teoria lit 2 konspekt

Teoria literatury (2)
Poezja - greckie i rzymskie rozumienie pojęcia

Początki refleksji nad poezją: sofiści, Platon, Arystoteles

1.Sofiści (V w. p.n.e) - nauczyciele wymowy, badacze języka, filozofowie, racjonaliści, sceptycy (Protagoras z Abdery, Gorgiasz z Leontinoi, Zoilos z Amfipolis)

Gorgiasz z Leontinoi (ok.485-ok. 380 p.n.e.) Pochwała Heleny

Aspekty opisu poezji: formalny, komunikacyjny i prawdziwościowy (tworzenie iluzji)

Poezja jako rzecz kunsztu, sztuka metryczna oddziałująca na emocje odbiorcy (pathos)

„Ten, kto wprowadza w błąd, jest sprawiedliwszy od tego, kto nie wprowadza, a kto daje się w błąd wprowadzić mądrzejszy od tego, kto się nie daje.”

2.Platon (427-347 p.n.e.)

Opis poezji z perspektywy jej odbioru i relacji między sztuką a rzeczywistością

Dwa typy poezji:

-Poezja kierowana przez boską moc. Twórczość oparta na natchnieniu (mania, furor poeticus) (Dialogi: Ion, Fajdros) - poeta - narzędziem bogów

-Poezja naśladowcza, nastawiona na odtwarzanie rzeczywistości, opisana w dialogu Państwo

Miejsce poezji naśladowczej wyznacza Platońska nauka o ideach:

(relacja: wzorzec, paradygmat - konkretna realizacja)

„naśladowca nie wie nic godnego uwagi o tym, co naśladuje, naśladownictwo to jest pewna zabawa […] a ci, co się bawią pisaniem tragedii są naśladowcami w najwyższym stopniu” (Platon, Państwo)

Miejsce poezji naśladowczej wyznacza Platońska nauka o ideach:

-byt idealny

-rzeczywistość materialna jako byt wtórny, cień, odbicie (relacja: wzorzec, paradygmat – konkretna realizacja)

-naśladowanie w sztuce to obraz (eidōlon), widziadło, które wywołuje iluzję realności, ale odtwarza jedynie to, co przypadkowe i szczegółowe, zredukowane do zmysłowej rzeczywistości (nie „jakie są” rzeczy, a „jak wyglądają”)

Podział poezji ze względu na sposób wypowiadania się:

3.Arystoteles (384-322 p.n.e.)

Podział sztuk:

(Poetyka i retoryka umieszczona w ramach filozofii praktycznej)

O sztuce poetyckiej/ Poetyka (po 336 p.n.e.)

Pytania Arystotelesa dotyczące uniwersalnych zasad kreacji:

Poezja - twórcze, celowe działanie poety wzorującego się na naturze, tworzącego rzeczy, które mogą być i mogą nie być, a których źródło tkwi w wytwarzającym, nie w świecie.

Sztuka jest twórczością pożyteczną i dającą przyjemność

Poezja - metrum i naśladowanie – ale ważniejsze było naśladowanie.

Nie jest poetą jeśli ktoś wierszem ujmuje jakąś rzecz np. historyczną.

26 rozdziałów Poetyki

R.1 – definicja sztuki poetyckiej

R.2-3- odmiany (gatunki) poezji

R.4 - geneza tego typu twórczości

R.5- geneza i ogólne cechy tragedii oraz komedii

R.6-18 – szczegółowe rozważania o tragedii

R.19-22-język poetycki

R.23-24 - epopeja

R.25 – podstawy i zasady krytyki literackiej

R.26 – porównanie tragedii i epopei

I.Przedmiotem tego wykładu będzie sztuka poetycka jako taka, jej gatunki oraz właściwości każdego z nich, sposób, w jaki należy układać fabułę, jeśli utwór poetycki ma być piękny, jego składniki ilościowe i jakościowe, a także wszystkie inne sprawy, które wchodzą w zakres tej dyscypliny badawczej.

Twórczość epicka, tragiczna, a także komediowa i dytyrambiczna oraz w przeważającej mierze auletyka i kitarystyka mają tę cechę wspólną, że są sztukami mimetycznymi (tj. naśladowczymi). Różnią się zaś od siebie z trzech względów: ze względu na odmienne środki, różne przedmioty oraz różny i odmienny sposób naśladowania. […]

II.Wszystkie wymienione wyżej sztuki posługują się w naśladowaniu rytmem, słowem i melodią – wszystkimi tymi środkami razem lub oddzielnie.

III.Skoro ci, którzy naśladują, przedstawiają postacie działające, a te z kolei muszą być szlachetne, albo nikczemne (niemal zawsze bowiem charaktery sprowadzają się do tych dwu rodzajów, gdyż o różnicy naszych charakterów stanowią wady i cnoty), przedstawiają je bądź jako lepsze, bądź jako gorsze, bądź jako takie, jakimi są w rzeczywistości.

IV.Trzecim z kolei elementem, różnicującym omawiane sztuki, jest sposób, w jaki można przedstawiać poszczególne rodzaje przedmiotów. Można przecież za pomocą tych samych środków przedstawić te same przedmioty bądź poprzez opowiadanie — przy czym (1)można opowiadać, jak czyni Homer, wcielając się w inną postać, lub (2)wyłącznie we własnej osobie — bądź też (3) w ten sposób, że wszystkie przedstawione postacie wprowadza się jako bezpośrednio działające.

List do Pizonów Horacego (ok. r. 20 p.n.e.), przez Kwintyliana określony jako Sztuka poetycka

Wielogatunkowość - list poetycki, wykład dydaktyczny, utwór artystyczny (poemat).

[…] będę wykładał, jakie jest powołanie i zadanie poety, skąd się ma brać zasoby, co żywi i kształci poetę, co przystoi, co nie, dokąd prowadzi wiedza i niewiedza.

-poeta między talentem a sztuką;

-treść poprzedza formę;

-poezja ma łączyć pożytek z przyjemnością;

-zmyślenie podporządkowane konsekwencji w przedstawianiu postaci;

-piękno oparte na jasności, artystycznym porządku i całościowości;

-gatunki poetyckie wyróżniane na podstawie tematu i typu metrum (poezja epicka, elegijna, liryczna, jambiczna, komediowa, tragediowa, dramat satyrowy).

Licentia poetica

Malarze i poeci, zawsze tworzą śmiało.

Wiem to, do tej swobody zmierzam i ją daję;

Lecz nie by stwór łagodny pojednał się z dzikim,

wąż zespolił się z ptakiem, z tygrysem baranek.

Rób co chcesz wreszcie, byle prosto i miarowo,

Ut pictura poesis

Jak obraz jest poezja: ów, gdy staniesz bliżej,

bardziej ci się podoba, inny z oddalenia;

ten półmrok lubi, tamten potrzebuje światła,

Horacy, List do Pizonów

Poezja w g Horacego - łączące pożytek (docere) z przyjemnością (delectare) dzieło talentu i sztuki (zdolności i wyćwiczonych umiejętności) komponowane w sposób całościowy i uporządkowany, operujące pięknymi zestawieniami słów zniewalającymi dusze, budującymi wzruszenia (movere), ukazujące zmyślony lecz prawdopodobny i konsekwentnie budowany świat.

Od antyku po oświecenie podział sztuki słowa na: poezję (wierszowaną) i wymowę (prozatorską)

kryterium formalne – metryczne

Coraz mniej istotne kryterium tematyczne.

Wspólne poezji i wymowie jest stosowanie figur i tropów, co spowodowało powstanie wspólnego pojęcia na określenie obu tych sztuk belles lettres


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
teoria lit 4 konspekt
teoria lit 1 konspekt
Teoria lit podręczniki konspekty E, Teoria literatury
Teoria wyboru konspekt (1)
WzoryKulturyRuthBenedict, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia
Teoria lit, okopien-slawinska-relacje osobowe w literackiej komunikacji
Teoria lit, ROLAND BARTHES, ROLAND BARTHES - ŚMIERĆ AUTORA
teoria lit[1] (44)
Sławiński, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia
teoria lit[1] (14)
Wysłouch, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia
teoria lit, Teoria Literatury
Teoria mitu konspekt
teoria wychowania, Konspekt z teorii wychowania, STEFAN KUNOWSKI JAKO TEORETYK WSPÓŁCZESNYCH SYSTEMÓ
Baluchowa, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia
Tarnogórska, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia
teoria lit[1] (7)
Erich Fromm, edukacja,hobby,, Edukacja, teoria. lit., kulturoznawstwo, socjologia

więcej podobnych podstron