PASZE OBJĘTOŚCIOWE SOCZYSTE
1. Zielonki
- cechą charakterystyczną jest duża zawartość wody (70-85%)
- białko zielonek ma wysoką wartość biologiczną
- zawierają dużo witamin, cukrowców i soli mineralnych
- niektóre rośliny pastewne mogą być toksyczne dla zwierząt (wytwarzanie KCN)
- wszystkie elementy roślin (liście, łodygi, kwiatostany)
- rosną na trwałych użytkach zielonych lub na gruntach ornych
- część zielonek bardzo intensywnie fermentuje w żwaczu i powoduje wzdęcia (seradela, koniczyny)
- zielonki stanowią podstawę letniego żywienia bydła, owiec, koni i trzody chlewnej
- dąży się do tego, aby okres żywienia zielonkami, które należą do najtańszych pasz, był jak najdłuższy (od wczesnej wiosny do późnej jesieni)
a. z łąk: siano, kiszonki (trawy)
b. z upraw polowych: - uprawiane na gruntach rolnych
- duże znaczenie w żywieniu zwierząt
- lucerna, koniczyna czerwona
c. z roślin zbożowych
Lucerna - pasza wysokobiałkowa
- karmienie bydła mlecznego, bydła młodego, koni, owiec i trzody chlewnej i drobiu
- roślina wieloletnia (największy plon w 2-3 roku użytkowania)
- pH gleby powinno wynosić więcej niż 5,8
- lucerna nie znosi udeptywania i zbyt niskiego przygryzania, można więc użytkować ją wyłącznie kośnie
- dzięki głębokiemu korzeniu może znosić okresy posuchy i bez nawożenia azotowego potrafi zasymilować do 350kg N z hektara rocznie
- plon zależy od terminu zbioru
- wczesny zbiór lucerny (przed pełnym wytworzeniem pąków) daje zielonkę o wysokiej zawartości białka, a niskiej włókna (żywienie świni)
- zbierana później (najpóźniej na początku kwitnienia) ulega szybkiemu drewnieniu, zawiera dużo włókna i może być wykorzystywana tylko w żywieniu przeżuwaczy
- białko lucerny gorzej wykorzystywane jest przez przeżuwacze (łatwiej się rozpuszcza w wodzie i szybciej ulega degradacji w żwaczu)
- trzoda chlewna - białko
- przeżuwacze - włókno
Ca: 16g/kg suchej masy P: 3g/kg suchej masy białko: 226 g/kg s.m.
plusy:- w okresie pączkowania zawiera 226g białka/1kg suchej masy
- wartość biologiczna białka lucerny jest niewiele gorsza od białka zwierzęcego
- duża zawartość subst. mineralnych
- duża zawartość witamin i karotenów
minusy:- posiada dużą zawartość substancji estrogennych - poronienia u owiec i bydła, obniżenie płodności, zapalenie wymienia
- może powodować wzdęcia u przeżuwaczy (młoda, podawana w formie wilgotnej)
- zbyt duże dawki zielonej lucerny w żywieniu krów pasących się na wybiegach w słonecznie dni może powodować uczulenia na promienie słoneczne = osutka gryczana
- podawana w dużych ilościach przed udojem psuje smak mleka
świeża masa: krowy mleczne: - 30kg/dziennie
opasy: - 20kg/dziennie
loszki: - 10kg/dziennie
tuczniki: - 6kg/dziennie
Koniczyna czerwona - może być uprawiana w postaci czystej lub być wsiewana w zboża jare
- najlepszym momentem do zbioru jest okres kwitnienia
- wymaga żyznej gleby, dostatecznie wilgotnej, zasobnej w wapń, o odczynie obojętnym lub słabo kwaśnym
- z reguły użytkowana przez 1 rok, 2 lub 3-kośnie
- dużo białka, mało włókna
- białko koniczyny ma dużą wartość biologiczną i jest stosunkowo łatwo rozkładalne w żwaczu (wzdęcia u Bo)
- wzdęcia mogą prowadzić do poronień, niebezpieczna jest zwłaszcza zielonka młoda
skarmiana z rosą lub po deszczu
- nie należy spasać koniczyny mokrej i zgrzanej
- nie należy również poić krów bezpośrednio po odpasie
- zawiera substancje estrogenne, ale aktywność estrogenna zielonki zdrowej jest na ogół niska
- zastosowanie w żywieniu krów mlecznych młodego bydła i trzody chlewnej
- przy żywieniu krów cielnych należy zachować ostrożność
- w tuczu intensywnym dawki koniczyny należy zmniejszyć
- wyjątkowo karmienie koni i owiec (wysoka zawartość białka przekraczająca ich
zapotrzebowanie)
białko: 200 g/ kg s. m. młoda koniczyna (przed i w okresie pączkowania)
włókno: 210g/kg
minusy: - może wywoływać wzdęcia, a te z kolei mogą prowadzić do poronienia
- zawiera substancje estrogenne
- equol - powstaje z subst. estrogennych u owiec, może powodować „chorobę
koniczynową” (syndrom niepłodności)
świeża masa: krowy mleczne: - 40 kg/dziennie
lochy: - 15kg/dziennie
tuczniki: - 5-15kg/dziennie
Koniczyna biała - ma mniejsze wymagania glebowe
- roślina długotrwała
- bogata w białko, witaminy i związki mineralne
- chętnie zjadana przez bydło, dobra pasza dla owiec, również żywieni koni i trzody chlewnej
- nie wywołuje wzdęć!
białko: 230g/kg s.m.
Seradela - roślina jednokośna
- duża tolerancyjność warunków środowiskowych
- ma wysoką wartość pokarmową (wysokobiałkowa)
- wpływa korzystnie na mleczność krów
- jest paszą doskonałą, jednak zawiera mało suchej masy, więc przy jej skarmianiu należy dodawać pasz suchych
białko: 180g/kg s.m.
Kukurydza - podstawowa pasza roślinna w żywieniu opasów i krów mlecznych
- wykorzystywana w postaci zielonki, kiszonki z całych roślin, CCM (rozdrobnione kolby kukurydzy bez okryw)
Kiszonka z kukurydzy - pasza wysokoenergetyczna, jednak niepełnowartościowa
- niska zawartość białka i substancji mineralnych
- niedobór białka uzupełniany jest przez dodatek: - siana, kiszonek z traw, mieszanek treściwych, mocznika
- CCM u trzody chlewnej może stanowić do 60% dawki pokarmowej
- spożycie u bydła 20-40 kg dziennie (świeża masa)
białko surowe: 100g/kg s. m.
NEL (energia netto laktacji): 6,63 MJ/kg s. m.
Ca: 4-5g/kg s. m.
P: 1,5-3/kg s. m.
2. Rośliny okopowe
- charakteryzują się małą zawartością suchej masy i białka a dużą skrobi i cukrów prostych
- należą do pasz łatwostrawnych, działających rozwalniająco, poprawiają strawność innych pasz
Buraki cukrowe, półcukrowe, pastewne - wpływają korzystnie na wydajność mleczną krów
- zaleca się w przede wszystkim w żywieniu krów i owiec matek karmiących
- dla trzody chlewnej należy je rozdrabniać
- białko buraków nie ma większego znaczenia żywieniowego
- przy skarmianiu dużych dawek, mleko krowy ma charakterystyczny posmak (przemiany betainy)
- gromadzą azotany
dawki dla bydła: cukrowe - 7kg/dzień, półcukrowe - 20kg/dzień, pastewne - 30kg/dzień
dawki dla lochy: - 0,5-4kg/dzień
dawki dla owiec i tuczników: mniej
Marchew - niska zawartość suchej masy (11-14%)
- gromadzi azotany
- olejki eteryczne (charakterystyczny zapach i posmak produktów zwierzęcych)
- karoten
- chętnie pobierana przez wszystkie gatunki zwierząt
- szczególnie podaje się ją zwierzętom młodym (cielęta źrebięta) i koniom wyścigowym i klaczom
- jest cenną paszą dla gęsi i kaczek, jak również dla kur niosek (poprawia zabarwienie żółtka)
dawki: źrebięta - 1-1,5kg
cielęta - 1kg
klacze - 2-5kg
konie sportowe - 1-3kg
krowy mleczne - do 20kg
maciory - 5-7kg
młodzież hodowlana - 1-3kg
Ziemniaki - cenna pasza zawierająca dużo skrobi
- dobrze wpływa na poprawę kondycji zwierząt
- są bogatym źródłem witaminy C
- ziemniaki parowane są lepiej trawione przez trzodę, zaś przeżuwaczom zadaje się je surowe
- typowe pasze tuczące lub zapobiegające spadkowi kondycji
- należy obrywać kiełki, ponieważ kiełkujące ziemniaki zawierają trującą solaninę
- zawierają dużo potasu (2-2,5% suchej masy)
- niski poziom włókna
- przeżuwacze (poprawia kondycję, do 20kg dziennie), owce, konie
3. Wodniste produkty uboczne pochodzenia przemysłowego
- pulpa ziemniaczana, wywar gorzelniany
4. Kiszonki
- kiszenie pasz jest podstawą ich konserwacji
- najczęściej zakiszeniu poddaje się zielonki, ale również rośliny okopowe i odpadki przemysłowe
- proces kiszenia polega na stopniowym wytwarzaniu kwasu mlekowego przez drobnoustroje w zakiszanym materiale
- właściwa ilość kwasu mlekowego w kiszonce uniemożliwia rozwój innych niepożądanych bakterii (np. gnilnych) i stanowi istotny czynnik konserwujący
- kiszonki sporządzamy w pryzmach lub silosach
- zielonkę w pryzmie kiszonkowej lub silosie wieżowym należy możliwie silnie ugnieść, w celu usunięcia powietrza, a następnie przykryć folią i ziemią
- o prawidłowym przebiegu fermentacji decyduje odpowiednia koncentracja cukrów w zakiszanej masie
- duży wpływ na proces zakiszania ma wilgotność surowca
- kiszonki produkuje się z zielonek o zawartości wody powyżej 60%
- kiszonki stanowią podstawowe pasze w żywieniu zimowym bydła i owiec
- w żywieniu trzody chlewnej kiszonki pozwalają na znaczne uproszczenie żywienia (można bowiem tak dobrać surowiec do zakiszenia, aby kiszonka stanowiła jedyną lub prawie jedyną paszę)
- w żywieniu owiec zaleca się stosowanie sianokiszonek
- kiszonki po wyjęciu z silosu szybko ulegają rozkładowi, należy więc usuwać niedojedzone resztki ze żłobów i czyścić miejsca składowania kiszonek
5. Trawy
- dostarczają pożywienia przez cały sezon
- oddziałują korzystnie na glebę, poprawiając jej właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne
- krótkotrwale użytkowane (1-2 lata)
- niskie wymagania glebowe
- mało wrażliwe na ugniatanie
najczęściej uprawiane gatunki: kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa (jednoroczna), życica trwała, życica westerwoldzka (jednoroczna), tymotka łąkowa, rajgas wyniosły, stokłosa bezostna, stokłosa uniolowata, kostrzewa łąkowa
6. Sianokiszonki
- produkuje się je tak jak kiszonki, z surowca podsuszonego, o zawartości wody 48-60%
- zaleca się w żywieniu owiec
plusy: - przy ich produkcji unika się strat składników pokarmowych, które wyciekają ze składnikami komórkowymi
PASZE OBJĘTOŚCIOWE SUCHE
- odznaczają się stosunkowo dużą zawartością włókna i niskim procentem wody
- zaliczamy do nich susz, siano łąkowe lub z roślin motylkowych, słoma, plewy
Siano - uznawane za podstawową paszę w żywieniu bydła, owiec i koni
- zmniejsza się jego udział, zastępowane kiszonkami
- jest niezastąpioną paszą dla cieląt i młodzieży, u krów mlecznych minimum dawka 2-3kg
- całkowita eliminacja z dawki dla krów jest możliwa przy skarmianiu sianokiszonek
- na siano przeznacza się najczęściej zielonki z łąk oraz uprawiane w polu rośliny motylkowe
- najkorzystniejszym jest siano łąkowe, w skład którego wchodzą różne gatunki traw i roślin motylkowych
- duży wpływ na wartość pokarmową siana ma pora koszenia (najlepszym jest okres, kiedy rośliny znajdują się w fazie pączkowania lub na początku kwitnienia)
duży wpływ na wartość siana ma sposób suszenia: a. suszenie na ziemi
b. suszenie na rusztowaniach
c. dosuszanie sztuczne
- jeżeli jesteśmy zmuszeni do składania siana niedosuszonego, trzeba jego warstwy posypać solą pastewną, żeby zapobiec zagrzewaniu się i pleśnieniu
jakość siana: - barwa dobrego siana powinna być zielonkawa, zapach przyjemny i aromatyczny
- im starsze rośliny były skoszone, tym bardziej jest żółte
- siano jasnozielone, lekko żółtawe lub wyblakłe - wypłukane przez deszcze
- brunatna barwa świadczy, że w sianie zachodziły procesu fermentacyjne w wyniku
zwilgotnienia i samozagrzania się
- na podstawie listków i kwiatów wysuszonych roślin można określić skład botaniczny
siana, określić w nim udział różnych traw wysokich i niskich, mniej lub więcej
wartościowych gatunków, udział roślin motylkowych, ziół, chwastów itp.
- na podstawie wyglądu można również określić, w jakiej fazie rozwojowej rośliny były
skoszone
- brak wykształconych kłosów może świadczyć m. in o tym, że siano pochodzi z drugiego pokosu (zwanego potrawem), który ma mniejszą wartość pokarmową i dietetyczną niż siano z pierwszego pokosu
Susz - młode trawy lub młode rośliny motylkowe pocięte i wysuszone w specjalnych suszarniach w wysokiej temperaturze, tak aby zawartość wody wynosiła ok. 12%
- susz z zielonek jest wartościową paszą i bywa zaliczany do pasz treściwych
- zawartość białka ok. 15-20%, zawiera dużo witamin i soli mineralnych
- stosuje się go w postaci mączek w mieszankach pasz treściwych
Słoma - wysuszone źdźbła zbóż i łodygi innych dojrzałych roślin
- bez względu na gatunek roślin zawiera dużo włókna
- najbardziej wartościowa jest słoma z roślin strączkowych, ale z powodu dużych trudności z wysuszeniem jej bywa spleśniała
- zwierzęta najchętniej zjadają słomę zbóż jarych (owsianka, jęczmionka)
- ma zastosowanie w żywieniu jedynie koni i przeżuwaczy (młodzież nie powinna jej dostawać)
- słomę należy zadawać na noc, na tzw. zakładkę
- właściwa barwa i połysk słomy świadczą, że jest zdrowa i przydatna do skarmiania
- słoma zebrana w złych warunkach jest ciemna i bez połysku
- słoma spleśniała i porażona grzybami ma szarawo-popielate i ciemne smugi i nadaje się jedynie na ściółkę
Plewy - odpadki otrzymywane przy omłocie i czyszczeniu ziarna zbóż oraz nasion innych roślin
- stosunkowo największą wartość mają plewy z roślin motylkowych, ze względu na pewną zawartość białka
- plew z żyta, pszenic ostek i jęczmienia nie nadaje się do skarmiania ze względu na zawartość ostrych ości, które mogą spowodować zapalenie dziąseł (szczególnie wrażliwe są konie)
- żywienie bydła i trzody chlewnej
Strączyny - pozostałości po wymłóceniu nasion roślin strączkowych
- zarówno plewy jak i strączyny mają większą wartość pokarmową niż słoma i są łatwiej strawne