_____________________________________ _____Jana Bąkowská (I wet.stac. 2014 -1a)_____

ANATOMIA wykład 3.



CZASZKA (cranium)_______________________________________________________________

- puszka kostna otaczająca mózgowie, jamę nosową, jamę ustną, oraz narządy
zmysłów
- funkcja ochronna (w stosunku do kluczowych dla życia narządów)

1. Mózgowioczaszka (neurocranium) - część nerwowa
- puszka dla mózgowia

2. Trzewioczaszka (spanchocranium) - część twarzowa
- służy do zdobywania i przyjmowania pokarmu
- służy do oddychania

- narządy zmysłów związane są z obiema częściami czaszki














ROZWÓJ NEUROCRANIUM_________________________________________________________

- czaszka pierwotna (cranium primordiale) powstaje w pewnym stopniu z
przekształconcyh kręgów szyjnych (do siodła tureckiego kości klinowej)

fazy rozwoju:

1. Desmocranium (stadium mezenchymatyczne lub błoniaste)

- struna grzbietowa otoczona jest przez mezodermę będącą
przedłużeniem mezodermy tułowia
- jej zasięg obejmuje także obszar przed struną grzbietową
(określa się ją jako mezodermę przedstrunową)

2. Chondrocranium (stadium chrzęstne)

- tkanka chrzęstna występuje po obu stronach przedniego
odcinka struny grzbietowej w postaci pasm komórek
tworzących chrząstki przystrunowe

- chrząstki przystrunowe zlewają się ze sobą i tworzą część
podstawną kości potylicznej (basioccipital) i kości klinowej

- kolejna para chrząstek leżąca do przodu od wymienionych to
beleczki chrzęstne przedstrunowe (tuberculae cranii
prechondrales)

- z ich połączenia powstaje obszar dołu przysadki

- do przodu model chrzęstny przedłuża się w puszkę nosową i
przegrodę nosa

- puszka nosowa przekształca się z kolei w blaszkę sitową kości
sitowej oraz w małżowinę nosową dobrzuszną

- w miarę upływu czasu struktury chrzęstne ulegają
przekształceniu w kości, w związku z czym faza chondrocranium
przechodzi w fazę osteocranium


3. Osteocranium (stadium kostne)

- z czaszki pierwotnej powstają: - część podstawna k. potylicznej
- kość skroniowa (bez łuski i części
bębenkowej)
- część kości klinowej
- kość sitowa
- małżowina nosowa dobrzuszna



- pozostała część mózgowioczaszki powstaje poprzez kostnienie
łącznotkankowej błony pokrywającej mózgowie - czaszka
łącznotkankowa (desmocranium)
- kości powstające w ten sposób są nazywane
pokrywowymi/okładzinowymi (ossa investienta/tegumentaria)

- kości pokrywowe: - kości ciemieniowe
- kości czołowe
- kości nosowe
- kości łzowe
- nieparzysty lemiesz

ROZWÓJ SPLANCHNOCRANIUM____________________________________________________

- część kości pochodzi od łuków skrzelowych

- z mezenchymy łuku żuchwowego powstaje:

a) chrząstka brzuszna łuku skrzelowego I (chrząstka Meckla)

- stanowi podłoże dla formowania się żuchwy, która jednak
jest kością okładzinową

b) dwie kosteczki słuchowe (młoteczek - malleus i kowadełko -
incus)



- łuk gnykowy tworzy:

a) wyrostek rylcowaty kości skroniowej
b) rogi mniejsze kości gnykowej
c) więzadło rylcowo-gnykowe rozpięte między rogami mniejszymi

- pochodną łuku gnykowego jest również strzemiączko (stapes)

- z łuku I skrzelowego formują się:

a) rogi większe kości gnykowej

- z łącznika łuków gnykowego i I skrzelowego tworzy się trzon kości gnykowej




















ŁUKI SKRZELOWE I ICH POCHODNE_________________________________________________

1) Łuk żuchwowy (arcus mandibularis)
- młoteczek
- kowadełko
- część bębenkowa kości skroniowej

2) Łuk gnykowy (arcus hyoideus)
- strzemiączko
- wyrostek rylcowaty kości skroniowej
- rogi mniejsze kości gnykowej

3) Łuk skrzelowy pierwszy (arcus branchialis I)
- róg krtaniowy kości gnykowej

4) Łuk skrzelowy drugi (arcus branchialis II)
- chrząstka tarczowata krtani

5) Łuk skrzelowy trzeci (arcus branchialis III)
- chrząstka tarczowata krtani (też)

6) Łuk skrzelowy czwarty (arcus branchialis IV)


- pomiędzy łukami skrzelowymi znajdują się szczeliny skrzelowe (fissurae branchiales)
poprzez które przepływa woda omywająca skrzela (wymiana gazowa!)


- innymi pochodnymi są: - nerw trójdzielny (nervus trigeminus, V)
- nerw twarzowy (nervus facialis, VII)
- nerw językowo-gardłowy (nervus glossopharyngeus, IX)
- nerw błędny (nervus vagus, X)
- nerw dodatkowy (nervus accesorius, XII)














KOŚCI MÓZGOWIOCZASZKI (neurocranium)

1) Kość potyliczna (os ocipitale)
2) Kość klinowa (os sphenoidale)
3) Kość sitowa (os ethmoidale)
4) Kość międzyciemieniowa (os interparietale)
5) Kość ciemieniowa (os parietale)
6) Kość czołowa (os frontale)
7) Kość skroniowa (os temporale)


KOŚCI TRZEWIOCZASZKI (ossa faciei)
(facies, viscerocranium, splanchnocranium)

1) Kość szczękowa/szczęka (os maxillare/maxilla)
2) Kość siekaczowa (os incisivum/os intermaxillare)
3) Kość nosowa (os nasale)
4) Kość jarzmowa (os zygomaticum)
5) Kość łzowa (os lacrimale)
6) Kość podniebienna (os palatinum)
7) Kość skrzydłowa (os pterygoideum)
8) Lemiesz (vomer)
9) Małżowiny nosowe (conche nasales)
10) Żuchwa (mandibula)
11) Kość gnykowa (os hyoideum)


KOŚCI CZASZKI (ossa cranii)

1) Podstawa czaszki - kości nieparzyste
- podstawa kości potylicznej (pars basilaris ossis occipitalis)
- kość podstawno-klinowa (os basisphenoidale)
- kość przedklinowa (os praesphenoidale)

2) Powierzchnia karkowa - kości nieparzyste
- łuski kości potylicznej (squama occipitalis)
- części boczne kości potylicznej (partes laterales ossis
occipitalis)

3) Ściany boczne - kości parzyste
- kość skroniowa (os temporale)

4) Sklepienie czaszki - parzysta kość czołowa (os frontale)
- parzysta kość ciemieniowa (os parietale)
- nieparzysta kość międzyciemieniowa (os interparietale)

5) Ściana donosowa czaszki - nieparzysta kość sitowa (os ethmoidale)

OTWORY (szczeliny i kanały) CZASZKI

1) Otwór wielki/potyliczny (foramen magnum) - przez niego rdzeń kręgowy (medulla
spinalis) opuszcza jamę czaszki

2) Otwór (u Eq) lub kanał (u reszty) nerwu podjęzykowego - foramen/canalis nervi
hypoglossi
- przechodzi przez niego
nerw podjęzykowy
(nervus hypoglossus)

3) Otwór kłykciowy (foramen condylicum) - przechodzi nim tętnica i żyła kłykciowa
(ateria et vena condylica)

- brak go u konia

4) Otwór poszarpany (foramen lacerum) - na tylnej krawędzi posiada się wcięcia

a) wcięcie szyjno-tętnicze (incisura
carotica)

b) wcięcie owalne (incisura ovalis)

c) wcięcie kolcowe (incisura spinosa)
- przez nie przechodzi tętnica
oponowa środkowa (a.
meningea medialis)


- brak go u psa
- zamiast niego są dwa otwory

a) o. tętniczy (foramen caroticum)
- może być czasem w postaci
wcięcia
- przechodzi nim tętnica szyjna
wewnętrzna (a. carotis interna)
- nerw dodatkowy (n. accesorius)
- nerw błędny (n. vagus)
- nerw językowo gardłowy
(n. glossapharyngeus)

b) o. owalny (foramen ovalis)
- przechodzi nim nerw żuchwowy
(n. mandibularis), który jest
odgałęzieniem nerwu
trójdzielnego

5) Otwór skrzydłowy donosowy (foramen alare rostrale)

- prowadzi do kanału skrzydłowego (canalis alaris), który kończy się
otworem skrzydłowym doogonowym (foramen alare caudale)
- w kanale skrzydłowym przebiega tętnica szczękowa (a. maxillaris)
- u psa nim przebiega również nerw szczękowy (n.maxillaris), który jest
gałęzią nerwu trójdzielnego

6) Otwór skrzydłowy mały (foramen alare parvum) - występuje dodatkowo u konia
- prowadzi do kanału
skrzydłowego


7) Szczelina oczodołowa (fissura orbitalis) - przez nią przebiega żyła oczna
wewnętrzna (v. orbitalis interna) i nerw
oczny (n. ophtalmicus), nerw okoruchowy
(n. oculomotorius), nerw bloczkowy
(n. trochlearis) oraz nerw odwodzący
(n. abducens)

8) Otwór wzrokowy (foramen opticum) - przez niego biegnie nerw wzrokowy
(n. opticus) oraz tętnica oczna wewnętrzna
(a. orbitalis interna)

9) Otwór sitowy (foramen ethmoidale) - przez niego przechodzi nerw sitowy
(n. ethmoideus), żyła sitowa (v. ethmoidea) i
tętnica sitowa zewnętrzna (a. ethmoidea
externa)

10) Otwór okrągły (foramen rotundum) - występuje u psa, konia i człowieka
- przebiega nim nerw szczękowy

11) Otwór oczodołowo-okrągły (foramen orbitorotundum) - występuje u
przeżuwaczy i świni
- odpowiednik otworu
okrągłego

12) Kanał skrzydłowaty/Widiusza (canalis pterygoideus/Vidii)
- znajduje się na granicy skrzydeł skroniowych i trzonu kości
klinowej
- przebiega przez niego nerw skrzydłowat (n. pterygoideus)



Typy oczodołów: a) typu zamkniętego - krowa i koń
b) typu otwartego - świnia i pies



DÓŁ SKRZYDŁOWO PODNIEBIENNY (fossa pterygopaltina)

1) Otwór podniebienny doogonowy (foramen palatinum caudale)
- prowadzi do kanału podniebiennego (canalis palatinus), który uchodzi
otworem podniebiennym większym (foramen palatinus maius)
- przebiega przez niego nerw podniebienny i tętnica podniebienna większa
(arteria et nervus pterygoideus(?) maius)

2) Otwór szczękowy (foramen maxillare) - prowadzi do kanału podoczodołowego,
który kończy się otworem
podoczodołowym (foramen infraorbitale)
- w kanale podoczodołowym biegnie
tętnica, żyła i nerw podoczodołowy
(arteria, vena et nervus infraorbitalis)
- blokada nerwu podoczodołowego

3) Otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum)
- prowadzi do jamy nosowej
- przechodzi przez niego nerw nosowy doogonowy (n. nasalis caudalis) oraz
tętnica i żyła klinowo-podniebienna (arteria et vena sphenopalatina)

4) Otwór nadoczodołowy (foramen supraorbitale)

5) Otwór żuchwy (foramen mandibulae)

6) Otwór bródkowy (foramen mentale)
























TYPY CZASZKI PSÓW


1) Brachycefaliczne - mops, buldog, mastiff, shi-tzu…
- skrócenie kości trzewioczaszki
- przodozgryz
- skrócenie jamy nosowej
- skrócenie przewodu nosowo-łzowego
- skrócenie kanału podoczodołowego
- rotacja zębów policzkowych
- redukcja grzebienia strzałkowego zewnętrznego

- taki kształt czaszki powoduje szereg problemów
- stenoza (zwężenie) przewodu nosowo-łzowego
- wyciek z worka spojówkowego
- zapalenie fałdów skóry na pysku
- prolapsus bulbi occuli
- zespół psów brachycefalicznych (BAOS)
- ciężkie porody

2) Mesocefaliczne - owczarek niemiecki, rottwailer, syberian husky, beagle
- psy średniogłowe
- mają proporcjonalnie wykształcone czaszki

3) Dolichocefaliczne - charty, collie , borzoj
- psy długogłowe
- mają wydłużoną twarzową część czaszki i wąską
mózgowioczaszkę
- wyraźnie zaznaczony grzebień strzałkowy zewnętrzny