeczeństwem (człowiek był od nich zależny)

  • Człowiek uwolnił się od przyrody (nie do końca, więzy są silne)

  • Człowiek oderwał się ale poczuł się samotny

  • Dziecko szybko oddziela się od rodziców, ale wraz z wolnością czuje się bezradne

  • Otrzymujemy wolność w kontekście niewolnictwa (zagubienie)

  • Zdrowy wybór w sytuacji samotności polega na współpracy i jednoczeniu się z innymi ludźmi (tworzenie nowych grup społecznych)

  • Nie zdrowy wybór polega na ucieczce od wolności na trzy sposoby:

    • Przez autorytaryzm (poprzez uległość wobec władzy bądź dysponowanie władzą- tyrania)

    • Destruktywność i niszczenie instytucji powodujących podział społeczeństwa i poczucie izolacji

    • Automatyczny konformizm- przyjmowanie „pseudo jaźni” uwarunkowanej oczekiwaniami innych, rezygnacja z własnej osobowości

• TEORIA POTRZEB:

  • Powiązań (związków z innymi)

  • Transcendencji (odejścia od natury, miłości i nienawiści jako sposób odejścia od natury)

  • Zakorzenienia (potrzeba bycia integralną częścią świata, znalezienia swojego miejsca)

  • Tożsamości (potrzeba poczucia odrębności; konflikt między 3, a 4 potrzebą)

  • Systemu orientacji (rozumienia świata, wiedzieć, co się dzieje wokół mnie)

  • Pobudzenia i stymulacji (chęć doznań, podróży i aktywności)

• Typy charakteru społecznego (widać wpływ Marksa)

  • Produktywno- gromadzący (typ społeczny, który gromadzi, aby produkować, zrobić użytek)

  • Nieproduktywno- gromadzący (gromadzący z chęci posiadania)

• „Mieć czy być?”

  • Mieć- posiadać i konsumować, postawa rywalizacyjna wobec innych

  • Być- nastawienie na własny rozwój

    • Mieć autorytet- związany z funkcją

    • Być autorytetem- nadanie tytułu przez kogoś, obdarzanie autorytetem innych

• Fromm zajął się zagadnieniem jak funkcjonuje zdrowe społeczeństwo. Człowiek- robot (kapitalizm, socjalizm). Przestaje się zwracać uwagę na potrzeby jednostki

• ROZWÓJ- jest zmianą, która musi spełniać pewne warunki:

  • Względnie długotrwała (nie nagła i krótkotrwała)

  • Nie może być jednorazowa, pojedyncza (musi być ciąg zmian)

  • Nie może to być ciąg powtarzających się zmian- musi być uporządkowaną w czasie sekwencją

  • Dotyczyć powinna wewnętrznej struktury obiektu

  • Zmiany względnie nieodwracalne

  • Zmiana musi być spontaniczna

• Kategorie opisu rozwoju:

  • Jako przyrost ilościowy- przyrost pewnej umiejętności, właściwości (behawioryzm)

  • Jako osiąganie standardów

    • Odczuwa się pewne stany względnego rozwoju, ale też stany stagnacji

    • Osiągnięcie pewnego standardu, po tym następuje przerwa- doskonalenie tej umiejętności

    • Przerwy są potrzebne

  • Jako zmiany jakościowe (psychoanaliza)

    • Od stanów niższych do wyższych

    • W tych zmianach mogą nastąpić komplikacje

    • Komplikacje, gdy jednostka jeszcze nie jest gotowa lub gdy zmiany są raptowne

FAZA REGRESU- dezintegracja wcześniejszego doświadczenia

FAZA KRYZYSU- zablokowania pewnych aktywności, wycofanie (też z relacji interpersonalnych)

J. PIAGET

• Badał jak się rozwija intelekt człowieka, na tej podstawie stworzono MODEL ROZWOJU

  • Sensoryczno- motoryczne

    • Czuciowo- ruchowe

    • Pojawia się od 0 do 2 roku życia

    • Poznawanie świata za pomocą zmysłów i ruchu

    • W tym czasie rozwija się sposób porozumiewania się (język)

    • Wykres stadialny

  • Przedoperacyjne

    • Rozwija się język i myślenie symboliczne

    • Od 2 do 7 roku życia

    • Dominuje egocentryczna mowa i myślenie

    • Centralizacja i nieodwracalność myślenia

    • Klasyfikowanie i grupowanie przedmiotów wg. Określonej logiki

    • Występuje jako element rozwoju w każdej kulturze

  • Operacji konkretnej

    • Od 7 do 11 roku życia

    • Operacje już występują

    • Myślenie symboliczne

  • Operacji formalnych

    • Od 12 roku życia i trwa

    • Rozwija się myślenie formalno- operacyjne, symboliczne

    • Dziecko jest w stanie operować przedmiotami abstrakcyjnymi, jest w stanie formułować hipotezy, wnioski

    • Pojawia się analiza, synteza, ewaluacja

    • Pojęcia oderwane od konkretów

L. KOLLBERG

• Koncepcja dotycząca rozwoju moralnego

• Model stadialny ma stadia i podstadia

• I STADIUM PRZED KONWENCJONALNE

  • Moralność unikania kary

    • Myślenie, że moralne jest to, co nie prowadzi do bycia ukaranym

    • Uzasadnianie „nie rób tego bo cię ukaram”

    • Najważniejsze unikanie kary (nie liczenie się z innymi, nie branie ich pod uwagę)

    • Zorientowanie na karę i przestrzegania zakazów

  • Moralność własnego interesu

    • Związana z realizacją własnych potrzeb i interesów

    • Uzasadnienie z punktu widzenia własnych interesów, potrzeb

    • „coś jest dobre, bo jest dobre dla mnie”

    • Moje potrzeby wyznacznikiem postępowania moralnego

    • Mam świadomość potrzeb innych ludzi (ludzie mogą mieć jednak różne potrzeby- konflikt)

    • Indywidualizm; wchodzę w interakcje, po to by zaspokoić swoją potrzebę

• II STADIUM KONWENCJONALNE

  • Moralność interpersonalnej harmonii

    • Wiara w „złotą regułę”- jeśli ja postępuje moralnie, to inni także

    • Pragniemy zachować reguły stereotypowe

    • Sądy moralne uzasadniamy z punktu widzenia aprobaty (lub brakiem) osób, z którymi wchodzimy w interakcje społeczne

    • Zmieniamy zachowanie by inni nas akceptowali

    • Charakterystyczne dla wieku dojrzewania

    • Ważna wzajemna relacja

    • Potrafimy stawiać siebie na miejscu innej osoby

    • Pojawia się empatia

    • Konformizm- główna oś działania(nie wychylamy się poza pewne reguły)

    • Kolektywizm (uwzględnianie społeczne)

  • Moralność prawa i porządku

    • Jest jakaś umowa społeczna, prawo (już nie tylko społeczeństwo się liczy)

    • Zauważamy różnice między konsekwencją społeczną, a ustaleniami grupy

    • Uzasadniamy z pozycji norm, ról społecznych

    • Aktywnie uczestniczy się w życiu społecznym

    • Przyjmuje się punkt widzenia systemu społecznego

    • Polem działania jest system społeczny i świadomość społeczna

• III STADIUM POST KONWENCJONALNE

  • Moralność umowy społecznej

    • Myśli się w kategoriach dobra społecznego

    • Moralnym uzasadnieniem jest dobro społeczne/ publiczne

    • Zauważamy, że ludzie mają różne wartości, moralności

    • Rodzi się myśl, że prawo musi być przestrzegane przez wszystkich

    • Konieczność przestrzegania prawa

    • Solidarność społeczna

  • Moralność uniwersalnych zasad etycznych

    • Moralność niezależna; kierowanie się własną moralnością

    • Własne zasady etyczne

    • Zasady etyczne zewnętrzne najważniejsze; działamy wg tego nawet wbrew temu, co inni uważają za dobre (gdy my się z tym nie zgadzamy)

    • Uszanowanie wolności/ godności człowieka; uniwersalne wartości

    • Moralność sprowadza się do bycia moralnym

    • Mam świadomość słabości moralnej innych, ale to nie ma na mnie wpływu

E. H. ERIKSON

• Życie/ rozwój rozpatruje poprzez rozpatrywanie konfliktów

  • Kryzys niemowlęcy/ ufność- nieufność

    • Rozwój psychospołeczny

    • Między urodzeniem, a drugim rokiem życia

    • Nabycie albo nienabycie ufności wobec świata

    • Najważniejsza osoba: matka

    • Matka zyskuje ufność dziecka, przez zaspokajanie potrzeb dziecka

    • Ta ufność to baza późniejszych relacji ze światem

    • Podstawową siłą witalną- nadzieja, że świat spełni moje oczekiwania

    • Patologią jest wycofanie, brak nadziei (nikt się mną nie zajmuje)

    • Rytualizm- ubóstwienie matki

    • Ufność będzie nami kierowała- dobre relacje z innymi

  • Kryzys autonomia- wstyd i zwątpienie (wczesny wiek przedszkolny)

    • Światem społecznym zaczynają być rodzice (nie tylko matka)

    • Siła witalna: wola (chcę)

    • Patologia: przymus (muszę)

    • Rytualizacja rozsądzająca (co właściwe, a co nie)

    • Dziecko w tym czasie może nie nabyć autonomii

    • Autonomie nabywa się wiedząc, że coś jest, chociaż tego nie widzę

    • Dziecko nieautonomiczne będzie się kurczowo trzymać matki

  • Kryzys inicjatywa a poczucie winy

    • Okres zabawy, światem staje się rodzina (3-5 rok życia)

    • Faza inicjatywy będzie łączyła się z podstawową siłą życiową: stanowczością

    • Patologia: zahamowanie

    • Inicjatywa- jako zabawa (odgrywanie przez dziecko ról)

    • Inicjatywa wiąże się z pewną determinacją, stanowczością

    • Kiedy hamujemy inicjatywę dziecka, to pozostaje jako patologia życiowa

    • Rytualizacja (zabawa)- odgrywanie ról; to może mieć później wpływ na naszą tożsamość

    • Poważną konsekwencją sytuacji hamowania inicjatywy jest poczucie winy

    • Poczucie winy będzie się wiązało z podejmowaniem inicjatywy, a z drugiej strony obawą przed konsekwencjami

    • Poczucie winy „zabija” inicjatywę (podejmowanie działań)

  • Pracowitość a poczucie niższości

    • Wiąże się z pójściem do szkoły

    • Łączy się z rozpoczęciem i zakończeniem zadania (praca)

    • Siłą życiową: kompetencja- umiejętność działania i dokonywania celu

    • Patologia: innercja- nie działąm, bo efekt nie będzie dobry

    • Rytualizacja formalna (techniczna)- umiejętności i ich opanowywanie; szkoła nie wykorzystuje pracowitości dziecka

    • Etap nabywania kompetencji

    • Rytualizacja formalna uczy nas technicznego działania (np. operowanie nożyczkami)

    • Ta faza uczy też życia społecznego (robienie różnych rzeczy wśród innych ludzi)

    • Może się tu pojawić poczucie niższości

  • Kryzys tożsamość a rozpatrywanie tożsamości

    • Okres dojrzewania

    • Rozproszenie tożsamości

    • Nabycie tożsamości wiąże się z grupą rówieśniczą (ważny jest przywódca)

    • Siła życiowa: wierność (wierność poglądom)

    • Wierność o restrykcyjnym charakterze

    • Patologia: brak tolerancji poglądów innych grup

    • Rytualizacja to idealizacja

    • Rozproszenie tożsamości

    • Tożsamość budowana na sprzecznościach

    • Faza buntu- walki z rodzicami o własną tożsamość

    • Wiąże się z etapem moralnym- lęk przed przejściem do tożsamości

    • Moratorium przedłuża okres beztroski

  • Intymność a izolacja

    • Przejście do fazy dorosłości, wczesna dorosłość

    • Przyjaciele, partnerzy, współpracownicy, rywale- świat społeczny

    • Siła życiowa: miłość

    • Patologia: wykluczenie

    • Elityzm- chęć przynależenia do grupy

    • Realizujemy się zawodowo i poszukujemy partnera życiowego

  • Generatywność a stagnacja

    • Średnia dorosłość; pełna aktywność zawodowego działania; osiąga się pełnie sukcesów zawodowych, zakładamy rodzinę, tworzy się środowisko domu

    • Siła życiowa: troska

    • Patologia: odrzucanie- nie akceptowanie innych

    • Rytualizacja jest pokoleniowa- świadomość tego, że mija pokolenie

    • Odwrotną rytualizacją jest autorytaryzm- przekonanie, że osiągnęło się wiedzę życiową

  • Integralność a rozpacz

    • Okres emerytalny

    • Ludzkość jest odniesieniem człowieka na tym etapie

    • Siła życiowa: mądrość

    • Patologia: pogarda (wobec ludzi)

    • Rytualizacja filozoficzna

    • Jest to odwrócenie pierwszej fazy; integralność- ufność wobec siebie i do ludzi

    • Odwróceniem jest rozpacz życiowa

    • Integralność- harmonia i jedność z samym sobą

    • Integralność nie wiąże się z „lekkim życiem”, a z tym, że poradzimy sobie z trudnościami życia

M. MEAD

• 3 typy kultury:

  • Postfiguratywna (starsze pokolenie kieruje rozwojem)

  • Kofiguratywna

  • Prefiguratywna