Filozofia snu

Sen to czynność, której średnio dziennie poświęcamy 8-9 godzin, czyli ponad 1/3 życia spędzamy w łóżku. Daje to nam ponad 3000 godzin, czyli 125 dni w roku. Jednak czy potrafimy spać, czy potrafimy zadbać o sypialnię, centralne miejsce w naszym życiu

Fazy snu

Nie minęło 10 lat od odkrycia fal mózgowych, gdy w roku 1937 amerykańscy fizjolodzy - Loomis, Davis i Hobart - jako pierwsi zastosowali EEG do badań snu. Zapoczątkowało to szybki rozwój badań nad snem. Kolejnych ważnych odkryć dokonali w 1953 roku Kleitman, Aserinski i Demente. Budzili oni śpiących pacjentów w różnych odstępach czasu po zaśnięciu i pytali, co im się śniło. Zaobserwowali, że niekiedy pacjent nie pamiętał nic, a innym razem pamiętał bardzo wyraźne sny. W dodatku okresy, w których pacjentowi się coś śniło, pojawiały się cyklicznie z dość dużą dokładnością, czyli mniej więcej co 90 minut! To stadium snu zostało przez nich nazwane REM [ang. Rapid Eye Movements - szybkie ruchy oczu], ponieważ w tej fazie snu pacjent zaczynał szybko poruszać oczami w różne strony. Pozostały okres snu podzielili na cztery stadia. Wyniki ich badań stały się podstawą obecnej wiedzy na temat snu.

Prześledźmy więc teraz wszystko, co dzieje się podczas snu.
Zamykamy oczy. Aktywność mózgu spada, umysł uspokaja się, rytm Beta stopniowo zanika, ustępując miejsca rytmowi Alfa. Ta faza jest czasami nazywana fazą 0, choć nie jest to jeszcze sen. Zaczynamy dopiero zasypiać. Wielu ludziom towarzyszy wtedy uczucie opadania, kołysania, czy wznoszenia się. Ten stan może trwać od 10 do 15 minut.

Fale mózgowe zwalniają jeszcze bardziej, zbliżając się do zakresu Theta. W naszym umyśle zaczynają się pojawiać nielogiczne i oderwane od siebie obrazy i skojarzenia, tracimy kontakt z rzeczywistością. Mięśnie rozluźniają się, oczy ustawiają się lekko w górę, świadomość zawęża się do niewielkiego poziomu. Rozpoczyna się faza 1. Osoba obudzona z tego stadium stwierdzi, że wcale nie spała.

Fazę 2 cechuje jeszcze większe obniżenie częstotliwości fal mózgowych. W przebiegu Theta pojawiają się od czasu do czasu tzw. wrzeciona snu, czyli gwałtowne wstawki szybkich fal, 12 do 14 Hertzów, oraz tzw. kompleksy K, czyli spore pojedyncze impulsy fali wolnej, a zaraz po nich wrzeciona. Przypuszczalnie człowiek spostrzega w tym momencie, że jego świadomość zanika i gwałtownie "rozbudza" się na moment. Możliwe, że w ten sposób mózg sprawdza, czy już śpi. W fazie 2 następuje stopniowe wyłączanie świadomości.

W fazie 3 zanikają fale Theta, a zaczynają dominować fale Delta, i tak już pozostaje przez cały okres fazy 4. Obie te fazy zwane są snem wolnofalowym. Oddech staje się regularny i rzadszy, spada ciśnienie tętnicze, ustają ruchy gałek ocznych, napięcie mięśni zanika, spada temperatura ciała. Do krwi uwalniany jest hormon wzrostu, a więc przyspieszone jest również gojenie się ran. Organizm regeneruje się. Sen wolnofalowy dominuje przez pierwszą część nocy i może trwać nawet do godziny. Później stopniowo zmniejsza się jego długość. W tym stanie trudno jest obudzić śpiącego, a jeśli się już uda, będzie on rozkojarzony, senny. Rano z pewnością nie będzie pamiętać, że się go budziło.

Po około 70 minutach pierwszego cyklu snu fale mózgowe zaczynają przyspieszać. Mózg przechodzi kolejno przez stadia od 4 do 1, czyli w odwrotnej kolejności niż przy zasypianiu. Po 90 minutach zaczynają się dziać dziwne rzeczy. Przyspiesza się oddech i bicie serca, a gałki oczne zaczynają się gwałtownie poruszać we wszystkie strony. Rozpoczyna się faza REM. Na polisomnografie [zapis EEG, ruchów gałek ocznych, oddechów i napięcia mięśni] wygląda to tak, jakby osoba właśnie się obudziła. Wiele razy badacze snu się na tym nacinali, dlatego to stadium jest też nazywane snem paradoksalnym.

Faza REM jest specjalnym stadium snu. To właśnie w tym stadium pojawiają się marzenia senne. Śnimy wtedy żywe i kolorowe sny. Umysł jest skierowany na odbieranie świata wewnętrznego, wirtualnego. Bodźce z zewnątrz co prawda dochodzą, lecz są zazwyczaj ignorowane. Jeśli teraz ktoś nas obudzi, na pewno będziemy pamiętali jakiś sen. Szybkie ruchy gałek ocznych biorą się stąd, że w tym czasie oglądamy nimi senną rzeczywistość. Potwierdził to pewien eksperyment, o którym więcej możesz sobie przeczytać tutaj.

Podczas fazy REM mięśnie szkieletowe są całkowicie sparaliżowane, żeby nasze ciało na łóżku nie odgrywało ruchów wirtualnego ciała ze snu. Nazywa się to paraliżem sennym. Czasami zdarza się, że ktoś się obudzi w tej fazie, ale mięśnie jeszcze przez chwilę są wyłączone. Nie da się wtedy nimi poruszyć. Jednak nie należy się bać tego stanu! Można w tej sytuacji spróbować spokojnie poruszyć jakąś kończyną. Ale jest lepszy sposób na wykorzystanie tego stanu! Więcej informacji znajdziesz tutaj.

Fazy snu powtarzają się cyklicznie w ciągu nocy z bardzo dużą dokładnością. Okres jednego cyklu wynosi 90 minut, po czym następuje faza REM. Poniżej przedstawiony jest hipnogram [wykres faz snu] dorosłego zdrowego człowieka.

Jak widać, w pierwszych cyklach przeważają fale Delta [kolor czerwony]. W tym czasie organizm się regeneruje i odpoczywa. Jeśli więc nie spałeś długo, np. więcej niż dobę, to po zaśnięciu rozpocznie się sen wyrównawczy, w którym fazy 3 i 4 wyprą fazę REM i nic ci się nie będzie śniło.

Zauważyłeś, że faza REM zaczyna się równo co 90 minut? Jeśli ustawisz sobie budzik, by dzwonił co półtorej godziny, prawdopodobnie usłyszysz budzik we śnie i obudzisz się z fazy REM. Pierwsza faza REM trwa około 10 minut. Kolejna jest dłuższa, trwa około 20 minut. Nad ranem sen się spłyca, a fazy 3 i 4 już praktycznie nie występują, dlatego kolejne fazy mogą się przeciągać od 30 nawet do 50 minut

BETA
Gdy czytasz ten tekst, w twoim mózgu dominują fale o częstotliwości powyżej 15 Hertzów [15 impulsów na sekundę] i amplitudzie nie większej niż 20 mikrowoltów. W tym stanie mózg jest nastawiony na odbiór bodźców zewnętrznych i uwagę.

ALFA
Ten rodzaj fal pojawia się, gdy zamkniesz oczy. Masz go również tuż przed zaśnięciem lub zaraz po przebudzeniu. Fale Alfa mają częstotliwość między 15 a 7 Hertzów, a ich amplituda wynosi około 50 mikrowoltów. Stan Alfa to wyciszenie umysłu, spokój, marzenia. W tym stanie łatwiej przyswoić wiedzę, zwiększa się też inwencja twórcza.

THETA
Stan transu, czyli całkowite odizolowanie od bodźców zewnętrznych i pełne skupienie na bodźcach wewnętrznych. Częstotliwości mieszczą się w granicach od 4 do 7 Hertzów, amplituda sięga 100 mikrowoltów. Rytm Theta pochodzi od elektrycznej aktywności części mózgu zwanej Hipokampem, która jest odpowiedzialna za kojarzenie i pamięć. Możliwe, że właśnie dlatego rytm Theta towarzyszy nam przez większą część snu - wtedy wiedza jest przyswajana i utrwalana.

DELTA
Oznaka głębokiego snu. Częstotliwość mniejsza od 4 Hertzów, amplituda przekracza 100 mikrowoltów. Stan nieświadomości. Gdy nasz mózg pracuje na tej częstotliwości podczas snu, nic nam się nie śni. Organizm się regeneruje, a do krwi uwalniany jest hormon wzrostu

Rytmy okołodobowe i ich konsekwencje behawioralne

Jest to rodzaj wewnętrznego kalendarza który przygotowuje do zmian por roku. Ssaki w tym ludzie maja okołodobowy rytm regulujący sen i czuwanie, częstość jedzenie i picie, temperaturę ciała, wydzielanie niektórych hormonów, wrażliwość na niektóre leki i wiele innych czynników. Jeden z takich rytmów steruje snem i czuwaniem. Kiedy zarywamy noc w miarę upływu czasu coraz bardziej chce się nam spać. Ale kiedy następuje świt zaczynamy czuć się mniej senni. Pragnienie snu zależy w dużym stopniu od pory dnia, a nie tylko od liczby przespanych godzin.

Temperatura ciała spada w nocy do 36,7 C, a później popołudniu lub wczesnym wieczorem wzrasta do ok. 37,2C.

Czas trwanie rytmu okołodobowego zależy od ilości światła. Przy stałym oświetleniu ludzie maja problem ze snem, a ich rytm okołodobowy jest krótszy niż 24h. w ciemności ludzie maja problem z budzeniem się a ich rytm jest wolniejszy. Jasne światło pod koniec dnia wydłuża rytm okołodobowy. Większość ludzi potrafi się przystosować do 23 lub 25 godzinnej doby ale do 22 czy 28 doby już nie.

Istnieje kilka rodzajów rytmów biologicznych człowieka :

• rytm okołodobowy – cykl snu i czuwania trwający ok. 24 godzin,

• rytm okołomiesięczny – zależny od cyklicznego ustawienia Ziemi i jej satelity Księżyca,

• rytm sezonowy – zależny od pór roku,

• rytm wieloletni

Mechanizm rytmu okołodobowego

Występuje dwa geny period (per) i time less (tim) wytwarzają one białka per i tim. Poziom białek per i tim w ciele jest niski we wczesnych godzinach rannych, w stanie czuwania. W ciągu dnia wzrasta, wieczorem zaś osiąga wysoki poziom, który wywołuje senność poprzez oddziaływanie na białko clock. Impuls świetlny po zmierzchu dezaktywuje białko tim, sztuczne światło wieczorem zmniejsza senność i przestawia zegar biologiczny.

Mechanizm ten jednak nie jest identyczny u wszystkich gatunków. U muszek owocówek światło działa na poziom białek tim, a u ssaków światło oddzialowywuje poprzez modyfikacje sygnałów docierających do jądra nadskrzyżowaniowego ( SCN ), które pod ich wpływam zmienia ilość wydzielanego białka tim.

Zegar biologiczny

Mozg wytwarza własny rytm czyli właśnie zegar biologiczny, jest on niewrażliwy na większość zakłóceń. Rytm okołodobowy jest zaskakująco stały pomimo pozbawienia żywności lub wody, wpływu promieniowania X, braku tlenu. Nawet godzina sztucznej hibernacji nie jest w stanie przestawić zegara biologicznego jest on odporny, solidnym mechanizmem.

Jądro nadskrzyżowaniowe SCN

Obszar podwzgórza zwanego jądrem nadskrzyżowaniowym. Jego nazwa wzięła się od lokalizacji, znajduje się bowiem tuz ponad skrzyżowaniem wzrokowym. SCN sprawuje główną role kontrolna nad okołodobowym rytmem snu i temp. Ciała.

Mimo uszkodzenia SCN nie ulega zmianie rytm okołodobowy. Nawet pojedyncza wyizolowana kom. SCN może zachować stosunkowo regularny rytm okołodobowy choć jest on mniej stabilny. SCN wytwarza rytm okołodobowy sami z siebie w sposób uwarunkowany genetycznie a nie nabyty. SCN oddzielone od reszty mózgu lub usunięte a ciała nadal wytwarza rytm okołodobowy. Rytm ten dostosowuje się do tempa dawców a nie biorców.

Melatonina
Wytwarzana jest przez gruczoł dokrewny szyszynkę. Reguluje dobowy rytm aktywności głownie rytm snu i czuwania oraz sezonowego rytmu aktywności przez dostosowanie aktywności elektrycznej jadra nadskrzyżowaniowego podwzgórza SCN do warunków środowiskowych np. do długości dnia. Reguluje sezonowy rytm biologiczny przez działanie na rożne komórki ciała- zawierające receptory melatoniny.

U człowieka wydzielana głownie w nocy. Osoby z guzem szyszynki lub innym zaburzeniem produkcji melatoniny maja wielki problem z zasypianiem, czasami nie śpią nawet przez wiele dni pod rząd. Wzrost melatoniny zaczyna się 2-3 godziny przed snem. Melatonina może przestawić zegar biologiczny poprzez wpływ na receptory SCN.

ZASYPIANIE, PRAWIDŁOWY SEN

• CZUWANIE-stan zrelaksowanego czuwania przy zamkniętych oczach (rytm L-alfa).

• ZASYPIANIE-odbywa się w stadium 1, 2, 3, 4 snu wolnofalowego.

-W fazie 1 i 2-tu bardzo łatwo nas jest wybrudzić (każdy dźwięk, hałas). W zapisie EEG zanika czynność L (alfa) i pojawiają się grafoelementy = wrzeciona snu, charakterystyczne dla snu płytkiego.

-W fazie 3 i 4 – w śnie głębokim nie występują ruchy gałek ocznych. W fazie tej, występuje stopniowe obniżanie napięcia mięsni całego ciała, a następnie jest gwałtowne przejście do REM.

W fazie tej, występuje atonia mięsni-niskie napięcie mięsni- mniejsze napięcie mięśni niż w N-REM (w śnie wolnofalowym). Non-REN

Powyższych cykli snu, jest w nocy około 5,6.

• Inna jest „architektura” snu przed północą, a inna po.

-Przed północą-wystepuje najwięcej snu wolnofalowgo delta, który jest najbardziej wartościowym snem dla człowieka.

-Po północy-im bliżej rana, tym więcej snu REM (aktywny, z szybkim ruchem gałek ocznych, nie występuje w nim napięcie mięsni).

• Starzenie się snu-już po 25 roku życia.

• U osób w wieku podeszłym-nie ma snu Rem i snu głębokiego.

• OŚRODKAMI SNU-są ośrodki w pniu mózgu, podwzgórze.

• Ogromną rolę, w wyzwoleniu snu Rem mają 3 układy neuroprzekaźników.

• Wielokrotnie, gdy standardowe leczenie depresji nie pomaga, podczas miesiąca czasu, przez 2-3 dni w ciągu tygodnia nie dopuszcza się do snu pacjenta w nocy (takie 2-dniowe nie spanie).

• Brak snu wpływa deprywacyjnie na układ Homeostatyczny.

• Lata 70-80-> w laboratorium snu-zaczęto badać zjawiska, które zachodzą podczas snu.

Wykonywane są 3 zapisy -tzn. polisomnograf snu.:

1. EEG- elektrograf służy do rejestracji aktywności elektrycznych mozgu za pomoca elektrod umieszczonych na powierzchni Glowy.

2. EOG- zapis elektro-okulogram– to zapis ruchu gałek ocznych (druty sa umieszczony na zewnętrznych kącikach gałek ocznych/oczu)

3. EMG- elektro-miogram- zapis z mięsni podbródkowych.

• Młody dorosły –około 50% snu to stadium 2 (sen płytki)

Około 25% snu –sen Rem

Około 20% snu-sen głęboki

• Starsi ludzie- stadium 1 i 2 snu wolnofalowego

Przedstawione powyżej dwie fazy snu, składają się na cykl snu trwający 90 minut. U człowieka dorosłego, każdy sen ma 5 cykli.

Budzenie się

Często rano budzimy się niewyspani. Wynika to z tego ze budzimy się w nieodpowiedniej fazie snu. Jeśli ktoś obudzi się z głębokiego snu wolnofalowego, będzie kompletnie zaspany i od razu zaśnie z powrotem. Rano nie będzie pamiętać, że ktoś go budził. Za to najlepiej człowiek się czuje budząc się prosto ze snu z marzeniami sennymi. Wtedy znajduje się w fazie snu REM, a sen jest płytki i po przebudzeniu czujemy się wypoczęci. Jeśli więc chcemy budzić się rześcy, starajmy się budzić właśnie z tej fazie snu. Jeśli mamy trudności z ustaleniem, kiedy ona występuje, wystarczy jeśli będziemy się budzić spontanicznie, bo właśnie z fazy REM człowiek budzi się naturalnie.

Efekt deja-vu

Napewno choć raz w życiu zdarzyło ci się odnieść wrażenie, że jakaś sytuacja dzieje się już drugi raz tak samo. Może nawet wiedziałeś wtedy, co wydarzy się chwilę później. Próbujesz sobie przypomnieć, kiedy w swoim życiu przeżywałeś taką samą lub przynajmniej podobną sytuację, jednak nic takiego nie miało miejsca. Wrażenie to ma nawet swoją nazwę: deja-vu [czytaj: deżawu' ], co z francuskiego znaczy mniej więcej "widziane drugi raz".

Zaburzenia snu

Przyczyny zakłóceń snu są różnorodne i nie zawsze jednoznaczne.

• Zakłócenie rytmu snu, np. wskutek zmiany strefy czasowej (długie podróże samolotem) lub u osób, które muszą pracować w nocy (robotnicy zmianowi, pielęgniarki).

• Nadużywanie alkoholu, nikotyny, kawy lub narkotyków.

• Problemy psychiczne.

• Stres lub przeciążenie.

• Infekcje, gorączka, bóle lub duszności.

• Depresja lub stany lękowe.

• Uboczny skutek działania niektórych leków.

Powikłania

Zaburzenia snu nie wywołują żadnych powikłań. Mogą jednak być bardzo męczące i prowadzić do problemów natury psychicznej. Poza tym długotrwałe zmęczenie może być bardzo niebezpieczne, np. podczas prowadzenia samochodu.

Co możesz zrobić

• W większości przypadków niespokojne przewracanie się z boku na bok nie pomaga w zaśnięciu. Lepiej jest wstać, przejść się i spróbować czymś się zająć (poczytać, pójść na spacer).

• Można wypić szklankę ciepłego mleka lub herbatkę nasenną.

• Niektórym osobom pomaga w bezsenności zanurzenie przedramion w zimnej wodzie i pocieranie, aż się rozgrzeją.

• Niektóre rośliny lecznicze mają działanie uspokajające lub nasenne, np. kozłek (waleriana), chmiel, melisa. W aptece można nabyć wiele preparatów roślinnych, których przyjmowanie zapewni dobry sen.

• Pod żadnym pozorem nie należy przez dłuższy czas zażywać bez nadzoru lekarza leków nasennych. Ich dłuższe stosowanie sprawia, że przestają działać, natomiast mogą mieć nieprzyjemne i niebezpieczne skutki uboczne oraz prowadzić do uzależnień.

I. DYSOMNIE - zaburzenia ilości, jakości i dobowej dystrybucji snu
(zaburzenia wzorca snu):

1) Bezsenność (insomnia)

- deficyt ilości i jakości snu:
- spowodowana czynnikami organicznymi (kondycja fizyczna, choroba starcza, zażywanie leków, alkoholizm, bóle spowodowane innymi chorobami)
- w przebiegu innych chorób psychicznych, np. depresja endogenna w starszym wieku, stany lękowe i nerwicowe
- pierwotna - bez uchwytnej przyczyny (stały lęk przed bezsennością)
- subiektywne zaburzenia związane z trudnościami w zasypianiu, kontynuowaniu snu, wczesnym budzeniem się, snem przerywanym lub snem nieregenerującym.

Ponieważ bezsenność może być objawem szeregu chorób somatycznych i psychicznych, a także spowodowana czynnikami środowiskowymi. Najczęstszymi przyczynami psychicznymi są zaburzenia lękowe i depresje różnych typów. Przyczynami zaburzenia zasypiania i kontynuowania snu mogą być też np. alkohol oraz napoje zawierające kofeinę, a także niewłaściwa higiena snu. Do pozostałych głównych przyczyn bezsenności należy zmniejszenie się w czasie starzenia się ilości produkowanej i uwalnianej melatoniny.

Podział bezsenności

• przygodna (kilka dni)

• krótkotrwała (do 3 tygodni)

• przewlekła (dłużej niż 3 tygodnie)

Kryterium diagnostycznym bezsenności jest skrócenie fazy snu połączone z obiektywną sennością lub subiektywnym poczuciem zmęczenia występującymi w ciągu dnia. Brak zmian samopoczucia w ciągu dnia wskazuje na zmniejszone zapotrzebowanie na sen. Bezsenność jest jedną z najczęściej zgłaszanych dolegliwości - ok. 10-20% osób dorosłych zgłasza bezsenność w stopniu umiarkowanym i ciężkim. Przeważają kobiety, zaobserwowano też, że częstość występowania bezsenności wzrasta z wiekiem. Skoncentrowanie się na identyfikacji możliwych przyczyn wywołujących bezsenność jest najwłaściwsze. Jeśli bezsenność nie jest uwarunkowana stanem zdrowia, diagnozuje się bezsenność pierwotną.

Czego należy unikać.

• Drzemek w ciągu dnia. Popołudniowe drzemki powodują rozerwanie snu i źle wpływają na jego jakość w ciągu nocy. Tylko osoby starsze mogą sobie pozwolić na popołudniową drzemkę dłuższą niż kwadrans.

• Środków pobudzających pod koniec dnia takich jak kawa, herbata, napoje zawierające kofeinę, tytoń. Kawa czy herbata wypijana przez południem nie zakłóca snu.

• Obfitych kolacji. Ostatni duży posiłek powinien być spożyty przed godziną 17. Należy unikać dużej ilości tłuszczu i alkoholu.

• Aktywności fizycznej lub intensywnego wysiłku umysłowego w czasie trzech godzin przed spoczynkiem. Wzmożona aktywność fizyczna podnosi temperaturę ciała, co zwiększa metabolizm organizmu. Wysiłek intelektualny powoduje pobudzenie psychiczne.

• Gorących kąpieli i pryszniców tuż przed snem. Podniesienie temperatury organizmu opóźnia zaśnięcie. Zaleca się używanie letnich kąpieli.

• Oglądania telewizji, czytania, jedzenia lub dyskutowania w łóżku. Celem jest oddzielenie łóżka od wszystkich czynności nie związanych ze snem.

 Co trzeba robić.

• Być aktywnym fizycznie w ciągu dnia. Wysiłek fizyczny podczas dnia pomaga zasnąć wieczorem.

• W dzień przebywać jak najdłużej poza domem. Światło dzienne działa jak regulator snu. Długie przebywania na świeżym powietrzu ułatwia zasypianie.

• Jeść lekki posiłek na dwie godziny przez udaniem się na spoczynek. Ważne jest aby jedzenia zostało strawione przed snem.

• Zrelaksować się przed zaśnięciem. Należy ustanowić własny rytuał snu - relaksujące wnętrze, wygodne łóżko, warunki zapewniające odprężenie.

• Spać we właściwej temperaturze. Nieodpowiednia temperatura (najczęściej zbyt wysoka) opóźnia moment zaśnięcia, zwiększa liczbę wzbudzeń w ciągu nocy, skraca sen głęboki.

• Kłaść się spać i wstawać o stałej porze. Pozwala to uniknąć zakłóceń w rytmie snu i czuwania i zachować planowe godziny zasypiania

2) Nadmierna senność (hypersomnia)

- charakteryzuje się odczuciem nadmiernej senności w ciągu całego dnia pomimo normalnej długości snu, napadami snu lub upojeniem przysennym:
-wywołana czynnikami organicznymi związana z:
-zespołem bezdechu sennego (sleep apnea syndrom)
-narkolepsją (napady snu k-ka ? k-kanaście min., często wraz z omamami, sleep paralys, katapleksja),zespołem Kleine-Levin'a (bardzo długi sen przerywany na posiłki -obżarstwo i potrzeby fizjologiczne)
-w przebiegu innych chorób psychicznych, np. depresja endogenna
-pierwotna - bez uchwytnej przyczyny, np. stres, utrata sensu życia

HIPERSOMIE- nadmierna senność

Są choroby związane z nadmierną sennością- Hipersomie. Ciężkie choroby to:

• NARKOLEPSJA-napady niepohamowanego snu do kilkudziesięciu na dzień, we wszystkich możliwych stanach. Zaczyna się od snu REM, trwa 15-20 minut. Towarzyszy temu zjawisko KATAPLEKSJI-nagłego spadku napięcia mięsni+ opilstwo senne, zwłaszcza wtedy, gdy osoba się wybudza, nie jest w stanie zrobić żadnego ruchu ciałem, nawet odezwać się (to takie porażenie senne).

• Zespół KLEINEGO-LEVINA- zaburzenia te, polegają na napadach snu, których jest kilka w ciągu roku, po 3 tygodnie. Dana osoba zasypia na 18-20 godzin, a w pozostałych godzinach cierpi na obżarstwo i napady (=głębokie potrzeby) seksualne.

• Zespół zaburzenia snu o osób latających samolotami (Jet-lag syndrome) i zmieniających strefy czasowe- zespół nagłej zmiany strefy czasu-senność wciągu dnia, bezsenność w nocy.

• Zespół niespokojnych nóg i przykre wrażenia czuciowe w nogach, powodują, że nie można zasnąć, w momencie, kiedy osoba kładzie się spać. Zespół ten, związany jest z występowaniem zespołu Pakrinsonowskiego.

3) Zaburzenia cyklu snu i czuwania

- rozbieżność w rytmice snu i czuwania: -przesunięcie fazy snu (przyspieszenie i opóźnienie) - o kilka godzin
-zdezorganizowany rytm okołodobowy (całkowite rozchwianie cyklu sen- czuwanie, przypadkowość rytmu w czasie doby)
-zmiany rytmu snu i czuwania (np. shift work, jet lag syndrom - częste zmiany stref czasu) - sen dzielony na 2 i więcej części

II. PARASOMNIE

- występowanie nieprawidłowych zjawisk w czasie trwania snu (sen przebiega prawidłowo i jest regenerujący):
-lęki nocne(terror w SWS) - wstawanie z krzykiem w nieświadomości i niepamięci
-koszmary nocne (nightmare-marzenia senne o przerażającej treści w REM) - wybudzenie
-somnambulizm (lunatyzm w SWS) - nieświadomość, niepamięć
-moczenie nocne

Podział wdł. WHO:

1. Psychofizjologiczna bezsenność- występuje u młodych kobiet, może przesunąć się na lata- jest związana z lekiem, o to, iż wieczorem nie będzie można (ponownie) zasnąć=im więcej dana osoba martwi się, że nie może zasnąć, tym ma większe problemy z tym związane. Zmiana miejsca spania (pokoju, mieszkania) niweluje powyższe objawy.

2. Rzekoma bezsenność- występują tu bardzo intensywnie marzenia senne w czasie faz snu paradoksalnego- wynika z tego przekonacie, że nie ma się uczucia snu i wypoczynku.

W zaburzeniach lekowych związanych ze snem, występuje wydłużenie latencji snu.

W depresjach-wczesne, poranne budzenie się o 2, 3 rano z niemożnością ponownego zaśnięcia. W porze tej, stan psychiki jest najbardziej zaburzony i niebezpieczny. Należy czuwać, aby taka osoba nie zrobiła sobie krzywdy.

Narkolepsja - zespół chorobowy (dziedziczny, ryzyko zachorowania wśród krewnych jest około 10 razy większe niż w populacji ogólnej) objawiający się niepohamowanymi, napadowymi stanami senności, trwającymi zwykle około 10 - 20 min, najczęściej spowodowany silnymi emocjami (np. radość, strach, podniecenie). Takich ataków jest zazwyczaj kilka w ciągu dnia (średnio co 2-3 godziny). Przyczyny choroby nie są do końca znane. Prawdopodobnie, powodem zasypiania w ciągu dnia jest brak fazy REM podczas snu dobowego, której braki są nadrabiane podczas ataków narkoleptycznych. Odczuwane jest to jako sen na jawie. Narkolepsji mogą towarzyszyć tak zwane porażenie przysenne: w okresie przejścia od snu do czuwania przez kilkanaście minut występuje całkowita niezdolność do ruchu i mowy oraz omamy wzrokowe o przerażającej treści. Bardzo często osoby cierpiące na narkolepsję podczas ataku snu w ciągu dnia wszystko słyszą, a gdy mają otwarte oczy – widzą, lecz z powodu porażenia mięśni (katapleksja) nie mogą się poruszać.

Obecnie narkolepsja wiązana jest z brakiem komórek wytwarzających hipokretynę i uważana za chorobę mózgu.

Katapleksja – rzadka i jak dotąd nieuleczalna choroba mózgu, objawiająca się utratą napięcia mięśniowego, która stanowi główny objaw narkolepsji. Osoby chore w chwilach dużej aktywności motorycznej doznają zapaści, zapadając w rodzaj snu na jawie, bądź halucynacji, co nazywamy właśnie narkolepsją. Sama katapleksja objawia się niemożnością ustania na nogach, opadem żuchwy, i całkowitym rozluźnieniem mięśni. Chorzy w chwili ataku, mimo iż zachowują przytomność, to nie są w stanie się poruszać, ani mówić. W ekstremalnych przypadkach następuje zmniejszenie tętna, a oddech staje się płytszy, niekiedy trudno wyczuwalny.