ROLE W GRUPIE

PIES

• wypowiedzi są agresywne, polemiczne lub nierzeczowe

• atakuje wykładowcę, eksperta, lub uczestników

• nie śledzi dyskusji

• przerywa bez powodu

• czeka zawsze na okazję, aby podać jakiś swój argument

KOŃ

• jest zauważalnie przyjacielski

• zgadza się ze wszystkim i ze wszystkimi

• nie wnosi nic istotnego

• wydaje się być zadowolony z siebie i otoczenia

• pasywny

• robi wrażenie zainteresowanego

MAŁPA

• broni bezkompromisowo swojego zdania

• najczęściej argumentuje rzeczowo

• prowadzi długie dyskusje z ekspertami

• bardzo aktywny

• często przerywa, mówi szybciej niż myśli

ŻABA

• wykorzystuje każdą okazję, aby zaistnieć

• mówi często i dużo

• przerywa innym

• przeszkadza, jest niezdyscyplinowany

SARENKA

• nic nie mówi

• nie przeszkadza

• brak reakcji i kooperacji

JEŻ

• mimika i gesty sygnalizują irytację

• nie uczestniczy w pracy grupy

• pozwala sobie na negatywne uwagi, bądź złośliwe komentarze

• nie zgadza się z innymi

• atakuje założenia programu

HIPOPOTAM

• robi wrażenie wciąż zamyślonego

• zajmuje się innymi sprawami

• patrzy „znudzony w dal”

• jest nie skoncentrowany

• geniusz poza seminarium

• zdarza mu się wychodzić w czasie zajęć

• często pyta o przerwę

ŻYRAFA – VIP

• nie stosuje się do zasad współdziałania w grupie

• ignoruje

• okazuje wyższość

• nie partycypuje

• poucza innych

• uczestnicy wypowiadają się zgodnie z niewypowiedzianymi życzeniami bardzo ważnej osoby

LIS

• wprowadza chętnie debaty w stylu 1 na 1

• jego wypowiedzi są ironiczne i cyniczne

• na początku niektórzy uczestnicy biorą jego stronę, potem jednak jego zachowanie staje się dla wszystkich nieprzyjemne

• sam określa priorytety w programie

FAZA ORIENTACJI

Członkowie grupy są jeszcze w znacznym stopniu pochłonięci swoimi zawodowymi lub osobistymi problemami.
Stan przybywających na kurs uczestników charakteryzują skrajności:

·       zachowanie dystansu - poszukiwanie bliskości,

·       chęć pozostania anonimowym - pokazania się,

·       poszukiwanie kierownika i wytycznych - chęć pozostania niezależnym,

·      chęć wypróbowania nowego - niechęć zrezygnowania ze znanych form i treści,

·       potrzeba podkreślenia swojej indywidualności i odmienności - obawa okazania się innym, zbyt
różnym od pozostałych.

Członkowie grupy oczekują, co nastąpi, najpierw chcą usłyszeć i zobaczyć, co mówią inni, np. kierownik grupy.

Dla uzyskania lepszej orientacji i większej swobody poruszania się przyklejają pozostałym etykietki: nudziarz, bawidamek, intelektualista, sympatyczny, itp.

Dla członków grupy ważne jest dowiedzenie się: kim są inni, czego chcą? Kto, co potrafi? Co potrafię ja?
Co będzie się działo, jakie są cele? Czy mnie to zadowoli?

Mówią za dużo i za głośno lub nie mówią wcale.

Czują się uzależnieni od kierownika, oczekują, że on pomoże. W oczach grupy uchodzi on za niedościgły wzór.

FAZA KONFLIKTU

Członkowie grupy czują się trochę pewniej,, zaczynają bardziej otwarcie prezentować swoje JA. Otoczenie nie wydaje się już tak obce, a sytuacja staje się bardziej normalna.

Padają pierwsze pytania wyrażające sceptycyzm i dążenie do konfrontacji.

Wyraźnie zaznaczają się różnice interesów i oczekiwań. Uczestnicy rywalizują ze sobą, a także występują przeciwko kierownikowi. Szczególnie ci przyzwyczajeni do autorytarnych kierowników, przypisują kierownikowi grupy winę za zbyt wolne tempo pracy grupy.

Członkowie grupy sprzeczają się dłużej niż zwykle o prawidło-wość informacji i sformułowań, a w rzeczywistości chodzi o prze-forsowanie swojego zdania lub o obronę.

Łatwo kogoś zranić, np. krytyką, zdarzają się łzy.

Grupa zaczyna mieć poczucie własnej historii.

FAZA HARMONII

Członkowie grupy zaczynają być świadomi, że uczą się nawzajem od siebie, a wspólnie szybciej i łatwiej osiągają cele.

Różnorodność poglądów, charakterów i zdolności jest korzystna, ponieważ zapewnia większą kreatywność. Podział zadań i funkcji nie zagraża poczuciu przynależności do grupy.

Grupa jest gotowa do pracy, aktywna i konstruktywna. Członkowie grupy rozumieją się dobrze, komunikacja przebiega bez zakłóceń.

Wiele sobie wzajemnie dają i wiele otrzymują.

Struktura grupy jest ukształtowana, stosunki między członkami dają poczucie bezpieczeństwa.
Życie towarzyskie kwitnie, członkowie grupy tak dobrze czują się w swoim towarzystwie, iż chęć pracy staje się mniejsza. Pojawienie się każdej nowej osoby na tym etapie przyjmowane jest z niechęcią, a intruzowi daje się do zrozumienia, jak bardzo jest niepożądany.

FAZA RÓŻNICOWANIA

Dla członków grupy najważniejszy jest teraz temat.

Często właśnie teraz osiąga się najlepsze efekty; sprzyja temu niski poziom presji w grupie.

Już nie trzeba wszystkiego ustalać i robić wspólnie.

Grupa często rozpada się na zespoły, które na ogół dobrze się rozumieją i szybko realizują zadania.

Łatwiej teraz skoncentrować się na pracy, wzrasta motywacja do osiągania sukcesów.

Członkowie grupy stają się bardziej otwarci, pojawia się potrzeba nawiązywania kontaktów z osobami spoza grupy.

FAZA ROZSTANIA

Pracująca efektywnie, zadowolona z atmosfery i osiągniętych celów grupa, nie myśli o rozstaniu.

Perspektywa rychłego końca rodzi wiele frustracji. Nawet świadomość powrotu do domu i do pracy nie działa uspokajająco.

Przeciwnie towarzyszy jej obawa, że nie można jednocześnie powrócić do starych nawyków i rozwiązań, skoro poznało się nowe metody i poszerzyło wiedzę.

Niektórzy uczestnicy poddają w wątpliwość, czy w ogóle się czegoś nauczyli, a jeśli, to na pewno za mało.

Ponownie wzrasta poczucie zależności od prowadzącego grupę. Trzeba się rozstać z osobą, która wszystko dobrze wie, a teraz nie będzie już naszym doradcą.

Koniecznie trzeba wykorzystać ostatnie godziny, minuty zajęć, żeby nadrobić braki i jeszcze się czegoś dowiedzieć.

Emocjom związanym ze świeżo poznanymi treściami i nabytymi umiejętnościami, towarzyszy uczucie przykrości z powodu rozstania z nowymi, miłymi znajomymi, naszą wspaniałą grupą.

Następują liczne deklaracje, co do konieczności spotkań, niektórzy próbują natychmiast wprowadzić je w czyn.

EWALUACJA ZAJĘĆ Z DOROSŁYMI

Nie należy przeprowadzać ewaluacji, jeśli nie jest się naprawdę zainteresowanym jej wynikiem.

W procesie kształcenia często przeprowadza się ocenę na koniec zajęć jako ich dopełnienie albo też jako cel sam sobie. Trudno zaprzeczyć, że taka runda końcowa ma swoją wartość.

Trzeba jednak mieć świadomość, że tego rodzaju ocena ma często dla grupy i osoby prowadzącej bardziej psycho-logiczne niż ewaluacyjne znaczenie.

W każdym procesie ewaluacji biorą udział różne osoby, którym po części zależy na odmiennych, wzajemnie sprzecznych sprawach.

Ważne jest, aby planując ewaluację uświadomić sobie istnienie ewentualnych grup interesów i uwzględnić ich znaczenie.

Uczestnicy kursu poprzez ewaluację mogą :

• sprawdzić siebie samego

• sterować dalszym procesem uczenia się

• wyrazić swoją opinię na temat kursu i zająć stanowisko wobec krytyki innych osób

• dostrzec możliwość współdecydowania

• pogłębiać i stosować zdobytą wiedzę

• wyrobić sobie ocenę własnych osiągnięć lub swojej roli

Kierownictwo kursu poprzez ewaluację może :

• ulepszyć planowanie kursu

• zobiektywizować krytykę na temat kursu

• skorygować zachowania osób prowadzących kurs

• umożliwić współdecydowanie

• rozwijać własne umiejętności kierownicze

• usprawiedliwić się wobec zleceniodawcy

• skontrolować cele uczenia się

Instytucje prowadzące poprzez ewaluację mogą:

• kontrolować wykorzystywanie środków

• kontrolować / korygować / uzasadniać merytoryczny kształt programu

• korygować dobór osób prowadzących kurs planować doskonalenie kierownictwa kursu

Pracodawcy uczestników poprzez ewaluację mogą:

• czy zostały osiągnięte cele, czy pogłębiono wiedzę fachową?

• czy postawa uczestników była stosowna do ich roli?

Płaszczyzna ewaluacji (co podlega ewaluacji)

Skuteczność

Kontrolując skuteczność, sprawdza się, jaka jest relacja między wkładem (input) a osiągniętym wynikiem (output),

to znaczy próbuje się określić, jakie osiągnięto efekty przy nakładzie jakich środków.

Zastanawiamy się więc, czy rozmaite elementy kursu były dostosowane do jego ogólnej koncepcji.

Efektywność

Kontrolując efektywność, stawiamy sobie pytanie, czy dane do dyspozycji środki i metody zostały prawidłowo wykorzystane do osiągnięcia celów. Zakładamy przy tym oczywiście, że cele w ogóle były jasno sprecyzowane.

Oprócz celów sformułowanych explicite istnieją zawsze cele nie zadeklarowane, tym niemniej równie istotne, jak choćby oczekiwania i życzenia uczestników i osób prowadzących zajęcia.

Znaczenie

Uczęszczanie na kurs i jego prowadzenie nie jest najczęściej celem samym w sobie, chcielibyśmy za jego pomocą osiągnąć coś na dłuższą metę. Uczestnicy zajęć dokształcających chcieliby z pewnością, aby kurs był jak najwyższej jakości, chcieliby lepiej zrozumieć poszczególne zagadnienia, ale w ostatecznym rozrachunku mają też nadzieję na być może lepsze stanowisko w swoim zakładzie pracy lub większy prestiż.

Ewaluacja tej kwestii nie może być przeprowadzona na końcu kursu, ponieważ nie miałaby sensu (brak możliwości zmiany).

Przedmiot ewaluacji

W przebiegu kursu nie istnieją chyba takie elementy, których nie można by poddać ewaluacji. Jednak temat ewaluacji musi wynikać z samego procesu kształcenia.

Im bliższy jest nam przedmiot ewaluacji w trakcie kursu, tym większą mamy szansę na to, że praca nad ewaluacją wyzwoli odpowiednią energię.

Treści nauczania : dobór, zakres, ważność, prezentacja itd.

Cele nauczania : zachowania uczestników, wiadomości, umiejętności, sprawności, postawy itd.

Atmosfera na kursie : stosunki międzyludzkie, nastrój, zadowolenie itd.

Organizacja kursu : podział materiału na sekwencje, wykorzystanie pomocy dydaktycznych, metody itd.

Uwarunkowania ramowe : miejsce, pomieszczenia, wyposażenie, sprzęt itd.

Postępowanie osób prowadzących kurs : sposób zachowania się, reakcja w krytycznych sytuacjach, język itd.

Kształtowanie procesów : przebieg procesu uczenia się, konflikty i sposób ich rozwiązywania itd.

Pora ewaluacji (kiedy?)

Jeśli sobie uświadomimy, że każda ewaluacja umożliwia ciągłe korygowanie drogi prowadzącej do osiągnięcia wytyczonych celów, to zrozumiemy, że powinno się ją przeprowadzać nie tylko na końcu kursu, lecz także w możliwie krótkich odstępach czasu w trakcie jego trwania.

Dzięki temu można w porę rozpoznać i uchwycić ewentualne odstępstwa od wyznaczonej drogi.

Formy ewaluacji (jak?)

W kształceniu występuje wiele form permanentnej ewaluacji, które jednak najczęściej nie są sformalizowane.

Elementarna forma ewaluacji polega tym, że osoby prowadzące kształcenie cały czas zwracają uwagę na to, czy uczestnicy biorą udział w zajęciach. Istnieje też wiele sformalizowanych form pośredniej ewaluacji. Ważne jest, aby myśl o ewaluacji znalazła swoje odbicie
już w fazie planowania kursu.

Strukturyzacja form

Świadomie przewiduje się ewaluację w określonym momencie.

Przykłady:

1. ewaluacja ustna - na forum całej grupy, rozmowy w zespołach, wywiady itd.

2. ewaluacja pisemna - w formie kartek wieszanych na tablicy, drzewku, wrzucanych do urny, ankieta, listy, gazetka ścienna itp.

niewerbalna - za pomocą materiałów, za pomocą ciała i ruchu, za pomocą przedmiotów...

Możliwości nieformalne

Przy rozmaitych okazjach w sposób niezaplanowany oceniam proces uczenia się, postępy w nauce i wyniki nauczania.

Przykłady:

- nastrój, chęć do pracy na kursie

- rozmowy na przerwach, na korytarzu, w kawiarni

- zachowania, praca, wzajemne kontakty po zajęciach

Wymagania co do metod ewaluacji

Metody ewaluacji powinny być:

- dostosowane do przedmiotu ewaluacji

- wspierające proces uczenia się

- wyraziste

- odpowiednie dla uczestników i osób prowadzących kurs