Rewolucja czy powstanie rok05 na ziemiach polskich

Marcin Walczak

Rewolucja czy powstanie? Rok 1905 w Królestwie Polskim.

Na początku XX wieku nastroje w Królestwie Polskim względem caratu były w całym społeczeństwie negatywne.  Uciskani byli zarówno robotnicy i chłopi, jak i inteligencja. Zbiurokratyzowane rządy rosyjskie wymagały natychmiastowych reform. Kiedy w 1904 r. zaczęła się wojna rosyjsko-japońska, polskie środowiska polityczne nie mogły pozostać obojętne. Społeczeństwo polskie zaboru rosyjskiego, choć pozbawione możliwości jawnego życia politycznego, było w dużej części przygotowane do formułowania swoich dążeń i do walki o ich realizację.

Trudną sytuację w państwie Mikołaja II pragnęli wykorzystać polscy politycy. Ugodowcy założyli w marcu 1904 roku Stronnictwo Polityki Realnej, które w zamian za lojalność wobec cara domagało się ustępstw językowych i tolerancji wyznaniowej, zaś narodowcy z Romanem Dmowskim na czele postulowali o autonomię pozwalająca na przejęcie władzy w Królestwie przez Polaków. Z kolei socjaliści i Polska Partia Socjalistyczna z Józefem Piłsudskim na czele myśleli o wywołaniu antyrosyjskiego powstania. W listopadzie 1904 roku socjaliści zorganizowali na Placu Grzybowskim w Warszawie manifestację z hasłami „Precz z mobilizacją”, „Niech żyje niepodległa Polska”, która została rozpędzona przez policję, padły strzały.

W styczniu doszła do Królestwa Polskiego wiadomość o "krwawej niedzieli", która miała miejsce 22 stycznia 1905 w Petersburgu. Była to masakra pokojowej demonstracji robotniczej prowadzonej przez prawosławnego duchownego Gieorgija Gapona. Oznaczała ona upadek autorytetu cara Mikołaja II, co dało możliwości Polakom do próby odzyskania niepodległości.

 Zarówno PPS, jak i SDKPiL zorganizowały w pierwszych miesiącach 1905 r. liczne solidarnościowe strajki i demonstracje. Od lutego zaczął się strajk młodzieży gimnazjalnej pod hasłem polonizacji szkolnictwa i zarazem zmiany stosunków panujących w szkołach. Zaowocowały długoletnie działania Zetu. Żadne z polskich ugrupowań nie mogło potępić walki młodzieży o polonizację szkół, ale endecja starała się, by ruch ten nie został związany z dążeniami rewolucyjnymi. Próbowała nie dopuścić do przejęcia jego kierownictwa przez partie socjalistyczne, a ugodowcy zamierzali doprowadzić do tego, żeby młodzież ograniczyła się do wysyłania petycji do cara. 

Drugim wielkim ruchem była walka gmin wiejskich o prawo używania w urzędach języka polskiego. Po raz pierwszy chłopstwo tak masowo przystąpiło do walki o prawa narodowe. Zaczęły się też strajki robotników rolnych i walki o serwitury. Jednocześnie narastał ruch robotniczy. Doszło do masowych obchodów święta 1 Maja. W czerwcu, w Łodzi trwały parodniowe krwawe walki robotników polskich i żydowskich z policją i wojskiem. Padło w nich ponad 100 osób. Rozszerzała swoją działalność Organizacja Bojowo - Spiskowa. Masowość wystąpień, coraz częstsze walki zbrojne wytworzyły w Królestwie sytuację rewolucyjno - powstańczą. W sierpniu nowym generał-gubernatorem został Gieorgij Skałon, który miał za zadanie przywrócić porządek. Na razie było to jednak niemożliwe.

Carat poszedł na pewne ustępstwa, przywrócono prawa swobodnej działalności Kościoła rzymskokatolickiego, zaprzestano prześladowań unitów, w czerwcu zezwolono na używanie języka polskiego w gminach, a w połowie października na tworzenie prywatnych szkół polskich.

W październiku car wydał manifest zapowiadający wybory do Dumy i wprowadzenie swobód obywatelskich.

11 listopada 1905 roku władze carskie wprowadziły w Królestwie stan wojenny i rozpoczęły stosowanie represji wobec buntowników, spowodowało to dwie odmienne reakcje.  Centralny Komitet Robotniczy, władza PPS, ogłosił w grudniu 1905 r. manifest wzywający całe społeczeństwo do pełnego bojkotu władz rosyjskich - miano zaniechać płacenia podatków, nie załatwiać żadnych spraw w urzędach rosyjskich. Endecja natomiast wysłała delegację do Petersburga w celu przedstawienia propozycji nadania przez cara autonomii Królestwu Polskiemu, w zamian za pomoc w tłumieniu ruchu rewolucyjnego. Liczono, że Kongresówka uzyska autonomię na wzór Finlandii, łączyć ją z Rosją będzie osoba cara, polityka zagraniczna, celna, ale całość administracji znajdzie się w rękach polskich. Na porozumienie z caratem liczyli też ugodowcy, którzy pod koniec 1905 r. utworzyli Stronnictwo Polityki Realnej. 

Żadna z tych inicjatyw nie przyniosła pożądanych rezultatów, ruch rewolucyjny zamierał. Ani społeczeństwa polskiego nie było stać na pełne zakwestionowanie panującego porządku, ani carat w obliczu wygasającej rewolucji nie widział potrzeby ustępstw wobec Polaków. W Polsce dominującą rolę zaczęła odgrywać endecja, ceniona za: brak radykalizmu, opowiedzenie się za współpracą z Rosją, opanowanie większości nowo powstałych instytucji, zwycięstwo w I i II wyborach do Dumy jako Koncentracja Narodowa. Z kolei PPS w listopadzie 1906 roku rozpadło się na PPS-Frakcję Rewolucyjną („starzy” z Piłsudskim) i PPS-Lewicę („młodzi”). Mimo iż rewolucja 1905 roku ostatecznie poniosła klęskę, to dzięki niej na ziemiach polskich nastąpiły liczne zmiany. Język polski wrócił do szkół i gmin, utworzono wiele polskich organizacji, złagodzono cenzurę. Na ziemiach polskich włączonych do Rosji możliwe stało się tworzenie organizacji politycznych i kulturalnych oraz wydawanie prasy. Poprawił się również byt polskich robotników – mogli między innymi zakładać związki zawodowe, a reżim policyjny został złagodzony. Skutkiem wydarzeń z 1905r. było również odnowienie walk zbrojnych o niepodległość.

Do dziś historycy spierają się o to, czym była rewolucja 1905r. na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim – kolejnym powstaniem narodowowyzwoleńczym czy próbą rewolucji społecznej inspirowanej ideami socjalistycznymi. Według mnie była po części i jednym, i drugim. Rewolucją, ponieważ była to wewnętrzna walka na ziemiach polskich z władzą, jak i powstaniem, poprzez dążenia Józefa Piłsudskiego do odzyskania niepodległości przez Polskę. Na pewno rewolucja 1905 roku zachęciła rzesze Polaków do udziału w życiu politycznym, co miało wielkie znaczenie w obliczu nadciągającej wojny, z której Polska wyłoniła się jako państwo niepodległe.

BIBLIOGRAFIA:

  1. Davies Norman, Boże igrzyska, Znak, Kraków 1979.

  2. Kalabiński Stanisław, Tych Feliks, Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja: lata 1905-1907 na ziemiach polskich, Wiedza Powszechna, Warszawa 1969.

  3. Pajewski Janusz, Historia powszechna 1871-1918 , Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1967.

  4. Tych Feliks, Rok 1905, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1990.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
!! Wypracowania !!, 94, "Rewolucja 1905-1907 roku w Rosji i na ziemiach polskich
rok 1905r na ziemiach Królestwa Polskiego powstanie niepodległościowe czy rewolucja społeczna
Rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich (19 stron) 3E2J6YSUPCCPTGL7NYBHHQIONRCAXDMT55PLYIQ
REWOLUCJA 1905 - 1906 NA ZIEMIACH POLSKICH, ściągi, Różne Przedmioty
Powstanie i rozwój gospodarko czynszowej na ziemiach polskich
rewolucja na ziemiach polskich
A Wyrwa Powstanie zakonu cystersow i jego rozwój na ziemiach polskich w średniowieczu
WYPRACOWANIE SEMESTRALNE Proces powstawania miast oraz ich rozwój na ziemiach polskich w okresie śr
Rewolucja 1905 1907 na ziemiach polskich
6 Nowoczesne pielęgniarstwo na ziemiach polskich
Droga chasydów na ziemiach polskich
Żelazo na ziemiach polskich znane było okołou0 r
zaliczenia z hist gosp, ROZDZIAŁ 14, Gospodarka na ziemiach polskich
!! Wypracowania !!, 98, Rozwój przemysłu na ziemiach polskich w XIX i XX wieku®
O sztuce w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na ziemiach polskich
18 04 Prawosławie na ziemiach polskich
Sytuacja na ziemiach polskich zaboru rosyjskiego po roku63
Rozwój konstytucji na ziemiach polskich od XVIII do XX wieku, Rozwój konstytucji na ziemiach polskic
WIĘZIENIA HITLEROWSKIE na ziemiach polskich, WIĘZIENIA HITLEROWSKIE na ziemiach polskich (w obecnych

więcej podobnych podstron