Uzależnienie jako choroba. Klasyfikacja nozologiczna i psychologiczna

Wykład 2. Jolanta Łazuga-Koczurowska

Uzależnienie w kontekście międzynarodowych klasyfikacji chorób: ICD-10 i DSM-IV

• Uzależnienia dopiero w XIX w. znalazły swoją lokację wśród chorób

• Warunkiem powstania uzależnienia jest połączenie dwóch składowych: człowieka i substancji psychoaktywnej

• Uzależnienia są dziedziną psychiatrii i w ICD-10 opisane są w rozdziale: „ Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych”

(od F-10 do F-19)

• Uzależnienie w kontekście międzynarodowych klasyfikacji chorób: ICD-10 i DSM-IV

• Uzależnienie jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która przebiega pod postacią remisji i nawrotów często doprowadzając do niepełnosprawności.

• Uzależnienie w kontekście międzynarodowych klasyfikacji chorób: ICD-10 i DSM-IV

• W klasyfikacjach ICD-10 i DSM-IV zespół uzależnienia zdefiniowany jest jako: „kompleks zjawisk fizjologicznych, poznawczych, behawioralnych wśród których dominuje przyjmowanie substancji psychoaktywnych nad innymi zachowaniami”

• Starsze definicje kładły nacisk na objawy somatyczne uzależnienia, bieżące akcentują deficyty w funkcjonowaniu człowieka jko jednostki, członka rodziny i społeczństwa

• Objawy zespołu uzależnienia

• Do najważniejszych czynników modelujących uzależnienie zalicza się: cechy osobowości, stan somatyczny, czynniki środowiskowe, oraz rodzaj i ilość substancji psychoaktywnej a także czas jej przyjmowania.

• Obraz symptomatologiczny uzależnienia na przestrzeni czasu ulegał przeobrażeniom. Do w/w czynników należy dołączyć współwystępowanie innych zaburzeń psychicznych

• Objawy zespołu uzależnienia

1.Silne pragnienie lub poczucie przymusu zażycia substancji

2.Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem substancji w zakresie rozpoczęcia, zakończenia i poziomu zażywania.

3. Stwierdzenie tolerancji ( potrzeby zażywania zwiększonej dawki substancji w celu uzyskania efektów poprzednio osiągalnych przy pomocy mniejszych dawek

4.Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, występujące gdy zażywanie substancji zostało przerwane lub zmniejszone

5.Postępujące zaniedbywanie alternatywnych przyjemności i zainteresowań

6.Przyjmowanie substancji mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw

• Objawy zespołu uzależnienia

• Stwierdzenie występowania trzech lub więcej wymienionych objawów pozwala na postawienie rozpoznania uzależnienia

• Objawy te muszą występować łącznie przez pewien czas w ciągu ostatniego roku

• Silne pragnienie, poczucie przymusu przyjęcia substancji

• Nazywane GŁODEM psychicznym

• Głód psychiczny jest uważany za podstawowy objaw uzależnienia , za siłę „napędową” rozwoju i trwania uzależnienia

• Poczucie przymusu jest porównywane do myśli natrętnych ( uporczywość występowania i powracania)

• Silne pragnienie, poczucie przymusu przyjęcia substancji

• Myślom tym towarzyszy dyskomfort psychiczny i fizyczny

• Często odczuwany jest niepokój psychoruchowy

• Przygnębienie, smutek, drażliwość i złość towarzyszą zazwyczaj głodowi psychicznemu narkotyku

• Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem substancji w zakresie rozpoczęcia, zakończenia i poziomu zażywania

• Głód psychiczny substancji psychoaktywnej inicjuje proces jej przyjęcia – utrata kontroli podtrzymuje proces aktywnego używania substancji

• Osoba uzależniona zazwyczaj ma trudności w postawieniu sobie granicy co do ilości przyjmowanej substancji

• Stwierdzenie tolerancji

• Regularne przyjmowanie narkotyków „wymusza” przystosowywanie się organizmu do coraz to zmieniających się warunków odbywa się to w drodze rozwoju tolerancji, która pozwala na utrzymanie „równowagi neuroprzekaźnikowej mózgu”

• Efektem tolerancji jest przyjmowanie coraz większych dawek substancji w celu uzyskania oczekiwnego efektu działania narkotyków.

• Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, występujące gdy zażywanie substancji zostało przerwane lub zmniejszone – zespół abstynencyjny

• Charakteryzuje się występowaniem grupy objawów psychicznych i somatycznych specyficznych dla danej substancji

• Pojawia się jako wyraz niedoboru przyjmowanego dotychczas narkotyku

• Obraz kliniczny zespołu abstynencyjnego jest zmienny w czasie i w nasileniu poszczególnych objawów

• Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, występujące gdy zażywanie substancji zostało przerwane lub zmniejszone – zespół abstynencyjny

Przebieg zespołu abstynencyjnego zależy od takich czynników jak:

• Rodzaj przyjmowanego narkotyku

• Długość ostatniego ciągu

• Wielkość dawki

• Osobnicza reakcja na odstawienie narkotyku

• Stan psychiczny i fizyczny

• Sposób leczenia

• Doświadczenia w chorobie

• Odstawienie narkotyku dobrowolne czy pod przymusem

• Postępujące zaniedbywanie alternatywnych przyjemności i zainteresowań

• Podporządkowanie zachowań społecznych czy osobistego stylu życia narkotykom, np. wycofywanie się z określonych ról społecznych, zaniedbywanie kontaktów interpersonalnych, spadek zainteresowań, marginalizacja, itp..

• Przyjmowanie substancji mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw

• Wiedza o szkodliwych następstwach somatycznych, psychicznych czy społecznych uzależnienia nie wpływa na przyjmowanie narkotyków

• Przebieg uzależnienia

• Uzależnienie jest chorobą cykliczną: okresy remisji ( abstynencji) przeplatają się z okresami czynnego przyjmowania substancji psychoaktywnych

• Rozpoczęcie przyjmowania substancji psychoaktywnych po okresie abstynencji następuje na skutek nawrotu

• Pod pojęciem nawrotu rozumie się:

- używanie substancji psychoaktywnej ( ciąg)

- zespół objawów występujących w okresie abstynencji, który może ( nie musi) zainicjować czynne branie substancji psychoaktywnych

• Przebieg uzależnienia

• Jednorazowe złamanie abstynencji przez zażycie substancji, od której jest się uzależnionym nie zawsze prowadzi do rozpoczęcia ciągu i nie musi być nawrotem.

• Zespól objawów nawrotu wiąże się z uczuciem dyskomfortu.