Wykład 14 Embriologia Diagnostyka prenatalna
Diagnostyka prenatalna – celem jest rozpoznanie wad i chorób płodu w najwcześniejszym okresie ciąży, obejmuje liczne metody badania zarodka oraz płodu. Warunkiem do wykonania badań jest zgoda kobiety ciężarnej.
Kryteria kwalifikujące kobiety do wykonania badań prenatalnych:
Wcześniejsze urodzenie upośledzonego dziecka, z aberracją chromosomową,
Choroby genetyczne w rodzinie,
Wiek matki powyżej 35 lat,
Wiek ojca powyżej 60 lat,
Liczne samoistne poronienia u matki,
Pozytywny wynik badania skriningowego,
Nieprawidłowe stężenie w surowicy matki markerów biochemicznych,
Wcześniejsze urodzenie dziecka z otwartą wadą cewy nerwowej, jak bezmózgowie, przepuklina mózgowa, przepuklina rdzeniowa,
Nosicielstwo przez kobietę w ciąży ciężkich chorób, dziedziczonych jako cecha sprzężona z chromosomem X,
Badania skriningowe – dzięki niemu można określić, która kobieta ciężarna znajduje się w grupie o wyższym niż przeciętnie ryzyku urodzenia dziecka z zaburzeniami, ma to na celu uniknięcie niepotrzebnych badań i kosztów przez kobiety niemające problemów, czyli te z niskim ryzykiem.
Metody badań:
Badania prenatalne:
Inwazyjne – nakłucia w celu pobierania próbek płynu owodniowego, z łożyska czy krwi płodu,
Nieinwazyjne – ultrasonografia, tety przesiewowe (markery biochemiczne), diagnostyka cytogenetyczna,
Techniki nieinwazyjny:
Test podwójny,
Test potrójny,
Test zintegrowany,
Test podwójny:
Polega na pobraniu w 15 tygodniu ciąży krwi kobiety ciężarnej i oznaczeniu w surowicy stężenia osoczowego białka A (PAPP-A) oraz wolnej podjednostki β-gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG).
Test potrójny:
Wykonuje się pomiędzy 15, a 17 tygodniem ciąży, określa się w nim stężenie α-fetoproteiny, β-hCG i niezwiązanego estriolu.
Test zintegrowany:
Polega na łącznym wykonaniu testu podwójnego w 11-13 tygodniu ciąży oraz testu potrójnego między 15, a 20 tygodniem ciąży.
Stężenie PAPP-A – ciążowe białko osoczowe w ciążach prawidłowych rośnie wraz z wiekiem ciążowym, w trisomii 21 jest obniżone (średnio o 50-70%).
Β-hCG: gonadotropina kosmówkowa, fizjologicznie ulega we krwi matki obniżeniu, w zespole Downa natomiast jest podwyższone (około 80-100%),
W przypadku trisomii 13 i 18 stężenia PAPP-a i wolnej β-hCG są znacznie obniżone. Ponadto w większości przypadków aneuloidii płodu dochodzi do zwiększenia przezierności karkowej (NT).
Wolny estriol – hormon steroidowy, występujący w organizmie w niewielkich ilościach.
W warunkiem prawidłowych, w miarę dojrzewania płodu, produkcja estriolu wzmaga się, a stężenie hormonu w surowicy w trzecim trymestrze wzrasta trzykrotnie. Towarzyszy temu wzrost wydalanego estriolu z moczem.
Utrzymujące się niskie lub gwałtownie spadające poziomy estriolu sugerują stan zagrożenia płodu.
Α-fetoproteina – białko płodowe, w warunkach fizjologicznych produkowane jedynie przez komórki płodowej wątroby oraz zarodkowego pęcherzyka żółciowego. Przekroczenie prawidłowych wartości tego białka może świadczyć o ciąży bliźniaczej, obumarciu ciąży, lub wadach cewy nerwowej płodu (bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa).
Inhibina A – hormon wytwarzany przez łożysko. Stężenie inhibiny A we krwi kobiety ciężarnej nieznacznie spada w okresie od 14 do 17 tygodnia ciąży, a następnie ponownie wzrasta.
Gonadotropina kosmówkowa – hormon produkowany od 8 dnia ciąży przez zarodek, a potem przez łożysko. Zadaniem gonadotropiny kosmówkowej jest utrzymywanie funkcji ciałka żółtego, a potem podtrzymaniem produkcji progesteronu. Zwykle w drugim trymestrze oznaczano poziomy całkowitej oraz wolnej β-hCG. Podwyższone poziomy wykrywano w ciążach z zespołem Downa.
Techniki inwazyjne:
Amiocentoza,
Biopsja kosmówki,
Kordocentoza,
Fotoskopia,
Amniocenteza:
Polega na nakłuciu jamy owodni i pobraniu od 10 do 20 ml płynu owodniowego,
Badanie wykonuje się pod kontrolą USG, w celu dokładnego zlokalizowania łożyska,
Badania wykonuje się w 12-18 tygodniu ciąży ( w tym okresie jest około 180 ml płynu owodniowego),
W płynu owodniowym znajdują się złuszczone komórki naskórka płodu i nabłonka owodniowego. Komórki te służą do wykonania kariogramów, analizy DNA.
Ryzyko amiocentozy, to tzw. niebezpieczeństwo wystąpienia poronienia po badaniu wynosi ok. 0,3-2,5%,
Kiedy matka jest Rh- istnieje niebezpieczeństwo immunizacji, dlatego profilaktycznie podaje się immunoglobulinę.
Biopsja kosmówki:
Wykonuje się pod kontrolą USG wprowadzając przez pochwę, lub rzadziej przez powłoki brzuszne teflonowy cewnik do łożyska,
Przez wessanie pobiera się ok. 50 mg tkanki trofoblastu,
Komórki trofoblastu należą, do komórek szybko dzielących się, dzięki czemu można łatwo i bez hodowli wykonać kariogram, analizę DNA,
Zabieg wykonuje się zazwyczaj między 9 a 11 tygodniem ciąży , ale można już w 6 tygodni,
Ryzyko utraty zarodka jest duże ok 104 %,
Istnieje niebezpieczeństwo immunizacji u kobiet RH-,
Kordocenteza:
Metoda bezpośrednio ze sznura pępowinowego, pod kontrolą USG,
Tę technikę stosuje się od 18 tygodnia, gdy naczynia sznur
Stosuje się jako metodę terapeutyczną do naczyniowego przetaczania krwi w chorobie hemolitycznej noworodka oraz monitorowania stosowanych leków,
Fetoskopia:
Jest inwazyjną techniką diagnostyczną, która przy użyciu fiberoendoskopu pozwala na poglądanie płodu, pobieranie próbek krwi oraz biopsję skóry i wątroby płodu,
Badanie wykonuje sięmiędzy 18 a 20 tygodnia ciąży,
W ok 5% występują poronienia, a w ok 4 % przypadków dochodzi do wyciekania płynu owodniowego,