Koszykówka na wózkach-zasady
W kilku krajach (Anglia, Kanada, Australia) osoby sprawne mogą grać w zawodach koszykówki na wózkach w zespołach mieszanych. Gracze w koszykówce na wózkach są podzieleni na klasy w zależności od sprawności funkcjonalnej i rodzaju schorzenia. Jest pięć klas zawodników - klasa 1, 2, 3, 4 i 4.5. oraz 3 grupy pośrednie - 1.5, 2.5 i 3.5. Zawodnicy najmniej sprawni są klasyfikowani do niższych klas i dostają tyle samo punktów (np klasa 1 - 1pkt, klasa 2 - pkt. itp.)np. paraplegia na skutek urazu w okolicy górnego odcinka piersiowego kręgosłupa. Im lepsze możliwości funkcjonalne zawodnika tym jest on zakwalifikowany do wyższej klasy np. paraplegia na skutek urazu w okolicy lędźwiowej kręgosłupa, amputacje, niedowłady kończyn dolnych itp.. Suma punktów zawodników na boisku nie może przekroczyć 14 w zawodach międzynarodowych (IP, MŚ, ME). W rozgrywkach ligowych (w tym w Polsce) dopuszcza się 14,5 pkt. Limit punktowy dla drużyny stosuje się aby gracze z większym uszkodzeniem narządu ruchu mogli grać razem z tymi najsprawniejszymi. W koszykówce integracyjnej zawodnicy sprawni dostają 5 punktów.
Koszykówka na wózkach jest jedną z najchętniej oglądanych przez kibiców dyscyplin paraolimpijskich. Jej popularność w niektórych krajach pozwoliła na stworzenie profesjonalnych lig.Najlepsze na świecie drużyny w koszykówce na wózkach to: Kanada, USA, Australia, Holandia, Wielka Brytania, Japonia i Włochy.
Wózki, na których poruszają się gracze, są w zasadzie pozbawione elementów potencjalnie niebezpiecznych. Dla większej stabilności mają pochylone koła i są dodatkowo wsparte małymi kółkami. Zawodnicy mogą przypinać się do wózków, by jeszcze bardziej zwiększyć dynamikę i skuteczność swojej gry.
Maksymalna wysokość od podłogi do szczytu poduszki na siedzisku, kiedy jest używana lub szczytu siedziska, kiedy poduszka nie jest używana nie może przekraczać:
63 cm dla zawodników z punktacją 1.0 – 3.0;
58 cm dla zawodników z punktacją 3.5 – 4.5.
Zezwala się na wyłożenie siedzenia wózka gąbką, której wysokość nie może przekroczyć 10 cm; jednak dla zawodników z punktacją 3,5; 4,0; 4,5; grubość nie może przekroczyć 5 cm,
podnóżki w wózkach muszą znajdować się w swoim najwyższym punkcie 11 cm nad podłożem,
maksymalna średnica kół - 69 cm,
dopuszcza się taśmę zabezpieczającą przed spadaniem nóg z podnóżka do tyłu.
obowiązuje zabezpieczenie ostrych części wózka oraz numery na koszulkach
Zmiany w wyposażeniu wózka niezgodne z regułami po tym jak zostały one już sprawdzone i zatwierdzone jest zwykle niesportowym zachowaniem i może być ukarane faulem dyskwalifikującym.
Zawodnik nie może w czasie trwania meczu podnieś się z wózka w celu np. załapania za wysokiej piłki lub zbiórki tzw. uniesienie (ma miejsce kiedy zawodnik unosi pośladki, tak że oba pośladki nie są w kontakcie z siedziskiem wózka lub używaną poduszką, w celu osiągnięcia przewagi w zasięgu). Sędzia w tym momencie powinien odgwizdać przewinienie techniczne (dla drużyny przeciwnej 2 rzuty osobiste oraz piłka z autu).
Sytuacja, kiedy gracz unosi z podłogi tylne koła trzymając jedną bądź dwie ręce na ciągach tylnych kół jest legalna. Faul osobisty zawodnika powinien zostać orzeczony w sytuacji gdy w wyniku kontaktu z przeciwnikiem unosi tylne koła, a obie jego ręce są w powietrzu i w ocenie sędziego spowodowany kontakt przynosi przeciwnikowi widoczną niekorzyść.
Błąd zawodnika powinien być orzeczony w momencie, kiedy sięga po piłkę z podłogi lub próbuje ją podnieść w wyniku czego unosi tylne koła, jego ręce są w powietrzu.
„Tilting” – wychylanie („Stanie na kole”): jest sytuacją kiedy zawodnik z jedną lub obiema rękoma w powietrzu unosi jedno tylne koło i przednie małe kółko z podłogi w trakcie rzutu, obrony, przechwytu, próby przechwytu, zbiórki lub w trakcie podrzutu sędziowskiego. Zagranie to jest legalne.
.
Faul techniczny orzekany jest w sytuacjach:
nadmierne wymachiwanie łokciami;
opuszczanie boiska bez uzasadnionego powodu;
wywracanie wózka, wypadanie z wózka w celu udawania faulu;
unoszenie się z wózka w celu osiągnięcia niezasłużonej korzyści.
unoszenie obu tylnych kół z podłogi w celu osiągnięcia niezasłużonej korzyści.
wyjmowanie stopy (stóp) z podstawki na stopy w celu osiągnięcia niezasłużonej korzyści.
używanie jakiejkolwiek części kikuta w celu osiągnięcia niezasłużonej korzyści lub aby sterować wózkiem.
W trakcie gry zdarza, się że wózek zepsuje się lub podczas dalszego użytkowania może być dla innych zawodników. W takim przypadku sędzia zatrzymuje czas i pozwala drużynie dokonać naprawy wózka. Naprawa musi zostać ukończona w ciągu 50 sekund od czasu kiedy gra została zatrzymana w przeciwnym razie zawodnik musi być zmieniony. Zdarza się , że zawodnik wywraca się lub wypada z wózka, wtedy gra jest kontynuowana. Sędzia powinien zwracać uwagę, aby zawodnik nie starał się w ten sposób zatrzymywać gry w celu uzyskania niezasłużonej korzyści np. powstrzymania szybkiego ataku przeciwnika.