_____________________________________ _____Jana Bąkowská (I wet.stac. 2014 -1a)_____


ANATOMIA wykład 11.

UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE (organa genitalia feminina)

narządy produkujące gamety: - parzyste jajniki
narządy transportujące gamety
żeńskie narządy kopulacyjne

I JAJNIK (ovarium)________________________________________________________________

- parzyste
- znajdują się w dogrzbietowej części jamy brzusznej, doogonowo od nerek
- na powierzchni jajnika (u wszystkich zwierząt z wyjątkiem Eq) znajdują się pęcherzyki
jajnikowe i ciałka żółte

- jajnik zawieszony jest na krezce jajnika (mesoovarium) będącej częścią więzadła
szerokiego macicy (lig. latum uteri)

więzadło podwieszające jajnik (lig. suspensorium ovarii)
- jest doczaszkowym odcinkiem więzadła szerokiego macicy
- przebiega w nim tętnica i żyła jajnikowa (a. et v. ovarica)
- przymocowuje się ono do okolicy ostatniego żebra

więzadło właściwe jajnika (lig. ovarii propium)
- biegnie od jajnika do doczaszkowego końca macicy

kieszonka jajnika (bursa ovarica)

- wytwarza ją krezka jajnika, krezka jajowodu oraz więzadło właściwe jajnika
- u Ca pokrywa jajnik i zawiera tkankę tłuszczową
- jajnik Ca kontaktuje się z jamą brzuszną poprzez otwór kieszonki jajnikowej (foramen
bursae ovaricae)
- u Fe kieszonka jajnikowa nie pokrywa całego jajnika, tak że część jego jest dobrze
widoczna
- u Eq nie obejmuje
- u Bo i Su otacza jajnik jak czapka

brzegi: a. brzeg wolny (margo liber)
b. brzeg krezkowy (margo mesoovaricus)

końce: a. koniec jajowodowy (extremitas tubaria)
b. koniec maciczny (extremitas uterina)

powierzchnie: a. powierzchnia boczna (facies lateralis)
b. powierzchnia przyśrodkowa (facies medialis)

przekrój: a. warstwa korowa (cortex) = warstwa miąższowa (zona parenchymatosa)
- na zewnątrz
- tylko u Eq znajduje się w środku i ma kontakt z jamą brzuszną przez
dół jajnika (fossa ovarii)
- znajdują się w niej pęcherzyki jajnikowe w różnej fazie rozwoju


b. warstwa rdzeniowa (zona medullaris) = strefa naczyniowa (z. vasculosa)
- w środku (oprócz Eq)
- posiada dużo naczyń krwionośnych, nerwy, naczynia limfatyczne,
tkankę łączną
- nieliczne włókna mięśniowe

pęcherzyki jajnikowe: a. pierwotny pęcherzyk jajnikowy (folliculi ovarici primarii)
b. pęcherzyk jajnikowy pierwszorzędowy
c. pęcherzyk jajnikowy drugorzędowy
d. pęcherzyk jajnikowy trzeciorzędowy
e. pęcherzyk jajnikowy dojrzały (Graafa) (folliculus ovaricus
maturus)

- po pęknięciu pęcherzyka Graafa uwalniana jest komórka
jajowa, a pęcherzyk przekształca się w ciałko żółte (corpus
luteum)

owulacja: - zachodzi pod wpływem hormonu luteinizującego (LH)

ciałko białawe (corpus albicans) - jeśli nie dojdzie do zapłodnienia i ciąży to ciałko
żółte ulega stopniowej regresji i przekształca się w
ciałko białawe

ciałko żółte ciążowe (corpus luteum graviditatis) - jeśli dojdzie do zapłodnienia, to
ciałko żółte określa się mianem
ciałka żółtego ciążowego
- produkuje progesteron











II JAJOWÓD (tuba uterina)_________________________________________________________


- przyjmuje i transportuje komórki jajowe do macicy
- w nim następuje zapłodnienie

a. ujście brzuszne jajowodu (ostium abdominatae tubae uterinae)
b. lejek (infundibulum)
c. bańka jajowodu (ampulla tubae uterinae)
d. cieśń jajowodu (isthmus tubae uterinae)
e. ujście maciczne jajowodu (ostium uterinum tubae uterinae)

- na lejku znajdują się strzępki jajowodu (fimbriae tubae), z których część zrośniętych
jest z powierzchnią jajnika (fimbrae ovaricae)
- u Eq i Ca ujście maciczne jajowodu znajduje się na wzniesieniu - brodawce
macicznej (papilla uterina)
- brak tego tworu u Ru i Su


Stratygrafia:

a. błona śluzowa (tunica mucosa) - wytwarza fałdy jajowodowe (plicae tubariae)
- nabłonek jednowarstwowy cylindryczny,
okresowo urzęsiony

b. błona mięśniowa (tunica muscularis) - warstwa wewnętrzna okrężna
- warstwa zewnętrzna podłużna
- skurcze mięśniówki przesuwają zapłodnioną
komórkę jajową do macicy

c. błona surowicza

krezka jajowodu (mesosalpinx) - wyodrębniony fałd z krezki jajnika















III MACICA (uterus, metra, hystera)________________________________________________

typy macicy: a. macica prosta (uterus simplex) - naczelne, Car, Eq, Su, Ru,
b. macica podwójna (uterus duplex) - gryzonie, zajęczaki

podtypy: a. macica prosta dwurożna przegrodowa (u. simplex bicornis subseptus)
- Car, Su, Ru
- w trzonie macicy występuje żagielek maciczny (velum uteri)
b. macica prosta dwurożna bezpregrodowa (u. simplex bicornis
nonsubseptus)
- Eq

budowa: a. rogi macicy (cornua uteri) - parzyste
- Car - długie, proste, w kształcie Y
- Su - długie, zapętlone jak jelita
- Ru - przypominają rogi barana
- Eq - płozy sań

b. trzon (corpus uteri)

c. szyjka macicy (cervix uteri)
- wnętrze szyjki wypełnia kanał szyjki macicy (canalis cervicis)
- posiada ujście maciczne wewnętrzne (ostium uteri internum) i ujście
maciczne zewnętrzne (ostium uteri externum)
- błona śluzowa macicy wytwarza fałdy podłużne (plicae
longitudinales)
- u Bo wytwarza również fałdy okrężne (plicae circulares) a u Su
poduszeczkowate fałdy poprzeczne, tzw. opuszki szyjkowe (pulvini
cervicales)
- występują w niej gruczoły szyjkowe (gl. cervicales) produkujące śluz
zamykający kanał szyjki macicy

część pochwowa szyjki macicy (portio vaginalis cervicis)
- krótka część szyjki wystająca do pochwy
- brak u Su

część przedpochwowa szyjki macicy (portio prevaginalis cervicis)

Stratygrafia: a. błona śluzowa (endometrium)
- nabłonek jednowarstwowy cylindryczny
- u Ru i Su nabłonek wielowarstwowy
- nabłonek posiada migawki zanikające podczas ciąży
- liczne gruczoły maciczne (glandulae uterinae)
- podczas ciąży wytwarza część matczyną łożyska (pars materna
placentae)
- u Bo występują brodawki maciczne (carunculae uterinae) ułożone
w 4 podłużnych rzędach. Do wnętrza brodawek podczas ciąży
wnikają kosmki liścieni kosmówki (cotyledones)
b. błona mięśniowa (myometrium)
- warstwa okrężna (stratum circulare)
- warstwa nieregularna/naczyniowa (stratum vasculosum)
- warstwa podłużna (stratum longitudinale)
c. błona surowicza (perimetrium)

Zaopatrzenie żeńskiego narządu płciowego

- t. i ż. jajnikowa (a. et v. ovarica)
- końcowy odcinek tętnicy macicznej (a. uterina)
- u Car jest to pochodna tętnicy pochwowej (a. vaginalis)
- u Bo jest to pochodna tętnicy biodrowej wewnętrznej (a. iliaca interna)
- u Eq jest to pochodna tętnicy biodrowej zewnętrznej (a. iliaca externa)

- węzły chłonne biodrowe przyśrodkowe (lnn. iliacae med.)
- węzły chłonne lędźwiowe aorty (lnn. lumbales aortici)

- węzły chłonne maciczne (lnn. uterinae) - u Eq w więzadle szerokim macicy

IV POCHWA (vagina)______________________________________________________________

- żeński narząd kopulacyjny

a. przedsionek pochwy (vestibulum vaginae)
b. pochwa właściwa (vagina)

- granicę pomiędzy tymi częściami wyznacza ujście zewnętrzne cewki moczowej
(ostium urethrae externum) oraz błona dziewicza (hymen)

- u Bo i Su przed ujściem zewnętrznym cewki moczowej występuje zachyłek
podcewkowy (diverticulum suburethrale)

Przedsionek pochwy

- występuje tu nabłonek wielowarstwowy płaski
- w błonie śluzowej występują gruczoły przedsionkowe (gll. vestibulares)
- gruczoły te produkują wydzielinę, która pokrywa ściany przedsionka pochwy
podczas pobudzenia płciowego i podczas porodu

gruczoły przedsionkowe mniejsze (gll. vestibulares minores) - Ca, Su, Ov, Eq
gruczoły przedsionkowe większe (gll. vestibulares majores) - Bo, Fe

Stratygrafia: a. błona śluzowa - nabłonek wielowarstwowy płaski
- w warstwie właściwej skupiska tkanki limfatycznej
(lymphonoduli vaginales)
b. błona mięśniowa - warstwa okrężna i podłużna
c. błona surowicza

V SROM (pudendum femininum)___________________________________________________

- tworzą go symetrycznie ułożone wargi sromowe (labia vulvae), które oraniczają
szparę sromową (rima vulvae)
- wargi sromowe łączą się dogrzbietowo i dobrzusznie wytwarzając spoidło warg
dobrzuszne i dogrzbietowe (commisura labiorum dorsale et ventrale)
- wargi sromowe zwierząt domowych są odpowiednikiem warg sromowych
mniejszych u człowieka (labia minora pudendi)
- wargi sromowe większe są cechą gatunkową człowieka

- wargi sromowe są pokryte owłosioną skórą zawierającą gruczoły potowe i łojowe
- ich zasadniczy zrąb tworzy mięsień zwieracz sromu (m. constrictor vulvae)


VI ŁECHTACZKA (clitoris)___________________________________________________________

- znajduje się w spoidle dobrzusznym warg sromowych
- jest narządem homologicznym prącia samców
- posiada dwie odnogi (crura clitoridis) sięgające aż do łuku kulszowego
- zespalają się one w trzon łechtaczki (corpus clitoridis)
- w obrębie trzonu znajduje się ciało jamiste łechtaczki (corpus cavernosum clitoridis)
- tron na swoim końcu wykształca żołądź łechtaczki (glans clitoridis)
- koniec łechtaczki obejmuje napletek łechtaczki (preputium clitoridis)
- u Eq łechtaczka jest duża i zawiera zatoki łechtaczki (sinus clitoridis), podczas rui
jest ona eksponowana - „łyskanie”
- u Ca rozbudowana jest żołądź łechtaczki
- u Bo trzon łechtaczki jest świderkowaty

unerwienie łechtaczki: - n. sromowy (n. pudendus) - czuciowo
- splot miedniczny (plexus pelvinus) - autonomicznie