• zespół Downa (anomalia genetyczna, dodatkowy 21 chromosom, co uniemożliwia neuronom prawidłowy rozwój)
• zespół kruchego chromosomu X (dziedziczna skaza genetyczna, dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn, w kolejnych pokoleniach zaburzenia coraz poważniejsze)
• towarzyszy autyzmowi
Upośledzenie umysłowe
• może wynikać z niedorozwoju mózgu płodu
• FAS
• zakażenia HIV
• niedożywienia i chorób matki
• urazów okołoporodowych, wcześniactwa
• chorób wczesnodziecięcych powodujących uszkodzenie mózgu
Wartości IQ dla upośledzenia umysłowego (wg. DSM-IV)
• lekkie: 50-55 do 70
• umiarkowane: 35-40 do 50-55
• znaczne: 20-25 do 35-40
• głębokie: poniżej 20-25
Wybitnie uzdolnieni
IQ powyżej 135, najczęściej 150-180 punktów
Wybitnie uzdolnieni
cudowne dzieci wybitnie uzdolnione w jednej dziedzinie, w pozostałych przeciętne
(95% badanych dzieci silna dysproporcja między zdolnościami matematycznymi a werbalnymi, Benbow i Minor, 1990)
MOTYWACJA i EMOCJE
Motywacja
Ściśle związane z emocjami mechanizmy sterujące zachowaniem ukierunkowanym na realizację potrzeb:
• biologicznych (popędy)
• psychospołecznych
moveo (łac) wprawiać w ruch, skłaniać organizm do działania
Instynkt
- odziedziczona skłonność do zorganizowanych, niezmiennych, zrytualizowanych reakcji na określone bodźce.
Pocz. XX wieku próby wyjaśnienia ludzkich motywacji za pomocą teorii instynktu (Mc Dougall, Freud)
Podstawowe, biologicznie motywowane zachowania służą utrzymaniu homeostazy (równowagi fizjologicznej)
Brak równowagi wyzwala popęd motywujący organizm do jej przywrócenia (głód, pragnienie, termoregulacja).
Niektóre popędy biologiczne nie służą utrzymaniu homeostazy, choć są ściśle zależne od stanu wewnętrznego organizmu (hormony płciowe, hormony stresu).
Kluczowe dla przetrwania jednostki (samoobrona, ochrona terytorium) lub gatunku (popęd seksualny, opieka nad potomstwem).
Popęd seksualny
• niezwiązany z homeostazą, niezbędny dla przetrwania gatunku, nie jednostki
• może być wzbudzony przez każdy bodziec
• wzbudzenia popędu seksualnego poszukuje się równie aktywnie, jak jego redukcji
• motywuje szeroki zakres zachowań i procesów psychicznych
Motywowane działania składają się z następujących faz:
• pobudzenie
• ukierunkowanie wysiłku na określony cel
• zorganizowanie pojedynczych reakcji w zintegrowany wzorzec
• podtrzymywanie aktywności i/lub modyfikowanie jej aż do spełnienia celu (redukcji popędu, uzyskania nagrody)
Potrzeby psychiczne i społeczne
• kompetencji
• autonomii
• aprobaty społecznej
• dominacji i kontroli
• przynależności
• osiągnięć
• poznania
• + wiele innych
Motywacja hedonistyczna (P.T. Young, 1961)
Dążenie do doświadczenia pozytywnego, a unikanie negatywnego jest podstawową motywacja organizmów żywych
Działania ludzkie w większości maja charakter polimotywacyjny – sterowane są przez więcej niż jedną motywację.
• motywacje symultaniczne (wiele działa równocześnie)
• motywacje hierarchiczne (jednej motywacji podporządkowane inne)
Konflikt motywacyjny
• konflikt dążenie-dążenie (krótki urlop w górach czy nad morzem)
• konflikt unikanie-unikanie (areszt czy grzywna)
• konflikt dążenie-unikanie („i chciałabym i boję się”)
Problem motywacji w głównych systemach teoretycznych psychologii
•podejście ewolucyjne (etologia i socjobiologia)
• psychodynamiczna teoria motywacji
• behawiorystyczna teoria motywacji
• motywacja w psychologii humanistycznej
• poznawcze koncepcje motywacji
• topologiczna koncepcja motywacji
Podejście ewolucyjne – nurt etologiczny (K.Lorenz, N.Tinbergen, I.Eibl-Eibesfeldt).
Główne pojęcia – instynkt i bodźce wyzwalające ukierunkowane zachowanie. Uruchomienie zachowania wynika z interakcji siły instynktu i siły bodźca wyzwalającego. Im silniejszy instynkt tym słabszy bodziec uruchamia zachowanie – zasada podwójnej kwantyfikacji
Podejście ewolucyjne – nurt socjobiologiczny (E.Wilson, R.Dawkins)
Podstawowy motyw rządzący wszelkimi zachowaniami organizmów żywych- replikacja genów.
Socjobiologia koncentruje się na strategiach rozpowszechniania genów – agresja, dominacja, dobór partnera, altruizm