2 czerwca 1549 roku Fryderyk I zawarł z Zygmuntem Augustem umowę o wzajemnej pomocy w walce przeciw wewnętrznym rebeliantom i zewnętrznym nieprzyjaciołom (chodzi tu o wojnę kokoszą w Polsce z 1537 i opór stanów czeskich wobec absolutyzmowi Habsburgów, który został krwawo stłumiony w czasie sejmu praskiego z 1537r). Umowa ta mówiła również o tym, że Polska ma odstąpić od roszczeń do ziem nad Dunajem, co otwierało Habsburgom drogę do Europy Środkowej. Zygmunt August ożenił się z Elżbietą, a po jej śmierci z Katarzyną, która również była z rodu Habsburgów. Pozwalało to Habsburgom na późniejsze ubieganie się o koronę polską. Poselstwo wysłane przez Maksymiliana II mówiło bardzo otwarcie o kandydaturze habsburskiej w przypadku bezdzietnej śmierci Zygmunta Augusta. Kiedy 7 czerwca 1572 roku zmarł Zygmunt August dyplomacja habsburska wzmogła swoje starania o tron polski. Pierwszeństwo tej kandydaturze miało dać wysłanie do Polski czeskiego poselstwa pod przewodnictwem wielmoża południowoczeskiego, polityka Wilhelma z Rozmberka. Czeskie możnowładztwo urzędnicze i sejm stanowy dążył do zachowania przyjaznych stosunków polsko-czeskich i zachowania umów o współpracy. Stany czeskie od zawsze starały się działać w polityce wewnętrznej i zagranicznej zwłaszcza jeśli dotyczyło to ziem czeskich i ich stosunku do Polski.
Najbardziej wartościowym źródłem dotyczącym kandydatury Wilhelma z Rozmberka na tron polski są jego listy do polskich przyjaciół i korespondencja czeskiego kanclerza Vratislava z Pernstejna, który prowadził poselstwo do Polski. Innym ważnym źródłem jest korespondencja czeskich
i morawskich stanów z cesarzem Maksymilianem II i jego tajną radą. Źródłem pomocniczym są także sprawozdania cesarskiego agenta Andrzeja Dudicza przesyłane z Polski do Widnia, kronika trzebońskiego archiwisty Wacława Brezena- autora biografii Wilema z Rozemberka. Wielu historyków wypowiada się w kwestii kandydatury Wilhelma przykładem mogą być: Orzelski, Bartoszewicz, Koran oraz Józef Macurek.
Do zwolenników Wilhelma trzeba zaliczyć Zborowskiego i Strzałę. Byli to jego przyjaciele, którzy popierali go i starali się o jego wybór na króla Polski. Terenem wpływów Rozmberka była Małopolska i część Wielkopolski. Jego kandydatura była uzależniona od protestantów i nie była czymś nieoczekiwanym. Wyrosła ze świadomości i myśli o pokrewieństwie czesko-polskim, była przejawem do wzajemnej współpracy nad utworzeniem unii Czech i Polski. Kandydatura Wilhelma wyszła od Polaków i odbywała się w 3 fazach: mimowolnej, świadomej i biernej. Okres kandydatury mimowolnej to lata 1572-1573 kiedy to Wilhelm wraz z Vratislavem wkracza do Polski z poselstwem wysłanym przez cesarza Maksymiliana II w celu ubiegania się o tron dla niego lub dla swojego syna Ernesta. Habsburgowie podsunęli czeskim panom myśl, że przy pomocy Habsburga dojdzie do zjednoczenia politycznego narodu czeskiego z polskim. Poselstwo stanowe sejmu czeskiego
i Rozemberka dotarło do Polski w marcu 1573r. pod wodzą Ladislava Starszego z Lobkovic w celu pozyskania polskich stanów dla kandydatury habsburskiej. Kiedy Wilhelm występował przed sejmem polskim powoływał się na instrukcje Maksymiliana II, ale także na uchwały czeskiego sejmu stanowego dotyczące braterskiego stosunku obu narodów. Wskazywał na podobieństwa polsko-czeskie Stwierdza, że nie tylko trzyma się instrukcji cesarza, ale też przedstawia postanowienia sejmu czeskiego. Podkreślił też, że nie jest tylko wysłannikiem króla, ale i stanów czeskich. Wilhelm nie ponosi winy za to, że z tej przemowy wywodzi się początek jego kandydatury na tron polski. W Polsce zaczynają się formować zastępy zwolenników Rozmberka, np.: Stanisław Szafraniec, Stanisław Górka. Z racji, iż jest wysłannikiem od cesarza nie okazuje zainteresowania tronem polskim, a co więcej ustosunkowuje się nawet negatywnie do tej oferty. Sejm polski 21 kwietnia 1573 roku odpowiada poselstwu stanów czeskich- odpowiedź jest bardzo braterska, mówią o pokrewieństwie narodów,
o przyjaźni na przestrzeni lat, chęci posiadania wspólnego władcy. Jednak królem zostaje Henryk Walezy, kandydat na tron królewski „piast” Stanisław Górka jawnie oddaje głos swój na Wilhelma. Kandydatura świadoma zaczyna się 19 kwietnia 1574 roku, kiedy mowo obrany król odmawia polskim protestantom potwierdzenia swobody wyznaniowej. 30 kwietnia 1574 roku umiera bezpotomnie brat Henryka Walezego co spowodowało ze z 18 na 19 czerwca 1575 roku Henryk ucieka do Paryża aby tam objąć tron. Polacy zaczynają szukać nowego króla, który byłby tolerancyjny pod względem religijnym i ustępliwy. Ponownie więc wychodzą z propozycją kandydatury Wilhelma. Inicjatorem tego jest Konrad Przecławski- Krupka i Piotr Zborowski. Jest to okres żywej wymiany pomysłów między Polską a Rozmberkiem, który nie reprezentował już wtedy cesarza. Poselstwa polskie i czeskie spotykały się najczęściej na wizowskim państwie Zdenka Kafky z Rican, lub w innych miejscach alby Maksymilian II nie nabrał podejrzeń. Uchański chciał pozyskać szlachtę polską dla Maksymiliana II, więc prędzej czy później i tak doszłoby do otwartej rywalizacji między tymi dwoma kandydatami. Polacy oczekiwali od Rozmberka, przeciwstawiającemu się Habsburgowi, że z czasem zjednoczy Polskę i Czechy prowadząc do unii obu tych państw. Nadzieja na zjednoczenie była głównym punktem odbioru Rozmberka. Sytuacja tą komplikował fakt, iż w najbliższych miesiącach Rudolf miał przejąć koronę czeską i cesarstwa rzymskiego a zgodę na ten zabieg miał dokonać Wilhelm z Rozmberka. Polacy zażądali od więc aby odwlekł to w czasie do momentu aż sam nie obejmie kronu Polskiego. Polacy żądali też aby korona czeska nie była podstawą do ubiegania się przez Rudolfa o koronę cesarską. Rozmberk znajdując się w trudnej sytuacji doszedł do naiwnych wniosków, iż starania o tron polski nie muszą być prowadzone wbrew cesarzowi, ale za jego zgodą. Zwolennicy Rozmberka mieli poinformować Habsburgów, że w Polsce nie zostaną zaakceptowani więc mają poprzeć swojego poddanego Wilhelma. 24 sierpnia 1575 roku zebrał się sejm w Warszawie aby ustalić miejsce i datę nowej elekcji. Ogłoszono jednak, że królem nadal jest Walezy i zaznaczono, że jeśli nie wróci do kraju do 12 maja 1575 roku to zostanie wybrany nowy król. Jednak na wiosnę 1575 w Drozdanach postanowiono, iż Rudolf zostanie cesarzem po obwołaniu go królem czeskim. Rozmberkowi udaje się odłożyć w czasie kwestię wyboru Rudolfa. W tym czasie Walezy stara się o koronę francuską
i informuje, że nie wróci do kraju oraz zrzeka się praw do korony polskiej. 12 maja 1575 roku ma miejsce kolejny sąd w Stężnicy. Walka Rozmberka jest w punkcie kulminacyjnym. Wysyła do Polski pełnomocnika i przyjaciela Jetricha z Kunowa, miał on obietnice, pieniądze i potwierdzenie zobowiązań Wilhelma co do Polski. Jednak Habsburgowie wykorzystują potencjał finansowy
i wysyłają swoje poselstwo z wyjaśnieniem, iż wybór Habsburga na tron polski leży w interesie polityki czeskiej i odpowiada interesom tego państwa a zarazem jest warunkiem unii politycznej obu narodów. Informacje te miały zostać potwierdzone przez wielmoża czeskiego przed sądem polskim. W zaistniałej sytuacji przeciwnik Habsburgów i sprzymierzeńca Rozmberka- Szafraniec opuszcza pole elekcyjne i po naradzeniu się u Piotra Zborowskiego zrywa ostatecznie sejm uniemożliwiając legalny wybór jakiegokolwiek króla. Okres od 18.06.1575 roku do 12.12.1575 roku to faza kandydatury biernej Rozmberka. W Warszawie na sejmie elekcyjnym Uchański nielegalnie ogłasza Maksymiliana II królem Polski. Kontrhabsburska szlachta chce na tron dziedziczkę Annę Jagiellonkę, która poślubiłaby Stefana Batorego. Rozmberk w niepowodzeniu sejmu stężyckiego widzi swoje wielkie nie powodzenie, upadek planów i koncepcji. Nie mógł już odwlekać koronacji Rudolfa aby Maksymilian II nie domyślił się czegoś. W tym czasie Maksymilian dał wolność Czechom o którą walczył Wilhelm, co spowodowało, iż stracił znaczne poparcie Rozmberk. Stany czeskie obwołują 06.09.1575roku Rudolfa królem. Rozmberk naruszył zasadnicze umowy z polskimi sprzymierzeńcami ale w cesarskich oczach wykazał się niewinnością w kwestii kandydatury polskiej, za co dostał za 25 tyś groszy praskich państwo rudnickie. W pierwszych miesiącach po sejmie w Stężycy działanie zwolenników Rozmberka dosięga szczytu. Zwolennicy uzyskiwali coraz większe wpływy zarówno w Małopolsce jak
i w Wielkopolsce. Delegatami krakowskiej szlachty są ludzie bardzo oddani Rozmberkowi jak Szafraniec, Strzała, Płaza, Cikowski, Niemsta, Firlej. Po ogłoszeniu bezkrólewia 15.06.1575r za pomocą Zborowskiego zwolennicy Wilhelma całkowicie zawładnęli Wielkopolską i Małopolską. Dlatego ważne było alby Rozmberk otwarcie przystąpił do działania i przeciwstawił się cesarzowi, poprosił bo o niezabranianie starań o tron polski, lub ewentualnie skapitulował z warunku dotyczącego wyboru Rudolfa na tron czeski i zamierzonego przez to związku polsko- czeskiego. Słuchy jaki doszły do nich na temat koronacji Rudolfa spowodowały, iż jego sprzymierzeńcy chcieli poprzeć kandydaturę siedmiogrodzką. Polacy nie rozumieli Rozmberka, widzieli tylko naruszenie umów. Sejm elekcyjny w Warszawie został zwołany w niekorzystnych dla niego okolicznościach.
7 listopada1575 pertraktowano już z kandydatem, który miał możliwości sprzeciwić się Habsburgom
i dodatkowo miał poparcie mocarstwa tureckiego. Kandydatem tym był Stefan Batory, który dodatkowo miał poślubić Annę Jagiellonkę.
Rozpatrując sprawę Rozmberka trzeba stwierdzić, że on sam starał się o koronę Polską, zachęcał swych polskich sprzymierzeńców do agitacji i wierzył w swój sukces. Partia Rozmberka była niejednolita, nie było w niej wszystkich zwolenników „Piasta” ani większości protestanckiej. Największą jego przeszkodą było poddaństwo wobec cesarza i brak konsekwencji w działaniu w walce o tron i przeciw wyborowi Rudolfa na króla Czech. Po dacie 06.09.1575 realizacja planów polsko-czeskich leżała już tylko w rękach Habsburgów. Rozmberk był szantażowany przez Ludzi Maksymiliana II, że skonfiskują mu jego dobra jeśli skieruje represje na państwo czeskie. W 1576 pojawiło się dążenie Rozmberka do utrzymania dobrych stosunków z Polską, kiedy to sprzeciwił się Maksymilianowi II w dostarczeniu wojska do walki z rządami Batorego i doprowadził do uchwały na mocy której cesarz miał dążyć do polskiej korony słusznymi i należytymi środkami. Podobne tendencje były podczas 3 bezkrólewia kiedy to doszło do spotkania Wilhelma z Zamojskim.