22.02.10

TEMAT: WPROWADZENIE.

1. MAKROEKONOMIA – zajmuje się przede wszystkim rynkami. Interpretacja systemu makroekonomicznego.

INSTRUMENTY PRZEDMIOT

1. WARTOŚĆ REALNA – wartość danego dobra, usługi lub innej rzeczy wyrażona najczęściej w pieniądzu, wyznaczona przez ceny i uwzględniająca wpływ czynników zewnętrznych, np. inflacji.

2. WARTOŚĆ NOMINALNA – wartość danego dobra, usługi lub innej rzeczy wyrażona najczęściej w pieniądzu i wyznaczana przez ceny bieżące, bez uwzględnienia wpływu innych czynników, np. inflacji.

3. INFLACJA – wzrost cen w czasie. Skutkiem jest spadek siły nabywczej pieniądza.

4. ADAM SMITH – twórca ekonomii.

5. TWÓRCA MAKROEKONOMII – John Maynard Keyness „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” – 1936 r.

6. SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA – nie jest nam znana. Albo jest stabilna, albo nie.

7. PRAWO KOPERNIKA I GRESHAMA? – pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy; coraz mniej wartościowy pieniądz będzie funkcjonował w wymianie.

8. PARYTET MONETARNY – zawartość złota w jednostce monetarnej.

9. STOPA PROCENTOWA – cena pozyskania kapitału.

1.03.10.

1. 

2. SYSTEM MAKROEKONOMII – to powiązania między zakresem a instrumentami makroekonomii przez interakcję zagregowanego popytu i podaży.

1. OBIEG OKRĘŻNY W GOSPODARCE.

8.03.10

1. EFEKTY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ.

Kluczowe pojęcia:

• SYSTEM SNA LICZENIA PKB – jest to liczenie PKB według zasady: produkcja dóbr i usług materialnych oraz usługi o charakterze niematerialnym.

• SYSTEM MPS LICZENIA PKB – do dochodu narodowego wlicza się tylko dobra i usługi o charakterze materialnym.

• PRODUKCJA GLOBALNA – całkowita produkcja wytworzona w określonym czasie przez podmiot gospodarczy.

• PRODUKT GLOBALNY – jest to suma produkcji globalnej, pochodząca ze wszystkich podmiotów gospodarczych wchodzących w skład całej gospodarki.

• PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) – suma całkowitej produkcji w określonym czasie, liczona wielkością wartości dodanej wytworzonej w kraju przez czynniki wytwórcze niezależnie od tego, czy są własnością obywateli kraju czy cudzoziemców.

• PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) – jest to miara działalności wytwórczej kraju z uwzględnieniem transferu netto środków spoza systemu gospodarczego.

• GOSPODARKA OTWARTA – gospodarka, w której występuje wymiana towarów i usług w skali międzynarodowej.

• WARTOŚĆ DODANA – jest to przyrost wartości rynkowej produktu na poszczególnych etapach wytwarzania, czyli przychód ze sprzedaży minus wszystkie poniesione nakłady.

• DOBRA FINALNE – wszystkie dobra i usługi przeznaczone do realizacji (sprzedaży).

• DOBRA POŚREDNIE – dobra przeznaczone do dalszego przetwarzania w procesie produkcji.

• INWESTYCJE – jest to część rozporządzalnych dochodów nie przeznaczona na konsumpcję.

• KONSUMPCJA – ta część dochodów, która jest przeznaczana na dobra i usługi służące zaspokojeniu potrzeb.

• NOMINALNY PNB – PNB liczony w cenach bieżących.

• REALNY PNB – PNB liczony z uwzględnieniem zmian (spadku lub wzrostu) cen.

• AMORTYZACJA – koszt zużycia środków produkcji w czasie; strata wartości początkowej aktywów fizycznych z powodu zużycia fizycznego, ekonomicznego lub moralnego.

• STOPA AMORTYZACJI – $\frac{1}{t} \bullet f$

• DOCHÓD WYTWORZONY – inaczej dochód narodowy netto; jest to suma nowo wytworzonej wartości w ciągu roku w sferze produkcyjnej i która odpowiada wielkości uzyskanych przez pracowników płac oraz zysków przedsiębiorstw.

• DOCHÓD NARODOWY PODZIELONY (do dyspozycji) to dochód narodowy wytworzony skorygowany o saldo obrotów z zagranicą.

• INWESTYCJA ODTWORZENIOWA (RESTYTUCYJNA) – uwzględnia zużyte zasoby kapitału.

1. SYSTEM RACHUNKOWOŚCI SPOŁECZNEJ (SNA) rozpatruje PKB z trzech punktów widzenia, jako:

1. Produkcję wszystkich dóbr i usług w sektorach gospodarki;

2. Ostateczne wykorzystanie dochodu jako strumienia wydatków:

- wydatki konsumpcyjne,

- rządowe wydatki na dobra i usługi,

- wydatki inwestycyjne,

- wydatki z transferów zagranicznych netto.

1. Sumę wszystkich dochodów:

- płace, wynagrodzenia,

- renty – wartości dodane, które można uzyskać z tytułu własności lub posiadania;

- zyski producentów oraz dywidendy,

- podatki pośrednie (np. VAT) i amortyzacja.

1. OBLICZANIE D_NN według sumowania produkcji:

P_q = P_t + O_w(±)R

$$\sum_{i = 1}^{n}{P_{q} = Q}$$

$$P_{\text{cz}\left( n \right)} = \sum_{i = 1}^{n}\left\lbrack P_{q} - \left( C_{a} + C_{m} \right) \right\rbrack$$

$$D_{\text{NN}} = \sum_{i = 1}^{n}P_{cz(n)}\text{\ albo\ }D_{\text{NN}} = \sum_{i = 1}^{n}{(v + m)}$$

Gdzie:

P_q – produkcja globalna = produkcja finalna + obrót wewnętrzny

P_t – produkt finalny,

O_w– obrót wewnętrzny,

R −  różnica remanentów,

Q – produkt globalny,

P_cz(n) – produkcja czysta netto,

C_a + C_m – koszty materiałowo – pieniężne,

D_NN – dochód narodowy netto (c + v + m), gdzie: c – kapitał stały, v – kapitał zmienny, m – wartość dodana;

v + m – wartość nowo wytworzona.

1. RÓWNOWAŻENIE DOCHODU.

Y ≡ C + S albo Y ≡ C + I

Jezeli S ≡ I = >C + S ≡ C + I

Gdzie:

Y – dochód,

C – konsumpcja,

S – oszczędności,

I – inwestycje.

Ustalając, że wszystkie wydatki państwa jako podmiotu gospodarczego przyjmują postać G, mamy:

Y ≡ C + I + G = >(dochod w cenach rynkowych)

lub : Y ≡ C + I + G − T_e = >(dochod w cenach czynnikow produkcji)

Gdzie:

T_e– podatki pośrednie.

Dochody osobiste ≡ Y + B − T_d,   a oszczędności, czyli rozporządzalne dochody osobiste, które nie zostały wydane na konsumpcję: S ≡ (Y+B−T_d) − C,

Gdzie:

T_d– podatki bezpośrednie,

B – transfer dochodów (do lub spoza systemu gospodarczego).

Elementy, których nie można włączyć do statystyk dochodu narodowego:

- szara strefa,

- produkcja nierynkowa,

- transakcje finansowe – transfery, upominki, stypendia, itp.

- dobra używane.

Zależności:

PKB ↔ PNB (transfer środków z zewnątrz (netto))

Czyli:

PNB = PKB − I ±  dochody netto

PNB – amortyzacja = DOCHÓD NARODOWY

1. REALNY I NOMINALNY DOCHÓD NARODOWY:

$$\text{GNP}_{0} = \frac{\text{nominalny\ }\text{GNP}_{0}}{\text{Df}_{0}}\text{\ czyli\ }\text{Df}_{0} = \frac{\text{nominalny\ }\text{GNP}_{0}}{\text{GNP}_{0}}$$

Gdzie:

Df₀ – deflator dochodu narodowego

Dochód wytworzony i podzielony a handel zagraniczny:

E = I = >D_w = D_p

E > I = >D_w > D_p PKB

E < I = >D_w < D_p

Gdzie:

D_w – dochód wytworzony,

D_p– dochód podzielony,

E – eksport,

I – import.

15.03.10

1. FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI, KONSUMPCJI I INWESTYCJI.

Kluczowe pojęcia:

- SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA S = f(Y)

- SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI C = f(Y)

- SKŁONNOŚĆ DO INWESTYCJI I = f(Y)

- PRZECIĘTNA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA $s = \frac{S}{Y}$ – określa poziom zamierzonych oszczędności przy różnych poziomach dochodu narodowego.

- PRZECIĘTNA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI $c = \frac{C}{Y}$ – określa poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodu narodowego.

- PRZECIĘTNA SKŁONNOŚĆ DO INWESTYCJI $i = \frac{I}{Y}$ – określa poziom zamierzonych inwestycji przy różnych poziomach dochodu narodowego.

- KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO (S,C,I) → s^′, c^′, i′

$s^{'} = \frac{S}{Y}\text{\ \ }c^{'} = \frac{C}{Y}\text{\ \ }i^{'} = \frac{I}{Y}$

$c^{'} = \frac{C}{Y} = 1 - s^{'}$

gdy I ≡ S

$i^{'} = \frac{I}{Y} = 1 - c'$

Ale też:

s^′ + c^′ = 1

gdy I ≡ S

c^′ + i^′ = 1

1. GRAFICZNA INTERPRETACJA FUNKCJI KONSUMPCJI:

A =  E (punkt równowagi między konsumpcją a dochodem); E  (D_i = C)

S ≡ Y − C

1. Kluczowe pojęcia:

- KONSUMPCJA AUTONOMICZNA – określony poziom konsumpcji, który jest realizowany wówczas, gdy dochody równają się zero (D=0).

- LINIA 45^o – dzieli płaszczyznę zawartą między układem współrzędnych na połowę,

- NACHYLENIE FUNKCJI KONSUMPCJI (KSK) – mówi nam o ile wzrośnie konsumpcja wraz ze wzrostem dochodu o jednostkę.

- INWESTYCJE NETTO – stanowią przyrost zasobu kapitału,

- INWESTYCJE ODTWORZENIOWE – są to inwestycje, które uwzględniają zużyte zasoby kapitału

- INWESTYCJE BRUTTO – jest to suma inwestycji odtworzeniowych i inwestycji netto,

- EFEKT MAJĄTKOWY – oznacza zmianę wydatków konsumpcyjnych spowodowaną zmianą realnej wartości majątku.

1. FUNKCJA INWESTYCJI:

I = i(Y)

1. FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI:

S = (1 c)Y

1. OSZCZĘDNOŚCI UJEMNE (negatywne) – dane gospodarstwo domowe w określonym zamkniętym przedziale czasowym wydaje więcej niż zarabia, a powstałą różnicę pokrywa albo zadłużając się albo korzystając z oszczędności nagromadzonych w okresach wcześniejszych.

2. POPYT GLOBALNY.

Przy założeniu, że popyt inwestycyjny jest stały, krzywa popytu globalnego przyjmie postać:

I  =  const.

Stałe proporcje udziału konsumpcji i inwestycji w dochodzie.

1. RÓWNOWAGA POPYTU GLOBALNEGO I DOCHODU/PRODUKCJI:

1. NAJNOWSZE TEORIE FUNKCJI KONSUMPCJI:

1. Hipoteza permanentnego dochodu (Milton Friedman).

Dwie przesłanki:

- dochody ludzi wahają się w czasie,

- ludzie nie lubią, aby konsumpcja wykazywała większe wahania w czasie.

TEZA: Funkcja konsumpcji zależy od dochodu permanentnego. W zależności od wahań dochodu ludzie tylko nieznacznie zwiększają (zmniejszają) swoją konsumpcję. Poziom konsumpcji zależy nie od bieżącego dochodu rozporządzalnego, ale od dochodu permanentnego.

1. Hipoteza cyklu życia – sformułowana przez Włochów: Franko Modigliani i Alberto Ando.

OD – dochód permanentny,

A – całkowity spadek oszczędności

B – okres tworzenia oszczędności.

1. ZALEŻNOŚĆ STOPY PROCENTOWEJ I STOPY OSZCZĘDNOŚCI:

Przy rosnącej stopie procentowej popyt inwestycyjny spada.

1. POPYT, POLITYKA FISKALNA I HANDEL ZAGRANICZNY.

Kluczowe pojęcia:

- POLITYKA FISKALNA – obejmuje łącznie wszystkie podatki i wydatki państwa.

- POLITYKA STABILIZACYJNA – polityka dążąca do utrwalenia poziomu zagregowanego dochodu i wydatków, jak również opanowanie inflacji i bezrobocia.

- DEFICYT BUDŻETOWY – nadwyżka wydatków nad przychodami budżetowymi państwa.

- NADWYŻKA BUDŻETOWA – nadwyżka przychodów nad wydatkami budżetowymi państwa.

- DŁUG PUBLICZNY – zadłużenie państwa u obywateli oraz poza gospodarką danego kraju.

- EKSPORT NETTO (bilans handlowy) – różnica pomiędzy eksportem a importem.

- KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO IMPORTU – współczynnik dodatkowego importu do dodatkowego dochodu $KSI \rightarrow im^{'},\ \ \ im^{'} = \frac{Im}{Y}$

Modyfikacja mnożnika w gospodarce otwartej:

$$m = \frac{1}{1 - c'}$$

Przykład:

c′  =  0, 8/0, 4/0, 6

$$m = \frac{1}{1 - 0,8} = 5\ \ \ \ m = \frac{1}{1 - 0,6} = 2,5\ \ \ \ m = \frac{1}{1 - 0,4} = 1,6\ \ $$

22.03.10

1. KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ A TEMPO WZROSTU DOCHODU.

Proporcje podziału dochodu i wzrostu przy założeniu S ≡ I

$$PNB = C + \frac{I}{\text{PNB}} \rightarrow Y$$

$$I = \frac{C}{Y} + \frac{I}{Y}$$

stopa konsumpcji stopa inwestycji

Kluczowe pojęcia:

- KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ – ile potrzeba jednostek nakładu, aby uzyskać jednostki dochodu.

- KAPITAŁOCHŁONNOŚĆ PRZECIĘTNA – informuje o tym ile należy zainwestować jednostek kapitału, aby wytworzyć 1 jednostkę dochodu narodowego.

- KAPITAŁCHŁONNOŚĆ PRZYROSTOWA (krańcowa) technologiczna (tylko inwestycje wpływają na wzrost dochodu)

wieloczynnikowa (na Y wpływają nie tylko inwestycje, ale też inne czynniki jak np. motywacja)

1. POZIOM STOPY INWESTYCJI A TEMPO WZROSTU DOCHODU.

Y ≡ D

$$k_{p} = \frac{F}{D}\ \ \ \ F \equiv I$$

$$k_{k} = \frac{F}{D} = > \frac{I}{D}$$

$$k_{\text{kt}} = \frac{F}{D^{'}} = > \frac{I}{D^{'}}$$

$$k_{\text{kw}} = \frac{F}{D"} = > \frac{I}{D"}$$

$\frac{1}{k} - efektywnosc\ inwestycji$

$\frac{Y}{Y} = r - tempo\ wzrostu\ dochodu$

$\frac{I}{D} = i - stopa\ inwestycji$

F – majątek produkcyjny

I – inwestycje

D – dochód

k – kapitałochłonność

• Im wyższa stopa inwestycji tym wyższe tempo wzrostu dochodu,

• Dochód wzrasta poprzez:

- wzrost kapitału,

- inne czynniki (lepsza organizacja i dyscyplina pracy, czynniki motywujące do pracy, racjonalne wykorzystanie zasobów).

• Efektywność inwestycji – odwrotne do kapitałochłonności (np. 5 → 5 jednostek inwestycji → 1 jednostka dochodu).

1. TEMPO WZROSTU DOCHODU PRZY RÓŻNYCH POZIOMACH KAPITAŁOCHŁONNOŚCI.

$\frac{1}{k}$

$\frac{1}{k'}$ constans.

$\frac{1}{k"}$

Tzw. FORMUŁA KALECKIEGO – mówi o tym, że tempo wzrostu dochodu zależy od stopy inwestycji i poziomu kapitałochłonności.

$$r = \frac{I}{D} \bullet \frac{1}{K} + u - a\ \ \ \ czyli\ \ \ \ r = i \bullet \frac{1}{K} + u - a$$

rola s i n,

gdzie:

s – straty,

n – dodatkowe wykorzystanie zdolności produkcyjnych,

a – amortyzacja (pomniejsza dochód),

u – usprawnienia (powiększają dochód narodowy).

Jeżeli:

Nachylenie tgα zależy od kapitałochłonności, reakcji wpływu inwestycji na dochód, efektywności inwestycji.

Tempo wzrostu współczynnika r (bezpośredni wzrost):

PNN = Z • W

Gdzie:

Z – zatrudnienie,

W – wydajność pracy.

PNN = Z • W + W • Z + Z • W

Jeżeli:

$$\frac{PNN}{\text{PNN}} = \frac{Z}{Z} + \frac{W}{W} + \frac{Z}{Z} \bullet \frac{W}{W}$$

iloczyn $\frac{Z}{Z} \bullet \frac{W}{W}$ jest pomijany ze względu na małą wielkość.

$r = \frac{PNN}{\text{PNN}}$

$\alpha = \frac{W}{W}$ r = α + β

$\beta = \frac{Z}{Z}$

$W_{s} = \frac{\text{PNN}}{Z}$ – wydajność społeczna

$W_{e} = \frac{\text{PNN}}{Z\left( t \right)}$ – wydajność ekonomiczna

$W_{t} = \frac{\text{PNN}}{F}$ – wydajność techniczna

F – kapitał, który wytworzył PNN

Czynniki bezpośrednie:

- zatrudnienie,

- wydajność pracy,

- majątek produkcyjny F,

- efektywność majątku E.

PNN = F • E

$$\frac{PNN}{\text{PNN}} = F \bullet E + E \bullet F + F \bullet E$$

$$\frac{PNN}{\text{PNN}} = \frac{F}{F} + \frac{E}{E} + \frac{F \bullet E}{F \bullet E}$$

$\frac{F}{F} = a$

r = a + b

$\frac{E}{E} = b$

a – tempo wzrostu majątku,

b – tempo efektywności majątku.

1. BARIERY ROZWOJU GOSPODARCZEGO (produkcji, dochodów).

Klasyfikacja barier (jedna z wielu):

1. Polityczno – ekonomiczne (stabilizacja polityczna, instytucjonalna),

2. Społeczno – ekonomiczne (demograficzna, „płacy realnej”),

3. Techniczno – ekonomiczne (bariera aparatu wytwórczego, surowcowa, energetyczna, brak infrastruktury),

4. Przyrodniczo – ekonomiczne:

- ekologiczna,

- zasobów naturalnych,

- zasobów żywnościowych.

29.03.10

TEMAT: PIENIĄDZ I ZAGREGOWANY POPYT NA PIENIĄDZ.

1. GENEZA I HISTORIA PIENIĄDZA.

Kluczowe pojęcia:

- MONOMETALIZM – bicie monety tylko z jednego rodzaju kruszcu, np. ze złota.

- BIMETALIZM – równolegle występujące monety bite z różnych kruszców.

- PIENIĄDZ TOWAROWY – pierwotna forma pieniądza, powstała przez wyłonienie się spośród wszystkich bezpośrednio na siebie wymienianych dóbr, takich, które ze względu na swą przydatność w zaspokajaniu potrzeb były częściej niż inne przedmiotem wymiany i chętnie były przez wszystkich przyjmowane; na pewnym etapie rozwoju społecznego pieniądz występował pod postacią towarów, np. muszelki, sól, bydło.

- PIENIĄDZ WARTOŚCIOWY – to pewna postać pieniądza, charakteryzująca się tym, że pieniądz posiadał taką samą wartość, jaką nominalnie reprezentował.

- PIENIĄDZ KRUSZCOWY – forma pieniądza towarowego, powstała wskutek wyparcia przez kruszce, zwłaszcza szlachetne, innych - pełniących wcześniej funkcje pieniądza - towarów.

-PIENIĄDZ FIKCYJNY – niepełnowartościowy, niewymienialny na złoto, funkcjonujący i spełniający swe funkcje w oparciu o umowę społeczną (odpowiedni akt prawny).

- SYSTEM MONETARNO – SZTABOWY – wymienialność pieniądza na złoto; dokonywane było od pewnego poziomu posiadania pieniędzy. Jedna sztabka złota odpowiadała określonej ilości pieniądza. Ograniczało to tzw. każdą wymienialność.

- FUNKCJA POPYTU NA PIENIĄDZ –pieniądz jest towarem, a zatem podlega tym samy prawom jak towar na rynku. Jest to wielkość zapotrzebowania na pieniądz.

- SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA – ile razy w danym czasie pieniądz jest przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży.

- FUNKCJA PODAŻY PIENIĄDZA – oferowanie łącznej ilości pieniądza w określonym czasie i po odpowiedniej cenie.

- WEKSEL – dokument kredytowy, w którym wystawca (bądź wskazana przez niego osoba) zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy pieniężnej (sumy wekslowej) w oznaczonym terminie na rzecz remitenta (osoby, na rzecz lub zlecenie której ma zostać zrealizowana płatność).

1. PIENIĄDZ, FUNKCJE ORAZ ŹRÓDŁA EMISJI.

SYSTEM PIENIĘŻNY:

- nazwa waluty,

- wartość waluty,

- kruszec,

- parytet nominalny,

- skala waluty.

Kluczowe pojęcia:

- KURS WALUTOWY – współczynnik wymiany waluty jednego kraju na walutę innego kraju.

- DEPRECJACJA PIENIĄDZA – rynkowe obniżenie wartości waluty.

- DEWALUACJA PIENIĄDZA – decyzja władz monetarnych o obniżeniu wartości waluty w stosunku do innej waluty.

- REWALORYZACJA (rewaluacja) PIENIĄDZA – decyzja władz monetarnych o podniesieniu wartości waluty w stosunku do innej waluty.

- DENOMINACJA PIENIĄDZA – podzielenie nominalne waluty przez np. 10, 100, czy 1000.

Bank Centralny (pieniądz bankowy)

ŹRÓDŁA EMISJI

Skarb Państwa (pieniądz skarbowy)

1. FORMUŁA ILOŚCI PIENIĄDZA W OBIEGU.

$$I_{p} = \frac{\left( S - K \right) + (Z - B)}{V}$$

Gdzie:

I_p – ilość pieniądza,

S – suma cen towarów i usług,

K – kredyty,

Z – zobowiązania,

B – obrót bezgotówkowy,

V – szybkość obiegu pieniądza.

1. ILOŚCIOWA TEORIA POPYTU.

Podstawowy przedmiot sporów w teorii ekonomii:

1. Ilość pieniądza,

2. Granice emisji.

Dwa główne nurty:

1. Szkoła bankowa (ceny decydują o ilości pieniądza),

2. Szkoła obiegowa (pieniądz wchłaniany jest do obiegu w zależności od stopy dyskontowej).

Irving Fisher (1867 – 1942) – sformułowane teorii ilościowej;

równanie wymienne:

$$P = \frac{M \bullet V}{T}$$

Suma cen towarów; poziom cen zależy od masy (ilości) pieniądza.

gdzie:

P – ogólny poziom cen,

T – masa sprzedawanych towarów i usług,

M – ilość pieniądza,

V – szybkość obiegu.

Była to teoria popytu na pieniądz, którego ilość jest uzależniona od ogólnego poziomu cen. Przy uwzględnieniu pieniądza bezgotówkowego formuła przyjmuje postać:

P • T = M • V + M^′ • V^′

gdzie:

M^′ • V^′ −  obrót bezgotówkowy.

Krytyka teorii ilościowej – udowodniono, że:

- wzrost ilości pieniądza był konsekwencją wzrostu cen, a nie odwrotnie,

- teoria ilościowa zakładała, że wszystkie pieniądze znajdują się w obiegu (pominięcie oszczędności).

1. POJĘCIA:

- PIENIĄDZ PAPIEROWY – niewymienialny na złoto banknot, papier, którego wartość nominalna nie jest uzależniona od rodzaju materiału, z którego został wykonany.

- PIENIĄDZ BANKOWY – (pieniądz bezgotówkowy), pieniądz zapisany na rachunkach bankowych, kreowany przez banki poprzez udzielanie kredytów.

- PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY – jest wartością pieniężną zapisaną na elektronicznym nośniku informacji.

- PIENIĄDZ ŚWIATOWY – stosowany w rozliczeniach międzynarodowych.

- BANKNOT (bilet bankowy) – pieniądz papierowy, który na mocy decyzji władzy państwowej ma charakter prawnego środka płatniczego, stanowiąc powszechny ekwiwalent.

1. FUNKCJE PIENIĄDZA:

- miernik wartości towarów,

- środek umożliwiający dokonywanie jakichkolwiek transakcji,

- środek płatniczy (może być używany do gromadzenia oszczędności),

- ułatwia wymianę międzynarodową,

- środek tezauryzacji (gromadzone pieniądze nie przynoszą żadnej wartości dodanej).

1. OBIEG PIENIĄDZA:

- gotówkowy – realizowany przy pomocy znaków pieniężnych,

- bezgotówkowy – realizowany poprzez przenoszenie depozytów z rachunku bankowego jednego podmiotu gospodarczego na rachunek innego;

• transakcyjny – związany z pośrednictwem pieniądza w transakcjach wymiany towarowej

• dochodowy – przesuwający pieniądz pomiędzy podmiotami gospodarczymi i tworzący ich dochody redystrybucyjne.

Szybkość obiegu pieniądza uzależniona jest m.in. od stopy inflacji i poziomu stóp procentowych, wpływa na relację pomiędzy zasobami pieniądza a nominalnym dochodem narodowym.

12.04.10

1. SYSTEM BANKOWY.

Kluczowe pojęcia:

- REZERWA BANKOWA – gotówka lub depozyty utrzymywane przez banki komercyjne w banku centralnym wymagane do pokrycia natychmiastowych żądań depozytariuszy.

- DEPOZYT PIENIĘŻNY – określa środki pieniężne powierzone bankowi przez klienta na różnych warunkach.

- STOPA REZERW – relacja udziału rezerwy bankowej w stosunku do wszystkich wkładów.

- POŚREDNICY FINANSOWI – tworzą instrumenty, które z jednej strony umożliwiają podmiotom nadwyżkowym lokowanie posiadanych nadwyżek pieniądza, a z drugiej – umożliwiają podmiotom deficytowym zaciąganie pożyczek pieniężnych.

- BANKI KOMERCYJNE – trudnią się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielenie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń pieniężnych w obrocie krajowym i zagranicznym. Świadczą usługi klientowi masowemu. Bank komercyjny jako przedsiębiorstwo jest organizacją nastawioną na zysk, prowadzącą równolegle różnego typu działalności, wykonującą operacje z którymi wiąże określone z góry ryzyko finansowe

bilateralne

- SYSTEM CLEARINGOWY ROZLICZENIA - rozliczenia sald bilansu handlowego między współpracującymi krajami

multilateralne

- BANK CENTRALNY – instytucja publiczna lub prawie publiczna z uprawnieniami do emitowania banknotów i innych zobowiązań uznawanych jako prawne środki płatnicze.

- BAZA MONETARNA – suma pieniędzy pozabankowych plus ilość pieniędzy w systemie bankowym.

- MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA (wzór) – wielkość zmiany w ilości pieniądza. Jest on tym większy, im:

• Niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych w banku,

• Niższa jest relacja pomiędzy stosunkiem gotówki do wkładów na żądanie.

S • M = m • B_m

$$m = \frac{S \bullet M}{B_{m}}$$

Gdzie:

m – mnożnik kreacji,

S • M – podaż pieniądza,

B_m – baza monetarna.

WNIOSKI:

- OPERACJE OTWARTEGO RYNKU – polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych, dewiz oraz bonów pieniężnych emitowanych na własny rachunek przez bank centralny. Ich sprzedawanie i kupowanie umożliwia bankowi centralnemu wpływać na:

* płynność i zdolności emisyjne banków komercyjnych;

* wysokość stóp procentowych;

* efektywność funkcjonowania rynku pieniężnego.

Operacje otwartego rynku są skutecznym instrumentem wykorzystywanym do regulowania podaży pieniądza.

- TRZY RODZAJE POPYTU NA PIENIĄDZ:

• popyt transakcyjny – wynika z potrzeby dokonywania codziennych wydatków, a więc

posiadania pewnych środków będących do natychmiastowej dyspozycji. Wielkość rezerwy przeznaczonej na ten cel zależy od wartości dokonywanych przez nas transakcji oraz stopnia synchronizacji naszych wpływów i wydatków. Im większy nasz dochód tym większy jest popyt na pieniądz wynikający z motywu transakcyjnego.

• popyt przezornościowy – wynika z chęci trzymania pewnej ilości pieniędzy w celu

pokrycia jakiegoś nieprzewidzianego wydatku.

• popyt portfelowy (spekulacyjny) – wynika z niechęci do ryzyka, a więc faktu, że ludzie gotowi

są poświęcić część potencjalnych zysków (np. z bardziej dochodowych ale i ryzykownych inwestycji) w zamian za poczucie większego bezpieczeństwa finansowego.

- ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE:

* rola legislacyjna, czyli tworzenie prawa obowiązującego podmioty gospodarcze oraz regulującego obowiązujące między nimi zasady współdziałania i konkurencji;

* rola regulacyjna, czyli wpływ na otoczenie ekonomiczne, w którym działają podmioty gospodarcze. Rolę tę państwo wypełnia poprzez prowadzoną przez siebie politykę gospodarczą: pieniężną, fiskalną, oraz strukturalną;

* rola dostarczyciela dóbr publicznych. Dobra publiczne to takie, które państwo może dostarczyć skuteczniej niż sektor prywatny, a które służą zaspokojeniu potrzeb społeczeństwa;

* rola redystrybucyjna, czyli zmiana struktury dochodów, skierowana w stronę ochrony grup słabszych ekonomicznie w celu zwalczania ubóstwa. Role tę państwo wypełnia poprzez politykę podatkową, politykę transferów pieniężnych kierowanych do gospodarstw domowych oraz politykę świadczeń dostarczanych gospodarstwom domowym nieodpłatnie, lub poniżej cen rynkowych (jest to więc redystrybucja dochodów, będąca elementem systemu państwa opiekuńczego);

* rola właścicielska, czyli państwowa własność części przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku (przedsiębiorstw państwowych).

1. ARGUMENTY ZA I PRZECIW EKONOMICZNEJ ROLI PAŃSTWA:

• ZA:

- konieczność ochrony systemu gospodarczego od strony instytucjonalno – prawnej,

- niedoskonałość rynku i konkurencji,

- dobra szczególnie korzystne i niekorzystne społecznie, np. niskie ceny zeszytów, książek, przyborów szkolnych albo wysokie ceny używek,

- występowanie takich zjawisk jak: inflacja, bezrobocie, cykliczność, niepełne wykorzystanie mocy produkcyjnych,

- konieczność pomocy społecznej,

- polaryzacja dochodowo – majątkowa.

• PRZECIW:

- stany nierównowagi – w przypadku niewłaściwych regulacji prawnych,

- zniekształcone informacje,

- mniejsza elastyczność systemu,

- wysokie koszty interwencjonizmu,

- ograniczenie wolności jednostki i hamowanie inicjatywy.

1. EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA:

- tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego,

- funkcja lokacyjna zasobów,

- funkcja stabilizacyjna,

- funkcja redystrybucyjna (redystrybucja dochodów).

1. NAJWAŻNIEJSZE KONCEPCJE TEORETYCZNE O ROLI PAŃSTWA W GOSPODARCE:

• NURT LIBERALNY – Schmidt i Ricardo; jej istotą jest prezentowanie ograniczonej roli państwa do pewnego minimum (klasycy liberalizmu i neoliberałowie) to koncepcja jak najmniejszego działania państwa w gospodarce.

• NURT INTERWENCJONISTYCZNY – głosi konieczność ingerencji państwa w procesy gospodarcze. Istotą tego nurtu jest działalność inwestycyjna. Dziś neokeynesizm jest coraz bardzie uznawany.

• TEORIA MONETARYSTYCZNA (Freedman) – państwo powinno zrezygnować z polityki krótkotrwałego regulowania koniunktury (ograniczenie bezrobocia, stymulowania popytu).
  Koncepcja społecznej gospodarki rynkowej: państwo może działać w sposób konkretny, w takich dziedzinach jak np. cła, regulacja krajowego kursu walutowego, na zasadzie ugody społecznej przedstawiać szereg transformacji dotyczących kodeksów. Rola państwa jest duża w procesie transformacji ustrojowej (obecne czasy), stabilizacja makroekonomiczna, w kwestiach efektywności społecznej, poprawy warunków i wyrównywania różnic pomiędzy różnymi regionami naszego kraju.

19.04.10

1. PROCESY INFLACYJNE.

Kluczowe pojęcia:

- INFLACJA – wzrost cen w czasie.

- INFLACJA POPYTOWA – wzrasta popyt na towary i usługi a producenci nie są w stanie w szybkim czasie powiększyć sprzedaży. Następuje równoważenie popytu z podażą przy wyższej cenie.

- INFLACJA KOSZTOWA – inflacja „pchana” przez koszty. Rosnące koszty powodują wzrost cen przy założeniu osiągania tych samych poziomów zysku.

- TERMS OF TRADE – relacje tempa zmian cen w eksporcie do tempa zmian cen w imporcie.

- KRZYWA PHILLIPSA – stwierdzona empiryczna zależność wiążąca stopę inflacji i stopę bezrobocia.

- STAGFLACJA – jednoczesne zwiększanie się stopy inflacji i stopy bezrobocia.

- INDEKSACJA – zastrzeżenie wobec płac, na mocy którego wartości nominalne są dostosowywane do realnej wartości.

- PŁACA NOMINALNA – wynagrodzenie za płacę w określonej wysokości.

- PŁACA REALNA – stosunek płacy nominalnej wskaźnika wzrostu cen dóbr i usług.

- SPIRALA CEN I PŁAC – podnoszenie płac powoduje wzrost kosztów produkcji. Rosnące koszty produkcji przy zachowaniu takiego samego poziomu zysku zmuszają producentów do podnoszenia cen. Rosnące ceny powodują nacisk na wzrost płac, itd.

1. KLASYFIKACJA I RODZAJE INFLACJI:

Rozróżnienie inflacji ze względu na jej poziom:

- inflacja pełzająca 3-5% rocznie,

- inflacja krocząca 5-10% rocznie,

- inflacja galopująca 10-50% rocznie,

- hiperinflacja ponad 50% rocznie,

- hiperinflacja katastrofalna – ceny rosną z dnia na dzień.

27.04.10

1. RODZAJE INFLACJI:

1. INFLACJA POPYTOWA – ciągniona przez popyt.

Przyczyny inflacji popytowej:

• Monetarne:

- inflacja kredytowa (polityka „łatwego pieniądza”,

- inflacja gotówkowa (zwiększenie szybkości obiegu),

- inflacja importowa – zależy od tego, czy ceny na rynkach towarów, które importujemy, wzrastają.

- spadek stopy procentowej (dopływ kapitału z zagranicy).

• Niemonetarne:

- inflacja pobudzona przez państwo (zwiększone wydatki budżetowe),

- wzrost skłonności do inwestowania,

- odpływ wyeksportowanych dóbr i usług,

- restrykcje eksportowe.

EGZAMIN – Jak przyczyny monetarne mogą wpłynąć na to, jak powstaje inflacja? Dlaczego inwestycje są inflacjogenne?

1. GRAFICZNA INTERPRETACJA INFLACJI POPYTOWEJ:

1. INFLACJA KOSZTOWA – pchana przez koszty.

Przyczyny inflacji kosztowej:

• Krajowe:

- nacisk podatków wliczonych w koszty,

- wzrost kosztów socjalnych,

- państwowe regulacje cenowe,

- inflacja spowodowana walką o podział dochodów (koszty pracy).

• Zewnętrzne:

- wzrost cen światowych,

- pogorszenie się wskaźnika terms of trade:

$$ToT = \frac{\frac{P_{E}}{P_{E}}}{\frac{P_{I}}{P_{I}}}$$

P_E −  cena towaru eksportowego,

P_I – cena towaru importowanego.

- działalność monopoli międzynarodowych.

10.05.10

Przy rosnących kosztach nie jesteśmy w stanie wyprodukować tyle, ile chcieliśmy.

1. INFLACJA KOREKCYJNA – zmiana cen o charakterze strukturalnym, nie spowodowana efektami szoków popytowych oraz podażowych.

2. TEORETYCZNE WYJAŚNIANIE INFLACJI.

1. TEORIA ILOŚCIOWA – IRVINGA FISHERA:

M • V = P • T

Gdzie:

M – masa pieniądza,

V – szybkość obiegu,

P – poziom cen,

T – ilość transakcji (towarów i usług).

Z tego wynika, że zmiany ilościowe pieniądza powodują zmiany poziomu cen.

Modyfikacja:

W miejsce T wstawiamy Y_t – dochód realny, czyli:

M • V = P • Y_t

$$P = \frac{M \bullet V}{Y_{t}\ }$$

1. LUKA INFLACJI WEDŁUG KEYNESA:

Gdzie:

$\frac{A}{P}$ – realne wydatki w gospodarce

P – poziom cen,

E₀ – punkt, w którym wydatki są równe dochodowi przy pełnym zatrudnieniu,

Wydatki większe $\frac{A_{1}}{P_{0}}$ dodatkowy popyt nie jest zaspokojony, rosną ceny i powstaje luka inflacyjna.

$\frac{A_{2}}{P_{0}}$ – dochód Y₀ nie może zostać zrealizowany powstają zapasy (luka deflacyjna).

1. ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY INFLACJĄ A POZIOMEM ZATRUDNIENA (BEZROBOCIA) – Krzywa Phillipsa:

1. ZASOBY SIŁY ROBOCZEJ – ogólna liczba ludzi zdolnych do pracy, tj. będących w odpowiednim wieku, tzw. wieku produkcyjnym.

2. STOPIEŃ AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ – ogólna liczba pracujących w stosunku do zasobów siły roboczej.

3. RODZAJE BEZROBOCIA:

• FRYKCYJNE – bezrobocie wynikające z indywidualnych zmian pracy lub wchodzenia na rynki pracy.

• KLASYCZNE – rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na pracę się przecinają.

• SEZONOWE – uwarunkowane jest porą roku i związanymi z nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i innych.

1. BEZROBOCIE O CHARAKTERZE STRUKTURALNYM – bezrobocie powstające jako wynik złego kojarzenia popytu i podaży pracy.

2. NATURALNA STOPA BEZROBOCIA – poziom bezrobocia występujący w gospodarce gdy rynek znajduje się w stanie równowagi.

24.05.10

1. KRZYWA PHILLIPSA W KRÓTKIM I DŁUGIM OKRESIE:

W długim okresie ludzie nie są w stanie dostosować się do inflacji i nie wywiera wpływu na zmiany realne. Gospodarstwo powraca do naturalnej stopy b bezrobocia niezależnej od stopy inflacji.

EGZAMIN – prawda i fałsz, definiowanie pojęć, zadanie na równoważenie dochodu z wykorzystaniem mnożnika, interpretacja graficzna (analiza wykresu).

1. SPIRALA CEN I PŁAC – przyrost dochodów, czyli płac, powoduje wzrost cen.

Ujęcie monetarystyczne ważną rolę przypisuje naturalnej stopie bezrobocia, co znacznie upraszcza analizę istoty i przyczyn inflacji.

1. ZALECENIA MONETARYSTÓW:

• Regulowanie wzrostu podaży pieniądza,

• Rezygnacja z polityki typu keynesowskiego,

• Dążenie do równowagi rynku pracy przy naturalnej stopie bezrobocia.

1. SKUTKI INFLACJI:

• Przerodzić się może w hiperinflację,

• Powoduje niesprawiedliwą redystrybucję dochodów,

• Redukuje sprawność mechanizmów rynkowych,

• Utrudnia wzrost gospodarczy.

1. SKUTKI NIEOCZEKIWANEJ INFLACJI:

• Transfer zasobów od wierzycieli do dłużników (rośnie popyt na kredyt),

• Transfer zasobów od pracowników do przedsiębiorstw (rośnie popyt na pracę).

1. DZIAŁANIA INFLACYJNE.

Zależą od określonej polityki makroekonomicznej, a także od rodzaju inflacji.

• U zwolenników keynesizmu (inflacja popytowa) narzędzia mają charakter fiskalno – finansowy i obejmują:

• Podnoszenie stopy podatkowej (przytłumienie popytu),

• Cięcia wydatków budżetowych,

• Ograniczenie popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego przez sprzedaż obligacji,

• Podnoszenie stopy procentowej i stopy rezerw bankowych.

1. Z inflacją kosztową walczy się poprzez politykę dochodową, a mianowicie:

• Zamrożenie cen i płac (administracyjne),

• Zmiany zasad kształtowania cen i płac,

• Układy zbiorowe między pracodawcami a pracobiorcami.

1. KRYTYKA MONETARNYCH POGLĄDÓW NA TEMAT INFLACJI:

• Miara zasobu pieniądza ustalana jest arbitralnie, a przewidywana inflacja może być wyższa,

• Trudno utrzymać wzrost podaży pieniądza w czasie,

• Kwestionuje się tzw. stabilną szybkość obiegu; jeżeli nie ma stabilności to przewidywania są chybione.

1. CYKL KONIUNKTURALNY.

Ekonomia neoklasyczna przyjęła w tym zakresie kilka założeń:

• Działanie prawa rynków (J. Say),

• Życie gospodarcze podlega automatycznemu przywracaniu równowagi (mechanizm rynkowy),

• Tendencja do pełnego zatrudnienia czynników produkcji (prac, kapitał, ziemia),

• Rozwój jest procesem stałym i ciągłym.

Przy takich założeniach problemu koniunktury gospodarczej był marginesowy.

1. WSPÓŁCZESNE TEORIE CYKLU:

• Szwedzki ekonomista K. Wicksell, prekursor teorii cyklu, kwestionuje prawa Saya,

• J.Schumpeter – rozwój dokonuje się stopniowo; jest to nieciągły proces dynamiczny. Schumpeter określił dynamizmy, które naruszają równowagę (innowacje).

• A.Aftalian – dotychczasowe teorie wzbogacone zostaną o pewną konstrukcję teoretyczną akceleratora, czyli przyspieszonego wzrostu produkcji.

Wzrost popytu globalnego wymaga – przy wysokim wykorzystaniu aparatu wytwórczego – wzrost zdolności produkcyjnych (inwestowania). Jest to zasada przyspieszania wzrostu i wiąże się z mnożnikiem inwestycyjnym:

$$\frac{1}{1 - \frac{C}{Y}}$$

EGZAMIN – zadanie z mnożnikiem.

1. Przełomem są rozważania J.Keynesa z 1936 r. a mianowicie:

• Odrzucenie prawa Saya,

• Zakwestionowanie klasycznej definicji równowagi, czyli pełnego zatrudnienia czynników produkcji,

• Koncentracja na problemach efektywnego popytu,

• Zastosowanie koncepcji mnożnika inwestycyjnego.

EGZAMIN – Adam Smith – „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodu”; Keynes – „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”.

1. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY TEORII CYKLU KEYNESA:

• Nadmierna skłonność do oszczędzania,

• Zbyt mała skłonność do konsumpcji,

• Niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych.

Zatem największym problemem gospodarki jest niedostateczny popyt.

1. INTERPRETACJA CYKLU KONIUNKTURALNEGO WEDŁUG KEYNESA I KALECKIEGO:

John Meynard Keynes	Michał Kalecki
Cykl jest oscylacją między dwoma poziomami równowagi (przy wysokim i niskim stanie zatrudnienia). Działa mnożnik inwestycyjny, a cały proces wynika z oddziaływań psychologicznych. `	Decyzje inwestycyjne zależą od trzech zasadniczych czynników: - rozmiarów oszczędności przedsiębiorstwa, - tempa zmian globalnych zysków, - szybkości zmian zasobów kapitału trwałego. Siła zmian tych czynników powoduje wahania koniunkturalne.

1. WEDŁUG MICHAŁA KALECKIEGO DECYZJE INWESTYCYJNE ZALEŻĄ OD:

$$D_{t} = a \bullet S_{t} + b \bullet \frac{P_{t}}{t} - c \bullet \frac{K_{t}}{t} + d$$

Gdzie:

S_t – oszczędności brutto przedsiębiorstw,

$\frac{P_{t}}{t}$ – szybkość zmian globalnego zysku,

$\frac{K_{t}}{t}$ – szybkość zmian zasobu kapitału,

a, b, c, d – wielkości stałe podlegające długofalowym zmianom.

W efekcie tych rozważań powstał inwestycyjny model cyklu koniunkturalnego.

1. INWESTYCYJNY MODEL CYKLU KONIUNKTURALNEGO:

Fazy cyklu:

A – depresja,

B – ożywienie,

C – boom (rozkwit),

D – kryzys.

1. ZJAWISKA TOWARZYSZĄCE KRYZYSOM:

• Spadek produkcji (recesja),

• Wzrost bezrobocia,

• Spadek dochodów,

• Spadek popytu globalnego.

1. KEYNESOWSKIE PRZECIWDZIAŁANIE KRYZYSOM.

Interwencjonizm państwa w zakresie:

• Polityki fiskalnej,

• Polityki monetarnej i stóp procentowych,

• Długu publicznego,

• Protekcjonizmu celnego,

• Zwiększenia skłonności do inwestowania.

1. MARKSISTOWSKA ANALIZA CYKLU KONIUNKTURALNEGO.

Przyczyny formalne kryzysów:

• Funkcja pieniądza jako środka cyrkulacji,

• Funkcja pieniądza jako środka płatniczego.

Przyczyny ogólne – sprzeczność między społecznym charakterem wytwarzania produkcji a

prywatnym zawłaszczaniem dóbr i usług.

Według Marksa, niestabilność systemu jest nie o uniknięcia z powodu dążenia do osiągnięcia

maksymalizacji zysków.

1. TEZA O PERIODYCZNOŚCI CYKLU – K.Marks i C.Jugler.

Okres cyklu:

Według K.Marksa – 10 lat,

Według C.Juglera – 7 – 10 lat.

1. SCHUMPETER W 1939 ROKU WSKAZAŁ TRZ GRUPY CYKLI:

• Trwających przeciętnie 55 – 60 lat (cykle Kondratiewa),

• Trwające 9 – 10 lat (cykle Juglera),

• Trwające około 3 lat (cykle Kitchina).

Podział ten jest konsekwencją tezy o decydującym znaczeniu wpływu innowacji na cykliczność i wahania w gospodarce.

1. WNIOSKI:

Główną siłą napędową cyklu są decyzje inwestycyjne przedsiębiorców wynikające ze zmian rentowności firmy.

Empirycznie określono, że czas trwania cyklu wynosi około 7 – 10 lat (USA, Wielka Brytania, Niemcy).

We współczesnym cyklu koniunkturalnym występuje deformacja – istnieją raczej dwie fazy zamiast czterech.

31.05.10

1. WZROST EKONOMICZNY – TEORIA I RZECZYWISTOŚĆ W KONTEKŚCIE CYKLICZNOŚCI ROZWOJU.

Siedem podstawowych trendów rozwoju ekonomicznego:

1. Ludzie – siła robocza, posiadacze kapitału – dążą do wzrostu; oczekują pewnej stopy wzrostu od swojego kapitału, w rezultacie zwiększa się kapitał i następuje rozwój.

2. Społeczeństwa dążą do realnego wzrostu swoich wynagrodzeń (dochodów).

3. W długim okresie posiadanie akcji i obligacji daje ich właścicielom określony, niewielki zysk. Następuje rozwój rynku papierów wartościowych i rynków kapitałowych, a one z kolei implikują rozwój ekonomiczny.

4. Realna stopa procentowa i stopa od kapitału (renta) oscyluje z reguły poniżej stopy zysku $\left( \frac{\text{efekt}}{naklad} \right).$ Fakt ten wyzwala zachowania proprodukcyjne utrzymujące rosnące trendy w rozwoju ekonomicznych.

5. Przeciętna stopa zysku od kapitału zmieniała się bardzo nieznacznie w latach 1900 – 1950. Stopa ta wzrosła po roku 1950. Przy rosnącej produkcji doprowadziło to do zwiększenia dochód (przy stałej produkcji – rosnące zyski).

6. Występuje z reguły stabilność stopy zwrotu od kapitału (renta). Zatem każdy wzrost kapitału powoduje wzrost dochodów.

7. Z reguły po załamaniu cyklu koniunkturalnego, przejściu okresu depresji, przeciętna stopa produkcji wynosi 3 – 4 %. Stan ten powoduje dalszy rozwój

- siły roboczej (pracy),

- inwestycji i technologii (kapitału).

EGZAMIN – znajomość tendencji do odpowiedzi na pytanie. Giełda – alokuje kapitał.

1. WNIOSKI:

Główne źródła wzrostu gospodarczego to:

• Wydajność pracy, inwestycje,

• Wzrost zasobów pracy,

• Rozwój wydatków państwa (inwestycje rządowe, w tym militarne).

Klasycy ekonomii rozróżniali trzy czynniki rozwoju:

• Pracę,

• Kapitał,

• Ziemię,

• W późniejszym okresie dostrzeżono czwarty czynnik – organizację.

Właściciele tych czynników wynagradzani są za swoje usługi w postaci:

Płacy Procentu Renty gruntowej

7.06.10

1. FUNKCJE PRODUKCJI, RODZAJE I TYPY POSTĘPU TECHNICZNEGO.

Zależności między produkcją a nakładami czynników produkcji opisuje się przy pomocy, tzw. funkcji produkcji (funkcja Cobba – Douglasa):

P ≡ a • K^α • L^β

Gdzie:

P – produkcja,

K – majątek produkcyjny,

L – praca żywa,

a, α, β – stałe parametry szacowane na podstawie materiału statystycznego.

Funkcja produkcji ułatwia dokonanie wyboru metody wytwarzania, ponieważ stanowi ona zbiór alternatywnych metod, czyli różnych kombinacji kapitału i pracy.

FUNKCJA PRODUKCJI = FUNKCJA JEDNAKOWEGO PRODUKTU

Liczba kombinacji:

a = b^c

a – możliwe kombinacje,

b – liczba konkurencyjnych metod wytwarzania,

c – liczba grup towarowych, np. 2⁵ = 32

1. WSPÓŁCZYNNIK KAPITAŁOCHŁONNOŚCI:

$$k = \frac{I}{D}$$

Można go przedstawić jako:

$$k = \frac{U_{z}}{W_{n}}$$

Gdzie:

U_z – techniczne uzbrojenie pracy (tempo wzrostu),

W_n –zmiana tempa wydajności pracy.

$$U_{z} = \frac{\left( \frac{I}{Z} \right)}{\frac{I}{Z}}\text{\ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ W}_{n} = \frac{W}{W}$$

1. TYPY KAPITAŁOCHŁONNOŚCI:

• Kapitałochłonny postęp techniczny $= > \ \frac{U_{z}}{W_{n}}\ $rośnie,

• Neutralny postęp technicznych $= > \ \frac{U_{z}}{W_{n}}$ stałe,

• Kapitałooszczędny postęp techniczny $= > \ \frac{U_{z}}{W_{n}}$ maleje.

1. RODZAJE POSTĘPU TECHNICZNEGO:

• Postęp substytucyjny (indukowany):

Występuje substytucja pracy przez kapitał; wzrasta poziom kapitału, maleją rozmiary zaangażowanej pracy.

• Postęp czysty (autonomiczny):

Przy takim samym poziomie kapitału maleje zaangażowanie potencjału pracy.

• Postęp mieszany.

Występuje przejście na „nową” funkcję produkcji przy wzroście kapitału i zmniejszeniu rozmiarów zaangażowanej pracy.

TEMAT 8: MAKROEKONOMIA GOSPODARKI OTWARTEJ.

Kluczowe pojęcia:

• GOSPODARKA OTWARTA – wymiana towarów i usług w skali międzynarodowej.

• TEORIA KOSZTÓW KOMPARATYWNYCH – teoria porównywania poziomu kosztów wytwarzania produktów w różnych krajach.

• AUTARKIA GOSPODARCZA – pogląd o samowystarczalności poszczególnych gospodarek

• OBROTY NIEPIENIĘŻNE (BARTER) – wymiana towaru za towar.

• ZEWNĘTRZNA WYMIENIALNOŚĆ WALUT – swobodna wymiana jednej waluty na inną w każdym miejscu.

• WEWNĘTRZNA WYMIENIALNOŚĆ WALUT – wymiana waluty na inną, tylko w gospodarce danego kraju.

1. RYNEK WALUTOWY I CENA RÓWNOWAGI.

Jeżeli za funty chcemy nabyć więcej dolarów (SS→SS₁) wtedy e₀ → e₁. Kurs walutowy spada (i odwrotnie). Gdy np. kurs funta wyrażony w dolarach wzrasta, mówimy o APRECJACJI FUNTA (wzrasta międzynarodowa wartość funta). W sytuacji odwrotnej mówimy o DEPRECJACJI PIENIĄDZA.

EGZAMIN – deprecjacja i aprecjacja pieniądza i waluty.

RYNEK WALUTOWY – rynek międzynarodowy, na którym waluta jednego kraju może być wymieniona na walutę innego kraju. KURS WALUTOWY – cena transakcji.

1. INTERWENCJA BANKU CENTRALNEGO NA RYNKU WALUTOWYM.

TEMAT 9: TRANSFORMACJA SYSTEMOWA W POLSCE I W EUROPIE ŚRODKOWO – WSCHODNIEJ.

1. Cechy i charakterystyka GOSPODARKI NAKAZOWO – ROZDZIELCZEJ.

• Podstawowe wskaźniki makroekonomiczne dla europejskich krajów socjalistycznych.

KRAJ	LATA	STOPA WZROSTU DOCHODU NARODOWEGO	WSKAŹNIKI INFLACJI	BILANS RACHUNKU OBROTÓW BIEŻĄCYCH W % DO DOCHODU NARODOWEGO
POLSKA	70 – 79 80 – 89 84 – 89	6,1 0,7 0,6	4,1 53,1 62,9	- -3,6 -1,4
CZECHOSŁOWACJA	70 – 79 80 – 89 84 – 89	5,0 2,0 2,5	0,9 1,6 0,9	-0,2 0,2 0,2
BUŁGARIA	70 – 79 80 – 89 84 – 89	7,1 4,0 3,8	0,7 3,3 2,8	- - -2,7
JUGOSŁAWIA	70 – 79 80 – 89 84 – 89	6,1 0,7 0,6	17,5 74,9 106,3	2,0 -0,1 1,5
RUMUNIA	70 – 79 80 – 89 84 – 89	9,7 4,5 5,8	0,8 3,8 0,2	2,9 0,7 3,1
WĘGRY	70 – 79 80 – 89 84 – 89	5,1 1,2 1,3	3,9 8,1 9,0	4,4 -2,2 -2,0

CENTRALY SYSTEM ZARZĄDZANIA (MONOCENTRYCZNY) charakteryzował się:

• Monopolem władzy politycznej (kontrolą nad władzą ustawodawczą i wykonawczą),

• Monopolem własności państwa,

• Monopolem handlu zagranicznego,

• Nomenklaturą stanowisk kierowniczych.

Dominowały następujące kryteria efektywności ekonomicznej przedsiębiorstw:

• Zatrudnienie,

• Produkcja globalna,

• Wielkość eksportu,

• Limity płacowe.

Dwa podstawowe uwarunkowania na początku transformacji:

• Nierównomierny start,

• Rozproszony marsz.

Głęboka recesja rozpoczęła się od 1990 roku. Wszystkie kraje miały ujemne tempo wzrostu:

ZSSR (-4,0), Bułgaria (-13,6), Węgry (-5,5), Polska (-13,0), NRD (-13,4), Rumunia (-10,5).

• Przemiany w Polsce po 1989 roku.

W Polsce okres przemian rozpoczęty został tzw. PLANEM BALCEROWICZA. Transformacja systemowa rozpoczęła się w oparciu o tzw. TERAPIĘ SZOKOWĄ.

• Główne cechy terapii szokowej:

Kluczowe znaczenie dla stabilizacji gospodarczej miały:

1. Rygorystyczna polityka budżetowa,

2. Liberalizacja handlu,

3. Wewnętrzna wymienialność złotówki,

4. Wprowadzenie zaporowego podatku od wzrostu wynagrodzeń

5. Urealnienie stóp procentowych,

6. Polityka „trudnego” pieniądza i kredytu.

Efekty kuracji szokowej były następujące:

• Uwolnienie cen rynkowych (zaczęły działać prawo popytu i podaży),

• Zmniejszenie realnego popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego, spadać zaczął gwałtownie GNP (PNB) oraz szybko rosło bezrobocie.

• Wzrastał wskaźnik inflacji,

• Zmniejszały się realne dochody,

• Wzrastała stopa bezrobocia,

• Spadały nakłady inwestycyjne,

• Malały wpływy do budżetu,

• Wzrost zadłużenia zagranicznego,

• Malała konkurencyjność na rynkach zagranicznych,

• Zwiększała się luka technologiczna,

• Rosła kapitałochłonność i energochłonność przemysłu.

14.06.10

STABILIZACJA MAKROEKONOMICZNA – poziom wskaźników makroekonomicznych, które zapewniają po procesie recesji przejście do wzrostu gospodarczego.

Koncepcja wskaźników makroekonomicznych według Kołodki (1993):

• Tempo wzrostu dochodu narodowego (r),

• Stopa bezrobocia (U),

• Wskaźnik zmian cen konsumpcyjnych (CPI),

• Saldo budżetu w odsetkach dochodu narodowego (G),

• Obroty bieżące w odsetkach dochodu narodowego (CA).

PIĘCIOKĄT STABILIZACJI MAKROEKONOMICZNEJ:

Gdzie:

a – trójkąt sfery realnej,

b – trójkąt bezrobocia i inflacji,

c – trójkąt inflacji i salda budżetu,

d – trójkąt salda budżetu i obrotów bieżących,

e – trójkąt obrotów bieżących i tempa wzrostu dochodów.

PIĘCIOKĄT STABILIZACJI MAKROEKONOMICZNEJ W POLSCE W LATACH 1993 – 1997:

LATA	R	U	CPI	G	CA
1993	3,8	16,4	37,6	-2,8	-0,4
1994	5,2	16,0	29,5	-2,8	-0,2
1995	6,5	14,9	23,2	-2,7	-0,3
1997	6,0	11,0	14,5	-2,6	-0,4