Fizykoterapia

Światłolecznictwo

Światło jest to postać energii o naturze falowej i cząsteczkowej, wytwarzana przez źródła światła. Rozchodzi się w postaci fali elektromagnetycznej.

Jest metoda fizykoterapii, która do leczenia wykorzystuje promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu 200-15000nm.

Rodzaje fal wykorzystywanych do terapii: mikrofale, podczerwień ( IR / solux), ultrafiolet, promieniowanie rentgenowskie – tylko do niszczenia komórek nowotworowych.

Długość fali [nm]

• UV – A 400 – 315

• UV – B 315 – 280

• UV – C 280 – 200 ( szkodliwe)

Promieniowanie IR:

• Krótkofalowe – A: 780 – 1500nm

• Średniofalowe – B: 1500 – 4000nm

• Długofalowe – C: 4000 – 15000nm

Źródła promieniowania:

1. Naturalne

2. Sztuczne – lampy, lasery, wyładowania elektryczne

Rodzaje promieniowania świetlnego stosowane w terapii:

• Słoneczne ( helioterapia)

• Widzialne ( hromoterapia)

• Promieniowanie podczerwone (IR)

• Promieniowanie nadfioletowe ( UV)

• Spolaryzowane ( PILER)

• Laser

Właściwości światła słonecznego:

• Efekty: cieplny i fotochemiczny

• Promieniowanie widzialne: 33-40%

• Promieniowanie niewidzialne: podczerwone ( 50-65%), ultrafioletowe (1-2%)

• Promieniowanie UV krótkofalowe nie dociera do ziemi pochłonięte przez warstwy atmosfery. Natężenie promieniowania słonecznego zależy od pory dnia, roku, wysokości nad poziom morza, powierzchni odbijającej i pochłaniającej.

Niebieski – uspokajający, nasenny

Zielony – uspokajający, odprężający

Żółty – wspomaga procesy myślenia

Pomarańczowy – pobudzający

Czerwony – pobudzający

Promieniowanie podczerwone:

• Ok. 35% promieniowania odbija się od skóry, reszta przenika przez naskórek, skórę właściwą na głębokość 0,5-1cm.

• Promieniowanie pochłonięte zamieniane jest w ciepło.

Efekty terapeutyczne wynikają ze wzrostu temperatury w tkankach.

Prawo Viena:

Długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie proporcjonalnie do jego temperatury bezwzględnej.

Prawo Lamberta:

Natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania i jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a ciałem.

Promieniowanie UV

Zastosowanie:

1. Sterylizacja ( narzędzi, pomieszczeń)

2. Fizykoterapia

3. Analiza luminescencyjna ( do spr banknotów)

4. Biologia

5. Mineralogia

6. Kryminalistyka

7. Muzealnictwo

UV – A

• 95% całkowitego promieniowania UV

• Przenika przez szkło okienne, wodę, szkło kwarcowe

• Dociera najgłębiej – do warstwy rozrodczej naskóra

• W dużych dawkach powoduje melanogenezę po ok. 15-30 min. oraz pigmentację skóry wskutek utleniania melaniny

• Opalenizna szybka

UV – B

• Przenika przez szkło kwarcowe

• Przy niewielkich dawkach wywołuje rumień fotochemiczny

• Wnika do naskórka

• Wywołuje melanogeneze, zapoczątkowuje syntezę wit. D3 ( gospodarka wapniowo-fosforanowa)

• Opalenizna długotrwała

UV – C

• W normalnych warunkach nie dociera do pow. ziemi

• Szkodliwe biologicznie – mutagenne, kancerogenne

• Używane do wyjaławiania pomieszczeń i sprzętu

Działanie biologiczne:

Negatywne: zmiany struktury kwasów nukleinowych, nowotworowe, modyfikacja kodu genetycznego, denaturacja białek, fotostarzenie skóry – pogrubienie naskórka.

Pozytywne:

• Denaturacja białek ( niszczenie wirusów i bakterii)

• Wytwarzanie melaniny

• Synteza D3 ( wystarczy 15 min dziennie na sloncu) – działanie przeciwkrzywiczne, zwiększa wytwarzanie barwnika w skórze, bierze udział w regeneracji wydzielniczej gruczołów płciowych, ułatwia wchłanianie wapnia

• Wzmacnia odporności organizmu

• Zwiększenie wydolności ogólnej, ( przestrojenie układu autonomicznego takiej jak podczas treningu)

• Ekonomizacja czynności krążenia

• Zmniejszenie lepkości krwi i polepszenie zaopatrzenia komórek w tlen

• Leczenie chorób skórnych – łuszczyca, zapalenie skóry

• Przyśpieszają wydzielanie hormonów

Odczyn rumieniowy skóry

Pod wpływem promieniowania UV na skórze tworzy się odczyn zwany rumieniem, który powstaje na skutek niszczenia kmórek warstwy kolczystej i wydzielania się histaminy rozszerzającej naczynia krwionośne.

Intensywność rumienia zależy od mocy światła, od czasu działania, od odległości od źródła światła i wrażliwości skóry, oraz wielkości powierzchni.

Rumień cieplny – powstaje podczas „aplikacji” danego czynnika. Szybko znika. Kilka minut, plamisty.

Rumień fotochemiczny – równomierny, gładki, ma okres utajenia do kliku godzin.

3 okresy rumienia:

- utajony – od 1 – 6 godzin

- narastania – od 6 do 24g

- zaniku od kilku godzin do kilku dni

Fotosensybilizatory ( fotouczulacze):

IR przed > zwiększa odczyn

IR po > zmniejsza odczyn

Leki, niektóre antybiotyki, woda kolońska, szare mydło, furokumaryny ( marchewka, pietruszka), kąpiel solankowa, astma, wyprysk dziecięcy

Odczyn progowy – nie widać

E I st – zaczerwienienie, ustępuje po 1-2 dniach

E II – zaczerwienienie i łuszczenie się naskórka, ustępuje po 2-3 dniach

E III – dawka zapalna, intensywna czerwień, łuszczenie skóry ( małe obszary – postrzał lub trądzik)

E IV – pęcherze

E V – martwica

Terapia puwa: P ( solareny) – uczulające, a potem się leczy.

Biodoza( MED) – minimalna dawka UV. Wyznacza się ją indywidualnie dla każdego pacjenta.

1. Piszemy „Jan Kowalski MED: np.1min, odległość 50cm i rodzaj lampa”

2. 1.) Dawka 1/2MED

3. 2.) Dawdka 1 MED.

4. 3.) 1.5 MED.

Wprowadzenie do elektroterapii

Dział fizjoterapii, w którym wykorzystuje się w celach leczniczych i diagnostycznych energię elektryczną.

Zabiegi wykonuje się przy użyciu prądu stałego i zmiennego o różnej częstotliwości.

Prąd elektryczny – to uporządkowany ruch ładunków elektrycznych

Anoda (+) <- aniony (-)

Katoda (-) <- kationy (+)

Prąd płynie od anody do katody ( umownie)

Przewodniki/izolatory

Ciała, w których występują swobodne ładunki ( jony lub elektrony), mogące się swobodnie poruszać pod wpływem zewnętrznego pola, nazywamy przewodnikami ( np. srebro, miedź, aluminium, cynk, żelazo)

Ciała, w których nie ma swobodnych ładunków, nazywa się izolatorami ( dielektrykami) Np. woda destylowana, oleje, guma, szkło, papier, suche drewno.

Tkanki ludzkie w zależności od stopnia uwodnienia i stężenia elektrolitów wykazują różny stopień przewodnictwa.

Napięcie prądu - Jest to różnica potencjałów między miejscem, w którym istnieje pewien nadmiar elektronów (katoda), a miejscem w którym wystepuje ich niedobor (anoda).

Natężenie prądu – miara siły pradu, czyli ilości elektryczności przeplywajacej przez przekroj jakiegoś przewodnika w ciągu sekundy. Jednostka miary natężenia pradu w układzie SI jest amper A

Gestość prądu – stosunek natężenia prądu do wielkości powierzchni, przez którą przepływa. Podczas zabiegów podajemy gęstość w przeliczeniu na powierzchnię elektrody czynnej (mA/cm² )

Umowny podział prądów stosowanych w elektrolecznictwie

Prądy małej częstotliwości ( 0-1kHz)

Prąd galwaniczny (prąd stały, f= OHz)

Prądy impulsowe ( do 1kHz)

Prądy średniej częstotliwości (1-100 kHz)

Prądy zmodulowane: W aparacie ( egzogenne), w organizmie (endogenne)

Prądy wielkiej częstotliwości ( 100 kHz do 3 GHz) Przy tym czuć ciepło

Ogólne przeciwskazania do elektroterapii:

• Ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich

• Zmiany na skorze: wypryski, owrzodzenia

• Wysoka goraczka

• Zaburzenia czucia

• Nowotwory

• Skaza krwotoczna

• Ostre stany zapalne i infekcje ogólne

• Osobnicza nietolerancja prądu

• Rozrusznik serca

• Pompa insulinowa, wszczepione stymulatory, pompy infuzyjne

• Zakrzepy zagrozone zatorami

• Zakrzepowe zapalenie żył

• Metale w tkankach poddawanych zabiegowych

• Endoprotezy

• Zaawansowana miażdżyca zarostowa tętnic

• Ciąża

• Utrudniony kontakt z pacjentem

Cechy prądu stałego (galwaniczny)

1. Stały kierunek przepływu

2. Stała wartość natężenia

Procesy zachodzące w tkankach pod wpływem prądu stałego:

1. Elektrokinetyczne

- ruch jonów

- ruch cząsteczek z zaabsorbowanym ładunkiem elektrycznym

- przemieszczenie faz koloidów tkankowych

1. Elektrochemiczne - elektroliza

- katoda – odczyn zasadowy – martwica rozpływa

- anoda – odczyn kwasowy – martwica koagulacyjna

1. Elektrotermiczne

2. Elektrotoniczne

- zwiększenie pobudliwości pod katodą – działanie stymulujące

- zmniejszenie pobudliwości pod anodą – działąnie przeciwbólowe

Zmiany powstające pod katodą	Zmiany powstające pod anodą
Odczyn zasadowy	Odczyn kwaśny
Powstaje wodorotlenek sodu – zagrożenie tkanek martwicą rozpływną	Powstaje kwas solny – zagrożenie tkanek martwicą koagulacyjną
Katelektrotonus	Anelektrotonus
Częściowa depolaryzacja – zwiększenie pobudliwości nerwowo – mięśniowej sprzyjającej stymulacji	Hiperpolaryzacja – zmniejszenie pobudliwości nerwowo – mięśniowej, działanie analgetyczne
Silny rumień	Słabszy rumień

Działanie biologiczne prądu stałego:

1. Zmiana przepuszczalności blon biologicznych

• Zmniany w przepuszczalności jonow i cząsteczek

• Zmiany w składzie plynu zewnątrz i wewnątrzkomórkowego

• Zmiana potencjalow blonowych i pobudliwości tkanek

• Uwalnianie neuroprzekaznikow i niektórych hormonow tkankowych ( głównie histaminy)

1. Pobudzenie w skorze receptorow czuciowych

2. Rozszerzenie naczyń krwionośnych – powstawanie rumienia galwanicznego

3. Przyspieszenie procesów gojenia w obrębie tkanek miękkich i kości

4. Działanie przeciwbólowe

Rumień galwaniczny:

• Wywołuje go prąd o stałym kierunku

• jednolity

• Równomierny

• Intesywnie czerwony

• Ograniczony do miejsca terapii

• Większy pod katodą

• Występuje do pół godziny po terapii max 2h

Rodzaje zabiegów z wykorzystaniem prądu stałego:

• Galwanizacja

• Jonoforeza

• Kąpiele elektryczno-wodne

Galwanizacja:

1. Jednobiegunowa – 2 elektrody, jedna mniejsza ( czynna – połączona z katoda lub anoda), druga wieksza ( bierna – zamyka obwod leczniczy). Przyróżnej wielkości elektrod gęstość prądu pod mniejsza elektroda jest wieksza.

2. Dwubiegunowa – 2 elektrody równej wielkości. Przy równej wielkości elektrod gestosc pradu taka sama.

Elektroda czynna – pod którą uzyskujemy efekt terapeutyczny

1. Anodowa – działanie przeciw bolowe, lagodzace, uspokajające ( gdy elektroda czynna jest anoda ukladana np. w miejscu bolesnym

2. Katodowa –działanie pobudzające, przekrwienie ( gdy elektoda czynna jest katoda)

1. Poprzeczna

2. Podłużna

• Stabilna – gdy elektrody nie zmieniają swojego polozenia podczas zabiegu

• Labilna – gdy chociaż jedna z elektrod zmienia swoje polozenie podczas zabiegu ( elektroda w formie waleczka, rękawiczki)

• Wstępująca ( Anoda – dystalnie, Katoda – proksymalnie)

• Zstępująca ( Anoda – proksymalnie, Katoda – dystalnie)

Wskazania terapeutyczne:

• Nerwobóle

• Zapalenia nerwow

• Choroby tkanek okołostawowych

• Zaburzenia krazenia obwodowego

• Porazenia nerwu twarzowego

Transdermalny system terapeutyczny – JONOFOREZA – wprowadzenie określonej substancji leczniczej do organizmu przez warstwę naskórka i skóry właściwe. Używamy leków tylko ulegające dysocjacji elektrolitycznej w wodzie.

Jony konkurencyjne – jony wykazujące dużą ruchliwość w polu elektrycznym stanowiące konkurencję dla jonów działających leczniczo

Jony pasożytnicze – pojawiające się na skutek roztworu, użytego do jonoforezy lub zanieczyszczeń skóry