Szkoła: XIII Liceum Ogólnokształcące im. Bohaterów Westerplatte, Karolina Wolnik

Kraków, ul. Sądowa 4 V rok fil. pol.

Klasa: II c; II h grupa N2

Data: 09.10.2009. 26.10.2009

Jednostka lekcyjna: jedna (45 minut)

Opiekunka grupy dydaktycznej: dr H. Mrazek

KONSPEKT

do lekcji języka polskiego

TEMAT LEKCJI: Romantyczność Adama Mickiewicza jako manifest światopoglądowy

CELE GŁÓWNE:

• dostrzeżenie tych elementów, które przemawiają za manifestem światopoglądowym

CELE OPERACYJNE:

Uczeń:

• analizuje interpretuje tekst ballady,

• wskazuje w tekście te elementy, które są charakterystyczne dla postawy starca i narratora – poety;

• definiuje pojęcie ballady, wskazując na cechy gatunku, które ilustruje przykładami z tekstu,

• określa świat przedstawiony w tekście i dokonuje jego podziału,

• dyskutuje na temat roli miłości w życiu bohaterki,

• interpretuje motto utworu Zdaje mi się, że widzę… gdzie?
  Przed oczyma duszy mojej

• interpretuje tytuł ballady oraz jego puentę i uzasadnia swoją wypowiedź w odniesieniu do całego utworu.

METODY NAUCZANIA:

• metoda sytuacyjna,

• metoda dyskusji,

• metoda problemowa.

ŚRODKI I MATERIAŁY DYDAKTYCZNE:

• tekst ballady Romantyczność A. Mickiewicza (podręcznik Klucz do świata)

BIBLIOGRAFIA:

• B. Drabik, J. Pstrąg, A. Zawadzki, Klucz do świata. Podręcznik do języka polskiego. Klasa II, część 1, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2008.

WPROWADZENIE

1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję głośną lekturą ballady Romantyczność Adama Mickiewicza. Uczniowie słuchając jednocześnie zastanawiają się nad treścią utworu.

OPRACOWANIE MATERIAŁU

1. Budowa utworu Romantyczność jest utworem składającym się z dwóch części.

• w pierwszej części pokazane zostały losy Karusi dziewczyny, która straciła swego ukochanego i która twierdzi, że – mimo upływu dwóch lat od jego śmierci – widzi swego Jasieńka i w środku dnia na ulicy z nim rozmawia Ta obyczajowa scenka stanowi pretekst do pokazania odmiennych postaw bohaterów wobec tego, co się dzieje i poszukiwania odpowiedzi na pytania o drogi dochodzenia do prawdy.

• część druga ma charakter refleksyjno-polemiczny i odzwierciedla konflikt dotyczący interpretacji rzeczywistości, jaki zaistniał pomiędzy romantykami a klasykami.

1. Opis sytuacji dzień, miasteczko i zbiegowisko ludzi; zainteresowanie budzi dziewczyna, która twierdzi, że rozmawia z duchem – zmarłym przed kilku laty Jasieńkiem;

   1. Świat Karusi środek nocy; wydaje się jej, że jest sama z Jasieńkiem w domu, że może usłyszeć go macocha; mówi mu o tym, jak się boi i jak trudno jej żyć teraz samej; słyszy nawet pianie kura i widzi w okienku błysk zorzy; jej świat równy jest poglądom ROMANTYKÓW

   2. Świat mieszkańców zebrani ludzie widzą dziewczynę, która straciła zupełnie kontakt z otaczającym ją światem, która mówi do kogoś, kogo nie widać i nie reaguje zupełnie na zadawane jej pytania (dwukrotne aż powtórzenie słów „Ona nie słucha” podkreśla jej zamknięcie na świat realny); lud reprezentuje poglądy RACJONALISTÓW

2. Opis zachowania dziewczyny:

To jak martwa opoka
Nie zwróci się w stronę oka,

To strzela wkoło oczyma,
To się łzami zaleje;
Coś niby chwyta, coś niby trzyma;
Rozpłacze się i zaśmieje.

1. Tragedia bohaterki; opis uczuć targających Karusią; omówienie relacji łączących bohaterkę z ludem i zinterpretowanie ich w odniesieniu do postawy romantycznej jest niezwykle przejmująca; prosta dziewczyna z ludu okazuje się nieprzeciętnie wrażliwą i jednocześnie niezwykle samotną kobietą; silnie przeżycia sprawiły, że nie jest w stanie funkcjonować w normalnym świecie, ponieważ jest on dla niej groźny, wrogi i nikt z jej otoczenia nie potrafi jej zrozumieć

Źle mnie w złych ludzi tłumie, Płaczę, a oni szydzą; Mówię, nikt nie rozumie; Widzę, oni nie widzą!

• Kształt językowy wypowiedzi Karusi oddają one stan, w jakim dziewczyna się znajduje: gwałtowność słów, emocjonalność wypowiedzi, zdania pytające i wykrzyknikowe, rozbita składnia wyrażają jej przeżycia i podkreślają chaotyczność jej myśli.

„Mówicie pacierze! – krzyczy prostota Tu jego duch być musi. Jasio być musi przy swej Karusi, On ją kochał za żywota!”

1. Dwa stanowiska ujawnione w tekście :

   1. Z opinią tłumu zgadza się narrator Romantyczności:

I ja to słyszę, i ja tak wierzę, Płaczę i mówię pacierze

Zachowanie gromady ludzie obserwują zachowanie dziewczyny; wprawdzie kochanka Karusi nie widzą, ale głęboko wierzą, iż może ona zobaczyć ducha osoby zamarłej;

1. Pogląd gromady i narratora skontrastowany jest z wypowiedzą starca, który krzyczy do nich

Ufajcie memu oku i szkiełku, Nic tu nie widzę dokoła.

Starzec, którego postać utożsamiano z Janem Śniadeckim, astronomem i matematykiem, autorem potępiającej romantyzm rozprawy O pismach klasycznych i romantycznych, jest racjonalistą, uważa, że tylko rozum orzeka o prawdzie i wobec tego rzeczywistość powinniśmy poznawać w sposób naukowy. On jako jedyny ze zgromadzonych nie wierzy w to, co mówi Karusia i traktuje ją oraz tych, którzy uważają, że mówi prawdę, w sposób pogardliwy:

Duchy karczemnej tworem gawiedzi, W głupstwa wywarzone kuźni. Dziewczyna duby smalone bredzi, A gmin rozumowi bluźni.

1. Kto zaprzecza poglądom starca? poglądom starca zaprzecza narrator-poeta – nie prosty człowiek z ludu, ale również osoba wykształcona, intelektualista. Wyraża on przekonanie, że do prawdy dochodzi się drogą intuicji, a narzędziem poznania jest ludzka dusza:

„Dziewczyna czuje – odpowiadam skromnie – A gawiedź wierzy głęboko; Czucie i wiara silniej mówi do mnie Niż mędrca szkiełko i oko.

1. Czym są prawdy martwe i żywe? Mickiewicz nie zaprzecza wartości nauki i jej osiągnięciom , ale rozróżnia bowiem „prawdy martwe” i „żywe”. Słowa skierowane do starca:

Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu, Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce. Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!

świadczą jedynie o tym, że „szkiełko i oko” nie może być ostateczną miarą poznawania świata. Narzędzia nauki służą do poznawania „prawd martwych”, natomiast „czucie i wiara” otwierają nowe perspektywy, poszerzają horyzont poznawczy człowieka.

To do postawy poety odnoszą się słowa będące cytatem z Hamleta Szekspira umieszczone jako motto utworu:

Zdaje mi się, że widzę… gdzie? Przed oczyma duszy mojej

POETA wierzy, iż można widzieć „przed oczyma duszy”, co więcej – według poety – postrzeganie świata w sposób wyłącznie rozumowy nie pozwoli nam zrozumieć spraw najważniejszych. Wyznaje pogląd, że istnieje inna rzeczywistość, wobec której doświadczenie i rozum stają się po prostu bezradne. Stąd też jego wezwanie:

Miej serce i patrzaj serce!

To aforystyczne sformułowanie dobitnie kończące utwór jest programową wypowiedzią Mickiewicza, wyrazem pewnego widzenia rzeczywistości, nowego, romantycznego odczuwania świata.

PODSUMOWANIE

ZNACZENIE TYTUŁU Romantyczność podkreśla, że poeta próbuje objaśnić czytelnikowi znaczenie tego słowa; poeta jest wyznawcą nowej wiary, która przenikać będzie cały tomik. Nic dziwnego zatem, że utwór wydrukowany w tomiku, od którego liczy się polski Romantyzm, jest traktowany jako utwór programowy, manifest, polemika z zakresu teorii poznania, głos w sporze o sposób poszukiwania prawdy o świecie.

Mickiewicz swoją wypowiedź ujmuje w charakterystyczny dla Romantyzmu gatunek – balladę zwraca uwagę dramatyzm tej scenki, nie ma tu żadnego wprowadzenia, od razu znajdujemy się w środku wydarzeń.

• Pełne ekspresji wypowiedzi dziewczyny (dialogizacja to ważny czynnik służący dramatyzacji ballady), jej niejasne dla otoczenia zachowanie, wprowadzenie elementów fantastycznych wiążą się ściśle z charakterem ballady jako gatunku.

• Jest jednak także balladowa epickość – narrator obserwuje wydarzenia i relacjonuje czytelnikowi, pozwalając sobie również na sformułowania bardziej liryczne.

• Ważną cechą utworu jest także ludowość: na miejsce akcji wybiera poeta maleńkie miasteczko i bohaterką utworu czyni prostą dziewczynę z ludu, wprowadza także element ludowej wiary w świat nadprzyrodzony. Prosty język, ludowa składnia i wyrażenia gwarowe („Dziewczyna duby smalone bredzi”) łączą się w sposób oczywisty ze światem bohaterów utworu.

• We właściwy Romantyzmowi sposób konstruuje również poeta bohatera, którym jest nieszczęśliwie kochająca dziewczyna, nierozumiana przez otoczenie, samotna, funkcjonująca na skraju choroby psychicznej. Wszystkie te elementy współtworzą nowatorstwo utworu Mickiewicza.