Wykład IV.
Uzasadnienie własnego postępowania i autoprezentacje.
Pojęcie dysonansu poznawczego.
Dysonans poznawczy – stan napięcia emocjonalnego, wywołany niezgodnością między dwoma elementami poznawczymi w następstwie zaangażowania się jednostki w działania sprzeczne z jej pojęciem ‘ ja ‘.
Warunki sprzyjające powstawaniu dysonansu.
- Podjęcie zachowania zagrażającego samoocenie.
- Zagrożenie dla centralnych cech własnego ‘ ja ‘.
- Podjęcie zachowania sprzecznego z uwewnętrznionymi wartościami.
- Podjęcie niewłaściwego zachowania w warunkach braku uzasadnienia zewnętrznego.
- Podjęcie bądź zaniechanie zachowania w warunkach niewystarczającej kary.
Dysonans podecyzyjny.
- Stan napięcia emocjonalnego, który poprawia się w efekcie dokonania wyboru lub podjęcia określonej decyzji.
Do czynników nasilających dysonans podecyzyjny należą:
- Ważność decyzji.
- Nieodwracalność decyzji.
- Trudność decyzji.
- Liczba atrakcyjnych alternatyw, które zostały odrzucone.
- Stopień atrakcyjności alternatyw odrzuconych.
Sposoby redukcji dysonansu poznawczego.
- Zmiana zachowania, tak aby stało się one zgodne z dysonansowym elementem ( np. zaprzestanie ściągania, rzucanie palenia ).
- Zmiana postawy wobec wybranej alternatywy ( np. zmiana oceny zakupionego produktu na bardziej pozytywną a produktów odrzuconych na bardziej negatywną, zmiana ustosunkowania wobec wagi określonych wartości ).
- Dodanie innych elementów poznawczych zmniejszających sprzeczność między dwoma pierwotnie niezgodnymi elementami poznawczymi ( np. autoafirmacja: radzenie sobie z dysonansem poznawczym poprzez podkreślanie swoich kompetencji w innej dziedzinie ).
Autowaloryzacja a samopotwierdzenie?
Autowaloryzacja – dążenie do podwyższenia poczucia własnej wartości.
- Motyw autowaloryzacji – poczucie, że w danym zadaniu jednostka zrobiła wszystko, co mieści się w zakresie jej możliwości.
Samopotwierdzanie – dążenie do potwierdzania własnego ‘ ja ‘ bez względu na to, czy jest ono pozytywne czy negatywne.
- Motyw samopotwierdzenia – możliwość weryfikacji określonej opinii o ‘ ja ‘, istotne konsekwencje błędnej opinii.
Dysonans poznawczy jako metoda zmiany postawy.
Zmiana postawy pod wpływem dysonansu jest trwalsza i głębsza niż pod wpływem perswazji ze względu na samodzielne znalezienie uzasadnienia wewnętrznego podjętych działań.
Małe prawdopodobieństwo pojawienia się reaktancji i efektu bumerangowego.
Główne założenia teorii reaktancji.
- Odebranie człowiekowi swobody działania prowadzi do nieprzyjemnego stanu emocjonalnego nazywanego reaktancją.
- Wielkość reaktancji zależy od tego, jak ważne i jak wiele możliwości działania zostało zablokowanych.
Konsekwencją reaktancji jest:
- Dążenie do działań odbudowujących swobodę wyboru.
- Wzrost atrakcyjności zagrożonej możliwości działania.
- Niechęć w stosunku do osoby ograniczającej swobodę wyboru.
REAKTANCJA --------------------------------------- EFEKT BUMERANGOWY.
Definicja autoprezentacji.
Autoprezentacja to celowe działanie, zmierzające do wykreowania pożądanego wizerunku własnej osoby lub/i wywarcia wpływu na innych ludzi.
Funkcje autoprezentacji.
- Tworzenie i podtrzymywanie określonej tożsamości.
- Dążenie do maksymalizacji bilansu zysków i strat w relacjach społecznych.
- Podwyższanie i/lub ochrona poczucia własnej wartości ( motyw autowaloryzacji ).
Uwarunkowanie działań autoprezentacyjnych.
- Podejmowanie autoprezentacji nasila się, gdy jednostka może zrealizować jakiś cel autoprezentacyjny.
Poprawić balans zysków i strat.
Budować pozytywną tożsamość.
Urzeczywistnić motyw autowaloryzacji.
- Działania autoprezentacyjne nasilają się, gdy jednostka przypisuje realizowanym celom autoprezentacyjnym dużą, subiektywną wartość.
- Duża rozbieżność między wizerunkiem posiadanym a pożądanym nasila autoprezentację.
Na czym polegają taktyki asertywno-zdobywcze?
Baumeister, Tice, Hutton, 1989.
Asertywno-zdobywcze.
Zachowania ukierunkowane na zbudowanie, pozyskanie lub utrwalenie jakiejś nowej tożsamości naszej osoby. Motywowane są pragnieniem osiągnięcia sukcesu i są typowe raczej dla osób o wysokiej samoocenie.
Rodzaje taktyk asertywno-zdobywczych.
INGRACJACJA | Aktor dąży do sprawienia wrażenia osoby miłej, atrakcyjnej, sympatycznej. | Komplementowanie wyglądu, inteligencji, osiągnięć, zgadzanie się z opiniami partnera, niewerbalne nagrody ( uśmiech, kontakt wzrokowy, potakiwanie ). |
---|---|---|
AUTOPROMOCJA | Dążenie do sprawienia wrażenia osoby sprawnej, kompetentnej, zdolnej do osiągania sukcesów. | Otwarte mówienie o swoich osiągnięciach i uzdolnieniach, pewność siebie i optymizm w wypowiedziach o efektach przyszłych działań. |
DOSKONAŁOŚĆ MORALNA | Dążenie do sprawienia wrażenia osoby doskonałej moralnie, zdolnej do poświęcenia w imię wyższych wartości. | Podkreślenie zasad moralnych jako regulatora własnych zachowań i motywów, demonstrowanie zgodności swoich czynów z zasadami moralnymi, wywoływanie poczucia winy u obserwatorów. |
ZASTRASZANIE | Dążenie do sprawienia wrażenia osoby groźnej, niebezpiecznej, zdolnej do zadawania bólu czy sprawienia kłopotów partnerowi. | Złośliwe krytykowanie błędów, publiczne ujawnianie słabości partnera, otwarte groźby ( ‘ potrafię zaszkodzić ‘, grożenie z pozycji słabszego ( ‘ zemdleję ‘ , ‘ narobię Ci wstydu ‘ ). |
Na czym polegają taktyki obronne?
Obronne.
Zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej lub zagrożonej tożsamości i wartości naszej osoby. Zachowania te motywowane są pragnieniem uniknięcia porażki i charakteryzują osoby o raczej niskiej samoocenie.
Samoutrudnianie.
Angażowanie się w działania, które obniżają szanse sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu ( ochronny i zdobywczy aspekt samoutrudniania ).