Starożytność

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Tyrtajos „Rzecz to piękna”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	mówi autor – poeta i patriota, który za najwyższą wartość postrzega ojczyznę i walkę o nią. Apeluje o pozostanie na polu bitwy, odbiorcą jest lud, którego Tyrtajos zagrzewa do walki. Lud, który ma zachowywać się szlachetnie i poświęcić się ojczyźnie liryka pośrednia, opisowa.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	refleksja nad postawami wobec zagrożenia dobra ojczyzny, motywowanie do walki i życia w duchu patriotyzmu, liryka patriotyczno - obywatelsko - polityczna.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	patos – ma podkreślić wagę patriotyzmu i miłości do ojczyzny, apostrofa do młodzieży – przekaz ma trafić najdobitniej do najbardziej przydatnej w walce grupy społecznej, apostrofa – „walczmy” – nakazuje walkę, epitety („człowiek odważny”, „starcy czcigodni”, „los najgorszy”) – są słownictwem wartościującym, podkreślają podniosłość jednych rzeczy, a sromotę drugich.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	tyrteizm – poezja tyrtejska (zagrzewająca do walki), zapoczątkowana właśnie przez Tyrtajosa, patriotyzm, miłość do ojczyzny.
KONTEKSTY	Epoka antyku kolebką europejskiej sztuki i cywilizacji.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	motyw śmierci bohaterskiej, motyw ojczyzny, motyw patriotyzmu, motyw wojny.

Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny;
Kiedy atoli swe miasto i ziemię żyzną porzuca,
Wnet żebrakiem się staje – los to najgorszy ze wszystkich –
Jako że z miłą swą matką i ojcem staruszkiem się błąka,
Dzieci maleńkie przy sobie mając i prawą małżonkę.
Wówczas wrogość go wita wśród ludzi, do których przybędzie
Przed niedostatkiem uchodząc, biedą nieszczęsną trapiony,
Hańbą rodzinę okrywa, zeszpeca wygląd swój świetny,
Wszak niesława, a także zło tuż za nim podąża.
Skoro więc błędny wygnaniec żadnego nie budzi współczucia,
Żadną czcią się nie cieszy, przyszłość też rodu niweczy,
Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,
Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy.
Nuże, młodzieńcy, walczcie, a jeden przy drugim niech wytrwa,
Myśli o szpetnej ucieczce nie dopuszczajcie, ni strachu,
Ale sercom w swych piersiach przydajcie wielkości i męstwa,
Lęk przed życia utratą, z wrogiem się starłszy, odrzućcie,
Tych zaś, którym już wiek poruszania się lekkość odebrał,
Nie zostawiajcie, uchodząc z bitwy, starców czcigodnych. (...)
Zatem niech każdy wytrwa w rozkroku stając, a obie
Nogi niech oprze o ziemię mocno, i zęby zaciśnie.

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Horacy „Exegi monumentum”
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	poeta świadomy wielkości swego dzieła, głęboko wierzący w nieśmiertelną moc sztuki, przekonany o tym, że człowiek odważny i twórczy zapewnia sobie pamięć pokoleń, podmiot liryczny również wspomina o sławie, jaka będzie mu towarzyszyć po śmierć, liryka bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	człowiek, jako istota śmiertelna, musi kiedyś umrzeć i pożegnać się ze światem. Ale w przypadku artysty to jego dorobek będzie przypominał ludziom o wielkim talencie i chwale niegdyś żyjącego, poeta odejdzie tylko ciałem, ponieważ duchem będzie obecny wśród ludzi. Każda lektura jego poezji, wszystkie dyskusje i wspomnienia o życiu poety to dowód na jego nieśmiertelność, liryka wyznaniowa.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	metafory (np.: „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu?”, „Nie wszystek umrę”), przerzutnia (np.: „(...)oszczędzi go nawet łańcuch lat niezliczonych(...)”), apostrofa (np.: „Bądź dumna z moich zasług i delfickim laurem Melpomeno łaskawie opleć moje włosy”), liczne epitety (np.: „królewskie piramidy”, „lata niezliczone”).
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	Horacy w swoim utworze porównuje swoją poezja do stawiania pomników dla bohaterów, pomniki mają za zadanie unieśmiertelnianie przedstawionych ludzi, ale nawet brąz i marmur są mniej trwałe od wiecznej, bo niematerialnej poezji, nie postawiono mu pomników, ale dzięki temu, że tworzył, nie zostanie zapomniany i zyska nieśmiertelność, hasła adekwatne do epoki starożytności.
KONTEKSTY	Jan Kochanowski „Pieśń XXIV”, Juliusz Słowacki „Testament mój”.
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	Exegi monumentum, Non omnis moriar, Vanitas.

Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu
strzelający nad ogrom królewskich piramid
nie naruszą go deszcze gryzące nie zburzy
oszalały Akwilon oszczędzi go nawet

łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków
Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu
cząstka nie byle jaka i rosnąca w sławę
potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol

ma wstępować z milcząco westalką pontifeks
I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus huczy
z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie Daunus
rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły

pierwszy doprowadziłem nurt eolskiej pieśni
od Italów przebiwszy najpewniejszą drogę
Bądź dumna z moich zasług i delfickim laurem
Melpomeno łaskawie opleć moje włosy

AUTOR, TYTUŁ WIERSZA	Horacy "Do Deliusza"
KTO MÓWI? W JAKIEJ SYTUACJI? OKREŚLENIE NADAWCY I ODBIORCY – SYTUACJA LIRYCZNA, TYP LIRYKI	podmiot liryczny udziela rad komuś, kto jest mu bliski, gdyż pragnie jego szczęścia, proponuje mu życie biesiadne i zabawę, z którymi wiąże się wino, adresat wiersza (Deliusz) powinien czerpać z życia, póki ma na to siły, liryka zwrotu do adresata (inwokacyjna), bezpośrednia.
PROBLEMATYKA, PRZESŁANIE UTWORU, TYP LIRYKI ZE WZGLĘDU NA TEMAT	problem filozofii stoickiej, problem filozofii epikureizmu: w myśl zasady „carpe diem”, nakazuje cieszyć się chwilą, problem przemijania – przed śmiercią nikt nie ucieknie, bo jest ona sprawiedliwa i dotyka zarówno bogatych, jak i biednych.
CHARAKTERYSTYCZNE ZABIEGI ARTYSTYCZNE I ICH FUNKCJA, GATUNEK (EW. ODSTĘPSTWA)	tekst opisowo-refleksyjny, wiersz zbudowany jest z siedmiu czterowersowych strof, apostrofa, epitety, metafory.
NURT, PRĄD, KONWENCJA (CECHY W UTWORZE), ZWIĄZEK Z EPOKĄ	filozofia stoicka oraz epikureizmu, odbiorcą wiersza oprócz Deliusza mieli być wszyscy czytelnicy (uniwersalne wskazówki i zagadnienia, skłaniające do refleksji), klimat spokoju .
KONTEKSTY	idee stoickie (pogodzenie się z nieuniknioną śmiercią, równość wszystkich wobec śmierci) i epikurejskie (należy cieszyć się życiem, korzystać z jego przyjemności dopóki życie trwa).
MOTYWY – DO JAKICH TEMATÓW PASUJE TEN WIERSZ	przemijanie, śmierć.

Opanowany w godzinie klęski
i obcy szałom radości
takim pamiętaj być zawsze
na zgon skazany Deliuszu

Pamiętaj o tym czy smutnie mija
każdy dzień życia czy w święto
leżąc na trawie w ustroniu
pijesz starego falerna

Sosna ogromna i biała topól
na cóż gałęzie splatają
w gościnnym cieniu i na cóż
pędzi wijący się potok ?

Tu wina wonne olejki róże
szybko więdnące każ znosić
dopóki starczy dobytku
i czarnej nici trzech Parek

Ustąpisz z wszystkich gruntów nabytych
i z willi nad płowym Tybrem
ustąpisz i górę złota
zgarnie po tobie kto inny

Czyś potentatem z rodu Inacha
czyś z dołów nędzarz bezdomny
na jedno wyjdzie to w oczach
bezlitosnego Orkusa

Los na każdego z podziemnej urny
wypadnie prędzej czy później
wyrok na wieczne wygnanie
miejsca wyznaczy nam w barce